Ministerie van Verkeer en Waterstaat. jklmnopq. Meetkundige Dienst

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ministerie van Verkeer en Waterstaat. jklmnopq. Meetkundige Dienst"

Transcriptie

1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst 1

2 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst 2

3 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Trendrapportage Zoektechnologieën ten behoeve van WADI juli 2003 AGI-IBS

4 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst 2

5 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Meetkundige Dienst Trendrapportage Zoektechnologieën ten behoeve van WADI juli 2003 AGI-IBS Vincent Buller ICT Strategie en Beleid (IBS) Meetkundige Dienst, Rijkswaterstaat 3

6 Inhoudsopgave Samenvatting 6 2 Projectbeschrijving Introductie Vraagstelling Projectafbakening Bronverantwoording Betrokkenen Het product Trendanalyse 9 3 WADI en DONAR Introductie Natte meetgegevens DONAR Systeemconcepten Selecteren in DONAR Analyse en Verwerkingsfuncties Waterbase (Plus) WADI Achtergrond en doelstelling Opzet Datamanagementsysteem Gegevensstandaarden Toepassing zoektechnologie 16 4 Zoeken als nieuw paradigma Introductie Zoeken als manier van informatieontsluiting Toegang tot informatie Zoeken in plaats van ordenen? Zoeken vs. Selecteren De anatomie van zoektechnologie Overzicht van de anatomie De Spider Semantische structuren De Index Het User Interface Programmatisch interface Drie-lagen model Security Personificatie Zoeken in relatie tot andere ICT gebieden Zoektechnologie en WADI 31 5 Internet en Enterprise Zoekmachines Introductie Gartner Enterprise Search Magic Quadrant De Enterprise Search markt Produkten en produktontwikkeling Autonomy Verity 37 4

7 5.4.3 Inktomi Google-in-a-box KennisBrowser en AquaBrowser, Medialab Collexis.com Convera Retrievalware Content Management en Kennismanagement Overzicht 45 6 Database technologie Introductie Databases en XML XML en de grote drie Oracle Microsoft SQL Server IBM DB What's in Store for XML DBs Text queries Databases en zoeken 49 7 XML Middleware en Information Integration Introductie IBM Information Integrator (experanto) OpenLink Software BEA Liquid Data MetaMatrix Nimble Technology EII en zoeken 53 8 Standaardisatie Introductie XML XML Query SQLX RDF en Topic Maps RDF en Topic Map query talen Samenvatting 58 9 Zoeken bij Rijkswaterstaat Introductie Project KM, RIKZ VenW Intranet AVV Conclusies Ontwikkelingen in zoektechnologie Zoektechnologie en informatie integratie WADI en zoektechnologie WADI en de omgeving Zoektechnologie voor het verzamelen van gegevens Evaluatiecriteria zoekmachines Referenties Rijkswaterstaat Butler Group Gartner Overige referenties Achtergrondinformatie 68 5

8 1 Samenvatting Dit trendrapport is het resultaat van een studie naar de relatie tussen zoektechnologie als methode voor de ontsluiting van tekstuele informatie en het opvragen van informatie uit gestructureerde (relationele) databases. Deze vraag is relevant voor het WADI project omdat werd gehoopt dat zoektechnologie kon helpen bij het vereenvoudigen van de toegang tot de database met natte meetgegevens. De resultaten van dit onderzoek zijn derhalve ook van belang voor andere database-projecten met een wens tot betere toegankelijkheid voor diverse typen gebruikers, en zelfs voor projecten die zich richten op traditionele toepassing van zoektechnologie voor bijvoorbeeld een internet, intranet of kennismanagement toepassing. Zoektechnologie is functioneel te onderscheiden in een aantal relatief onafhankelijke modules. Begrip van dit model is essentieel bij de beoordeling van de bruikbaarheid van specifieke technologie op een bepaald probleem: elk momenteel verkrijgbaar (zoek)product heeft sterkere en zwakkere kanten (modules) die moeten matchen met het gewicht dat men hecht aan per module gestelde requirements. Geavanceerde zoekproducten (bv. Autonomy) weerspiegelen deze modularisatie in toenemende mate ook in hun architectuur, waardoor de implementatie beter op het zoekprobleem is af te stemmen. Inhoudelijk gezien bestaat zoektechnologie uit een proces dat (tekstuele) informatie indexeert aan de hand van metadata (bijvoorbeeld een thesaurus), en een tweede proces dat een zoekvraag aan de metadata probeert te relateren, en via de index de bijbehorende informatie opzoekt. Er is een sterke relatie tussen zoektechnologie en metadata management, en indien (zoals in WADI) metadata management een centrale rol speelt is het belangrijk om zoekprocessen hieraan te relateren. Eventueel toegepaste zoektechnologie zal voldoende open moeten zijn om een dergelijke koppeling te kunnen maken. Het leveren van zoektechnologie is niet exclusief voorbehouden aan leveranciers die zich profileren in de Enterprise Search markt (bv. Autonomy, Inktomi). In toenemende mate zien we zoektechnologie ook terug in andere producten (recente MS Windows versies, databases). De voor dit onderzoek meest relevante ontwikkeling is de uitgebreide zoekfunctionaliteit die beschikbaar is gekomen in (relationele) databases (bv. Oracle, IBM). Het gratis meeleveren van zoektechnologie in andere producten kan worden gezien als een eerste aanzet tot commodisering van deze technologie. Voor steeds meer informatie geldt dat zoeken de enige (of in elk geval de meest praktische) manier is waarop zij ontsloten kan worden. Hierdoor zal zoektechnologie niet langer meer uitsluitend door mensen worden gebruikt, maar in toenemende mate direct worden benaderd door andere software (in het WADI geval bijvoorbeeld datavisualisatie- en analysetools). In dat opzicht wordt zoektechnologie steeds minder user-interface en steeds meer data access technologie, en verkrijgt het een rol voor ongestructureerde data die het relationele model en SQL hebben voor gestructureerde data. Voordat het echter een volledig gelijkwaardige rol kan krijgen zal de standaardisatie van zoektalen zich verder moeten ontwikkelen. Op de lange termijn is te verwachten dat het onderscheid in het ontsluiten van gestructureerde en ongestructureerde gegevens sterk zal verminderen nu al zijn op diverse terreinen ontwikkelingen zichtbaar waarbij het zoeken in tekst en het selecteren van gestructureerde gegevens (databases) naar elkaar toegroeien. Naast de centrale rol die metadata management daarbij zal 6

9 vervullen, is XML hierbij een belangrijke integrerende technologie. XML wordt nu reeds gebruikt voor modellering van het gehele scala aan gestructureerde en ongestructureerde gegevens en vormt tevens de bodem van recente ontwikkelingen op metadata gebied. 7

10 2 Projectbeschrijving 2.1 Introductie Deze trendrapportage is opgesteld naar aanleiding van de vraag uit het WADI project of zoektechnologie en ontwikkelingen daarin van belang zijn voor de gegevensontsluiting in het kader van WADI. Vanwege de bredere relevantie van de vraagstelling, onder andere voor de natte modelsystemen, is deze trendrapportage uitgevoerd onder auspiciën van het SPIN 1 en uitgevoerd door de afdeling ICT-Strategie en -Beleid (IBS) van de Meetkundige Dienst Vraagstelling De hierboven beschreven originele vraag is ten behoeve van het onderzoek als volgt veralgemeniseerd: Wat zijn de trends in zoektechnologie, toegespitst op het raakvlak tussen vrij zoeken in ongestructureerde gegevens en gestructureerde querying van databases Voor de beantwoording van deze vraag is primair uitgegaan van de wensen en doelstellingen van het WADI project. Van secondair belang is de relevantie van de in dit rapport beschreven zoektechnologie voor andere natte systemen zoals bijvoorbeeld het SIMONA modelsysteem. Omdat uit deze hoek niet wezenlijk andere problemen of vragen worden voorzien, zal hier in het vervolg van dit rapport verder niet expliciet bij worden stilgestaan. Tijdens het project heeft er afstemming en kennisuitwisseling plaatsgevonden met het kennis project RIKZ/DZH. 2.3 Projectafbakening Deze trendanalyse geeft een overzicht van de huidige en verwachte toekomstige stand van zaken met betrekking tot relevante (zoek)technologieën voor de ontsluiting van WADI gegevens. Het rapport beperkt zich tot een overzicht en interpretatie van trends en ontwikkelingen, en is nadrukkelijk parallel aan het WADI ontwikkeltraject uitgevoerd (vanzelfsprekend met de nodige afstemming). 2.4 Bronverantwoording Om de leesbaarheid van dit document niet negatief te beïnvloeden zijn niet alle (gedeeltelijke) citaten uit documenten van Rijkswaterstaat als citaat aangeduid. Dit geld vooral voor die teksten die als algemene kennis gelden en uit meerdere bronnen beschikbaar zijn. 1 Zie: 2 Zie: 8

11 2.5 Betrokkenen Om een overzicht te krijgen van toepassingen van zoektechnologie bij Rijkswaterstaat zijn gesprekken gevoerd met de volgende personen: MD-IBC dhr. Wiebrand Bouwkamp dhr. Martin v.d. Burg MD-IBM dhr. Frans Marks AVV dhr. Gerald Prast RIKZ dhr. Ron Bosman dhr. Ronald Marseille dhr. Robbert Verweij dhr. Poul Grashof, Demis DZH dhr. Jan Al dhr. Albert van Schaick 2.6 Het product Trendanalyse De afdeling ICT-Strategie en -Beleid (IBS) van de Meetkundige Dienst geeft Rijkswaterstaat beleidsondersteunend ICT-advies op strategisch niveau. Klanten van IBS zijn het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat en de IT-raden van V&W en RWS. Daarnaast worden er adviesopdrachten uitgevoerd in het kader van lopende RWS projecten. Regionale directies, specialistische diensten van RWS en andere onderdelen van het ministerie kunnen ook een beroep doen op deze dienstverlening. Voor het geven van adviezen over de strategische inzet van ICT betekent dat IBS al deze ontwikkelingen op de voet moet volgen. Trendanalyse is onmisbaar voor een gedegen ICT-beleid dat rekening houdt met ontwikkelingen binnen en buiten de overheid, op het gebied van ICT en ook daarbuiten. De trendanalyse groep binnen IBS houdt zich bezig met het signaleren van nieuwe ontwikkelingen, en analyseert en beoordeelt het belang hiervan voor de kerntaken van het ministerie. IBS onderhoudt daarvoor nauw contact met professionele volgers van de ICT-wereld, waaronder kennisinstituten als de Technische Universiteit Delft en andere universiteiten, en de analistenbureaus Gartner en Butler Group. Door verkenningen, presentaties, rapportages, publicaties en de intranetsite wordt de opgedane kennis verspreid en gebruikt voor het geven van adviezen. Zie voor meer informatie: 9

12 3 WADI en DONAR 3.1 Introductie De inwinning, opslag en verwerking van natte meetgegevens kent een rijke historie. Dit hoofdstuk biedt een overzicht van wat DONAR is en WADI wil zijn, in relatie tot de vraag naar gegevensontsluiting. 3.2 Natte meetgegevens De natte meetgegevens (zoals opgenomen in DONAR) omvatten: fysische gegevens, zoals waterstanden, golfgegevens, afvoeren, watertemperaturen,en meteorologische gegevens; chemische informatie, zoals concentraties van chemische stoffen in water, waterbodems, slib, bagger en organismen; morfologische gegevens, zoals hoogteligging, van rivier-, meer-, zeebodems; biologische gegevens, zoals informatie over vogels, vissen en microorganismen. De bovengenoemde meetgegevens zijn veelal afkomstig uit reguliere meetprogramma s. Daarnaast zijn er echter ook veel metingen welke op incidentele basis, vaak ten dienste van een project, zijn uitgevoerd. Deze gegevens zijn soms slechts toegankelijk via de bureaulade van de (voormalige) projectleider, alwaar ze in een onbekend formaat en zonder afdoende beschrijvende gegevens (metagegevens) liggen te verstoffen. Het hergebruik van deze gegevens is een van de doelstellingen van WADI. 3 Naast zuivere meetgegevens zijn er ook afgeleide documenten zoals onderzoeksrapporten en verslagen. Hoewel DONAR geen faciliteit biedt voor de opslag van deze documenten, bestaat er sinds enige tijd wel een mogelijkheid om externe referenties op te slaan (o.a. op auteur, ISBN nummer of andere bibliotheekaanduiding) DONAR Systeemconcepten DONAR (Data Opslag Natte Rijkswaterstaat) is het huidige systeem voor centrale opslag, beheer en ontsluiting van natte meetgegevens van de rijkswateren. Invoer van gegevens geschiedt door het middels een terminalverbinding uploaden van data in een gestandaardiseerd gegevensformaat. Door deze remote verbinding kunnen regionale diensten gegevens decentraal invoeren. Het omzetten van gegevens in het juiste formaat en eventueel maken van een selectie of uitvoeren van filterfuncties voor de opslag is een decentrale taak. Bij de opslag van de gegevens in DONAR wordt een sterk conceptueel onderscheid gemaakt tussen de meetgegevens en de bijbehorende meta-data. Het begrip meta-data wordt ruim opgevat als alles behalve de meetwaarden 3 Zie de Managementsamenvatting van de WADI Definitiestudie 4 Zie: 10

13 zelf, en wordt onderscheiden in W3H : Wie, Waar, Wat, Hoe (Een vierde W, de wanneer, is niet als zodanig herkenbaar maar indirect aanwezig als reeks -selectie). Wat: Om welke gegevens en/of om welke biologische soort gaat het? Wie: Wie is de opdrachtgever, wie heeft de meting verricht, wie heeft de meetwaarde geanalyseerd? Waar: Op welke locatie is de meting uitgevoerd? Hoe: Met welk instrument is de meting verricht, welke analysemethode is gebruikt? Wanneer: Op welk tijdstip is de meting verricht? Selecteren in DONAR De W3H (W4H) onderdeling van de meta-gegevens vind zijn weerslag in de wijze van gegevens-selectie in DONAR middels de zgn. W3H selectie. Figuur 3.1 is een afbeelding van het (terminalgeoriënteerde) zoekscherm van DONAR. De DONAR handleiding spreekt van noodzakelijke materiekennis voordat men van DONAR gebruik kan maken, en dit geldt zeker voor het zoekinterface. Er wordt in het scherm veel gebruik gemaakt van vaktermen (welke bekend mogen worden verondersteld) maar er is daarnaast sprake van afhankelijkheden tussen de diverse selectievelden. Dit wil zeggen dat een selectie in het ene veld de toegestane waarden in een ander veld beïnvloedt wat zelfs voor materiedeskundigen het opstellen van een query tot een complexe zaak maakt. Figuur 3.1: Het DONAR selectiescherm Achter dit zoekscherm bevind zich een relationele database met SQL query mogelijkheid, dus indien men daartoe toegang heeft zijn andere queries mogelijk. Een presentatie van het WADI project meldt de volgende sterke en zwakke punten van DONAR: Sterke punten o Centrale bron o Veel gegevens o Goed beheer o Metagegevens 11

14 o Heeft standaardisatie bevorderd o Borging investeringen in monitoring Zwakke punten o Niet alles kan erin o Niet alles staat erin o Het verwerkingssysteem sluit niet aan bij de processen o Geografie zwak (alleen puntlocaties) o Onvoldoende open o Matig gebruiksvriendelijk Hieraan is nog toe te voegen: Geen expliciet beheer van (meet)nauwkeurigheden z-positionering; dit valt onder de beperkte geografische mogelijkheden maar is een expliciete wens voor de toekomst. In het algemeen is de huidige DONAR structuur meer gericht op de gegevensinvoerkant dan de ontsluiting van de gegevens Analyse en Verwerkingsfuncties Met DONAR zelf kunnen standaardverwerkingen op gegevens worden uitgevoerd, zoals: algemene statistiek: het berekenen van gemiddelden en frequentie analyse; presentaties van gegevens in tabelvorm; selecties van gegevens d.m.v. filteren van uitschieters, aangeven van grenswaarden; omrekenen naar andere eenheden en/of coördinaatstelsels; grafische presentaties: tweedimensionale en driedimensionale grafieken en histogrammen; een specifieke applicatie voor het valideren, presenteren en analyseren van stroommetingen. Veel gebruikers van het DONAR systeem willen de gegevens verder verwerken in marktpakketten zoals bijvoorbeeld Microsoft office pakketten (MS EXCEL, MS WORD, MS ACCESS). Hiervoor biedt DONAR een exportfunctie. 3.4 Waterbase (Plus) Het wordt al geruime tijd onderkend dat het opvragen van gegevens uit DONAR te beperkt is gebleven tot een groep specialisten. Dit wordt mede veroorzaakt door een verouderd, minder gebruikersvriendelijke gebruikersinterface. Om DONAR voor een breder publiek toegankelijk te maken, is hiervoor een project opgestart. In het voorjaar van 2002 is de applicatie Waterbase gereed gekomen. Met deze applicatie is, via een eenvoudig gebruikersinterface, een belangrijk deel van de gegevens uit de centrale DONAR database 5, te weten fysische en chemische landelijke monitoringgegevens, op internet beschikbaar. Deze applicatie blijkt een succesformule te zijn. WaterBase bevat een selectie van de gegevens uit DONAR. Deze selectie omvat enkel tijdreeksen, is zorgvuldig gecontroleerd en is geoptimaliseerd voor publicatie op het Internet. In een vervolgfase van het project ter ontsluiting van DONAR voor een breed publiek worden alle reekstypen uit de centrale DONAR 5 De oorspronkelijke ambitie van het voorloper-traject WATINDON was zelfs om rechtstreeks meetgegevens uit zowel de centrale als de decentrale DONAR databases te ontsluiten. 12

15 database ontsloten en zal het mogelijk te zijn om te zoeken in de database welke meetgegevens op een bepaalde locatie, of in een bepaald gebied in een op gegeven periode aanwezig zijn. Vervolgens kunnen alle meetreeksen, of een subset hiervan uit de selectie opgevraagd worden. Er wordt hierbij niet gewerkt op de DONAR database zelf, maar op een schaduwdatabase. Deze schaduwdatabase wordt op regelmatige basis, bijvoorbeeld 1 maal per week, ge-update met de DONAR database. In het hoofdmenu van de applicatie WaterBase zal de gebruiker een keuze kunnen maken uit zoeken in de fysische en chemische landelijke monitoringgegevens (Waterbase); uitgebreid zoeken in de complete centrale DONAR database (Waterbase Plus). De eerste mogelijkheid is beschikbaar op Internet. De tweede mogelijkheid is beschikbaar voor Intranet. Dit onderscheid wordt aangebracht omdat de uitgebreide zoek mogelijkheid ook toegang geeft tot projectgegevens en nog niet gevalideerde gegevens. De gebruikersinterface van Waterbase+ zal overeenkomstig de bestaande gebruikersinterface van Waterbase zijn, met enkele extra filtermogelijkheden zodat de omvang van de geselecteerde dataset snel beperkt kan worden. Volgens de huidige planning zal Waterbase+ van het project Waterbase in voorjaar 2003 operationeel zijn. In een vervolg zullen de publicatiemechanisme van de landelijke monitoringgegevens en de uitgebreide zoekmogelijkheden geïntegreerd worden. Een voor zoeken relevante functionaliteit is de in Waterbase Plus ingebouwde thesaurus, waarmee bij de gebruiker bekende terminologie kan worden gebruikt in plaats van de dieper in het systeem gebruikte vaktermen. 3.5 WADI Achtergrond en doelstelling WADI (Water Data Infrastructuur) is een project dat tot doel heeft de goede eigenschappen van DONAR te behouden en de knelpunten op te lossen. De opdracht voor WADI is: 6 WADI dient, meer dan nu het geval is, het primaire proces te ondersteunen Het blikveld wordt verruimd tot het integrale datamanagement van natte meetgegevens binnen de werkprocessen. Daarom spreken we nu ook niet van het bouwen van een systeem, maar van het zorgen voor een oplossing voor datamanagement. Aan de basis van WADI staat een duidelijke definitie van doelgroepen en kadering van de functionaliteit. De WADI gebruikers zijn bepaald als: Primair: Alle onderdelen Rijkswaterstaat Ministerie van Verkeer en Waterstaat Secondair: 6 Zie WADI Startdocument 13

16 Andere waterbeheerders (waterschappen, provincies) BV Nederland (Andere overheden, burger, bedrijven en instituten) Onderwijsinstellingen Europese en mondiale partners Het onderscheid primair-secondair komt erop neer dat de eerste groep WADI gebruikt voor de opslag van eigen gegevens, en de secondaire groep gebruikers betreft met alleen leestoegang of anderszins beperkte rechten. WADI heeft zoals blijkt uit genoemde gebruikersdefinitie als expliciete doelstelling om de gegevens ter beschikking te stellen aan afnemers buiten Rijkswaterstaat, wat bijzondere eisen stelt aan de makkelijke toegang tot de gegevens. Meer dan bij DONAR is voor WADI een functionele afbakening vastgesteld, die vooral inhoud dat WADI zelf niets aan presentatie en analyse van gegevens zal doen. Evenals bij DONAR valt ook het inwinnen en voorbewerken van gegevens buiten de doelstelling. Figuur 3.2: Functionele afbakening van WADI Gegevens in WADI: Meetwaarden Kengetallen Indicatoren en graadmeters Opzet Datamanagementsysteem Aan het datamanagementsysteem van WADI zijn de volgende eisen gesteld: 7 Opslag op maat van natte Rijkswaterstaat meetgegevens Opslag op maat betekent dat het invoeren van gegevens soepeler moet verlopen dan in het huidige DONAR, en dat opslag specifieker geschikt moet zijn voor verschillende soorten meetgegevens. Deze gegevens kunnen voortkomen uit meerjarige monitoringprogramma s of uit eenmalige projecten. 7 Zie WADI Startdocument 14

17 Dit leidt niet noodzakelijkerwijs tot één opslagsysteem (zoals DONAR nu). Wel is er één metadatainfrastructuur. Het doel is optimale toegankelijkheid, ook vanuit andere systemen en applicaties. Uitstekende toegankelijkheid van deze gegevens De architectuur en opzet van WADI zorgen ervoor dat de opgeslagen gegevens in maatwerk- of marktapplicaties goed terug te vinden en op te vragen zijn. Er zal één maatwerkapplicatie ontwikkeld worden om gegevens op te vragen (en terug te vinden). Dit zijn de gegevens die hierboven zijn genoemd. Hiermee wordt aangetoond dat het relatief eenvoudig is om toegang tot de data te krijgen. Figuur 3.3 schetst de globale opzet van het datamanagementsysteem dat aan de beoogde doelstellingen beantwoordt. Vanwege het bredere dekkingsgebied dan DONAR wordt uitgegaan van een generiek opslagmodel waar dat kan (inclusief geografische informatie) en specifieke modellen waar dat nodig is voor de diverse toepassingsgebieden. Gebruiker/ Werkproces 1 Gebruiker/ Werkproces 2 Gebruiker/ Werkproces 3 User-interface Extern systeem Waterbase User-interface 3 User-interface 1 View View View WADI Metalaag Metadata Metadata Metadata Specifiek Specifiek Generiek Opslag- Opslagopslagmodel Model I Model II Extern opslagsysteem Figuur 3.3: Systeemschets WADI De diverse modellen worden geïntegreerd middels een universele metadatainfrastructuur voor zowel de generieke als de specifieke informatie. Externe gegevensverzamelingen die aan een aantal eisen voldoen (zoals stabiliteit) kunnen eveneens worden gekoppeld aan de metalaag. Met de gebruiker wordt gecommuniceerd via views. Zodoende wordt zowel bij het opslaan als bij het ophalen van gegevens een herkenbare omgeving geboden voor gebruikers (zie figuur). Het WADI project gaat uit van een incrementele aanpak en stapsgewijze implementatie. Dit, samen met de mogelijkheid tot het opnemen van externe gegevensverzamelingen, vereist dat de integrerende metadatalaag flexibel wordt opgezet en uitbreidingen zowel als veranderingen eenvoudig toestaat. Diverse toepassingen krijgen toegang tot de WADI gegevens, en bieden hun eigen speciefieke view op de data. Waterbase, momenteel een aan DONAR 15

18 gekoppelde applicatie, kan als een dergelijke toepassing worden gezien, evenals andere visualisatie en analysetools Gegevensstandaarden Waar mogelijk worden gegevens opgeslagen in een generiek opslagmodel, dat zoveel mogelijk voldoet aan de gegevensstandaard van de IDsW (InformatieDesk standaarden Water) en tenminste aan de CIW-gegevensstandaard en de CIW-waarnemingssoorten indien IDsW nog niet voldoende is uitontwikkeld. 8 Waar dit niet past, wordt de opslag geregeld via specifieke gegevensmodellering. IDsW (Informatie Desk standaarden Water, gestart begin 2003) is de beoogde integratie van gegevenswoordenboeken Adventus, Omega en de Water Informatie-infrastructuur (bestaande uit 4 producten). Onder de IDsW is het onder meer de bedoeling dat er straks 1 gegevenswoordenboek komt, door het samenvoegen van Adventus en Omega (en daarmee ook de CIW-gegevensstandaard). Dit is echter niet gemakkelijk omdat sommige termen dubbel voorkomen met een andere beschrijving. Het zal nog wel een paar jaar duren voor het zover is. IDsW Adventus gegevensstandaard water CIW standaard Omega gegevenswoordenboek Figuur 3.4: Relatie gegevensstandaarden IDsW, Omega, Adventus en CIW 3.6 Toepassing zoektechnologie Op voorhand zijn twee plaatsen in het WADI project geïdentificeerd waar zoektechnologie mogelijk zou kunnen worden toegepast. De voor de hand liggende toepassingsmogelijkheid is in het (gebruikers)interface, de andere is bij het (semi-)automatisch vergaren van ruwe data ten behoeve van opname in WADI. Gegevensontsluiting met WADI vind in eerste instantie plaats door het vinden van de juiste datasets, niet zozeer individuele gegevens. De wijze van ontsluiting is middels de metadata, en niet de data (meetwaarden) zelf. Een vraag als geef mij die datasets die meetwaarden X bevatten met een waarde groter dan Y valt volgens de definitie van WADI buiten het WADI domein, en in het domein van analysetools. De bovengrens van WADI zoals geschetst in afbeelding 4.4, met een interface tussen WADI en toepassingsspecifieke applicaties, vereist dat zoekacties die in de gebruikersapplicatie worden ingevoerd moeten kunnen worden doorgegeven. Dit maakt tevens mogelijk dat het zoekinterface wordt benaderd door automatische algoritmen, omdat het bij een dergelijke architectuur voor de onderliggende applicatie niet meer relevant (of zelfs maar zichtbaar) is of een zoekactie door een eindgebruiker is ingevoerd of door een andere applicatie is geïnitieerd. 8 Zie WADI SysteemOmgeving 16

19 4 Zoeken als nieuw paradigma 4.1 Introductie De opkomst van het Internet en de bijbehorende technologie heeft veel veranderingen in de ICT teweeg gebracht, niet in het minst in het denken over user-interfacing en gegevensontsluiting. Naast de browser metafoor voor de ontsluiting van hyperlinked informatie, is de belangrijkste ontwikkeling op dit gebied toch zondermeer de opkomst van het zoeken (de search blank, zie Gartner: Search Technology Tools Suited for Programs and People). Zoektechnologie heeft historisch gezien altijd al deel uitgemaakt van gesloten informatieverzamelingen zoals bibliotheeksystemen, document management systemen en catalogus CD-ROMs. Zoeken op het Internet, en meer specifiek op het Web, 9 heeft het zoeken ten opzichte van deze traditionele gegevensverzamelingen echter op een aantal punten significant veranderd. Zo is Web technologie per definitie geënt op een netwerk, en is de informatie op het Web per definitie gedistribueerd opgeslagen. Gepaard met deze gedistribueerde opslag gaat decentrale wijziging van gegevens, waardoor de enige manier om overzicht over alle gegevens te houden (een index op te bouwen) het periodiek aflopen daarvan is (een techniek die spidering of crawling wordt genoemd in Web zoekterminologie). Niet alleen in technisch opzicht is de aanmaak van content en het doorvoeren van wijzigingen op het Web decentraal, ook kan het Web gezien worden als ultieme democratisering van het publicatieproces en de vleesgeworden vrijheid van meningsuiting. Behalve interessante materie voor filosofen, heeft dit ook directe consequenties voor de wijze van ontsluiting van de informatie. De grote mate van anarchie op het Web betekent dat de structuur die er is gedistribueerd door de content auteurs zelf wordt aangemaakt (de web structuur van hyperlinks van pagina naar pagina), of van buitenaf en achterafaangemaakt door een Web index (directory) als Yahoo of zoekmachine als Google. Niet alleen staat het iedereen vrij om zelf een Web-index of zoekmachine te beginnen, in veel gevallen zijn de gebruikte indexeringsalgoritmen niet publiek. De onafhankelijke opzet van Web-zoekmachines heeft ertoe geleid dat er een ware wapenwedloop is ontstaan tussen Websites (die zo hoog mogelijk in de index willen eindigen) en zoekmachines (wiens bestaansrecht voor een groot deel wordt ontleend aan objectiviteit). Niet alleen is het zo dat zoekmachines verantwoordelijk zijn voor het afleiden van metadata uit de content zelf, ze moeten ook nog voorkomen dat ze opzettelijk worden misleid. Hoewel de Web opmaakstandaard HTML mogelijkheden kent voor het aangeven van keywords of categorisering van de content, zullen zoekmachines hier dus helaas niet zondermeer op kunnen vertrouwen. Kwaliteit van informatie is een moeilijk begrip dat al snel leidt tot een kwalificatie van de inhoud en een stellingname over het besprokene. Omdat een zoekresultaat objectief moet zijn maar toch een zekere mate van kwaliteitsbeoordeling wil bevatten, wordt hiervoor vaak teruggegrepen op een beproefde techniek uit de wetenschap: de citation index. Kort samengevat komt dit erop neer dat het aantal hyperlinks naar een pagina toe wordt 9 Informatie op het Internet kan ook beschikbaar zijn in nieuwsgroepen, Gopher, etc. Dit onderscheid is echter steeds minder van belang, en in het vervolg zullen we het ook niet meer maken. 17

20 beschouwd als kwaliteitsmaat omdat hiervoor de inhoud (hyperlinks) van andere pagina s dan de betreffende pagina van belang zijn is dit systeem moeilijk te misleiden 10, en door de wet van de grote getallen de invloed van een enkele site op de weging van anderen gering. Op deze manier vormt het decentraal gecreëerde web van hyperlinks weer een belangrijke factor bij de weging van de centraal aangeboden zoekresultaten. Samenvattend is het goed om ons te realiseren dat Web zoekmachines zijn ontwikkeld voor een omgeving waarin een hoge mate van standaardisatie van datacommunicatie (alle websites zijn op dezelfde manier benaderbaar), maar een lage graad van organisatie en standaardisatie van de inhoud. Wat maakt zoeken anders dan andere manieren om informatie te ontsluiten, en wat zijn juist eventuele overeenkomsten? In dit hoofdstuk bespreken we zoektechnologie en haar anatomie. 4.2 Zoeken als manier van informatieontsluiting Toegang tot informatie Zodra een informatieverzameling een zekere grootte bereikt ontstaat de behoefte om de informatie met hulpmiddelen beter benaderbaar te maken. In een bibliotheek met meer dan een paar boeken zal men al snel de boeken op alfabetische of thematische volgorde zetten. Hier blijkt al snel de beperking van het gebruik van de fysieke locatie van de boeken, namelijk dat er tegelijkertijd maar op 1 manier tegelijkertijd kan worden geordend. Een aparte metadata verzameling in de vorm van een catalogus kan dat probleem ondervangen. Figuur 4.1: De Google zoekpagina en de Google Directory (index) als voorbeelden van Query-based en Navigation-based information retrieval Wanneer we de stap maken naar geautomatiseerde informatieverzamelingen, dan zijn er diverse manieren om de ontsluiting te benaderen. Een onderverdeling van deze methoden wordt bijvoorbeeld gepresenteerd door Alexander Linden van Gartner (in Different Approaches to Accessing Information): 10 Hoewel er vanzelfsprekend wel pogingen worden ondernomen m.b.v. zgn. linkfarms 18

Dit voorbeeldproject beschrijft het gebruik van web services (open standaarden) voor de ontsluiting van kernregistraties bij de gemeente Den Haag.

Dit voorbeeldproject beschrijft het gebruik van web services (open standaarden) voor de ontsluiting van kernregistraties bij de gemeente Den Haag. Voorbeeldproject Een Haagse SOA Dit voorbeeldproject beschrijft het gebruik van web services (open standaarden) voor de ontsluiting van kernregistraties bij de gemeente Den Haag. Aanleiding Vanuit de visie

Nadere informatie

OpenIMS 4.2 Portaal Server

OpenIMS 4.2 Portaal Server OpenIMS 4.2 Portaal Server Inhoudsopgave 1 WAT IS EEN ENTERPRISE INFORMATIE PORTAAL?...3 1.1 BESPARINGEN...3 1.2 GERICHT OP EEN SPECIFIEKE DOELGROEP...3 2 OPENIMS PORTAAL SERVER (PS)...4 2.1 CENTRAAL BEHEER...4

Nadere informatie

Gebruikershandleiding GO search 2.0

Gebruikershandleiding GO search 2.0 Gebruikershandleiding GO search 2.0 1 Gebruikershandleiding Product: GO search 2.0 Documentversie: 1.1 Datum: 2 februari 2015 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van GemeenteOplossingen worden

Nadere informatie

MA!N Rapportages en Analyses

MA!N Rapportages en Analyses MA!N Rapportages en Analyses Auteur Versie CE-iT 1.2 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Microsoft Excel Pivot analyses... 4 2.1 Verbinding met database... 4 2.2 Data analyseren... 5 2.3 Analyses verversen... 6

Nadere informatie

Hardware Specialisatie. Module 1: Zoeken op het internet

Hardware Specialisatie. Module 1: Zoeken op het internet 1 Hardware Specialisatie Module 1: Zoeken op het internet 2 Inhoud Inleiding Zoekmachines Usenet en nieuwsgroepen Praktijkoefening 3 Inhoud > Inleiding < Zoekmachines Usenet en nieuwsgroepen Praktijkoefening

Nadere informatie

Zoeken binnen Pleio Moderne zoektechnologie in een sociale omgeving

Zoeken binnen Pleio Moderne zoektechnologie in een sociale omgeving Zoeken binnen Pleio Moderne zoektechnologie in een sociale omgeving Next2Know, maart 2014 Inhoud Zoeken op Pleio... 1 De pijlers van Pleio... 1 Information Retrieval als sociale activiteit... 1 Geavanceerd

Nadere informatie

Eenvoud, kracht en snelheid

Eenvoud, kracht en snelheid OpenIMS Open Informatie Management Server Eenvoud, kracht en snelheid E-mail Management Server Whitepaper Open Informatie Management Server www.openims.com OpenSesame ICT BV www.osict.com Inhoudsopgave

Nadere informatie

Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse

Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse 4orange, 13 oktober 2015 Hogehilweg 24 1101 CD Amsterdam Zuidoost www.4orange.nl 2 Inhoud Achtergrond & Aanleiding... 3 A... 3 B...

Nadere informatie

AFO 113 Authoritybeheer

AFO 113 Authoritybeheer AFO 113 Authoritybeheer 113.1 Inleiding Authority records die gebruikt worden in de catalogusmodule kunnen via deze AFO beheerd worden. U kunt hier records opzoeken, wijzigen, verwijderen of toevoegen.

Nadere informatie

Alfresco Document Management 100% Open Source

Alfresco Document Management 100% Open Source Alfresco Document Management 100% Open Source Alfresco Document Man agement Of u nu uw organisatie effectiever wilt maken, uw klanten beter wilt bedienen of intern een betere onderlinge samenwerking wilt

Nadere informatie

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I

Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I Technisch Ontwerp W e b s i t e W O S I WOSI Ruud Jungbacker en Michael de Vries - Technisch ontwerp Website Document historie Versie(s) Versie Datum Status Omschrijving / wijzigingen 0.1 20 nov 2008 Concept

Nadere informatie

1 Deelproject Spraakherkenning: SHoUT Audio Indexering Service

1 Deelproject Spraakherkenning: SHoUT Audio Indexering Service 1 Deelproject Spraakherkenning: SHoUT Audio Indexering Service De in het CHoral project ontwikkelde audio-indexeringstechnologie op basis van automatische spraakherkenning (SHoUT) wordt beschikbaar gemaakt

Nadere informatie

De termen kunnen de documenten terugvindbaar maken, maar de termen zijn niet geschikt om de documenten op onderwerp op te bergen.

De termen kunnen de documenten terugvindbaar maken, maar de termen zijn niet geschikt om de documenten op onderwerp op te bergen. 1. Inleiding Voor u ligt de eerste editie van de thesaurus van termen op het gebied van antroposofie, vrijeschool onderwijs, begeleiding van het vrijeschoolonderwijs en verwante onderwerpen die is ontwikkeld

Nadere informatie

Handleiding Online Kennisbank CROW. Contentmanagement

Handleiding Online Kennisbank CROW. Contentmanagement Handleiding Online Kennisbank CROW Contentmanagement Inhoud De Kennisbank van CROW is het online naslagwerk bestaande uit vele relevante CROW kennisproducten op het gebied van infrastructuur, verkeer en

Nadere informatie

Haza-21 Handleiding Thesaurus

Haza-21 Handleiding Thesaurus Haza-21 Handleiding Thesaurus versie 3.3 2 april 2012 Copyright 2011-2012 J.A.Diebrink te Burdaard. Alle rechten voorbehouden. Inhoudsopgave blz. 2 Inleiding... 3 Algemeen... 3 Toepassingen in Haza-21...

Nadere informatie

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in Bio-informatica kan omschreven worden als het toepassen van algoritmen om meerwaarde te verkrijgen uit data afkomstig van biomedisch en/of biologisch onderzoek. In bio-informatica wordt onderzoek gedaan

Nadere informatie

Kluwer en Content Integratie. 15 februari Country

Kluwer en Content Integratie. 15 februari Country Kluwer en Content Integratie 15 februari 2007 - Country De markt Goed georganiseerd kennismanagement bij grote organisaties (juridisch/financieel/overheid) steeds belangrijker Onderdeel van kennismanagement

Nadere informatie

Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep

Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep Dit document beschrijft de keuzes die gedaan worden ten aanzien van de hard en software voor het Management Informatie Systeem. Voor de presentatielaag

Nadere informatie

Ontdek een betere manier om uw catalogus te doorzoeken

Ontdek een betere manier om uw catalogus te doorzoeken Ontdek een betere manier om uw catalogus te doorzoeken Kijk voor meer informatie op www.medialab.nl of neem contact met ons op: Medialab Solutions BV Modemstraat 2B 1033 RW Amsterdam Tel. 020 635 3190

Nadere informatie

Handleiding. CROW Kennisbank. Contentmanagement

Handleiding. CROW Kennisbank. Contentmanagement Handleiding CROW Kennisbank Contentmanagement Inhoudsopgave Inleiding... 2 Hoofdstuk 1 - Navigeren door de inhoudsopgaven... 3 1.1 Indeling inhoudsopgave wijzigen... 3 1.2 Selecteren van titels in de navigatie...

Nadere informatie

Gebruikersvriendelijke beheer van bestanden in SharePoint

Gebruikersvriendelijke beheer van bestanden in SharePoint #1 Oplossing wereldwijd. Bewezen in omgvangrijke omgevingen 100+ en 10.000+ gebruikers. GeONE is uw partner voor SharePoint Informatie Management. GeONE levert het volledige pakket aan SharePoint toepassingen

Nadere informatie

4orange Connect. 4orange, 2015. Hogehilweg 24 1101 CD Amsterdam Zuidoost www.4orange.nl

4orange Connect. 4orange, 2015. Hogehilweg 24 1101 CD Amsterdam Zuidoost www.4orange.nl 4orange Connect 4orange, 2015 Hogehilweg 24 1101 CD Amsterdam Zuidoost www.4orange.nl 2 Inhoud Inhoud... 2 1. Achtergrond... 3 2) Browsen... 4 3) Scheduler... 4 4) Frequenties en kruistabellen... 4 5)

Nadere informatie

Handleiding. CROW Kennisbank. Contentmangement

Handleiding. CROW Kennisbank. Contentmangement Handleiding CROW Kennisbank Contentmangement 4-7-2013 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Hoofdstuk 1 - Navigeren door de inhoudsopgaven... 3 1.1 Indeling inhoudsopgave wijzigen... 3 1.2 Selecteren van titels

Nadere informatie

De Outlook en SharePoint integratie

De Outlook en SharePoint integratie Direct vanuit Outlook e-mailberichten en/of bijlagen opslaan in SharePoint ( drag and drop ). GeONE is uw partner voor SharePoint Informatie Management. Alle document management functionaliteiten beschikbaar

Nadere informatie

ZOEKEN IN BUSINESS SOURCE PREMIER

ZOEKEN IN BUSINESS SOURCE PREMIER ZOEKEN IN BUSINESS SOURCE PREMIER ZOEKEN IN BUSINESS SOURCE PREMIER EENVOUDIG ZOEKEN ZOEKRESULTAAT: SORTEREN EN VERFIJNEN (FILTERS) GEAVANCEERD ZOEKEN SEARCH HISTORY ZOEKEN NAAR LANDENINFORMATIE ZOEKEN

Nadere informatie

C a s e S t u d y Y i f e C o n t a c t i n f o r m a t i e

C a s e S t u d y Y i f e C o n t a c t i n f o r m a t i e C a s e S t u d y Y i f e C o n t a c t i n f o r m a t i e Koen Piers Boudewijnlaan 1 Ondernemingsnr. 0808.450.557 0486/666.543 3590 Diepenbeek Rekeningnr. 979-5766597-49 koen@aurealis.be België D o e

Nadere informatie

Tools voor canonieke datamodellering Bert Dingemans

Tools voor canonieke datamodellering Bert Dingemans Tools voor canonieke datamodellering Tools voor canonieke datamodellering Bert Dingemans Abstract Canonieke modellen worden al snel omvangrijk en complex te beheren. Dit whitepaper beschrijft een werkwijze

Nadere informatie

Smartsite ixperion Faceted Search

Smartsite ixperion Faceted Search dinsdag 26 oktober 2010 Smartsite ixperion Faceted Search Marc Derksen Uitgangspunten 2 woensdag 27 oktober 2010 Wat is Faceted Search? Nieuwe krachtige zoekomgeving voor Smartsite ixperion Zoekexpressies

Nadere informatie

Elektronisch factureren

Elektronisch factureren Elektronisch factureren Inleiding Elektronisch Factureren in RADAR is mogelijk vanaf versie 4.0. Deze module wordt niet standaard meegeleverd met de RADAR Update maar is te bestellen via de afdeling verkoop

Nadere informatie

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity.

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity. Portability, Interoperability of toch 1 Even Voorstellen Diploma s: 1980 Bachelor of Science Civil Engineering (Cairo, Egypte) 1986 Doctoraal in Geodesie (TU Delft, Nederland) Enige Automatiseringservaring:

Nadere informatie

ALL-CRM Gebruikershandleiding AC-DataCumulator

ALL-CRM Gebruikershandleiding AC-DataCumulator ALL-CRM Gebruikershandleiding AC-DataCumulator Author: Bas Dijk Date: 23-04-2013 Version: v1.2 Reference: 2013, All-CRM 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave 2 2 Inleiding 3 3 Gebruikershandleiding Windows Forms

Nadere informatie

WebHare Professional en Enterprise

WebHare Professional en Enterprise WebHare Professional en Enterprise Publicatie module Site inrichting handleiding Datum 19 november 2002 Aantal pagina s: 31 Versie: 2.01 Doelgroep Sysops Gebruikers met site aanmaak rechten Gebruikers

Nadere informatie

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen:

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen: Transit Herkent u het? Steeds dezelfde uitdagingen in migratieprojecten; meerdere variabelen, in verschillende stadia en in een blijvend veranderende omgeving, managen. Grote hoeveelheden gegevens over

Nadere informatie

Als je naar ERIC gaat kom je automatisch bij Basic Search (eenvoudig zoeken).

Als je naar ERIC gaat kom je automatisch bij Basic Search (eenvoudig zoeken). ZOEKEN IN ERIC EENVOUDIG ZOEKEN ZOEKRESULTAAT: SORTEREN EN VERFIJNEN (FILTERS) GEAVANCEERD ZOEKEN SEARCH HISTORY DE THESAURUS (wat is het?) ZOEKEN MET DE THESAURUS EEN TWEEDE THESAURUSTERM TOEVOEGEN EENVOUDIG

Nadere informatie

PILNAR web applicatie. Handleiding

PILNAR web applicatie. Handleiding PILNAR web applicatie Handleiding Table of Contents De PILNAR editor...3 Toegang tot de omgeving...3 De PILNAR omgeving...3 Hoofdmenu...4 Navigatie...5 Zoeken...6 Detailoverzichten...6 Collectie... 7 Inzending...

Nadere informatie

ZOEKEN IN SPORTDISCUS

ZOEKEN IN SPORTDISCUS ZOEKEN IN SPORTDISCUS EENVOUDIG ZOEKEN ZOEKRESULTAAT: SORTEREN EN VERFIJNEN (FILTERS) GEAVANCEERD ZOEKEN SEARCH HISTORY DE THESAURUS (wat is het?) ZOEKEN MET DE THESAURUS EENVOUDIG ZOEKEN Als je naar SPORTDiscus

Nadere informatie

Gebruikersvriendelijke beheer van bestanden in SharePoint

Gebruikersvriendelijke beheer van bestanden in SharePoint #1 Oplossing wereldwijd. Bewezen in omgvangrijke omgevingen 100+ en 10.000+ gebruikers. GeONE is uw partner voor SharePoint Informatie Management. GeONE levert het volledige pakket aan SharePoint toepassingen

Nadere informatie

COAVA. Gebruikershandleiding. Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie CLARIN-NL

COAVA. Gebruikershandleiding. Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie CLARIN-NL CLARIN-NL COAVA Gebruikershandleiding Gebruikershandleiding bij de COAVA web applicatie M e e r t e n s I n s t i t u u t, J o a n M u y s k e n s w e g 2 5, 1 0 9 6 C J A m s t e r d a m Gebruikershandleiding

Nadere informatie

Globale kennismaking

Globale kennismaking Globale kennismaking Kennismaking Tesla CMS 1. Dashboard 2. pagina beheer - pagina aanmaken - pagina aanpassen - pagina verwijderen - pagina seo opties - zichtbaarheid pagina 3. subpagina beheer - subpagina

Nadere informatie

Vraag Ondersteuning door Virtuele Experts

Vraag Ondersteuning door Virtuele Experts Vraag Ondersteuning door Virtuele Experts Ondersteunen van de opdrachtgever in de Bouw gedurende de initiatieffase 1 Introductie Deze dissertatie beschrijft een onderzoek naar de toepassing van ICT om

Nadere informatie

Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse

Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse Begrippenlijst Inzicht in de wereld van big data, marketing en analyse 4orange, 2017 Hogehilweg 24 1101 CD Amsterdam Zuidoost www.4orange.nl 2 Inhoud Achtergrond & Aanleiding... 3 A... 3 B... 3 C... 3

Nadere informatie

Koppeling Profit <> Textkernel

Koppeling Profit <> Textkernel Koppeling Profit Textkernel Vionq Vianen UT Documenttoelichting Dit is de technische beschrijving van deze geregistreerde partnerkoppeling. Dit document beschrijft de standaard van de koppeling op functioneel

Nadere informatie

Koppeling Profit <> Textkernel

Koppeling Profit <> Textkernel Koppeling Profit Textkernel Vionq Vianen UT Documenttoelichting Dit is de technische beschrijving van deze geregistreerde partnerkoppeling. Dit document beschrijft de standaard van de koppeling op functioneel

Nadere informatie

Informatievaardigheden Introductie EndNote

Informatievaardigheden Introductie EndNote Informatievaardigheden Introductie EndNote TU Delft Library Delft University of Technology Challenge the future TU Delft Library HowInformatievaardigheden to find and use scientific / EndNote information

Nadere informatie

Internet Marketing Termen

Internet Marketing Termen Internet Marketing Termen Als beginnend Internet Marketeer ga je veel termen tegen komen, die je in verwarring zullen brengen. Hieronder heb ik een lijst met termen voor je samengesteld om jouw leven als

Nadere informatie

Zoekmachine optimalisatie Trends 2011. SEO ontwikkelingen om rekening mee te houden in 2011

Zoekmachine optimalisatie Trends 2011. SEO ontwikkelingen om rekening mee te houden in 2011 Zoekmachine optimalisatie Trends 2011 SEO ontwikkelingen om rekening mee te houden in 2011 Een woord vooraf Bronnen: bruceclay.com, searchengineland.com, frankwatching.com, marketingfacts.nl, dutchcowboys.nl,

Nadere informatie

informatie architectuur 9 december 2010 IAM V1. 2010-2011

informatie architectuur 9 december 2010 IAM V1. 2010-2011 informatie architectuur 9 december 2010 IAM V1. 2010-2011 IAM informatie architectuur Herkennen, structureren en vindbaar maken van informatie. IAM informatie architectuur Herkennen, structureren en vindbaar

Nadere informatie

Eenvoud, kracht en snelheid

Eenvoud, kracht en snelheid OpenIMS Open Informatie Management Server Eenvoud, kracht en snelheid Portaal Server Whitepaper Open Informatie Management Server www.openims.com OpenSesame ICT BV www.osict.com Inhoudsopgave 1 INLEIDING...

Nadere informatie

Basisfunctionaliteit van gestructureerde zoeksystemen. Illustratie aan de hand van het zoeksysteem van Ebsco.

Basisfunctionaliteit van gestructureerde zoeksystemen. Illustratie aan de hand van het zoeksysteem van Ebsco. Basisfunctionaliteit van gestructureerde zoeksystemen. Illustratie aan de hand van het zoeksysteem van Ebsco. Kies op de site van de bibliotheek het bestand "Academic Search Complete". Bij opdrachten voor

Nadere informatie

Registratie Data Verslaglegging

Registratie Data Verslaglegging Registratie Data Verslaglegging Registratie Controleren en corrigeren Carerix helpt organisaties in het proces van recruitment en detachering. De applicatie voorziet op een eenvoudige wijze in de registratie

Nadere informatie

Data Governance van visie naar implementatie

Data Governance van visie naar implementatie make connections share ideas be inspired Data Governance van visie naar implementatie Frank Dietvorst (PW Consulting) deelprogrammamanager Caesar - Vernieuwing Applicatie Landschap Leendert Paape (SAS

Nadere informatie

Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009

Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009 Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009 Project Management met Teamcenter 2007 Door: Ramon van Raak Beheert u complexe projecten dan weet u als geen ander dat de projectvoorbereiding de basis legt

Nadere informatie

STAFF PUBLICATIONS GRAPHIC OVERVIEW BROWSE OMGEVING, PUBLICATIELIJST EN VERFIJNING OP FACETTEN... 3

STAFF PUBLICATIONS GRAPHIC OVERVIEW BROWSE OMGEVING, PUBLICATIELIJST EN VERFIJNING OP FACETTEN... 3 Interface Wageningen Yield Handleiding Staff Publications. 15 september 2014. Peter van der Togt Clasien Lock Bibliotheek, Wageningen UR. E-depot: http://edepot.wur.nl/313930 Inhoud STAFF PUBLICATIONS...

Nadere informatie

Met deze module heeft u de mogelijkheid om gemakkelijk, snel en efficiënt uw documenten als naslag in Unit 4 Multivers te koppelen.

Met deze module heeft u de mogelijkheid om gemakkelijk, snel en efficiënt uw documenten als naslag in Unit 4 Multivers te koppelen. Handleiding Scan+ Introductie Met Scan+ gaat een lang gekoesterde wens voor vele gebruikers van Unit 4 Multivers in vervulling: eenvoudig koppelen van documenten in relatiebeheer of documentmanagement

Nadere informatie

VAN PAPIERSTROOM NAAR INFORMATIESTROOM

VAN PAPIERSTROOM NAAR INFORMATIESTROOM VAN PAPIERSTROOM NAAR INFORMATIESTROOM MET ZELF LERENDE DOCUMENTHERKENNING Een continue stroom aan binnenkomende post en interne documenten. Wie herkent het niet? Het vergt tijd en energie om al deze documenten

Nadere informatie

B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie

B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie Djoerd Hiemstra, Klaas Sikkel, Luís Ferreira Pires, Maurice van Keulen, en Jan Kamphuis 1 Inleiding Studenten hebben in modules 1 en 2 geleerd om moeilijke

Nadere informatie

AFO 653 RSS Nieuwsfeeds

AFO 653 RSS Nieuwsfeeds AFO 653 RSS Nieuwsfeeds 653.1 Inleiding 653.1.1 Wat zijn RSS News Feeds en hoe worden ze in Vubis Smart gebruikt? RSS News Feeds RSS (Really Simple Syndication) is een XML-gebaseerd formaat voor het distribueren

Nadere informatie

Hier worden de termen weergegeven die u in uw zoekvraag hebt opgenomen.

Hier worden de termen weergegeven die u in uw zoekvraag hebt opgenomen. Pagina Resultaten LexisNexis Help - Pagina Resultaten Op de pagina Resultaten vindt u diverse functies die u helpen maximaal te profiteren van uw zoekresultaten. De nieuwe pagina Resultaten is zo ontworpen

Nadere informatie

Choral + Spraaktechnologie: ingezet voor de ontsluiting van audiovisuele

Choral + Spraaktechnologie: ingezet voor de ontsluiting van audiovisuele Choral + Spraaktechnologie: ingezet voor de ontsluiting van audiovisuele archieven De benadering Doel van het NWO CATCH project CHoral (2006-2011): onderzoek en ontwikkel geautomatiseerde annotatieen zoek

Nadere informatie

Handleiding TagMyDoc

Handleiding TagMyDoc Handleiding TagMyDoc Februari 2013 Voorwoord In BoekTweePuntNul (uitgave oktober 2012, ISBN 9789059063501) vindt men een beschrijving van de tool TagMyDoc. Een uitgebreide, Engelstalige handleiding vindt

Nadere informatie

Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw

Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw In de whitepaper waarom u eigen documenten niet langer nodig heeft schreven we dat het rondmailen van documenten geen

Nadere informatie

Websites aanpassen. Voor iedereen.

Websites aanpassen. Voor iedereen. Websites aanpassen. Voor iedereen. Teksten aanpassen en afbeeldingen toevoegen. Links naar andere pagina s of documenten. Pagina s toevoegen, kopiëren en verplaatsen. Ondersteuning voor meerdere talen.

Nadere informatie

CaseMaster CRM Customer Relationship Management

CaseMaster CRM Customer Relationship Management CaseMaster CRM Customer Relationship Management CaseMaster CRM Meer omzet uit uw bestaande of nieuwe relaties halen of een klantprofiel samenstellen doormiddel van een analyse op het aankoopgedrag en vervolg

Nadere informatie

Haaglanden Medisch Centrum

Haaglanden Medisch Centrum Cloud oplossing in Haaglanden Medisch Centrum 26 september 2016 Agenda I. Introductie Haaglanden MC II. Situatieschets (voor implementatie) III. Probleemstelling huidige situatie IV. Doelstelling V. Pakket

Nadere informatie

Korte Handleiding CINAHL

Korte Handleiding CINAHL Korte Handleiding CINAHL Inhoud: WALAEUS BIIBLIIOTHEEK Inleiding Inloggen Subject Headings en Keywords Zoeken Zoekscherm Zoeken op onderwerp Zoeken op auteur, auteursadres, e.d. Zoeken op tijdschrift Zoeken

Nadere informatie

ECM - Enterprise Content Management. Daniel Kucharski

ECM - Enterprise Content Management. Daniel Kucharski ECM - Enterprise Content Management Daniel Kucharski IT vraagstukken in de KMO Nood aan gebruiksvriendelijke software afgestemd op specifieke behoeften Geen grote investering in software en hardware Typische

Nadere informatie

Kennis na het volgen van de training. Na het volgen van deze training bent u in staat:

Kennis na het volgen van de training. Na het volgen van deze training bent u in staat: Training Trainingscode Duur Gepubliceerd Taal Type Leermethode Kosten SF2015V8 4 dagen 02/02/2015 Nederlands & Engels Developer, basis Invidueel & klassikaal Op aanvraag Deze training richt zich op het

Nadere informatie

open standaard hypertext markup language internetprotocol transmission control protocol internet relay chat office open xml

open standaard hypertext markup language internetprotocol transmission control protocol internet relay chat office open xml DOWNLOAD OR READ : OPEN STANDAARD HYPERTEXT MARKUP LANGUAGE INTERNETPROTOCOL TRANSMISSION CONTROL PROTOCOL INTERNET RELAY CHAT OFFICE OPEN XML PDF EBOOK EPUB MOBI Page 1 Page 2 relay chat office open xml

Nadere informatie

Toolselectie checklist

Toolselectie checklist Toolselectie checklist KIES EENVOUDIG HET DOCUMENTMANAGEMENTSYSTEEM DAT HET BESTE BIJ JOUW ORGANISATIE PAST Zo werkt het Vul onderstaand de leveranciers in die je wilt vergelijken. Zet vervolgens in de

Nadere informatie

Hoe bouw ik een goede website?

Hoe bouw ik een goede website? Hoe bouw ik een goede website? Inleiding Stel, u heeft een eigen bedrijf en u wilt een website. U hebt gezien dat u zelf een site kunt bouwen met behulp van gratis tools die sommige providers aanbieden.

Nadere informatie

Succes story. Koninklijke Zeelandia Groep BV. ECMsolutions. Zeelandia en OpenText Alchemy: Het recept voor succes.

Succes story. Koninklijke Zeelandia Groep BV. ECMsolutions. Zeelandia en OpenText Alchemy: Het recept voor succes. ECMsolutions Ericssonstraat 2, 5121 ML Rijen, NL Telefoon: + 31 (0) 88 0049 900 E-mail: info@ecmsolutions.nl ecmsolutions.nl SECURE E-MAIL DIGITAAL ARCHIEF FAX INTEGRATIES BI DASHBOARDS Succes story Koninklijke

Nadere informatie

ibridge/andk the analyst s connection

ibridge/andk the analyst s connection ibridge/andk the analyst s connection ibridge / ANDK Uiteraard weet ú als criminaliteitsanalist als geen ander dat u met behulp van de Analyst s Notebook software analyseschema s handmatig kunt opbouwen

Nadere informatie

Landelijk Indicatie Protocol (LIP)

Landelijk Indicatie Protocol (LIP) Handleiding Landelijk Indicatie Protocol programma pagina 1 of 18 Landelijk Indicatie Protocol (LIP) Welkom bij LIP Lip is ontstaan uit een toegevoegde module aan het kraamzorg administratie pakket van

Nadere informatie

Les 10 : Aanmaken van een database (deel2).

Les 10 : Aanmaken van een database (deel2). Les 10 : Aanmaken van een database (deel2). Wat is een database? Een centrale opslagruimte voor gegevens. Alle informatie wordt centraal opgeslagen en kan door iedereen geraadpleegd worden. Voordelen van

Nadere informatie

Installatiehandleiding. Facto minifmis

Installatiehandleiding. Facto minifmis Installatiehandleiding Facto minifmis 1. Installatie Facto MiniFMIS 1.1 Achtergrond Facto MiniFMIS biedt facilitaire organisaties een eenvoudige en gebruikersvriendelijke hulpmiddel bij het uitvoeren van

Nadere informatie

Registratie Data Verslaglegging

Registratie Data Verslaglegging Sjablonen Websupport Registratie Data Verslaglegging Websites Inrichtingen Video solutions Rapportages Consultancy Imports Helpdesk Exports Full Service Dashboards Registratie Koppelen en controleren De

Nadere informatie

Updateprocedure in vogelvlucht... 2. Stap 1: Updatebestanden downloaden... 3. Stap 2: Controle vooraf... 4

Updateprocedure in vogelvlucht... 2. Stap 1: Updatebestanden downloaden... 3. Stap 2: Controle vooraf... 4 Updatehandleiding versie 2.14 Administratie- en leerlingvolgsysteem LVS2000 Inhoud van dit document: Updateprocedure in vogelvlucht... 2 Stap 1: Updatebestanden downloaden... 3 Stap 2: Controle vooraf...

Nadere informatie

automatische zoekverbetering

automatische zoekverbetering automatische zoekverbetering taaltechnologische technieken Eric Sieverts VOGIN HvA / december 2012 (taal)technologische methoden best-match zoeken met relevantie-ordening truncatie, wordstemming, fuzzy

Nadere informatie

Plan van Aanpak. Plan van Aanpak. November 2003. Student Naam: David Fremeijer Studentnr: 0249432 E-mail: david@fremeijer.net

Plan van Aanpak. Plan van Aanpak. November 2003. Student Naam: David Fremeijer Studentnr: 0249432 E-mail: david@fremeijer.net Plan van Aanpak Plan van Aanpak November 2003 Student Naam: David Fremeijer Studentnr: 0249432 E-mail: david@fremeijer.net Universiteit Nijmegen Begeleider: Theo van der Weide Referent: Gert Veldhuijzen

Nadere informatie

Een suite van web applicaties om geografische informatie in de organisatie te presenteren

Een suite van web applicaties om geografische informatie in de organisatie te presenteren M A P I N F O E X P O N A R E Een suite van web applicaties om geografische informatie in de organisatie te presenteren INTRODUCTIE VAN MAPINFO EXPONARE MapInfo Exponare is ontwikkeld om gebruikers toegang

Nadere informatie

Software Test Plan. Yannick Verschueren

Software Test Plan. Yannick Verschueren Software Test Plan Yannick Verschueren November 2014 Document geschiedenis Versie Datum Auteur/co-auteur Beschrijving 1 November 2014 Yannick Verschueren Eerste versie 1 Inhoudstafel 1 Introductie 3 1.1

Nadere informatie

Handleiding Pawpeds Deel 4

Handleiding Pawpeds Deel 4 Over ons zoeksysteem Handleiding Pawpeds Deel 4 We hebben drie verschillende zoekfuncties geïmplementeerd en ze werken allemaal een beetje anders. Ze zijn alle teken-ongevoelig, dus 'A' en 'a' zijn hetzelfde

Nadere informatie

Drie scenario s voor het implementeren van zoekmogelijkheden

Drie scenario s voor het implementeren van zoekmogelijkheden Drie scenario s voor het implementeren van zoekmogelijkheden Implementaties van zoekoplossingen voor de onderneming kunnen heel eenvoudig of heel ingewikkeld zijn. INLEIDING: IMPLEMENTATIE DIE VOORZIET

Nadere informatie

AGDLP. ~ maar waarom eigenlijk?

AGDLP. ~ maar waarom eigenlijk? AGDLP ~ maar waarom eigenlijk? Edward Willemsen, [em'bed], 2011 Algemeen Wie ooit beheer heeft gedaan binnen een Microsoft omgeving is bekend met de diverse typen groepen. In de loop der jaren zijn hier

Nadere informatie

Bibliotheek Queteletfonds Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Tel: 02 277 55 55 Fax: 02 277 55 53 E-mail: quetelet@economie.fgov.

Bibliotheek Queteletfonds Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Tel: 02 277 55 55 Fax: 02 277 55 53 E-mail: quetelet@economie.fgov. Bibliotheek Queteletfonds Vooruitgangstraat 50 1210 Brussel Tel: 02 277 55 55 Fax: 02 277 55 53 E-mail: quetelet@economie.fgov.be HANDLEIDING http://quetelet.economie.fgov.be 1.Voorstelling van het beginscherm

Nadere informatie

Databases gebruiken. Databases gebruiken

Databases gebruiken. Databases gebruiken Databases gebruiken In deze module wordt van de kandidaat verwacht dat hij een goed begrip heeft van databases en aantoont competent te zijn in het gebruik van een database. Doel van de module De kandidaat:

Nadere informatie

SHAREPOINT ONLINE (SAMEN-)WERKEN IN DE WOLKEN. http://www.ie-net.be - Workshop SharePoint 1

SHAREPOINT ONLINE (SAMEN-)WERKEN IN DE WOLKEN. http://www.ie-net.be - Workshop SharePoint 1 SHAREPOINT ONLINE (SAMEN-)WERKEN IN DE WOLKEN 1 WIE ZIJN WIJ? 2 WIE BENT U? Professional Op zoek naar productiviteit Samenwerken met Collega s Externe partijen Onderaannemers 3 WAT IS ONS PLAN? 1. Wat

Nadere informatie

Uitwerking onderdelen werkplan

Uitwerking onderdelen werkplan Uitwerking onderdelen werkplan Het Nationaal Platform Data Model (NPDM) heeft een werkplan opgesteld om richting te geven aan de activiteiten voor de komende maanden en inzicht te krijgen in de benodigde

Nadere informatie

Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures

Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures Informatiebeheer: een nieuw tijdperk Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures Programma voorjaar 2010 Zoals eerder vermeld, bestaat

Nadere informatie

CATCHPlus D2.7.2 Lokale triple store DELIVERABLE. D Lokale triple store. René van der Ark Sara van Bussel

CATCHPlus D2.7.2 Lokale triple store DELIVERABLE. D Lokale triple store. René van der Ark Sara van Bussel DELIVERABLE D 2.7.2 Lokale triple store René van der Ark Sara van Bussel Auteur : Sara van Bussel 15/03/2011 14:03:00 PM page 1 of 7 1 Documenteigenschappen Rapportage datum: 1 november 2010 Rapoportage

Nadere informatie

Van Big Data tot waardevolle informatie op maat van de (interne)gebruiker en de burger

Van Big Data tot waardevolle informatie op maat van de (interne)gebruiker en de burger Van Big Data tot waardevolle informatie op maat van de (interne)gebruiker en de burger Tijdens deze sessie krijgt u een inzicht in een specifieke visie over hoe men op basis van grote hoeveelheden ongestructureerde

Nadere informatie

Nieuw in versie 3. 2005 P&A Group

Nieuw in versie 3. 2005 P&A Group Nieuw in versie 3 I Nieuw in versie 3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Nieuw in Versie 3 1 1.1 Algemeen... 1 Nieuwe... opzet 1 Beveiliging... 1 Systeem... opties 2 Scherm... openen 2 1.2 Het pakket... 4 Aangehechte...

Nadere informatie

Handleiding voor Zotero versie 2.0

Handleiding voor Zotero versie 2.0 Handleiding voor Zotero versie 2.0 Michiel Wolda De handleiding voor Zetero is geschreven voor de lezers van het boek Deskresearch: Informatie selecteren, beoordelen en verwerken: tweede editie (Van Veen

Nadere informatie

Bedrijfssystemen vervangen door Slim Software Nabouwen

Bedrijfssystemen vervangen door Slim Software Nabouwen Bedrijfssystemen vervangen door Slim Software Nabouwen Codeless White Paper Roland Worms, Directeur Wouter van der Ven, Lead Software Architect Inhoudsopgave 1. Introductie 2. Het IT dilemma. Als standaard

Nadere informatie

Importeren van grids uit de WADI database

Importeren van grids uit de WADI database Importeren van grids uit de WADI database Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ S O F T W A R E S O L U T I O N S Versies: Versie

Nadere informatie

Zicht - Content Management Systeem een algemene beschrijving

Zicht - Content Management Systeem een algemene beschrijving Zicht - Content Management Systeem een algemene beschrijving Versie april/2008 Zicht nieuwe media ontwerpers 2008 1 Inleiding Een Content Management Systeem (CMS) is een webapplicatie waarmee je zonder

Nadere informatie

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT

Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Slimmer samenwerken met SharePoint Workflows voor SharePoint met forms en data K2 VOOR SHAREPOINT Workflows, forms, reports en data WAAROM KIEZEN VOOR K2? Of u nu workflows moet maken voor items in SharePoint

Nadere informatie

VERZENDLIJSTEN HANDLEIDING. OTYS Recruiting Technology

VERZENDLIJSTEN HANDLEIDING. OTYS Recruiting Technology VERZENDLIJSTEN HANDLEIDING OTYS Recruiting Technology OTYS RECRUITING TECHNOLOGY WWW.OTYS.NL 29-8-2017 Versie 1.0 2 INHOUD 1 Introductie... 4 1.1 Over verzendlijsten... 4 1.2 Doel van deze instructie...

Nadere informatie

BIBLIOTHEEK SOCIALE WETENSCHAPPEN. Handleidingen

BIBLIOTHEEK SOCIALE WETENSCHAPPEN. Handleidingen BIBLIOTHEEK SOCIALE WETENSCHAPPEN Handleidingen ProQuest Zoeken in ProQuest-databanken: ProQuest Sociology; Political Science; Social Science Journals; Social Services Abstracts; Sociological Abstracts

Nadere informatie

ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT

ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT ENERGIE BEDRIJVEN EN ICT De energiemarkt in Nederland is continu in beweging. Nieuwe toetreders veroveren marktaandeel en slimme meters, sectorwijzigingen en splitsing zorgen voor veranderingen. Energiebedrijven

Nadere informatie