Artikel 12: september 2013

Transcriptie

1 Artikel 12: september 2013  Hernieuwbare energie in je biotuin (deel 2) Doorlevend luilekker tuinieren. Energetische instant-tuinefficiã«ntie bereik je met doorlevende eetbare planten: je plant, je plukt â meer moet dat niet zijn. Jaarlijks hernieuwen die planten zich immers vanzelf Een deel vanâ onze Lusthof is dan ook voorbehouden aan een waaier aan vaste planten met smaak.â Ik serveer er een greep uit, van laag naar hoog.  Plant eens een voedselbos - kijk eens op - of anders gezegd een eeuwige pluktuin â een term van tuinmaat Hugo Dâ Hooghe uit Brasschaat. Echte permaculteurs lopen zeer hoog op met doorlevend eetbaars: zero input, constante output â wat wil een mens nog meer? De gemiddelde lezer â paar are grond, te drukke agenda om serieus te tuinieren - denkt nu allicht: Zoâ n luilekkerhof wil ik ook! En jawel, een bosje op tuin- en mensenmaat is prima haalbaar. Verwacht niet meteen dat je hieruit je volledige dagelijkse kost kunt halen, maar veel(eer) extraatjes qua smaak en voedingswaarde. Bonus: de meeste hier volgende soorten zijn nog sierlijk ook. Over bomen zal ik het hier nauwelijks hebben, want ik mik even op kleinere tuinen. Ik ga dan ook veel doorlevend lekkers uit lagere regionen opsommen: bessen, kruiden en groenten,

2 snap je. Het onderscheid tussen die twee laatste vind ik academisch en dus overbodig. Probleem à à n, voor veel bezoekers en lezers: je weet niet waar eerst kijken, en je kent de meeste planten niet. De baksteenburger kent immers meer merken van bier, automodellen, BV-namen en â roddels, â dan eetbare planten. Hoe dat komt laat ik aan je gezond verstand over, maar het heeft iets te maken met onderwijs, opvoeding, media en reclame. Enfin, ik ga vandaag de meeste planten gewoon taggen in de fotoâ s. Google straks al die plantennamen nog eens, dat helpt geweldig om alles in te prenten. Het plukplezier begint al op vorstvrije winterdagen.  Ik stel hier even de volgende vaste planten voor in januaritoestand: 1.      Bergamotplant (Monarda didyma) geeft een heerlijk, bloemig tijmaroma aan slaatjes, thee en andere gerechten. De bloemen zijn roze, rood of paars, naargelang de cultivar, zijn erg in trek bij insecten en in de keuken. Rode monardabloemetjes geven hier elke zomer kruidige pit aan pastasalades. Dit is een flinke kruiper, hoor. Daarmee geef ik al aan dat een aantal doorlevende eetplanten ook zouden kunnen gaan woekeren â à ls je ze niet opeet, tenminste. 2.      Allium zebdanense. Ik verzamel wel wat wilde alliums: hun smaak varieert van knof- tot bieslook, met soms een preitoets. Dit sierlookje bloeit in april, sierlijk wit; andere soorten geven een leuke spreiding in tijd en kleur. Jawel, alles aan deze lookjes is eetbaar: bloemetjes, bladeren, eventuele bolletjesâ Komende herfst vind je wel plantgoed van alliums (sieruien) in tuincentra en â catalogi: gewoon wat proberen, een keertje proeven. Naar mijn ervaring zijn de laagste sieruien (tot 50 cm hoog) de meest robuuste en allemaal lekker.

3 3.      Penningkruid (Lysimachia nummulata): kruipt vlot de tuin rond; de blaadjes hebben een prettig smaakje, het hele jaar door; eet ook de gele bloemen â s zomers. 4.      Zwartmoeskervel (Smyrnium Olusatrum). Eigenlijk twee- tot driejarig, maar ik smokkel â m hiertussen. Indrukwekkende weerstand tegen alles behalve langdurige droogte; pittige selderachtige smaak. Wordt 100 cm hoog en is een heel oude eetplant. Fast forward naar mei: die maandâ brengt ons al heel veel jonge eenjarigeâ groentjes, maar ook de volgende lekkere vaste eetbaren: 1.      Bergamotplant, nogmaals. Je ziet: dit is à à n van mijn favoriete thee-ingrediã«nten. 5.      Bieslook (Allium schoenoprasum). De gewoonste doorlevende uiensmaker. Makkelijk te kweken; scheur om de paar jaar, eet de bloemetjes natuurlijk ook, â 6.      Citroenkruid (Artemisia abrotanum). Kruidige citrusgeur en â smaak, met mate te gebruiken in thee - daâ s mijn disclaimer. Op elke hoogte en op elk moment te snoeien; stop takjes van dit kruid in de grond en ze groeien: zo kun je zelfs een heel geurhaagje aanleggen. 7.     Â

4 Wilde rucola (Diplotaxis tenuifolia) smaakt steviger dan de eenjarige. Vol omega 3 en andere supergezonde stofjes, lees ik â de meeste doorlevende groenten zijn niet of nauwelijks veredeld, en zitten bijgevolg nog vol robuuste pit voor tuin en lijf. Voortdurend plukken en snoeien houdt wilde rucola productief en lekker. Haal simpelweg een paar wilde rucolaplantjes in je supermarkt of tuincentrum â ze hebben meestal zoâ n heel diep ingesneden blad. Laat ze à à n keer bloeien (zwavelgeel, mooi!) en zaad vormen: zo ben je voor de rest van je dagen voorzien van wilde rucola 8.      Berglook (Allium carinatum). Van september tot maart knip ik blaadjes, bieslookgewijs; in april/mei oogst ik verfijnde potlooddikke preitjes (meteen ook de smaak verklapt); in juni/juli eten we de bloemhoofdjes (anders strooit berglook te kwistig met broedbolletjes); in augustus graaf ik de zilveruitjesachtige bolletjes op. Zo heb ik ze ook gevonden op vakantie in Frankrijk, eind vorige eeuw, en sindsdien niet meer weg te krijgen uit onze tuin. Al maar goed ook, want deze wilde allium zou ik niet meer willen missen. 9.      De Chinese maggiboom (Toona sinensis ofwel Cedrella sinensis) vind je als siergewas bij tuincentra, of ook bij Een traaggroeiend boompje, naar mijn ervaring, maar wã t een smaak: à à n blaadje geeft je soep en andere hartige gerechten een heerlijk bouillonaroma. 10.  Wilde venkel (Foeniculum vulgare) is de oerouder van de eenjarig gekweekte knolvenkel. Die intussen klassieke groente vraagt de nodige zorg om zoâ n dikbilstengel te vormen, en die oogst je dan à à n keer. De wilde variant levert van het vroege voorjaar tot augustus vingerdikke stengels, als je tenminste blijft oogsten, want anders schiet hij prachtig door. De zaadjes kun je natuurlijk ook oogsten voor thee, en de holle stengels dienen na de winter voor de bouw van insectenhotels. Het zaad van deze doorlevende venkel plukte ik twintig jaar geleden aan een vier meter hoge plant in een naburige berm. Twee dagen later was deze plant met de klepelmaaier tot moes gemept. Wat geluk en wat aandacht helpen nogal eens om zaadjes te vinden van lekkere planten. 11.  Brave hendrik (Chenopodium bonus-henricus) is een stevige verwant van spinazie en melde: het blad is wat taaier en smaakt sterker. Alweer vanaf maart te oogsten, het hele seizoen door, als je maar blijft snijden. Typisch voor veel van die

5 doorlevende rakkers is met hun lange penwortel goed verankerd zitten: ze hebben weinig last van klimaatkuren, vinden voldoende voeding in de diepere lagen, en komen elk voorjaar onverstoorbaar weer boven. Ik kreeg zoâ n brave hendrik op een ruilbeurs vele jaren geleden. Heel soms laat ik â m in zaad komen, want met de zaadjes kan ik weer andere tuiniers plezieren. De kiemkracht van veel zulke wilde eetbaren is overigens vaak vluchtig: hoe verser het zaad, hoe sneller je zaait, hoe beter. Gewoon meteen na de oogst â typisch tijdens de nazomer â op de gewenste plaats uitstrooien werkt het beste. Ziezo, dit waren al elf vaste klanten in de voortdurende eettuin: volgende keer meer van dat. Hun cyclus kan niet eenvoudiger zijn: groeien, terug in de grond kruipen â meestal tijdens de winter, maar er zijn er ook met zomerrust. Als je oogsten werk vindt, dan heb je inderdaad veel werk aan deze doorlevende smaakmakers. Ze hebben een oerverleden en een mooie toekomst!