Projectomschrijving Dat drinkt Niet!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Projectomschrijving Dat drinkt Niet!"

Transcriptie

1 Projectomschrijving Dat drinkt Niet! GGD Hollands Noorden 2013/2014

2 1. Toelichting naam van de interventie De oorsprong van de naam Dat drinkt Niet! is te vinden in een eerdere interventie, namelijk Dat rookt Niet!. Deze interventie richt zich op de preventie van roken onder basisschoolleerlingen van groep 7/8 door middel van peer educatie. Door het succes van deze interventie is een overstap gemaakt naar alcohol, waarbij dezelfde methode wordt gebruikt. Voor de overstap is de naam veranderd van Dat rookt Niet! naar Dat drinkt Niet!. De betekenis van de projectnaam is met name te vinden in het woord dat. Met dat wordt getracht aan te geven dat alcohol drinken vaak niet alleen beïnvloed wordt door het individu, maar ook door zijn/haar omgeving: ouders, broers of zussen, vrienden en vriendinnen, op sportclubs, op school etc. Hierdoor heeft de naam Dat drinkt Niet! een diepere en meer uitgebreide betekenis dan wanneer het bijvoorbeeld Jij drinkt Niet! zou heten. 2. Doel van de interventie Dat drinkt Niet! heeft als algemeen doel het voorkomen van alcoholgebruik bij kinderen onder de 18 jaar. Om dit doel te bereiken worden ouders actief betrokken door middel van een Alcohol Nee Contract en diverse informatie, zoals folders en een hersenscan van een jongere die op jonge leeftijd alcohol heeft gedronken. Het is de bedoeling dat de ouders het contract met hun kind doornemen, tekenen en eventueel terugsturen naar de GGD voor het vervolgtraject. Expliciete doelen De volgende expliciete doelen zijn omschreven: - De leerlingen kennen de risico s van alcoholgebruik voor hun 18 de jaar vooral ten aanzien van de ontwikkelingen van de hersenen - De leerlingen vormen een eigen mening omtrent de toekomst van eigen gebruik - De leerlingen weten dat vroegtijdig alcohol drinken verslavend kan zijn - Ouders/verzorgers betrekken bij de meningsvorming over drinken voor je 18 de - Het ondertekenen van het Alcohol Nee Contract 3. Doelgroep van de interventie De doelgroep voor Dat drinkt Niet! zijn leerlingen van groep 7 en/of 8 op basisscholen. Uit onderzoek blijkt dat kinderen steeds jonger in aanraking komen met alcohol en het ook steeds eerder gaan drinken. Wanneer voorlichting wordt gegeven voordat de grootste groep gaat experimenteren, blijkt dat dit effect kan hebben op het drinkgedrag van kinderen; oftewel: niet gaan drinken voor minimaal hun achttiende jaar. Prevalentie en spreiding Alcohol is het genotmiddel dat door jongeren in heel Nederland het meest wordt gebruikt. Nederlandse jongeren staan zelfs op nummer één in Europa met vaak alcohol drinken en zij drinken ook bijna het meest per keer (Hibell et al., 2004). Uit het Peilstationsonderzoek Jeugd en Riskant Gedrag 2007 blijkt dat van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs 79% ooit alcohol heeft gedronken. In groep 7 en 8 van de basisschool heeft ruim een derde van de leerlingen (36%) al eens gedronken, waarbij meer jongens dan meisjes dat gedaan hebben (jongens: 43% en meisjes 28%). Op 12-jarige leeftijd heeft ruim de helft van de leerlingen in het voortgezet onderwijs ervaring met het drinken van alcohol. De daarop volgende jaren neemt het alcoholgebruik snel toe. Op 15-jarige leeftijd heeft 89% al eens alcohol gedronken. 1

3 Jongeren beginnen ook steeds jonger met het drinken van alcohol. Zestien procent zegt 11 jaar of jonger geweest te zijn toen zij hun eerste alcoholische drankje dronken, bijna tweemaal zoveel jongens (20%) als meisjes (12%). Op 14-jarige leeftijd zijn de aanvankelijke sekseverschillen verdwenen. De meeste scholieren beginnen met drinken als zij tussen de 11 en 15 jaar oud zijn; 85 procent van de leerlingen heeft op 15-jarige leeftijd of jonger kennis gemaakt met alcohol. Ruim één derde (36%) van de leerlingen van het voortgezet onderwijs heeft in de maand voorafgaand aan het onderzoek wel eens 5 glazen of meer bij één gelegenheid gedronken (het zogenaamde binge drinken) (Monshouwer et al., 2007). Regionale verschillen Uit cijfers van het CBS uit de periode blijkt dat de hoogste percentages overmatige en zware drinkers zich bevinden in Kennemerland (20,6%) en Hollands Noorden (20,4%). In geen enkele regio in Nederland liggen de uitkomsten significant boven het landelijk gemiddelde (CBS, 2008). Onder Hollands Noorden valt ook de regio West-Friesland. De jongerenenquête van de GGD Westfriesland (nu onderdeel van GGD Hollands Noorden) uit 2005 heeft laten zien dat 71% van de West-Friese jongeren wel eens alcohol heeft gedronken en 64% heeft in de afgelopen vier weken alcohol gedronken. De meeste keren wordt de alcohol thuis met anderen gedronken (65%), bij anderen thuis (60%) en in een discotheek (40%). De gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol hebben gedronken is twaalf jaar. Bijna één op de drie jongeren is in de afgelopen vier weken minimaal één keer dronken geweest. Een opvallend punt is het overmatige alcoholgebruik (vijf of meer alcoholische drankjes tijdens één gelegenheid) onder de West- Friese jongeren. In de afgelopen vier weken heeft in totaal 43% van de jongeren volgens deze norm overmatig alcohol gebruikt. Slechts 11% van deze jongeren denkt zelf teveel te drinken (Adriaensens, et al., 2006). Het Regionale Plan van Aanpak De West-Frisse Jeugd Vanaf 2007 staat in West-Friesland de preventie van alcohol hoog op de politieke agenda. De toenmalige GGD Westfriesland heeft voor de nota s lokaal gezondheid in 2006 een nota alcohol, nog ff niet geschreven met aanbevelingen voor preventie, regelgeving en handhaving. Deze nota is leidend geweest in het convenant Jeugd en Alcohol wat op 5 november 2007 getekend is met alle burgemeesters van West- Friesland, Schagen en met Binnenlandse Zaken. In principe is dit de start geweest voor het traject De Westfrisse Jeugd met de volgende drie pijlers: - Regelgeving en handhaving - Preventie, hulpverlening en bewustwording - Communicatie De GGD Hollands Noorden, Bureau Jeugdzorg, de Brijder Verslavingszorg en de GGZ Westfriesland en het Westfriesgasthuis (alcoholpoli) zijn de organisaties die activiteiten uitvoeren op het gebied van preventie, hulpverlening en bewustwording in samenwerking met andere partijen op het gebied van alcoholpreventie. Dat drinkt Niet! is onderdeel van het preventieaanbod op het gebied van alcoholgebruik onder West-Friese jongeren. De missie is een West-Frisse jeugd: fris in plaats van alcohol én fris in plaats van een kater hebben of gestresst, gedeprimeerd of stoned zijn. De West-Frisse jeugd in West-Friesland is in 2013 samengegaan in In control of alcohol/drugs met Noord Kennemerland en Kop van Noord-Holland. 2

4 4. Omschrijving van de interventie 4.1Methodiek Voor het project Dat drinkt Niet! wordt gebruik gemaakt van een informatieve gastles, een Alcohol Nee Contract en een informatiepakket voor de ouders. Het principe van de informatieve gastles is gebaseerd op peer-educatie. Dit betekent dat de informatieve gastlessen worden gegeven door peers (vertaald als leeftijdgenoot, gelijke). In het geval van dit project zijn dat leerlingen uit klas 4 vwo van een middelbare school in de regio. De vwo-leerlingen krijgen een introductie op de school over het project en er wordt achtergrondinformatie uitgedeeld. Zij volgen daarna een presentatietraining en stellen zelf de informatieve gastles samen onder deskundige begeleiding vanuit de GGD. De informatieve gastles wordt in groepjes van twee of drie leerlingen gegeven. Tijdens de informatieve gastles komen verschillende onderwerpen aan bod, zoals de herkomst van alcohol, het verschil tussen gewoonte en verslaving, de gevolgen van het drinken van alcohol voor je achttiende, de schadelijke stoffen die in alcohol zitten en redenen om wel of niet te gaan beginnen met het drinken van alcohol. Tevens wordt aandacht besteed aan de eigen ervaringen met het drinken van alcohol van de basisschoolleerlingen en het vormen van een eigen mening. De GGD adviseert de vwo-leerlingen om aan de hand van een PowerPoint presentatie de gastles te geven. De vwo-leerlingen moeten zelf contact opnemen met de basisschool en vragen of er een laptop, beamer of digibord op de basisschool aanwezig is. Het tweede onderdeel van het project is het Alcohol Nee Contract en een informatiepakket voor de ouders. Aan het einde van de informatieve gastles krijgen de basisschoolleerlingen een envelop mee met allerlei informatie voor de ouders als ook het Alcohol Nee Contract van het Trimbos Instituut inclusief een terugstuurexemplaar van de GGD. Met behulp van dit contract beloven de jongeren om minimaal tot hun achttiende geen alcohol te gaan drinken. Het is de bedoeling dat zij het contract samen met hun ouders doornemen en tekenen. Wanneer zij dit terugsturen naar de GGD, voorzien van naam en adres, volgt en ondersteunt de GGD deze leerlingen drie jaar bij het volhouden van hun afspraak. Dit doet de GGD door deze leerlingen elk jaar een kleine attentie te sturen. Het derde jaar krijgen de leerlingen een evaluatieformulier toegestuurd met de vraag of ze wel of niet zijn gaan drinken en wat daar de reden van is geweest. Protocol/handleiding Voor het project is een draaiboek beschikbaar waarin de diverse handelingen staan beschreven. Daarnaast is ook een presentatiemap ontwikkeld voor de vwo-leerlingen. In deze map staat diverse informatie voor het geven de informatieve gastles. Locatie van uitvoering De interventie wordt uitgevoerd op de basisscholen. De middelbare school leerlingen komen daar langs en houden hun presentatie voor de informatieve gastles over alcohol en alcoholgebruik. De presentatietraining 3

5 wordt door werknemers van een Logopedisch Centrum gegeven op de middelbare school van de leerlingen. Lijst met aangehaalde literatuur Adriaensens, L., Duin-de Boer, E.G.A.M., Waardenburg, C.M. (2006). Jongerenenquête West-Friesland 2005: Een onderzoek naar tweede- en vierdeklassers in het voortgezet onderwijs via E-MOVO. GGD Westfriesland. Centraal Bureau voor de Statistiek. (2008). CBS-Statline: achterliggende cijfers bij drinkers GGD-regio periodegemiddelde. Bekeken op 8 mei 2009 via = &HDR=T,G1&STB=G2 Monshouwer, K., Verdurmen, J., Dorsselaer, S. van, Smit, E., Gorter, A. & Vollebergh, W. (2007). Jeugd en riskant gedrag 2007: Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren. Utrecht: Trimbos-instituut. Hibell, B., Andersson, B., Bjarnason, T., Ahlström, S., Balakireva, O., Kokkevi, A., et al. (2004). The ESPAD report 2003; Alcohol and Other Drugs use Among Students in 35 European Countries. Stockholm: The Swedish Counsil for Information on Alcohol and Other Drugs (CAN) and the Pompidou Group at the Council of Europe. 4

6 Project Dat drinkt Niet! schooljaar Werkplan en tijdspad project Dat drinkt Niet! Atlas College, locatie Copernicus september oktober 2013 Inschrijven op project 16 oktober 2013 Introductiebijeenkomst door de GGD oktober december 2013 Powerpoint presentatie maken 16 december 2013 Presentatietraining januari, februari en maart 2014 Contact met basisschool, gastlessen en evaluatieformulier juni 2014 Afsluiting project Maatschappelijke stage De school heeft een klas doorgegeven en met jullie gaan wij ook het project Dat drinkt Niet! uitvoeren door middel van een maatschappelijke stage. De GGD Hollands Noorden begeleidt je in dit traject en zorgen ook voor een school waar je met een vriend of vriendin de informatieve gastles gaat geven. Alvast heel veel succes!. Introductiebijeenkomst door de GGD Op 16 oktober is de GGD projectleider aanwezig op de school om het project te introduceren. Jullie geven je adres en de projectleider heeft via de mail ook contact met jullie. Via de mail krijgen jullie de informatiemap opgestuurd. Hou jullie mail dus goed in de gaten! Opdracht: in de maanden oktober en november maakt ieder koppel een PowerPoint presentatie met behulp van de informatiemap en andere informatiebronnen. Powerpoint presentatie maken Je gaat in de maanden oktober en november aan de slag met je presentatie. Maak hierbij niet alleen gebruik van deze informatie, maar gebruik ook informatie van internet, boeken, posters, folders enzovoort. Houd hierbij rekening met een goede opbouw van een presentatie (Kop-rompstaart en verschillende leerstijlen, informatie hier over kom je tegen in dit schrijven. Denk bijvoorbeeld ook aan filmpjes, plaatjes, toneelstukjes, quiz, stellingen enzovoort. Opdracht: Als de PowerPoint presentatie klaar is, stuur je de presentatie ter beoordeling op naar Gea Breebaart en Dinah Timmer Presentatietraining Op 16 december krijg je van twee medewerkers van het Logopedisch Centrum een presentatietraining. Zij gaan de PowerPoint presentaties bekijken, er worden oefeningen gedaan voor je spraak en houding en je gaat met je groepje een oefenpresentatie houden voor de camera. Locatie: Rabobank Hoorn Datum: 16 december 2013 Tijd: 9.00 uur tot ongeveer uur. Wat neem je mee? 1. Je informatiemap die je opgestuurd hebt gekregen via de mail 2. Je powerpoint presentatie op usb-stick 3. Je powerpoint presentatie afgedrukt op papier (6 sheets op 1 pagina bijvoorbeeld) 5

7 Opdrachten: Na afloop van de presentatietraining vul je het evaluatieformulier in en lever je in bij de trainer van het Logopedisch Centrum. Je past je PowerPoint presentatie waar dat nodig is aan. Rooster met gastlessen: De planning met de gastlessen komt binnen in je mailbox. Houd je mailbox dus goed in de gaten! Misschien krijg je de planning ook al tijdens de presentatietraining. Houd je aan deze planning en ga niet onderling ruilen. Gastlessen De gastlessen zijn in januari, februari en/of maart. Elk koppel geeft in totaal 2 of 3 informatieve gastlessen. Voor de gastles Twee tot drie weken voorafgaand aan de gastlessen moet je een aantal zaken voorbereiden. Opdrachten: Contact opnemen met de leerkracht van de groep(en) (telefonisch of per ). Houd je rooster dus goed in de gaten en schrijf eventueel in je agenda wanneer je contact op moet nemen. Je vertelt de leerkracht wat je gaat doen en wat je nodig hebt (beamer/laptop/schoolbord/digibord). Je PowerPoint presentatie is eventueel aangepast naar aanleiding van de presentatietraining. Je krijgt van de GGD een herinneringsmail voor de gastlessen. De leerkracht krijgt ook een herinneringsmail. De gastles Zorg dat je ruim van tevoren aanwezig bent (ongeveer een half uur), zodat je de gastles goed kunt voorbereiden. Je neemt mee: Usb-stick, hand-out en andere spullen voor de gastles (bijvoorbeeld de ranjaproef, kleine prijsjes voor iedereen). Informatiebrief met interessante websites voor de ouders en het Alcohol Nee Contract Na de gastles Uitdelen van de informatiebrieven aan de leerlingen, bedoeld voor de ouders. De leerkracht ontvangt digitaal het evaluatieformulier, vult dit in en bespreekt dit met jullie. De leerkracht stuurt het ingevulde evaluatieformulier via de mail terug naar de GGD. Via de mail krijg je na elke gastles zelf ook een evaluatieformulier. Je vult het evaluatieformulier in en mailt het terug naar dtimmer@ggdhollandsnoorden.nl Dit doe je voor jezelf en dus niet samen. Naast het evaluatieformulier krijg je ook een declaratieformulier voor de gemaakte reiskosten. Vergeet hiervoor niet de trein- en/of buskaartjes te bewaren, zonder kaartje kan je geen geld terug ontvangen. Als je gebruik maakt van een OV-chipkaart, kan je een overzicht van transacties uitprinten en bijvoegen. Je past je PowerPoint presentatie aan naar aanleiding van de opmerkingen van de leerkracht vóór de volgende gastles. Afsluiting In de maand mei of juni zal een feestelijke afsluitingsbijeenkomst plaatsvinden. Hierbij worden jullie allemaal uitgenodigd en ook jullie docenten. Tijdens deze bijeenkomst zal de projectleider de resultaten van het project presenteren waarna jullie allemaal een certificaat zullen ontvangen en een leuke attentie. 6

8 Informatieve les Dat drinkt Niet! Belangrijke wijziging Drank- en Horecawet per 1 januari 2014 Per 1 januari 2014 wordt de legale drinkleeftijd verhoogd van 16 jaar naar 18 jaar. De minimumleeftijd voor het verkopen en schenken van alcohol aan jongeren gaat omhoog van 16 jaar naar 18 jaar. Het gaat om zwakalcoholhoudende dranken met minder dan 15% alcohol. Voor sterke drank met 15% alcohol of meer is de minimumleeftijd al 18 jaar. Naar aanleiding van deze leeftijdswijziging wordt het project Dat drinkt Niet! ook aangepast. Algemene informatie Leerlingen uit groep 7 en/of 8 worden al jong geconfronteerd met de maatschappelijke norm dat het drinken van alcohol normaal is. Anders dan vroeger, toen men alleen bij een feestelijke gelegenheid dronk, drinken veel volwassenen regelmatig als zij thuiskomen, bij het eten of voor het slapen gaan een drankje met alcohol. Ook op televisie is regelmatig het gebruik van alcohol te zien. De boodschap vanuit de maatschappij is dubbel. Enerzijds is het duidelijk dat veel problemen zoals geweld, criminaliteit en dodelijke ongevallen in het verkeer samenhangen met alcohol, anderzijds wordt alcohol steeds weer geassocieerd met gezelligheid en feestjes. Onder een deel van de jeugd bestaat het idee dat (veel) alcohol drinken stoer en spannend is. Om leerlingen voor te bereiden op deze normen en maatschappelijke invloed en om hen de gelegenheid te geven om hun eigen standpunt te kiezen ten opzichte van (veel) alcohol drinken is goede en tijdige voorlichting van belang met de boodschap: GEEN ALCOHOL VOOR JE 18 de!. In West-Friesland is een groot project gaande namelijk De West-Frisse Jeugd. Dat drinkt Niet! wordt specifiek ingezet voor herhaling en het overbrengen van de boodschap, Geen alcohol voor je 18 de! De GGD Hollands Noorden nodigt jullie uit door te geven dat de basisschoolleerling samen met ouders/verzorgers een alcohol nee contract kunnen ondertekenen. Het ondertekende Alcohol Nee contract kunnen zij eventueel terugsturen naar de GGD. Onder de teruggestuurde alcohol nee contracten wordt een loting gedaan. De gelukkigen ontvangen een cadeautje als blijk van waardering. De gastles wordt gegeven door jouw groepje van twee personen. Vooraf hebben jullie informatie verzameld en een presentatietraining gevolgd. Doelstellingen Wat kan er tijdens de informatieve les aan de orde komen en in hoeveel tijd? In principe zou de informatieve gastles in ongeveer 1 uur besproken kunnen worden in groep 7 en/of 8. De volgende onderdelen komen aan de orde, met andere woorden: de doelstellingen van de informatieve les zijn: Weten dat vroegtijdig drinken verslavend is Weten de risico s van alcoholgebruik onder hun 18 de jaar, vooral ten aanzien van de ontwikkelingen van de hersenen Ouders betrekken bij de meningsvorming over niet gaan drinken voor 18 jaar Een mening hebben over niet gaan drinken voor hun 18 de jaar en deze kunnen uiten Het ondertekenen van het Alcohol Nee Contract (niet-drinken afspraak) Achtergrondinformatie Voor het juist kunnen geven van de informatieve gastles is het belangrijk dat je genoeg achtergrondinformatie en kennis hebt over de volgende zaken: Wetswijziging per 1 januari Legale drinkleeftijd wordt verhoogd van 16naar 18 jaar. Kennis over de risico s van alcoholgebruik Weten dat alcohol drinken verslavend is. Weten verschil tussen gewoonten en verslaving. Weten wat de persoonlijke gevolgen en risico s zijn van alcohol drinken voor de gezondheid en het uiterlijk. Weten welke schadelijke stoffen er in alcohol zitten en de werking ervan. Weten welke factoren de mening over alcohol drinken kunnen beïnvloeden. Weten wat een Alcohol Nee Contract inhoudt. 7

9 Deze achtergrondinformatie zoek je in eerste instantie zelf op (via internet, bibliotheek, etc) en aan de hand daarvan maak je je presentatie. Presentatietraining In december krijg je de presentatietraining met de volgende onderdelen: Verschillende leerstijlen. Structuur presentatie. Inhoud presentatie. Verstaanbaarheid presentatie. Korte oefenpresentatie informatieve gastles Dat drinkt Niet!. Oefeningen verstaanbaarheid. Na de presentatietraining pas je jouw presentatie waar dat nodig is aan en dan ben je klaar voor het daadwerkelijk geven van de informatieve gastles op de basisscholen. Vergeet aan het eind van je presentatie niet iets te vertellen over het Alcohol Nee contract. Verder in dit schrijven vind je hier informatie over. Voorbeeldles basisschoolleerlingen groep 7/8 De informatieve gastles Opzet voor een voorbeeldles In jouw les moet je minimaal aandacht besteden aan de volgende onderwerpen: Weten dat de legale drinkleeftijd verhoogd wordt van 16 jaar naar 18 jaar Weten dat alcohol drinken verslavend is; Weten welke schadelijke stoffen er in alcohol zitten en de werking ervan; Wat de persoonlijke gevolgen en risico s zijn voor de gezondheid en het uiterlijk; Weten welke factoren de mening over alcohol drinken kan beïnvloeden; Dat de basisschoolleerling zelf een mening heeft over niet gaan drinken voor hun 18 de en dat ook kan uiten; Ouders bij de meningsvorming betrekken over dat hun kinderen niet gaan drinken voor 18 jaar. Materialen die je in een informatie-envelop tijdens de presentatietraining krijgt per leerling zijn: Een brief voor de ouders van de leerlingen, dat zij worden uitgedaagd om samen met hun kind een alcohol nee contract te ondertekenen, dit te kopiëren en naar de GGD te sturen; Alcohol nee contract om te ondertekenen Interessante websites voor ouders Twee weken vóór de gastles Je neemt 2 weken voor de gastles contact op met de school. Je stelt jezelf voor en je vraagt of een computer en beamer of digibord aanwezig is om je presentatie op PowerPoint te kunnen uitvoeren. Tijdens dit gesprek kun je ook andere afspraken maken, bijvoorbeeld of je de PowerPoint van tevoren naar de leerkracht moet sturen. Beginsituatie Sommige leerlingen hebben al eens (stiekem) alcohol gedronken. Dat kan al een breezertje zijn maar ook misschien al een glaasje bier. Op school wordt er misschien al aandacht besteed door middel van het project Alcohol, een ander verhaal. Dit zou je kunnen vragen. Dat is alleen maar goed, want herhalen van de boodschap is prima. Je vraagt aan de leerlingen of zij al eens een keertje wat gedronken hebben en wat zij toen gedronken hebben. Dit inventariseer je bijvoorbeeld door de antwoorden op het bord te schrijven. Maar je houdt toch je eigen verhaal! Door de basisschoolleerlingen direct te betrekken bij de 8

10 presentatie, zorg je voor een ontspannen en open sfeer in de klas. Probeer gedurende je presentatie af en toe weer een vraag te stellen aan de leerlingen, betrek ze bij je verhaal. Vraag ze bijvoorbeeld voordat je de sheet laat zien of zij weten wat een verslaving is of hoelang het duurt voor één standaardglas alcohol uit je lichaam is, dat soort zaken. Doelen Aan het eind van de informatieve les weten de leerlingen: Dat alcohol verslavend is; Welke gevaarlijke stoffen er in alcohol zitten en de werking ervan; Wat de persoonlijke gevolgen en risico s zijn voor de gezondheid en het uiterlijk; Wat hun mening is over niet gaan drinken voor hun 18 de jaar en dit ook kunnen uiten; Hoe het alcohol nee contract te ondertekenen; 9

11 Didactische opbouw van de gastles Inleiding (10 minuten) Je vertelt eerst je naam en waarom je de informatieve gastles geeft. Je geeft aan wat je van plan bent zoals de inhoud van je informatieve les. Je zou dit op het bord kunnen schrijven zowel voor de leerlingen, zij weten waar de les over gaat, en voor jezelf, dat je structuur behoudt in je verhaal. Je kunt ook nog aan de leerlingen vragen wat zij al over alcohol weten. Je kan eventueel ook vertellen over je eventuele eigen (negatieve!!) ervaringen met alcohol. Als je geen alcohol drinkt kan je dit ook vertellen. Kern In de kern van je gastles kunnen de volgende punten aan bod komen: Is alcohol drinken verslavend? (15 minuten) Je kunt hier je eigen tekst voor gebruiken over het verschil tussen gewoonte en verslaving. Misschien is het leuk om met de leerlingen een aantal gewoonten te benoemen. De antwoorden kunnen op het bord worden geschreven! Welke schadelijke stoffen zitten in alcohol en wat is de werking hiervan (20 minuten) Pure alcohol is ethanol. Ethanol is een bijtende stof, die de slijmvliezen van maag, slokdarm, keel en darm kan beschadigen. Ethanol wordt door de lever in aceetaldehyde omgezet. Aceetaldehyde wordt vervolgens afgebroken tot de onschadelijke stoffen kooldioxide en water. Het is belangrijk niet teveel achter elkaar te drinken, want dan blijft de alcohol en ook de aceetaldehyde veel te lang in je lichaam. Aceetaldehyde is namelijk nog giftiger dan alcohol en heeft verschillende schadelijke effecten op de organen. Alcoholhoudende dranken bevatten naast alcohol talloze chemische verbindingen. Zo worden er aan verschillende dranken geur-, kleur- en smaakstoffen en conserveringsmiddelen toegevoegd. Ook de gebruikte pesticiden, om ongedierte op bijvoorbeeld druivenranken te bestrijden, zijn terug te vinden in de uiteindelijke alcoholische drank. Sommige van deze toevoegingen hebben een giftige en irriterende werking. Let wel op dat deze informatie misschien ingewikkeld is voor de basisschoolleerlingen. Deze informatie zou je kunnen ondersteunen met bijvoorbeeld een plaatje van het menselijk lichaam en de weg van alcohol door je lichaam. Tegen de giftige werking van alcohol is een gezond lichaam bestand als er matig wordt gedronken: niet meer dan 1 a 2 drankjes voor een vrouw per dag en niet meer dan 2 a 3 voor een man. Omdat alcohol ook verslavend kan zijn, is het belangrijk geen dagelijkse gewoonte te maken van alcoholgebruik. Welke gevolgen heeft alcoholgebruik voor de leerlingen met name de hersenen? Alcohol is extra ongezond tijdens de groei (laten zien van hersenplaatje) Slechtere school-, studie- en werkprestaties Meer kans op onveilig vrijen Vaker ongelukken en agressie Black out Kans op alcoholvergiftiging Verschillende meningen omtrent wel/niet gaan alcohol gaan drinken (15 minuten) Je kunt aan de leerlingen een aantal vragen stellen: 1. Zijn er situaties bij de leerlingen bekend waar wordt gedronken? 2. Wordt er thuis gedronken en wanneer? 3. Drinken oudere broers of zussen? 4. Wie heeft er wel eens een drankje aangeboden gekregen? 5. Hoe ga je met zo n situatie om? 6. Wat vind je ervan dat je niet mag drinken voor je 18 de jaar? 10

12 Uitleg alcohol nee contract (10 minuten) Als leerlingen niet van plan zijn te gaan drinken, kunnen ze dat vastleggen in een alcohol nee contract wat zij kunnen ondertekenen samen met hun ouders. De ondergetekende alcohol nee contract kan eventueel teruggestuurd worden naar de GGD, dit is overigens niet verplicht om te doen. Onder de teruggestuurde alcohol nee contracten wordt een loting gehouden en de gelukkigen krijgen een leuk cadeautje als blijk van waardering. In een brief aan de ouders, wordt dit ook uitgelegd. Interactief gedeelte Het is voor de basisschoolleerlingen leuk om betrokken te worden bij de presentatie. Dit kan je doen door bijvoorbeeld tussendoor vragen te stellen aan de leerlingen. Maar je kan bijvoorbeeld ook aan het begin en eind een kennisquiz doen met dezelfde vragen om te kijken of de leerlingen goed geluisterd hebben én wat geleerd hebben. Ook kan je bepaalde stellingen voorleggen aan de basisschoolleerlingen om naar hun mening te vragen. Daarnaast kan je bijvoorbeeld ook de ranjaproef uitvoeren (zie uitleg Ranjaproef). Je mag ook zelf creatief zijn en iets bedenken, zolang het maar te maken heeft met alcohol (en de negatieve gevolgen daarvan). Afsluiting (5 minuten) Je bedankt de leerlingen voor hun aandacht en wenst iedereen veel succes dat ze niet gaan drinken voor hun 18 de jaar! Vervolgens leg je uit dat zij een alcohol nee contract kunnen ondertekenen met hun ouders. Tips voor een goede presentatie: Goede voorbereiding Je hebt kennis van waar je over praat Niet teveel tekst op de slides, hou het overzichtelijk Gebruik niet te moeilijke woorden, de informatie moet begrijpelijk zijn voor leerlingen van groep 7en/of 8 Gebruik van ondersteunende plaatjes / filmpjes om (moeilijke) informatie begrijpelijker te maken Betrek de leerlingen bij je presentatie 11

13 Ranjaproef De ranjaproef is een proefje die je kunt uitvoeren ter illustratie van de hoeveelheid alcohol die in standaardglazen zit. De belangrijkste boodschap van de ranjaproef is dat in elk standaardglas evenveel alcohol zit! Een borrelglas is veel kleiner dan een bierglas, maar de hoeveelheid alcohol in de glazen is hetzelfde. Dit komt natuurlijk doordat in een borrel meer alcohol zit. Verdere uitleg hierover kun je hieronder vinden. De ranjaproef is geen verplicht onderdeel van de gastles, maar wel een leuke toevoeging. Benodigdheden o Bierglas o Wijnglas o Borrelglas o Grote en kleine vaas/glazen o Maatdopje o Ranja (donkere kleur zoals groen of rood) De glazen Zet het bierglas, wijnglas en het borrelglaasje zo neer dat alle leerlingen deze kunnen zien. Vraag bij elk glas of de leerlingen weten wat voor glas het is. Leg uit wat een standaardglas betekent. Als je een biertje, wijntje of borrel besteld in de kroeg krijg je het altijd in zo een soort glas. Vraag per glas hoeveel milliliter drank erin kan en hoeveel procent er in bier, wijn en sterke drank zit. Reken uit hoeveel pure alcohol dat is: Bier: 250 ml en 5% alcohol (5 procent van 250) = 12.5 ml pure alcohol Wijn: 100 ml en 12.5% alcohol = 12.5 mol pure alcohol Sterke drank: 35 ml en gemiddeld 35% alcohol = 12.5 ml pure alcohol (alles boven de 15% wordt sterke drank genoemd) Schenk 12.5 ml ranja in het maatdopje en doe dit in het bierglas. Herhaal dit voor het wijnglas en het borrelglaasje. Schenk er water bij en vraag aan de leerlingen in welk glas de meeste pure alcohol zit. Het goede antwoord is: in alle glazen evenveel. Het maakt dus niet uit of je een borrel, biertje of wijntje drinkt, je krijgt evenveel alcohol binnen. Met de borrel kan het wel zo zijn dat je er eerder iets van merkt omdat er weinig water in zit en erg geconcentreerd is. Daarnaast drinken jongeren de borrels vaak ook als shotje en drinken hem in een keer leeg. Daardoor wordt de alcohol snel opgenomen in het bloed. Verschil jongen/meisje Zet de grote en de kleine vaas zo neer dat iedereen ze kan zien. De grote vaas staat voor een jongens lichaam en de kleine voor het meisjes lichaam. Jongens hebben meer lichaamsvocht dan meisjes, meisjes hebben meer vetweefsel. Bij een jongen en meisjes met dezelfde lengte en gewicht heeft de jongen dus altijd meer lichaamsvocht. Vertel dat de jongen en het meisje samen naar de kroeg gaan en een biertje gaan drinken. Laat dat zien door 1 dopje (met 12 ml ranja) in beide vazen te doen. Doe daar water bij en laat zien wat er gebeurd. De ranja in de grote vaas is veel lichter dan de ranja in de kleine vaas. De alcohol in het lichaam van het meisje is dus veel geconcentreerder en zij wordt dus veel sneller dronken. Belangrijk! Als je niet helemaal snapt hoe de ranjaproef werkt, vraag dit dan even na of kies voor een andere leuke activiteit in de gastles. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de proef verkeerd uitgevoerd wordt of de verkeerde informatie wordt gegeven. 12

14 Hersenactiviteit jeugd Hersenactiviteit bij geheugentaak 15 jarige jongen drinkt veel, jong begonnen Hersenactiviteit bij geheugentaak 15 jarige jongen drinkt niet 13

15 Achtergrondinformatie alcohol Onderdeel van de landelijke alcoholmatigingscampagne Voorkom alcoholschade bij uw opgroeiende kind, in opdracht van de overheid uitgevoerd door het Trimbos-instituut. Onderwijspreventieprogramma over alcohol, roken en drugs, opgezet door het Trimbos-instituut. Website van landelijk instituut voor preventie. Website van verslavingszorgorganisatie Brijder. Website van de GGD op het gebied van het project Jeugd, Alcohol en Drugs. Website van STAP, Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid, onafhankelijk instituut dat zich inzet voor effectief alcoholbeleid en voor publieke bewustwording van de gezondheidsrisico s van alcohol. Onder andere ook uitleg over Drank en Horecawet. Website van STAP, Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid, over zwangerschap en alcohol Advies over alcohol en opvoeding. Hier zijn ook leuke filmpjes te vinden over bijvoorbeeld alcohol en de hersenen. Informatie over de risico s en dergelijke. Website ontwikkeld door de pilotziekenhuizen. Website over alcohol en opvoeding. Op deze site zijn foto s te zien van de hersenactiviteit tijdens een geheugentaak van een 15- jarige jongen die niet drinkt en van een 15-jarige jongen die vaak drinkt. 14

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest.

Les alcohol. En / of Vragenblad Hoe werkt alcohol? Wat weet je al over alcohol? En / of Nog meer vragen: Klassikaal vragen stellen uit de kennistest. Les alcohol Meenemen: - Formulier om eigen ervaringen op te schrijven; - Etiketten van alcoholhoudende dranken; - Vragenblad Hoe werkt alcohol? ; (eventueel A,B en C- kaartjes meenemen) - Kennistest alcohol;

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start

Nadere informatie

ALCOHOL. Zonder flauwekul

ALCOHOL. Zonder flauwekul ALCOHOL Zonder flauwekul Op een feestje of in een café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken eigenlijk wel gezellig? Het is belangrijk dat je weet wat alcohol met

Nadere informatie

Bert Vinken. Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg. Presentatie alcohol en opvoeding Trimbos-instituut

Bert Vinken. Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg. Presentatie alcohol en opvoeding Trimbos-instituut Nee tegen alcohol (en drugs) schade Bert Vinken Vincent van Gogh Voor geestelijke gezondheidszorg Programma 19.30 uur 20.30 uur 20.45 uur 21.30 uur Presentatie Pauze vraag en antwoord Einde Drugs Definities

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (00) 67 1 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ALCOHOL SOORTEN DRANK DE WERKING VAN ALCOHOL 4 DE GEVOLGEN VOOR

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Preventie. Nieuwsbrief. Voorjaar 2014. Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit. In deze nieuwsbrief

Preventie. Nieuwsbrief. Voorjaar 2014. Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit. In deze nieuwsbrief Nieuwsbrief Preventie Wij houden u graag op de hoogte Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit In deze nieuwsbrief Veel vragen over NIX18 Fabels en feiten De Buitenhof is een landelijk

Nadere informatie

Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk

Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk 16 september 2014 Pel van Hattum Programma 1. Middelen 2. Cijfers 3. Puberteit 4. Opvoeding 1. Middelen: Tabak Héél ongezond: de dodelijkste

Nadere informatie

Factsheet alcohol. Think Before You Drink

Factsheet alcohol. Think Before You Drink Factsheet alcohol Think Before You Drink Jongeren drinken te vroeg, te veel en te vaak. Ook in West-Brabant is dit het geval. Bovendien tolereren veel ouders dat hun kinderen onder de 16 jaar alcohol drinken.

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010

Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010 Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010 Aanwezig: Nicole Buné, Mark Gortemaker, Dirk Hoek, Rolanda Dijkman, Ineke Odink,

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Algemeen quiz kaarten.indd :14:52

Algemeen quiz kaarten.indd :14:52 Algemeen Algemeen 01 Waar kan je drugs laten testen? Think for yourself, care about others. Algemeen Algemeen 02 Welke middelen kun je wel en welke kun je niet laten testen bij de test-service? Think for

Nadere informatie

Stellingenspel Spelenderwijs omgaan met alcohol en drugs

Stellingenspel Spelenderwijs omgaan met alcohol en drugs Wet- en regelgeving Stellingenspel Spelenderwijs omgaan met alcohol en drugs Met dit uitgewerkt stellingenspel over alcohol en drugs kun je moeilijke onderwerpen bespreekbaar maken. Jouw Scoutinggroep

Nadere informatie

D 12jaar. Groepsdruk en 'gezellig meedoen'

D 12jaar. Groepsdruk en 'gezellig meedoen' .. alcoholgebruik op jonge leeftijd de ontwikkeling van de hersenen verstoort? Hierdoor kan het leervermogen en geheugen van het kind worden aangetast.... jongeren die vaak drinken meer kans hebben om

Nadere informatie

Draaiboek voor een gastles

Draaiboek voor een gastles Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een

Nadere informatie

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol 1 (19) Onderzoek Inwonerspanel Auteur Tineke Brouwers Respons onderzoek Op 5 december kregen de panelleden van 12 tot en met 18 jaar (280 personen) een e-mail met de vraag of zij digitaal een vragenlijst

Nadere informatie

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam?

wat doet alcohol eigenlijk met je lichaam? de kater komt later ziek door te veel alcohol Je hebt te veel alcohol gedronken. Dit heeft je zo ziek gemaakt dat we je met spoed moesten opnemen in ons ziekenhuis. Waarschijnlijk ben je - net als je ouders/verzorgers

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

tot 24 jaar Monitor jongeren 12

tot 24 jaar Monitor jongeren 12 Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Alcohol(voorlichting): een ander verhaal!

Alcohol(voorlichting): een ander verhaal! Alcohol(voorlichting): een ander verhaal! Resultaten van het evaluatieonderzoek in 2008/2009 Achtergrond De negen gemeenten van West-Friesland, de gemeente Schagen, organisaties in de preventieve gezondheidszorg,

Nadere informatie

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie

Nadere informatie

Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8

Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad en feiten over alcohol Lesbrief bij Biertje Casper van Marleen Schmitz voor groep 8 Thema

Nadere informatie

Magazine voor ouders en kinderen 1

Magazine voor ouders en kinderen 1 Magazine voor ouders en kinderen Hoe denken jullie over alcohol? Speel samen het stellingenspel. Alcohol, wat is dat? Hoeveel kinderen in groep 8 drinken alcohol? Welkom, Voor jullie ligt het eerste nummer

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid Jongeren en alcohol Ouders aan het woord Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014 Utrecht.nl/volksgezondheid 2 Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor het in bezit hebben van alcohol

Nadere informatie

Jeugd en alcohol. Oefeningen

Jeugd en alcohol. Oefeningen 2009-16 tekst 1 Delft, 16 april 2009 Jongeren drinken steeds meer alcohol. En ze drinken vaker. Ook zijn ze jonger als ze beginnen. Het is een groeiend probleem. Cijfers van 2008 337 jongeren kwamen in

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1 zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra

Nadere informatie

Preventie van Alcoholgebruik. Ina Koning

Preventie van Alcoholgebruik. Ina Koning Van wetenschap naar praktijk: Preventie van Alcoholgebruik Ina Koning Drinkt onze jeugd? Een impressie... i.koning@uu.nl We weten dat De feiten... Vroegtijdig drinken (Verdurmen et al., 2012): 13 jaar

Nadere informatie

Alcohol FACT. Twee op de drie jongeren heeft weleens gedronken. Helft 4 e -klassers heeft recent gedronken SHEET. Gelderland-Zuid E-MOVO

Alcohol FACT. Twee op de drie jongeren heeft weleens gedronken. Helft 4 e -klassers heeft recent gedronken SHEET. Gelderland-Zuid E-MOVO Gelderland-Zuid E-MOVO 2015-2016 De resultaten in deze factsheet zijn afkomstig uit het 4 e E-MOVO jongerenonderzoek. In 2015 werd dit onderzoek uitgevoerd onder ruim 10.000 leerlingen in het voortgezet

Nadere informatie

Uitslagen leerlingen onderzoek (2003)

Uitslagen leerlingen onderzoek (2003) Uitslagen leerlingen onderzoek (00) Als onderdeel van het onderzoek naar het verslavingspreventieproject op scholen voor voortgezet onderwijs in Katwijk is een anonieme online-enquête afgenomen met behulp

Nadere informatie

1 ALCOHOL. Voorbereiding. INTRODUCTIE Deze taakkaart bevat opdrachten over het thema alcohol. De leerlingen kunnen hiermee zelfstandig aan de slag.

1 ALCOHOL. Voorbereiding. INTRODUCTIE Deze taakkaart bevat opdrachten over het thema alcohol. De leerlingen kunnen hiermee zelfstandig aan de slag. 1 ALCOHOL Voorbereiding Reserveer een computerlokaal of laptops voor oefening 1.2. Zet het filmpje klaar: www.youtube.com/watch?v=rpixvjyjtbi Bekijk het filmpje en de vragen van oefening 1.1. Bekijk het

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

VORMGEVER RPC / SIGNSPECIALIST

VORMGEVER RPC / SIGNSPECIALIST VORMGEVER RPC / SIGNSPECIALIST VORMGEVING NAAM: KLAS: VAK: LB 131 & NEDERLANDS 131: PROJECT GEZONDHEID CODE: LB/NED 131 LEERJAAR: 1 PERIODE: 3 TIJD: 20 uur DOEL: verwerven van kennis op het gebied van

Nadere informatie

Workshop Tweede Kamerverkiezingen

Workshop Tweede Kamerverkiezingen Workshop Tweede Kamerverkiezingen Korte omschrijving workshop In deze workshop leren de deelnemers wat de Tweede Kamer doet, hoe ze moeten stemmen en op welke partijen ze kunnen stemmen. De workshop bestaat

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Gezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR?

Gezond genieten. Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? Gezond genieten Stellingen 55-plussers en alcohol: WAAR OF NIET WAAR? 1. Op oudere leeftijd kun je lichamelijk beter tegen alcohol. 2. Vanaf het vijfenveertigste jaar heeft alcohol een gunstig effect op

Nadere informatie

Jawel, je staat model!

Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Jawel, je staat model! Als ouder, grootouder, heb je een voorbeeldfunctie voor de jongere generaties. Zeker voor hun puberteit is het gezin voor kinderen een belangrijk referentiekader.

Nadere informatie

Kindergeneeskunde Alcoholintoxicatie/-vergiftiging

Kindergeneeskunde Alcoholintoxicatie/-vergiftiging Kindergeneeskunde Alcoholintoxicatie/-vergiftiging Inleiding Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis geweest. Dit kan voor zowel u als voor uw kind een schokkende ervaring zijn.

Nadere informatie

Pubers en verleidingen

Pubers en verleidingen Pubers en verleidingen Hadewig Bijsterveld Ouderavond 25 september 2018 Puberteit: een turbulente periode Pubers vinden het moeilijk om - belangrijke zaken eerst te doen - doelen te stellen - gevoelens

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Trendonderzoek: Alcoholkennis bij jongeren tussen 12 en 25 jaar

Trendonderzoek: Alcoholkennis bij jongeren tussen 12 en 25 jaar - Factsheet - Trendonderzoek: Alcoholkennis bij jongeren tussen 12 en 25 jaar NIGZ, Project Alcohol Voorlichting en Preventie 3 juli 2003 Inleiding Het NIGZ voert elk jaar, als onderdeel van het Alcohol

Nadere informatie

Bespreken van situaties

Bespreken van situaties Bespreken van situaties U heeft met de leerlingen de website over alcohol, roken en drugs doorlopen. Dit zijn onderwerpen die leerlingen bezighouden en waar ze onderling over praten. Toch is het goed om

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

Titel van deze presentatie

Titel van deze presentatie Roken en drinken onder jongeren Titel van deze presentatie De Subtitel trend van in de de cijfers presentatie NIX18 Informatiemiddag 2018 Marlous Tuithof Titel van deze presentatie Subtitel van de presentatie

Nadere informatie

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN?

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? UW KIND EN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? U KUNT ER IETS AAN DOEN! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken

Nadere informatie

Wat je moet weten over alcohol

Wat je moet weten over alcohol Wat je moet weten over alcohol 1 2 Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met

Nadere informatie

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING

LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING V.S.O. WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ALCOHOL EN ALCOHOLVERSLAVING UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief: V.S.O. alcohol en alcoholverslaving INHOUDSOPGAVE pagina

Nadere informatie

GENOTMIDDELEN. Jongerenmonitor 2015 10.163. 40% ooit alcohol gedronken. Klas 2. Klas 4. 5% ooit wiet gebruikt. 24% weleens gerookt.

GENOTMIDDELEN. Jongerenmonitor 2015 10.163. 40% ooit alcohol gedronken. Klas 2. Klas 4. 5% ooit wiet gebruikt. 24% weleens gerookt. IJsselland GENOTMIDDELEN Jongerenmonitor 1 4% ooit alcohol gedronken.163 jongeren School Klas 13-14 jaar Klas 4 1-16 jaar 4% weleens gerookt % ooit wiet gebruikt Genotmiddelen Psychosociale gezondheid

Nadere informatie

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1 Rapportage TIP MooiRooi 31 maart 2016 Inhoud Alcohol 1 Alcohol 6 53% 1. Drinkt u alcohol? (n=258) 37% Toelichting: Ja Soms Nee Ja In het weekend of soms een wijntje s avonds Soms is toch ook ja... Soms

Nadere informatie

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT Gezondheidsmonitor jongeren 12-24 jaar INHOUD factsheet alcoholgebruik 1 inleiding 2 het gebruik van alcohol 3 hoeveelheid drank 4 welke dranken 5 waar

Nadere informatie

Preventieoverzicht alcohol Gezondheidswinst voor Interventie en werkwijze/producten

Preventieoverzicht alcohol Gezondheidswinst voor Interventie en werkwijze/producten < 0 ar Voorlichting over de risico's van Zwangeren Voorkomen van alcoholgebruik bij STAP alcoholgebruik rondom de zwangerschap door middel van de brochure 'Zwanger?...en Alcohol?' en website www.alcoholenzwangerschap.nl

Nadere informatie

Casus: Alcoholverkoop aan jongeren Lesbrief en vragen

Casus: Alcoholverkoop aan jongeren Lesbrief en vragen Casus: Alcoholverkoop aan jongeren Lesbrief en vragen Bij deze opgave horen informatiebronnen 1 en 2. In informatiebron 1 zijn enkele overzichten opgenomen over het gebruik van alcohol onder scholieren

Nadere informatie

Leeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18

Leeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18 Feiten over het Alcohol- en Drugsgebruik van jongeren in het district Rivierenland Gelderland-Midden Gebaseerd op het onderzoek: Lekker samen van de kaart (maart 27) Inleiding Het alcoholgebruik neemt

Nadere informatie

Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014. Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl

Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014. Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014 Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl Wat zijn genotmiddelen? Dit zijn stoffen die een verandering van het bewustzijn veroorzaken

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 17

Jongeren en alcohol. peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 17 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel Colofon Serie Statistiek 2011 / 17 Gemeente Leiden Afdeling Strategie en Onderzoek, BOA Sociaal en Economisch Beleid, SEB Postbus 9100, 2300 PC Leiden E-mail:

Nadere informatie

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Op weg naar een generatie Nix? Trends in middelengebruik onder scholieren Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Vandaag: HBSC: de studie Middelengebruik: trends 2001-2013 Ouders en middelengebruik Indicatoren

Nadere informatie

'Doe er nog maar een! Steeds meer jeugd raakt in coma door alcohol' NRC-Next, 26 november 2007

'Doe er nog maar een! Steeds meer jeugd raakt in coma door alcohol' NRC-Next, 26 november 2007 'Hollandse scholier drinkt het meest' NRC Handelsblad, 14 december 2004 'Nederlander drinkt meer, blowen is uit' De Volkskrant, 21 april 2004 'Steeds jonger, steeds meer' De Volkskrant, 8 december 2007

Nadere informatie

Alcohol in de opvoeding

Alcohol in de opvoeding Alcohol in de opvoeding >> In deze brochure leest u meer over alcohol in de opvoeding. Over het effect van alcoholgebruik op uw kind. Over regels die u kunt stellen en adviezen die u uw kind kunt geven.

Nadere informatie

In deze folder vind je:

In deze folder vind je: Op een feestje of op café drinken veel mensen alcohol. Dat vinden ze gezellig. Maar is alcohol drinken wel altijd zo gezellig? In deze folder vind je: wat alcohol met je doet; welke risico s er zijn; dat

Nadere informatie

Polikliniek voor Jeugd & Alcohol

Polikliniek voor Jeugd & Alcohol Polikliniek voor Jeugd & Alcohol Kind & Jeugd Locatie Hoorn/Enkhuizen Polikliniek voor Jeugd & Alcohol Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis geweest. Dit kan voor zowel u

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

een folder voor ouders en opvoeders LAAT JE NIET FLESSEN! Een uniek project in Zuidoost-Brabant om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen

een folder voor ouders en opvoeders LAAT JE NIET FLESSEN! Een uniek project in Zuidoost-Brabant om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen een folder voor ouders en opvoeders LAAT JE NIET FLESSEN! Een uniek project in Zuidoost-Brabant om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen U kent uw kind het beste. U heeft het meeste zicht

Nadere informatie

Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders

Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis maart 2014 pavo 1077 Inleiding Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging opgenomen in het ziekenhuis. Dit kan voor u en uw

Nadere informatie

hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek

hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje

Nadere informatie

Dat doet mijn kind toch niet?! Informatie over alcohol en drugs

Dat doet mijn kind toch niet?! Informatie over alcohol en drugs Dat doet mijn kind toch niet?! Informatie over alcohol en drugs 16 oktober 2012 marion.kooij@brijder.nl 023 5307400 www.twitter.com/brijderjeugd Hoeveel alcoholspelletjes kent u? Kingsen Boeren Zap een

Nadere informatie

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen Bergen NH 2 Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen 1. Inleiding In het beleidsplan Naar een nuchter Bergen 2012 2015 zijn de volgende ambities

Nadere informatie

Bijlage 1. Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4,

Bijlage 1. Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4, Bijlage 1 Brief aan de ouders Beste ouders/verzorgers van de leerlingen van groep 3/4, De komende periode gaan wij aan de slag met het thema feesten. We bespreken allerlei feestelijke momenten in het jaar

Nadere informatie

Liska Vulperhorst Preventiewerker

Liska Vulperhorst Preventiewerker Liska Vulperhorst Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Vijf circuits Behandeling & Begeleiding Sociale Verslavingszorg Forensische Verslavingszorg Verslavingsreclassering Preventie & Consultancy Programma

Nadere informatie

Commissienotitie Reg. nr : 0810110 Comm. : MZ Datum : 07-04-08

Commissienotitie Reg. nr : 0810110 Comm. : MZ Datum : 07-04-08 Comm. : MZ Onderwerp Alcoholpreventie jongeren in Noord Brabant Status oordeelvormend Voorstel 1. Deel te nemen aan het project alcoholpreventie Jongeren Veiligheidsregio Brabant-Noord 2. Vanaf 2009 voor

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders Herkent u één van deze vragen? Hoeveel mag mijn kind eigenlijk drinken? Kunnen jongeren tegen alcohol en wat zijn de risico s? Is het verstandig mijn kind

Nadere informatie

Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers

Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers Ziekenhuis Gelderse Vallei Alcohol drinken is een onderdeel van het sociale leven geworden. De Nederlandse jongeren behoren tot de grootste drinkers van Europa.

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Tips voor ouders met opgroeiende kinderen Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer

Nadere informatie

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Tactus Verslavingszorg Preventie & Consultancy Brink 40 7411 BT Deventer 088 3822

Nadere informatie

Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol

Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol Publicatiedatum: 24-12- 2013 Over dit onderzoek Aan het onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel, gehouden van 9 t/m 19 december 2013, deden ruim 29.000 volwassenen

Nadere informatie

Alcoholintoxicatie 1

Alcoholintoxicatie 1 Alcoholintoxicatie 1 Je hebt teveel alcohol gedronken en dit heeft dusdanige effecten op je lichaam gehad dat een opname in het ziekenhuis noodzakelijk was. Doordat je teveel gedronken hebt kan er van

Nadere informatie

21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd

21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd 21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Brijder jeugd Preventie Voorlichting (in de klas en aan docenten) ABC gesprekken Aanwezig bij verschillende ZAT

Nadere informatie

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd 27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Kikid Het is als ouder jouw verantwoordelijkheid, dat je kind NEE kan zeggen tegen drank!

Nadere informatie

De Voorleesvogel voor ouders en kleuters. Draaiboek voor de leerkracht

De Voorleesvogel voor ouders en kleuters. Draaiboek voor de leerkracht De Voorleesvogel voor ouders en kleuters Draaiboek voor de leerkracht 1 Openbare Bibliotheek Amsterdam Team Educatie 020-5230786 / 780 g.vanderbijl@oba.nl 2 Inhoud In het kort... 4 Een planning... 6 1.

Nadere informatie

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren

Nadere informatie

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders

ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders 2 e druk, mei 2008 ALCOHOL EN OPVOEDEN Tips en advies voor ouders Herkent u één van deze vragen? Hoeveel mag mijn kind eigenlijk drinken? Wat zijn de risico s van alcoholgebruik door jongeren? Is het verstandig

Nadere informatie

Onderzoek Alcohol en Zwangerschap

Onderzoek Alcohol en Zwangerschap Onderzoek Alcohol en Zwangerschap Mei 2011 - Nieuwsbrief Nr 2 Beste verloskundige en assistente, Dit is de tweede nieuwsbrief over het onderzoek Alcohol en Zwangerschap van het Nederlands Instituut voor

Nadere informatie

Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar.

Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. LES 8: Spijsvertering (2) Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. Defecatie - Poepen Borborygmus - Knorrende maag Monosodiumglutamaat

Nadere informatie

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011 Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat april 0 Het onderzoek is uitgevoerd onder.8 Nederlanders van 8 jaar en ouder. Het gaat daarbij om een representatief getrokken steekproef uit

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

GO Jeugd 2008 Alcohol

GO Jeugd 2008 Alcohol GO Jeugd 2008 Alcohol Samenvatting alcohol Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 63% van de Friese 12 t/m 18 jarigen wel eens alcohol heeft, 51% nog in de vier voorafgaand aan het

Nadere informatie

Menukaart Gezonde School basisonderwijs: Roken & Alcohol

Menukaart Gezonde School basisonderwijs: Roken & Alcohol Menukaart Gezonde School basisonderwijs: Roken & Alcohol School: Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan

Nadere informatie

Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje "voor jouw MaS bij Amnesty International!

Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje voor jouw MaS bij Amnesty International! DRAAIBOEK LEER ZE N LESJE Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje "voor jouw MaS bij Amnesty International! 1. Je kunt beginnen met het doen van de e-learning op de Amnesty

Nadere informatie

Tips voor Ouders van drinkende pubers

Tips voor Ouders van drinkende pubers Tips voor Ouders van drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: - Kies als ouders samen regels voor het gezin. - Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

FRIS IJSSELSTEIN. Afdeling Beleid en Strategie Volksgezondheid Openbare Orde en Veiligheid

FRIS IJSSELSTEIN. Afdeling Beleid en Strategie Volksgezondheid Openbare Orde en Veiligheid Afdeling Beleid en Strategie Volksgezondheid Openbare Orde en Veiligheid FRIS in IJSSELSTEIN - 1 - INHOUD INHOUD... - 2 - AANPAKSTRATEGIE ALCOHOLPREVENTIEBELEID JONGEREN... - 3 - Aanleiding... - 3 - Inleiding...

Nadere informatie

Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding. Floris Munneke Anita van Stralen

Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding. Floris Munneke Anita van Stralen Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding Floris Munneke Anita van Stralen Programma Trends Invloeden op het kind Wat vindt u? Het gesprek met uw kind Verwijsmogelijkheden Wat roept het onderwerp

Nadere informatie

Uitdager van de maand. Natuur & Techniek, groep 7/8. Algemeen. Titel. Lang leve je lijf. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen

Uitdager van de maand. Natuur & Techniek, groep 7/8. Algemeen. Titel. Lang leve je lijf. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Uitdager van de maand Lang leve je lijf Natuur & Techniek, groep 7/8 Algemeen Titel Lang leve je lijf Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Inzicht in gezonde eetgewoontes en voedingsmiddelen

Nadere informatie