Biomassa uit natuur en landschap Wat is het potentieel?

Transcriptie

1 Biomassa uit natuur en landschap Wat is het potentieel? 19 maart 2008 Joop Spijker Alterra, Wageningen UR Conferentie regionale kansen voor biomassa en waterstof

2

3 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

4 Achtergrond In 2007 twee inventarisaties uitgevoerd: Beschikbare biomassa uit natuur Beschikbare biomassa uit landelijk gebied Uitvoering WUR (Alterra en AFSG) Opdrachtgever: LNV (resp. dir. Natuur en dir. Oost)

5 Biomassa in NL natuur en landschap Biomass production by land area Total Inland waterway Forest & nature Agriculture Recreation Transport/ built-up area Biomass production (PJ equivalent) Rabou et al., 2006

6 Nederlands biomassa import en export Rabou et al., 2006

7 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

8 Biomassa uit NL natuur in biomassa centrales: Biomassacentrales Cuijk ( odt) en Lelystad ( odt) Verse houtchips 45% vocht Cuijk: odt uit Nederland Lelystad ton odt uit Nederland

9 Houtkachels en haarden In particuliere houtkachels wordt naar schatting ton hout gebruikt. 2 steekproven bij particulieren naar herkomst en gebruik van hout Tabel 1: aantal respondenten per categorie Provincie Brabant Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Respondenten persoonlijk netwerk Respondenten klanten schoorsteenveger s Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland Totaal

10 Resultaten haardhoutgebruik Landelijk Meer inbouw en vrijstaande kachels Openhaard vooral voor sfeer Inbouw en vrijstaand vooral als hoofd en bijverwarming Hard- en zachthout zijn favoriet (naald niet)

11 Biomassa voor energie-opwekking: Cuijk: ton verse houtchips/jaar Herkomst uit NL: gem ca. 50%? (elektr) R=30% Lelystad ton,, (warmte-elektr) R=76% Berlikum Frl ton,,(warmte-elektr) R=95% Beetsterzwaag ton,,(warmte) R=90% Haarden (bron: studentenonderzoeken; zeer onzeker) (warmte) Openhaarden ton gekloofd hout R=10% Inbouwhaarden ton,, R=60% Vrijstaande haarden ton,, R=70% R = bruto rendement Spijker Spijker et et al. al

12 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

13 De biomassastromen uit natuur en landschap Hout, grasmaaisel, riet, heideplagsel Niet: bagger; boomblad

14 Oppervlakte bos, natuur NL in 2020 (ha) Bos Landschap.beplant Grasland Heide Rietland (productie) 5.600

15 Alles exclusief groen in dorp en stad Databank gem. groenbeheer: Ca ha gemeentelijk openbaar groen + Ca. 7 miljoen stadsbomen nog excl. tuinen part./ bedrijven, corporaties, etc.)

16 Oppervlakte, bijgroei en oogst van hout Soort natuur Bos met productiecomponent Oppervlakte (ha) Jaarlijkse bijgroei (Odt biomassa/jaar)* Huidige oogst (Odt biomassa /jaar) Natuurbos Overige beplantingen*) p.m. Bos in de planning (2020) Landschap:bosjes< 0,5 ha p.m. bomenrijen p.m. overige (sol,hw,heg,boomg.) p.m. Totaal > *) Alleen spilhout Spijker et al. 2007; Westerink et al. in prep.

17 Toepassing van Nederlands rondhout (Platform Hout Nederland & LNV 2005) Zaaghout 63% Papier 24% Paalhout 2% Klomphout 2,5% Energie 7% Verduurzaming 1,5% Totaal ton odt (excl. hout particuliere haarden, snoeihout, etc.)

18 Oppervlakte en bruto productie van gras Soort natuur Oppervlakte (ha) Jaarlijkse bijgroei (Odt biomassa /jaar) Huidige oogst (Odt biomassa /jaar) Grasland (natuur) excl. landbouw Veevoer composteren Wegbermen buiten de kom Composteren Laten liggen Veevoer

19 Oppervlakte en bruto productie van natuur (heide) Soort natuur Oppervlakte (ha) Jaarlijkse bijgroei (Odt biomassa /jaar) Huidige oogst (Odt biomassa /jaar) Heide (plagggen) p.m. (begrazen)

20 Oppervlakte en bruto productie van natuur (riet) Soort natuur Oppervlakte (ha) Jaarlijkse bijgroei (Odt biomassa /jaar) Huidige oogst (Odt biomassa /jaar) Productierietland Bovengronds ,, Plaggen

21 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

22 Primair en secundair bijproduct

23 Bos: Met en zonder productie component Oogsten/ maaien: Toepassen: Voer, spilhout voor houtindustrie Product: voer, houtproduct, pulp, etc Tertiair bijproduct (afval) Andere toepassing Primair bijproduct: Tak en tophout, bermgras, natuurgras, etc Secundair Bijproduct: Zaagsel, resthout, bermgras, Energie Grasland: Achterlaten Tak en tophout, bermgras, natuurgras, etc Heide Overig Ongeoogst: Niet utgevoerde dunningen, niet maaien, niet begrazen, etc

24 Staande voorraad hout in bossen (m 3 /ha) Duitsland 268 België 210 Nederland 208 Frankrijk 175 UK 141 Denemarken 121

25 Leeftijdsopbouw huidige bos (Meetnet functievervulling 2005) oppervlakte-aandeel 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% leeftijd

26 Leeftijdsopbouw zonder eindoogst, en met verhoogde eindoogst (situatie 2045) oppervlakte-aandeel 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% oppervlakte-aandeel 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% leeftijd leeftijd

27 Uitgangspunten berekening potenties Hoofdfuncties van natuur en landschap leidend wegberm wordt geen energieplantage natuurbos blijft natuurbos zaaghout wordt planken 80% oogst bijgroei in bos mogelijk Dunnen van jonge bomen mogelijk 10% tak- en tophout oogstbaar (waarschijnlijk meer) 80% oogst bijgroei landschapselementen Cascadering (extra spilhout voor houtproducten; primair, deel secundair [en tertiair] voor energie)

28 Potenties voor energie (2020) (in k. odt/jaar) bijgroei oogst energie-potentie Hout: Gras: Heide: Riet: Totaal

29 Schatting hout-potentie voor energie Soort natuur Oppervlakte Jaarlijkse (ha) bijgroei (k Odt biomassa /jaar) Inzetbaar voor energie (huidig Inzetbaar voor energie (80% oogstniveau oogst bos) k Odt/jaar bijgroei) k Odt/jaar Bos , ,6 Natuurbos ,5 Landschappelijke beplantingen (50%) Gem. groen in kom (houtig 50%) DGG (50%) ,5 (50%) Gem. bomen in kom DGG Overig binnen kom (schatt) Totaal ,9 PJ 3,0 Spijker Spijker et et al. al. 2007; 2007; Westerink Westerink et et al. al. In In prep.; prep.; Databank Databank Gemeentelijk Gemeentelijk Groenbeheer Groenbeheer

30 Schatting potentieel hout fase 1 LNV Potentieel kton ds /jaar PJ Huidig gebruik brand-/energiehout 275 5,0 40% van het estra potentieel bos/landschap 100 1,8 Huidig energetisch gebruik oud en resthout 383 6,9 Energetische benutting buitenland 330 5,9 (Nederlandsa gebruikt hout) TOTAAL ,6 Kuiper Kuiper & & de de Lint Lint 2008) 2008)

31 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

32 Knelpunten Vraag versus aanbod Hout Overige biomassa

33 Knelpunten vraag versus aanbod Vanuit energie vooral vraag naar hout Concurrentiepositie energiehout lastig Andere toepassingen hogere prijzen en vanuit cascadering ook vaak wenselijk Houtsnippers uit stedelijk groen en nabij of ver buitenland moeilijk te verslane concurrent Weinig energie-vraag naar gras, riet en heide

34 Knelpunten biomassa hout Lage prijs voor energiehout Geen mogelijkheden hout in NL te pelleteren Onvoldoende energiecentrales voor verwerking verse houtchips Onbekendheid in sector met oogst tak- en tophout en dunningen jonge bomen

35 Knelpunten biomassa (geen hout) Technische mogelijkheden zijn beperkend Technieken nog in ontwikkeling of in experimenteel stadium Differentiatie van kwaliteiten bemoeilijken toepassing Logistiek een lastige opgave Investeringen vergen zekerheid over rendementen, subsidies Soms wettelijke beperkingen (Wet milieubeheer, vrijstellingslijst co-vergisting)

36 Opbouw presentatie Inleiding Huidig gebruik van biomassa uit natuur/landschap Beschikbaarheid van biomassa uit natuur/landschap Potenties Knelpunten Conclusies en aanbevelingen

37 Conclusie Biomassa uit bos en natuur in principe een geweldig product voor energie-opwekking Want andere hoofdfuncties. Als bijproduct is energiebalans en voldoen aan duurzaamheidseisen Cramer gemakkelijker dan bijv. biomassa uit landbouw Maar een groot aantal knelpunten die realisatie potentie in de weg staan

38 Aanbevelingen I Kiezen voor cascadering Inzet op bijproducten voor energie-opwekking Behoefte aan afwegingskader voor beheer Beheerkeuzen (soorten en hoeveelheden biomassa) Effecten op CO 2 -huishouding van bos en natuuur Effecten op biodiversiteit, recreatiewaarde, etc Inrichtingsmaatregeln voor rendabele oogst Bestemming vrijkomende biomassa (product, techniek energie-conversie)

39 Aanbevelingen II Behoefte aan betere statistieken Productie van biomassa Stromen biomassa (bijv. Houtkachels; niet-hout-stromen) Acties van stakeholders in de keten nodig: Beheerders natuur Uitvoerders beheer en onderhoud Verwerks van (bij)producten Energieproducenten Kennisinstellingen Overheden

40 Uitnodiging Wageningen UR en provincie Gelderland organiseren op 9 april een workshop over biobased economy in regio Noord-Veluwe. Brainstorm over werkbare concepten Cradle-to-cradle principes Interesse: Neem vandaag even contact op met (allen hier aanwezig) Joop Spijker, Bert Annevelink, Jeroen Sluijsmans (Wageningen UR) of Ben Jeroense (Prov. Gelderland)

41

42 Dank voor uw aandacht!