Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Europese Raad Nr. 181 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 29 januari 2002 Zoals toegezegd tijdens het Algemeen Overleg over de Werkgroep op Hoog Niveau voor Asiel en Migratie (HLWG) d.d. 18 mei 2000 en ten behoeve van het op 31 januari 2002 geagendeerde Algemeen Overleg over dit onderwerp met uw Commissie, doe ik u hierbij, mede namens de Staatssecretaris van Justitie, de verslagen van de Werkgroep op Hoog Niveau voor Asiel en Migratie (HLWG) d.d. 3 en 4 december 2001, respectievelijk 23 januari 2002 toekomen. De Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, D. A. Benschop KST59146 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2002 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 VERSLAG VAN DE BIJEENKOMST VAN DE WERKGROEP OP HOOG NIVEAU VOOR ASIEL EN MIGRATIE (HLWG) OP 23 JANUARI 2002 TE BRUSSEL Samenvatting Spanje presenteerde in deze eerste HLWG-vergadering onder haar leiding haar Voorzitterschapsprogramma. De Commissie verstrekte nadere informatie aangaande budgetlijn B Vervolgens is ingegaan op de actieplannen alsmede de relatie tussen migratie en ontwikkelingssamenwerking. Verslag 1. Presentatie van het programma van het Spaanse voorzitterschap Het Spaanse voorzitterschap onderstreepte het belang van Europese samenwerking op het gebied van asiel en migratie en geeft de intentie aan het HLWG-concept verder te willen ontwikkelen. De nadruk bij de implementatie van actieplannen zal gedurende het Spaanse voorzitterschap moeten liggen op Afghanistan en omliggende regio, Marokko en Albanië en omliggende regio. Marokko en Albanië zullen in een bredere, regionale, context worden behandeld dan alleen het actieplan. Het Spaanse voorzitterschap spreekt de intentie uit tijdens iedere HLWGbijeenkomst tevens een thematisch debat te willen voeren, zoals ingezet met de agendering van de relatie tussen migratie en ontwikkelingssamenwerking. Op de HLWG van april zal het Commissie document inzake doorreis worden geagendeerd. In mei zal de HLWG het voorzitterschapsdocument inzake regionaal beleid behandelen. 2. B7 667 Budgetlijn «samenwerking met derde landen op het gebied van migratie» Voor 2002 wordt het budget van de budgetlijn B7 667 verhoogd van 10 miljoen naar 12,5 miljoen. De Commissie geeft aan dat 2002 weer een jaar wordt waarin projecten gefinancierd zullen worden ook om ervaring op te doen. Bij het vaststellen van de budgetlijn zal de Commissie kijken naar andere budgetlijnen, zoals het Cards programme (Balkan), MEDA, MEDA 2 (Mediterrane regio), TACIS (Rusland en Oekraine) en «Aid to uprooted people» budgetline (met name gericht op Afghanistan). De Commissie wil de prioriteiten voor B7 667 voor 2002 in februari met de lidstaten bespreken, waarna in maart een «launch for proposals» volgt. In de eerste week van mei valt de deadline voor het indienen van projectvoorstellen. De Commissie spreekt de hoop uit dat ook de lidstaten zelf met projectvoorstellen zullen komen en geeft aan in mei een voortgangsrapportage in te brengen. Het voorzitterschap stelt voor dat de lidstaten bij elkaar nagaan of zij interesse hebben in co-sponsorschap van hun projecten en eventueel gezamenlijk projecten indienen. Een aantal lidstaten verzochten de Commissie om een inventarisatie van alle fondsen en initiatieven op het gebied van migratie. Nederland stelde daarnaast voor, in het licht van de geintegreerde benadering van de HLWG, aanvullend op het door het Voorzitterschap voorgestelde co-sponsorschap in het kader van de budgetlijn één of meer thematische punten uit de actieplannen te laten adopteren (op het gebied van bijv. economische ontwikkeling, mensenrechten, democratisering). Desgevraagd merkt de Commissie op dat, waar de tijdelijke begrotingslijn B7 667 is ingesteld voor een periode van 3 jaar, het van belang is om vroegtijdig de discussie over de juridische grondslag van de permanente Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 begrotingslijn te beginnen. Er is echter ook tijd nodig om met de nieuwe projecten ervaring op te doen, waarvoor het jaar 2002 benut zou moeten worden. Hiermee rekening houdend is de Commissie voornemens aan het einde van dit jaar een voorstel voor de juridische grondslag van de permanente begrotingslijn in te dienen. 3. Actieplannen A. Irak Het Voorzitterschap geeft aan dat met Turkije verkennend wordt gesproken over gedwongen terugkeer van Irakezen. Turkije is echter weinig genegen om met de EU een Terug- en Overname-overeenkomst (T&O) te sluiten. Op 24 januari 2002 vindt een bespreking plaats in het kader van het Associatiecomité-Turkije. Een overeenkomst over gedwongen terugkeer met Turkije dient in ieder geval ook te gaan over andere landen dan slechts Irak. De discussie in de HLWG gaat vervolgens over de vraag of de Commissie een mandaat van de Raad zou moeten krijgen om terzake onderhandelingen met Turkije te openen. De status van Kandidaat-Lidstaat van dit land brengt niet alleen rechten, maar ook plichten met zich mee, zo was het gevoelen van verschillende partners. In dit verband moet niet uit het oog worden verloren dat deze materie onder het EU-acquis valt. Behalve aan het uitoefenen van meer druk zou ook gedacht kunnen worden aan het bieden van ondersteuning van Turkije inzake migratie. De Commissie stelt dat op dit punt al het een en ander geschiedt. Naar de mening van de Commissie dient na het overleg in het Associatiecomité worden besloten of opstelling van een ontwerp-onderhandelingsmandaat voor de Commissie in de rede ligt. Inmiddels maken Nederland en Zweden (en Zwitserland) gebruik van het in oktober 2001 met Turkije gesloten IOM/ADF Protocol inzake vrijwillige terugkeer. Voorkomen dient te worden dat de implementatie van dit protocol wordt belast door discussie over een EU-Terug- en Overnameovereenkomst met Turkije. B. Afghanistan en omliggende regio Het voorzitterschap geeft aan dat bij de wederopbouw van Afghanistan de thema s gezondheid, onderwijs, het basisbestuur (met name in Kaboel), voeding (het opnieuw in gebruik nemen van akkers) en de positie van de vrouw in Afghanistan centraal staan. Nu zou moeten worden bezien of hier invulling kan worden gegeven aan het concept van «co-developpement» (het betrekken van legale migranten in EU-lidstaten bij de ontwikkeling van hun land van oorsprong). De lidstaten zouden in dit verband hoger opgeleide Afghaanse vluchtelingen die zich op hun grondgebied bevinden kunnen identificeren. Gedacht zou kunnen worden aan 80 tot 100 personen die van een EU-lidstaat een salaris ontvangen. Betrokkenen zouden dan het recht op terugkeer naar de lidstaat waar zij nu verblijven niet mogen verliezen. Daarnaast zou een tweede project zich kunnen richten op het in hergebruik nemen van de akkers. Hiertoe zouden vluchtelingen opgeleid kunnen worden die thans in de regio zijn opgevangen. De initiële reactie van de lidstaten op dit voorstel, dat past in het HLWGconcept, is positief. De Commissie is bezig met de opstelling van een «strategiedocument» inzake Afghanistan, waarin ook asiel en migratie wordt behandeld. Het gaat hier dan met name om de terugkeer van Afghanen tijdens en na de fase van wederopbouw. Er worden hiertoe door de Commissie in februari twee expertbijeenkomsten belegd. Tijdens deze bijeenkomsten zal o.m. de te bepalen strategie met betrekking tot terugkeer aan de orde komen. In een vervolgfase komt de vraag aan de orde of het in 1999 opgestelde Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 actieplan-afghanistan zou moeten worden heschreven in het licht van de actuele politieke situatie. C. Marokko In februari zal een EU-missie op deskundigenniveau in Marokko besprekingen voeren over een Marokkaanse projectvoorstel inzake illegale migratie. Dit project met een financiële enveloppe van 40 miljoen heeft als doel verbetering van de grenscontrole en -bewaking. De Terms of Reference voor deze missie zullen op 31 januari a.s. worden besproken. D. Sri Lanka Op 24 januari is de reactie van de regering van Sri Lanka opnieuw in COASI (tweede pijler werkgroep-azië) aan de orde. Daarna zal in Troikaverband contact worden opgenomen met de Sri Lankaanse autoriteiten. E. Albanië en omliggende regio De onderhandelingen met Albanië inzake het associatie- en stabilisatieproces zijn gaande. Er wordt gebruik gemaakt van twee instrumenten: (1) een Stabilisatie- en associatieakkoord, en (2) financiële steun via het CARDS-programma. De Commissie geeft aan dat de projecten uit de HLWG-budgetlijn gereed zijn voor implementatie en naadloos overgaan in projecten van het CARDS programma. F. Somalië De Commissie geeft aan dat er geen specifieke nieuwe informatie inzake Somalië voorhanden is maar dat de ontwikkelingf van de politieke situatie aldaar op de voet wordt gevolgd. Relatie tussen Migratie en Ontwikkelingssamenwerking De Commissie en lidstaten geven aan conceptuele bespreking van dit thema in de HLWG positief, want in overeenstemming met de geïntegreerde benadering van het thema migratie, te vinden en spreken waardering uit voor het ingebrachte Voorzitterschapsdocument. In de meeste lidstaten worden thans met ontwikkelingssamenwerking op zichzelf geen migratiedoeleinden, zoals terugkeer, nagestreefd. Over vormen van parallelliteit van doelstellingen zou volgens verschillende partners evenwel zeker kunnen worden gedacht. Op voorstel van de Commissie wordt besloten om in aanmerking komende elementen van de relatie tussen migratie en ontwikkelingssamenwerking te inventariseren op basis van een vragenlijst. De antwoorden van de lidstaten en de Commissie, incl. over eventuele beleidsaanpassingen zullen worden geagendeerd voor de HLWG van 10 april. VERSLAG VAN DE BIJEENKOMST VAN DE WERKGROEP OP HOOG NIVEAU VOOR ASIEL EN MIGRATIE (HLWG) OP 3 EN 4 DECEMBER 2001 TE BRUSSEL Samenvatting De derde en laatste HLWG-vergadering onder Belgisch voorzitterschap vond op 3 en 4 december 2001 plaats. Behalve de plenaire HLWGvergadering met de 15 EU-lidstaten, werden in een separate bijeenkomst de kandidaat-lidstaten en in weer een aparte bijeenkomst de geïnteresseerde derde landen (VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Zwitserland, IJsland en Noorwegen) geïnformeerd over de voortgang van de HLWG. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 Het Belgische voorzitterschap kondigde de verhoging van de budgetlijn B7 667 «samenwerking met derde landen op het gebied van migratie» van 10 naar 15 miljoen voor 2002 aan en riep lidstaten en NGO s op om projectvoorstellen onder deze budgetlijn in te dienen. De voortgang en uitvoering van de actieplannen werd besproken, waarbij de fluïde situatie in Afghanistan een belangrijke plaats innam. I Verslag plenaire HLWG-bijeenkomst 1 Budgetlijn B7 667 «samenwerking met derde landen op het gebied van migratie» De budgetlijn B7-667 is bedoeld om de samenwerking met derde landen op het gebied van migratiestromen te bevorderen en om voorwaarden voor terugkeer te scheppen. Het aantal landen waarvoor nu actieplannen zijn opgesteld zal vooralsnog niet worden uitgebreid. Het totale bedrag van de budgetlijn B7 667 was voor miljoen en de Commissie wil voor 2002 dit bedrag verhoogd zien tot 15 miljoen. Begin 2002 zal de Commissie de lidstaten oproepen nieuwe projectvoorstellen in te dienen, waarbij de Commissie 80% van de financiering van goedgekeurde projecten draagt en de lidstaten de resterende 20% dienen te financieren. In het afgelopen jaar werden relatief weinig projectvoorstellen door lidstaten en NGO s ingediend. Het merendeel van de ingezonden projectvoorstellen kwam van internationale organisaties. Meer dan in 2001 zal gekeken moeten worden of lidstaten/ngo s bereid zijn projectvoorstellen in te dienen en uit te voeren. Om doublures van lopende projecten van lidstaten in de HLWG-landen met in te dienen projectvoorstellen te voorkomen verzocht de Commissie de lidstaten aan te geven of zij in de HLWG-landen projecten uitvoeren die onder de actieplannen zouden kunnen vallen. Andere landen zouden zich eventueel bij deze lopende projecten kunnen aansluiten. De toekenning van projecten geschiedt op grond van thematische en geografische criteria. In 2001 werden 30 projectvoorstellen ingediend, waarvan onder andere 10 betrekking hebben op vrijwillige terugkeer van vluchtelingen en 7 projecten op illegale migratie. In de bijlage is een algemeen overzicht opgenomen van de geselecteerde projecten. De Commissie zegde naar aanleiding van een Nederlandse interventie toe een overzicht te geven van uitgaven ten behoeve van de HLWG-benadering welke uit andere budgetlijnen worden gefinancierd. Actieplannen A Afghanistan Het voorzitterschap gaf aan dat implementatie van het actieplan Afghanistan sterk wordt bemoeilijkt door de actuele politieke situatie. Op het moment van de HLWG waren de onderhandelingen in Bonn over de vorming van een nieuwe Afghaanse regering nog niet afgerond. De EU verkeerde in een afwachtende positie, waarbij een wapenstilstand en de vorming van een interimregering werd afgewacht. De hulp beperkt zich in eerste instantie tot het verstrekken van noodhulp. Eerst na regularisatie van de situatie in Afghanistan kan gedacht worden aan hulp voor reconstructie, mits aan enige voorwaarden wordt voldaan. De Commissie merkte op dat Afghanistan en de landen van de omliggende regio aan een aantal voorwaarden moeten voldoen om voor reconstructiehulp in aanmerking te komen. Ten eerste moet er sprake zijn van een verantwoord gedrag vanuit mensenrechtenoogpunt. Ten tweede moet er een erkende autoriteit zijn. Ten derde is de regionale strategie belangrijk. Te denken valt dan aan regionale programma s, met monito- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 ring door COASI, COMEM en COEST, de tweede pijler werkgroepen voor respectievelijk Azië/Oceanië, Midden-Oosten/Golf en Oost-Europa/Centraal Azië. Nederland gaf aan bereid te zijn het actieplan Afghanistan te herschrijven, maar dat dit pas gedaan zal kunnen worden als de situatie ter plaatse minder fluïde is. B Albanië Het Belgische voorzitterschap stelde dat de HLWG-initiatieven wat betreft het actieplan voor Albanië en Kosovo voorbij lijken te worden gestreefd door andere initiatieven met betrekking tot deze regio. Het voorzitterschap suggereerde niet verder te werken aan de aanscherping van het actieplan en het actieplan-albanië te laten overnemen door de ter plaatse werkzame organisaties. Aldus zou de HLWG ten aanzien van Albanië en omliggende regio geen projecten meer uitvoeren. Dit voorstel werd evenwel niet gevolgd door de lidstaten, waarop het voorzitterschap voorstelde om de mogelijkheden van een nieuwe formule nader te onderzoeken. De Commissie meende dat de discussie over een hervorming van het actieplan-albanië te prematuur is. De afgelopen tijd zijn de migratiestromen vanuit de Balkan afgenomen. Dit onder andere vanwege een nieuwe politieke realiteit als gevolg van de positieve politieke ontwikkelingen in Bosnië-Herzegovina. Daarnaast hebben er veranderingen plaatsgevonden na de crisis in Macedonië. De Balkan-mensensmokkelroute neemt in het licht hiervan in belang af. De EU heeft stabilisatie- en associatieakkoorden afgesloten met Macedonië en Kroatië. Ook worden onderhandelingen gevoerd over een EU-stablisatie- en associatie-akkoord met Albanië. C Irak Het voorzitterschap benadrukte dat, waar samenwerking met het regime van Saddam Hoessein absoluut niet tot de mogelijkheden behoort, de HLWG zich voornamelijk op Turkije richt. Turkije is een belangrijk transitland voor Irakese vluchtelingen op weg naar de EU. Turkije zou afgewezen Irakese vluchtelingen moeten terugsturen naar Irak, aldus het voorzitterschap. Het voorzitterschap ging kort in op het in oktober gesloten protocol tussen IOM en ADF (Anatolian Development Foundation). Bij dit protocol zijn behalve Turkije ook Zweden, Zwitserland en Nederland gebaat. Het regelt de terugkeer naar Irak via Turkije op basis van vrijwilligheid van de afgewezen Irakese vluchtelingen. Het protocol kan in de toekomst ook toegepast kan worden door andere lidstaten. Op dit moment sluit het protocol echter een gedwongen terugkeer van vluchtelingen naar Irak uit. Het voorzitterschap stelde dat serieus gedacht moet worden over mogelijke gedwongen terugkeer. Hieraan zou vorm gegeven kunnen worden via een EU terug- en overnameovereenkomst met Turkije. Dit zou voor Turkije tevens een belangrijke stap kunnen zijn op weg naar toetreding tot de EU. D Marokko Het voorzitterschap merkte op dat een expertbijeenkomst inzake Marokko dringend gewenst is. Deze zou niet alleen een technisch karakter moeten hebben, maar ook politiek van aard moeten zijn. Het voorzitterschap meldde dat de dialoog met Marokko vertraging oploopt, vooral omdat in de perceptie van Marokko de benadering door de EU nog te zeer op de repressieve kant van de beheersing van migratiestromen is gericht. De dialoog met Marokko is overigens van groot belang, omdat Marokko niet alleen een land is vanwaar migranten naar Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 elders vertrekken, maar ook steeds meer te maken heeft met transitmigratie. De HLWG-projecten in Marokko zijn de meest succesvolle binnen de HLWG. Dit succes is mede te verklaren uit de groeiende betrokkenheid van het Marokkaanse staatshoofd bij het migratiedossier en vanwege het feit dat er Marokkaanse immigranten in vrijwel alle EU-lidstaten aanwezig zijn. Op dit moment worden in Marokko vijf projecten in het kader van de HLWG uitgevoerd. De Commissie meldde dat Marokko nog geen projectvoorstellen inzake migratie heeft ingediend. Marokko heeft de besteding van de MEDAfondsen ( 145 miljoen beschikbaar voor Marokko) aan projecten ter verbetering van de grenscontrole tegengehouden. Gelden uit de MEDAfondsen wil Marokko alleen aanwenden voor sociaal-economische projecten en dan met name in de noordelijke provincies, terwijl de EU een deel van deze fondsen wil besteden aan de verbetering van de grenscontrole. Marokko heeft hiervoor voorstellen ingediend ter waarde van 40 miljoen, dat zij bekostigd wil zien uit nieuwe middelen. Het gaat onder andere om radarexpertise, maritieme patrouilles, opleiding van Marokkaans personeel, bestrijding van valse documenten en het aanpakken van netwerken van mensensmokkelaars. De Commissie overweegt een missie naar Rabat te sturen om de gerezen problemen bespreekbaar te maken, maar is zich tevens bewust van de gevoeligheid van dit dossier. E Somalië Het voorzitterschap gaf aan dat implementatie van het actieplan Somalië nog moeizaam verloopt. Lidstaten signaleren als specifiek probleem de alleenstaande minderjarige Somaliërs die als vluchteling naar de EU komen. F Sri Lanka Het actieplan Sri Lanka is aan de autoriteiten in Colombo voorgelegd waarop de Srilankaanse overheid een schriftelijke reactie op het actieplan heeft gegeven. Deze reactie zal worden bestudeerd in de HLWG-subgroep Sri Lanka en tevens in de betreffende tweede pijler werkgroep COASI. Er zijn concrete aanknopingspunten op het gebied van illegale migratie en terug- en overname. II Bijeenkomst met de kandidaat-lidstaten De kandidaat-lidstaten namen in een aparte bijeenkomst kennis van een uiteenzetting van het Belgisch voorzitterschap over het verloop van de HLWG-activiteiten in het afgelopen half jaar. Turkije merkte op dat het een protocol heeft getekend met Griekenland inzake vluchtelingen waarin bepalingen met betrekking tot transit en een overname-overeenkomst zijn opgenomen. Het protocol bevat een aantal belangrijke artikelen die de terugkeer van vluchtelingen naar Turkije binnen drie maanden na binnenkomst in Griekenland mogelijk maakt. Het protocol is nog niet geratificeerd. Daarnaast voert Turkije onderhandelingen met Bulgarije en Roemenië over vergelijkbare protocollen. III Bijeenkomst met geïnteresseerde derde landen In een aparte bijeenkomst werden de geïnteresseerde derde landen (VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Zwitserland, IJsland en Noorwegen) door het Belgisch voorzitterschap geïnformeerd over de voortgang van de HLWG in het voorgaande half jaar. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr