Op 4 februari is er een Algemeen Overleg vreemdelingen- en asielbeleid gepland. VluchtelingenWerk gaat in deze brief op de volgende onderwerpen:

Transcriptie

1 afz. Postbus 2894, 1000 CW Amsterdam Aan de woordvoerders asiel van de vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie Landelijk Bureau Surinameplein 122 Postbus CW Amsterdam Telefoon (020) Helpdesk (020) datum 29 januari 2016 betreft AO 4 februari input VluchtelingenWerk ons kenmerk O AL Fax (020) info@vluchtelingenwerk.nl Geachte woordvoerders, Op 4 februari is er een Algemeen Overleg vreemdelingen- en asielbeleid gepland. VluchtelingenWerk gaat in deze brief op de volgende onderwerpen: 1. Naturalisatie houders van een pardonvergunning; 2. De geldigheidsduur van de verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd; 3. Asielbeleid Irak; 4. Gezinshereniging 5. Beleidskader hervestiging ; De Commissie Asiel van VluchtelingenWerk heeft een brief aan u gestuurd met een reactie op het zogenaamde 5-sporenbeleid in het kader van de geagendeerde brief Maatregelen hoge instroom asiel. 1. Naturalisatie In 2007 kregen mensen een pardonvergunning vanwege de achterstanden in de asielprocedures die ontstaan waren onder de oude VreemdelingenWet. Een groot deel van hen had een nog lopende asielprocedure of zelfs een asielvergunning. Vijf jaar later zouden ze in aanmerking komen voor naturalisatie. Het blijkt dat momenteel nog niet de helft van de houders van een pardonvergunning is genaturaliseerd. In 2014 heeft de staatssecretaris naar aanleiding van vragen van de Tweede Kamer een onderzoek laten verrichten door het WODC naar de redenen om niet te naturaliseren en de belemmeringen die de houders van een pardonvergunning ondervinden. Dit onderzoek is eind vorig jaar aan de Tweede Kamer gezonden. 1 1 WODC. Niet-naturalisatie onder RANOV-vergunninhouders. Cahier pagina 1 van 7

2 De brief van de minister doet aan de resultaten van het uitgebreide onderzoek van het WODC geen recht. Uit het onderzoek blijkt dat vrijwel alle ondervraagden graag willen naturaliseren. Dit geldt voor maar liefst 93% (284 van de 306 niet-genaturaliseerden, zie p.29). Het niet kunnen beschikken over de juiste documenten vormt het grootste probleem. Tot 2009 gold nog het beleid dat asielzoekers die bij verlening van een reguliere vergunning vrijgesteld werden van de eis om een paspoort te overleggen, bij naturalisatie ook vrijgesteld konden worden van de eis een paspoort en geboorte-akte te overleggen. In mei 2009 is dat beleid aangescherpt en houders van een pardonvergunning moeten nu ook een geldig nationaal paspoort en gelegaliseerde geboorteakte overleggen. De redenen waarom deze documenteis een belemmering vormt zijn volgens het WODCrapport met name de tegenwerking van de autoriteiten van het land van herkomst, oprechte angst om in contact te treden met deze autoriteiten en niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst. De minister ziet ondanks deze uitkomsten geen aanleiding om het bestaande beleid te wijzigen. Er worden slechts twee (getalsmatige) kleine uitzonderingen gemaakt namelijk voor etnische Armeniërs uit Azerbeidzjan en voor kinderen die niet aan een paspoort kunnen komen, maar van wie de ouders wel een geldig paspoort hebben. Door het handhaven van het huidige beleid zullen duizenden houders van een pardonvergunning nooit Nederlander kunnen worden en dat geldt ook voor hun kinderen. Het gaat hier om mensen die ooit hun land zijn ontvlucht en al minstens veertien en vaak al twintig jaar in Nederland zijn. Uit het WODC-onderzoek blijkt dat bijna 80% van de ondervraagden als belangrijkste naturalisatiereden geven, dat zij zich Nederlander voelen. Voor Nederland zullen zij door dit hardvochtige beleid echter altijd tweederangsburgers blijven. Zij mogen niet stemmen, kunnen moeilijker werk krijgen of een hypotheek afsluiten, mogen bepaalde beroepen niet uitoefenen en reizen vormt een probleem omdat vaak visa nodig zijn, ook binnen Europa. Kinderen VluchtelingenWerk wil vooral aandacht vragen voor degenen die als kind naar Nederland zijn gekomen of in Nederland zijn geboren. Ook in het WODC rapport wordt er op gewezen dat voor deze groep het niet kunnen naturaliseren het meest moeilijk is. Zij identificeren zich met Nederland en voelen zich Nederlander maar ervaren grote praktische problemen in verband met studie en carrièrekansen (p.41). Zij kunnen bijvoorbeeld geen studie of beroep kiezen waar je voor moet reizen. Tegelijkertijd geldt dat voor deze jongeren, zeker degene die als alleenstaande minderjarige asielzoekers naar Nederland zijn gekomen, het verkrijgen van documenten moeilijker is omdat zij geen of onvoldoende contact met familie of bekenden in het land van herkomst hebben. Uit het WODC-onderzoek blijkt namelijk dat het hebben van goede contacten een belangrijke factor kan zijn voor het kunnen achterhalen van documenten uit het land van herkomst (p.26). Voor kinderen die hier geboren zijn, geldt dat zij dan weliswaar een geldige geboorteakte pagina 2 van 7

3 hebben maar dat het des te moeilijker is om een paspoort uit het land van hun nationaliteit te krijgen omdat ze daar niet geboren zijn. Staatlozen Een specifieke groep onder de houders van de pardonvergunning zijn de staatlozen. Zij zijn vrijgesteld van de eis een paspoort te overleggen, maar moeten wel over een gelegaliseerde geboorteakte beschikken. De groep staatlozen onder de pardonvergunninghouders (ongeveer 500 mensen) heeft al sinds 2010 de mogelijkheid om te naturaliseren omdat voor hen op grond van internationaal recht een kortere naturalisatietermijn geldt. Toch blijkt uit het onderzoek (p.26) dat slechts een zeer klein deel van de staatlozen inmiddels Nederlander is geworden ook al voldoen zij al zes jaar lang aan de naturalisatietermijn. Hieruit kan afgeleid worden dat het overleggen van de geboorteakte een te grote drempel vormt. De ACVZ heeft dit ook geconcludeerd in haar rapport over staatlozen in Nederland en erop gewezen dat op grond van internationaal recht staatlozen net als vluchtelingen vrijgesteld moet worden van de eis een geboorteakte te overleggen 2. Bewijsnood De minister wijst op de mogelijkheid een beroep te doen op bewijsnood voor degenen die geen documenten kunnen overleggen. Uit de brief blijkt echter dat de afgelopen drie jaar bij slechts 50 personen bewijsnood (of een uitzondering vanwege bijzondere omstandigheden) is aangenomen. Dit komt omdat de huidige bewijsnoodregeling te beperkt en zelfs onrechtvaardig is. Wanneer bijvoorbeeld het bevolkingsregister van het geboortedorp in de oorlog is vernietigd, is het niet voldoende dat degene aantoont dat dit is gebeurd, maar moet degene aantonen dat hij daar geregistreerd was. Een onmogelijke opgave. Datzelfde geldt ten aanzien van niet-meewerkende ambassades van het land van herkomst. Hoe toon je aan dat een ambassade weigert je papieren te geven als die ambassade dat ook niet schriftelijk wil bevestigen? De bewijsnoodregeling zou sterk moet worden verruimd. Bewijsnood zou in ieder geval ook aangenomen moeten worden: als contact met de autoriteiten met het land van herkomst nadelige gevolgen kan hebben voor de aanvrager of zijn familie (zoals bijvoorbeeld kan gelden voor Eritreeërs of Iraniërs) of gezien zijn vluchtachtergrond; als het land van herkomst te onveilig is om daar voor het verkrijgen van documenten naar terug te keren zoals Soedan en Irak; als aannemelijk is dat iemand voldoende inspanningen heeft gedaan om aan documenten te komen maar dat duidelijk is gezien de houding van de autoriteiten van het land herkomst of de staat van de bevolkingsadministratie er weinig kans is dat betrokkene documenten zal kunnen verkrijgen. 2 ACVZ. 'Geen land te bekennen. Een advies over de verdragsrechtelijke bescherming van staatlozen in Nederland'. December 2013, p.81. pagina 3 van 7

4 VluchtelingenWerk vindt dat asielzoekers die een reguliere vergunning hebben gekregen met ontheffing van het paspoortvereiste 3 vrijgesteld moeten kunnen worden van de eis een paspoort en geboorteakte te overleggen wanneer zij problemen ondervinden met het verkrijgen van documenten, zoals ook de situatie was voor mei Als het beleid niet in die zin wordt gewijzigd moet er in ieder geval een uitzondering komen voor kinderen en voor staatlozen. Daarnaast moet de bewijsnoodregeling verruimd worden. 2. De geldigheidsduur van de verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd In een brief van 26 november 2015 beantwoordt de staatssecretaris de vraag of het wenselijk is om de duur van een asielvergunning bepaalde tijd aan te passen van vijf naar zeven jaar. Dat zou betekenen dat vluchtelingen pas na zeven jaar een vergunning voor onbepaalde tijd krijgen als de situatie in hun land van herkomst binnen die jaren niet (duurzaam) is verbeterd. Hiervoor zou de Vreemdelingenwet moeten worden aangepast. De staatssecretaris concludeert dat het nuttig effect van een wijziging naar zeven jaar te beperkt zal zijn om een wetswijziging te kunnen rechtvaardigen. VluchtelingenWerk meent dat de discussie over een langere duur van een bepaalde tijdvergunning het idee versterkt dat vluchtelingen hier maar tijdelijk zijn. Dit is echter (vaak) niet de realiteit in deze periode van langdurige oorlogssituaties en crises. Wij willen ook benadrukken dat onzekerheid over het recht om in Nederland te blijven averechts werkt op een snelle integratie in de Nederlandse samenleving. Uit recent onderzoek van de Erasmus universiteit Rotterdam (Bakker et al. 2013, JIMI) en van VluchtelingenWerk (Integratiebarometer), blijkt dat er een causaal verband is tussen duidelijkheid over een verblijfstatus en succesvolle integratie, waaronder minder bijstandsafhankelijkheid. Aangetoond is dat werkgevers (veel) minder bereid zijn om vluchtelingen met een bepaalde tijd-status in dienst te nemen dan vluchtelingen met een onbepaalde tijd-status. Genaturaliseerde vluchtelingen hebben nog betere kansen op betaald werk. De slechte inkomenspositie van vluchtelingen is een grote zorg; werkloosheid leidt ertoe dat mensen uit hun kracht worden gehaald en dat heeft (ook) een averechts effect op de bereidheid tot eventuele terugkeer. Als mensen zich sterk en zeker voelen, als ze niet jaren van hun leven hebben weggegooid, dan zullen zij sneller terug kunnen keren naar hun land van herkomst om te helpen bij opbouw als de situatie weer veilig is. Overigens worden voor zover bij VluchtelingenWerk bekend in andere Europese landen geen asielvergunningen bepaalde tijd verstrekt voor de duur van meer dan vijf jaar. Drie tot vijf jaar is doorgaans gebruikelijk. 3 Dit kunnen naast houders van een pardonvergunning de kleine groep houders van een buitenschuldvergunning, een vergunning vanwege medische noodsituatie of discretionaire bevoegdheid betreffen. pagina 4 van 7

5 VluchtelingenWerk meent dat vluchtelingen niet langer dan vijf jaar in onzekerheid moeten zitten over hun verblijfsstatus. Een langere duur van een asielvergunning bepaalde tijd gaat uit van een onrealistische verwachting dat de huidige crises snel opgelost zijn. Het belemmert de integratie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving en werkt bovendien averechts op de terugkeerbereidheid. 3. Asielbeleid Irak In een brief van 9 december 2015 heeft de Staatssecretaris nieuw beleid voor de beoordeling van asielaanvragen van Iraakse asielzoekers bekend gemaakt. In afwachting van dit beleid werd al ruim een jaar niet beslist in asielprocedures van Irakezen en gold een besluit- en vertrekmoratorium. VluchtelingenWerk vindt het positief dat de zeer onveilige provincies Anbar, Ninewa, Saladheddin, Kirkuk/Ta mim en Diyala zijn aangemerkt als zogenaamde '15c-gebieden'. Nederland kan Iraakse asielzoekers niet terugsturen naar deze gebieden vanwege de ernstige mate van willekeurig geweld. Dit geldt ook voor de ring rondom Bagdad, de zogenaamde Bagdad-belts. VluchtelingenWerk meent wél dat de stad Bagdad ten onrechte niet als 15c-gebied is aangemerkt. Bagdad behoort tot de aanvalszone van IS. Het is de zwaarst getroffen provincie; alleen al in november 2015 waren er ruim 1100 burgerslachtoffers te betreuren. Aanslagen in de Bagdad-stad vinden willekeurig plaats, op plekken waar veel mensen samenkomen. Bijvoorbeeld op de markt, het station, kruispunten en winkelstraten. De Iraakse overheid kan geen bescherming bieden tegen aanslagen. VluchtelingenWerk maakt zich ernstige zorgen over Irakezen uit Bagdad die nu afgewezen worden omdat de hoofdstad veilig genoeg zou zijn. Voorafgaand aan het besluit- en vertrekmoratorium was Bagdad ook veilig genoeg volgens de Nederlandse overheid. Maar veel Irakezen durfden toen niet terug te keren vanwege de onveiligheid en belandden op straat; de Iraakse autoriteiten werken immers (al jaren) niet mee aan gedwongen terugkeer. De veiligheidssituatie in Irak is de afgelopen jaren alleen maar verder verslechterd. Wij vrezen dat Iraakse asielzoekers nu opnieuw, na afloop van het besluit- en vertrekmoratorium, op straat komen te staan. Ook maken wij ons zorgen over het tegenwerpen van een vestigingsalternatief in Bagdad aan asielzoekers uit de gevaarlijke 15c-gebieden. VluchtelingenWerk wijst erop dat Irak zich in een enorme crisis bevindt. Ruim drie miljoen mensen zijn binnen Irak op de vlucht geslagen. In september 2015 waren ruim 8 miljoen Irakezen in Irak afhankelijk van noodhulp. Door grote financiële tekorten zijn hulporganisaties niet in staat die hulp te bieden. Om deze redenen pleit UNHCR ervoor om op dit moment geen asielzoekers terug te sturen naar Irak. pagina 5 van 7

6 VluchtelingenWerk meent dat de gehele provincie Bagdad als 15c-gebied moet worden aangewezen vanwege de ernstige mate van willekeurig geweld en de grote aantallen burgerslachtoffers. Ook meent VluchtelingenWerk dat er geen vestigingsalternatief mag worden tegengeworpen aan asielzoekers uit de gevaarlijke 15c-gebieden elders in Irak. Dit vanwege de enorme humanitaire crisis en de grootschalige ontheemding waar het land momenteel mee te kampen heeft. 4. Gezinshereniging In de brief over maatregelen hoge instroom asiel worden een aantal wijzigingen voorgesteld ten aanzien van het gezinsherenigingsbeleid. Ten aanzien van de Eritrese gezinsherenigingsaanvragen wordt gesteld dat na gezinsbandonderzoek er veel afwijzingen zouden zijn. VluchtelingenWerk, die begeleiding biedt bij vrijwel alle gezinsherenigingszaken, herkent dit niet. Wel doet zich bij Eritrese zaken vaak de situatie voor dat gezinsleden er niet in slagen tijdig de ambassade in een naburig land te bereiken of dat zij bij hun poging het land te ontvluchten gedetineerd worden. Wanneer gezinsleden niet tijdig op de ambassade verschijnen, wordt de aanvraag afgewezen. VluchtelingenWerk wijst de maatregel af om bij afwijzing van de aanvraag de kosten van een gehoor bij de aanvrager in rekening te brengen. Daarmee worden ten onrechte belemmeringen opgeworpen ten aanzien van de gezinshereniging van vluchtelingen. De staatssecretaris is voornemens de beslistermijn te verlengen naar negen maanden en de termijn voor indiening naar zes maanden. Door verlenging van de aanvraagtermijn zal het aantal zaken waarbij de nareistermijn wordt overschreden afnemen. VluchtelingenWerk wil er op aandringen dat er ook een afwijkingsmogelijkheid van de nareistermijn in de wet wordt opgenomen zoals de ACVZ 4 heeft geadviseerd. VluchtelingenWerk dringt er op aan dat de voorgestelde langere beslistermijn niet gaat leiden tot verdere vertragingen in de gezinsherenigingsprocedures. In de huidige situatie met achterstanden in de asielprocedure blijven vluchtelingengezinnen al veel te lang gescheiden, terwijl de gezinsleden vaak in moeilijke en gevaarlijke omstandigheden verblijven. VluchtelingenWerk roept de staatssecretaris op om vluchtelingengezinnen zo snel mogelijk te laten herenigen door de achterstanden bij de asielprocedure en de gezinsherenigingsprocedures terug te dringen. VluchtelingenWerk verzoekt de maatregel om vluchtelingen kosten te laten dragen voor de gezinsherenigingsprocedures bij negatieve beslissingen achterwege te laten. 4 ACVZ. Na de vlucht herenigd. Oktober pagina 6 van 7

7 5. Hervestiging Veel vluchtelingen zijn niet veilig en vinden geen bescherming in de landen waar zij naar toe vluchten. De meest kwetsbare vluchtelingen en degene die acuut gevaar lopen worden door de UNHCR voorgedragen voor hervestiging. VluchtelingenWerk vindt het zeer teleurstellend dat Nederland voor het beleidskader aan het huidige quotum van ongeveer 500 vluchtelingen per jaar wil vasthouden. Wereldwijd is er een groot tekort aan hervestigingsplaatsen, een tekort dat ieder jaar groeit. Het gaat nu om 1.1 miljoen vluchtelingen voor wie dringend hervestiging nodig is. Europa heeft in vergelijking met bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Canada weinig hervestigingsplaatsen beschikbaar gesteld. Een aantal landen zelfs geen enkele plaats. In maart zal de Europese Commissie een voorstel presenteren voor een mogelijk bindend Europees hervestigingsprogramma. VluchtelingenWerk dringt er op aan dat Nederland mede gezien zijn huidige rol als EU-voorzitter het goede voorbeeld zal geven en een hoger aantal dan de huidige 500 aan het Europese programma zal bijdragen. In de brief wordt aangegeven dat Nederland bij de weging van de voordracht van de UNHCR een 'integratieprofiel' laat meewegen. VluchtelingenWerk vindt dit onaanvaardbaar. Wanneer de UNHCR een vluchtelingen ter hervestiging voordraagt aan Nederland, gaat het om een vluchteling die dringend bescherming nodig heeft. Iemands 'integratieprofiel' mag geen reden zijn om die essentiële bescherming te onthouden. Bovendien is het onmogelijk om op basis van een gesprek een goede inschatting te doen over de integratiekansen van een vluchteling in Nederland. VluchtelingenWerk pleit ervoor dat Nederland meer vluchtelingen zal hervestigen dan het voorgestelde 500 per jaar en dat Nederland als EU-voorzitter een stevig Europees hervestigingsprogramma hoge prioriteit zal geven en zelf daarin het goede voorbeeld zal geven met een hoge bijdrage. VluchtelingenWerk vindt dat Nederland geen integratieprofiel meer mag laten meewegen bij de hervestigingsbeslissing. Wij hopen dat u onze inbreng betrekt in het debat. Met vriendelijke groet, Dorine Manson Algemeen directeur pagina 7 van 7