1 K W A R T A A L maart 2010 Nr 80. ESIC Nieuwsbrief euro/4 nummers

Transcriptie

1 1 K W A R T A A L maart 2010 Nr 80 ESIC Nieuwsbrief Europees Studie- en Informatiecentrum v.z.w. ESIC is lid van de Europese Beweging-België en UEF-Belgie In dit nummer Verdrag van Lissabon 3 Extern beleid 5 Economie en groei 9 Financiële avonturen 9 Regulering financiële markten 12 Eenheidsmarkt 13 Energie 14 Milieu 15 Justitie en Binnenlandse zaken 16 Enquête 17 nnn Abonnement: Jaarabonnement PAPIERVERSIE 7.50 euro/4 nummers z Opinie z De Europese instellingen zijn druk bezig de nieuwe machtsverhoudingen na de definitieve goedkeuring van het Verdrag van Lissabon af te tasten. Deze afspraken worden zeer belangrijk voor de goede werking van de EU. Goede afspraken vergemakkelijken de besluitvorming. Slechte afspraken bemoeilijken of maken beslissingen onmogelijk. Het Verdrag van Lissabon zou een goede aanleiding kunnen zijn voor de instellingen en de mensen om zich te herbronnen. De nieuwe Europese Commissie zou zich moeten laten leiden door een praktijkgerichte veranderingsagenda en door een nieuwe strategische agenda (Europa 2020). Beide moeten het uitgangspunt worden van een nieuw Europa (New Europe - F.J. Quesado - 13/13/2009). De Europese Volkspartij mag niet klagen. Met drie topfuncties heeft het bijna een totale controle over het Europees politiek landschap: namelijk de voorzitters van het Europees Parlement, de Europese Raad en de Europese Commissie. Ook 13 van de 27 staatshoofden of regeringsleiders komen uit de EVP. Eens te meer blijkt dat de Europese Unie zichzelf in zware problemen zet als zij haar eigen regels niet respecteert. Vooreerst met Griekenland. Cijferfraudeur van bij de toetreding tot de eurozone. Blijkbaar wisten de Europese Commissie en de andere eurolanden hiervan. Het werd een foute politieke beslissing met zware gevolgen. Een eerste boemerang. In die mate zelfs dat enkele - voornamelijk - Angelsaksische experts het einde voorspellen van de euro. Datzelfde verhaal hoorden we reeds voor tien jaar, bij de invoering van de euro. PER 5,00 euro/4 nummers Verantwoordelijke uitgever: R. Verschooten, Ryckmansstraat 5, 2020 Antwerpen Telefoon: 03/ E MAIL: esic@skynet.be

2 De tweede boemerang was de toetreding van Roemenië en Bulgarije in Beide landen waren helemaal niet klaar om toe te treden. Toch viel er eveneens een foute politieke beslissing. Corruptiemeldingen, gerechtelijke partijdigheid, administratieve onbekwaamheid en verder duizenden misdaadgroepen die zich willen tegoed doen aan het Europese geld. Na de financiële crisis, kwam de economische recessie, en in sommige landen een flinke vastgoedzeepbel en vooral een uit de hand lopende ontsporing van de overheidsfinanciën. De landen, die hier vooral onder lijden, worden de PIIGS genoemd: Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje. Welke plagen van Egypte wachten ons nog? In de Verenigde Staten (overheidsdeficit en verrechtsing van de politiek), China (oververhitting economie, een vastgoedzeepbel, en mogelijk westers protectionisme als verweer tegen de te lage wisselkoers van de Yuan), Rusland (energiechantage op de EU en uitgelokte conflicten), Iran (Israëlitische vernietiging Iraanse atoominstallaties en stop van olie-export uit het Midden-Oosten), Noord-Koreaanse wanhoopsdaad, staatsgreep van het leger in Turkije. Pessimisme baat niemand. Realisme en anticipatie beschermen Europa beter tegen verrassingen. Uit de eerste waarnemingen rond de invoering van de bepalingen van het Verdrag van Lissabon blijkt dat het bestuur van de Europese Unie niet eenvoudiger, wel complexer wordt. Bezoek de website van ESIC

3 Verdrag van Lissabon Spaans voorzitterschap In het Verdrag van Lissabon werd de functie van roterend voorzitterschap gehandhaafd. Vanaf 1 januari 2010 is Spanje aan de beurt voor zes maanden. Dit voorzitterschap is belangrijk omdat het reeds ten dele de verhouding met de voorzitter van de Europese Raad, Herman Van Rompuy, zal uitklaren. Men noemt dit een tweehoofdig voorzitterschap. De grote uitdagingen zijn: (1) de consolidatie van de economische regering voor Europa, (2) de uitvoering van de bepalingen van het Verdrag van Lissabon (er is veel vaagheid), (3) de ontwikkeling van een buitenlands beleid en een externe dienst, (4) de toenadering met de Europese burgers (staat al geruime tijd op de agenda). De hoofdthemaʼs van dit voorzitterschap zijn: (a) de economische relance met de nieuwe strategie ʻ E u r o p a ʼ ( e e n n i e u w m o d e l v o o r economische groei), (b) een economische regering voor Europa met bevoegdheden en instrumenten, (c) de versterking van het Europees s o c i a a l m o d e l, w a a r o n d e r v e r b e t e r i n g professionele vorming, de versterking van de sociale bescherming en de strijd tegen de werkloosheid, (d) samen met de Hoge Vertegenwoordiger voor het Extern beleid, de aanwezigheid van de EU in de wereld versterken, (e) toenadering burger en Europa, door een positief imago van Europa te creëren en te wijzen op de impact van de EU op het dagelijkse leven van de burger, (f) het actieplan van het Programma van Stockholm goedkeuren, met maatregelen voor de bescherming van onze medeburgers. Voorzitterschap van de Europese Raad. Het is geweten dat Herman Van Rompuy, de voorzitter van de Europese Raad, grote ambities koestert met de Europese Raad. Volgens Paul Goossens wil Van Rompuy de Europese Raad uitbouwen tot het belangrijkste vehikel in de Europese besluitvorming. Dit kan het definitieve einde betekenen van de klassieke Europese d o c t r i n e v a n B e l g i ë e n d e V l a a m s e Christendemocraten. Van Rompuy wil top-down vergaderingen met concrete besliste taken, waarvoor de nationale leiders een collectieve verantwoordelijkheid nemen bij de uitvoering. Hij zal wekelijks met José Barroso ontbijten, om het werk te verdelen en afspraken te maken. Van Rompuy beloofde het Europees Parlement te rapporteren over de vier reguliere Europese toppen (hij sluit niet uit dat het aantal Europese toppen zou kunnen toenemen tot tien per jaar). In tegenstelling tot de Commissievoorzitter, is de voorzitter van de Europese Raad geen verantwoording verschuldigd aan het Europees Parlement over de begroting of de wetgevende voorstellen. Zijn eerste beleidsambities formuleerde hij in een document dat ondertekend was door hemzelf en door de Spaanse premier José Zapatero. ʻOm van zijn voorzitterschap een succes te maken, is een stevige rugdekking van Berlijn en Parijs nodig, evenals een goede verstandhouding met de Commissievoorzitter, de Hoge Vertegenwoordiger voor Extern beleid en de voornaamste lidstatenʼ, zegt Paul Goossens. Namen van enkele medewerkers van Van Rompuy: Frans van Daele, als kabinetschef (ambassadeur en voormalige permanente vertegenwoordiger voor België), Richard Corbett (voormalig Labour europarlementslid), Luuk van Middelaar (publicist o.m. over Europa) en Dirk De Backer, als woordvoerder en sedert lang een getrouwe van Van Rompuy. (9/1/2010) Europees Parlement De liberale fractieleider Guy Verhofstadt noemde de resultaten van de top van 11 februari ʻteleurstellendʼ ʻHet is onzin om een monetaire unie te hebben zonder economisch bestuurʼ, zei hij. Hij wil de oorzaken van de ontsporing van de openbare financiën In Griekenland achterhalen via parlementaire hoorzittingen met alle betrokken partijen. De voorzitter van het Europees Parlement mag voortaan de wekelijkse zittingen van van de Commissie bijwonen. De Commissievoorzitter en de commissarissen moeten elke maand present zijn voor een vragenuurtje in het Europees Parlement. De Commissievoorzitter zal de t w e e m a a n d e l i j k s e v e r g a d e r i n g v a n d e fractieleiders in het Europees Parlement bijwonen, wanneer de agenda zaken van wederzijds belang inhoudt, zoals wetgevende of budgettaire aspecten. Barroso ontzegde het Parlement inspraak bij de benoeming van diplomaten en delegatiehoofden. Deze kunnen wel voor de parlementscommissie verschijnen, maar enkel na hun benoeming. Het Europees Parlement kan Barroso vragen een commissielid te ontslaan. Het Parlement mag eisen dat de Commissie wetgeving voorstelt. (12/2/2010)

4 Vakraden Het voorzitterschap van de vakraden (financiën, energie, milieu, landbouw en transport) blijft in handen van de lidstaten. Alleen het voorzitterschap van de Raad Buitenlandse Zaken en de Europese Raad zijn ze kwijt. Dat betekent minder hefbomen voor de nationale voorzitters, zegt Paul Goossens. De Hoge Vertegenwoordiger runt nu de buitenlandse zaken, terwijl Van Rompuy de Europese Raad zal sturen. Hij zit er de vergaderingen voor, stelt de agenda samen en beslist over de spreektijd en de manoeuvres rond de vergadertafel. Op de ministeriële vakraden is Van Rompuy en zijn staf louter toeschouwer. In tegenstelling tot de Europese Commissie heeft Van Rompuy er niet eens recht van spreken. (De Standaard - 9/1/2010). Hoge Vertegenwoordiger Extern beleid Bij zijn discreet afscheid gaf de vorige Hoge Vertegenwoordiger, Javier Solana, nog elke beschouwingen ten beste. Voor hem begint er nu een derde periode. ʻHet wordt een periode van realisme waarin Europa verplicht zal zijn een rol te spelen in de wereldʼ. De problemen van de Europese Unie zijn niet langer Europees maar globaal. Wij zijn een model van de manier waarop landen soevereiniteit delen. Voor dat soort problemen is een ʻverantwoordelijke soevereiniteitʼ een mustʼ. We delen niet alleen soevereiniteit maar ook waarden. Het is pure fantasie te denken dat een Europees land, zelfs het machtigste van in de Unie, op zichzelf nog iets betekenisvol kan doen in de wereld van vandaag, besluit Javier Solana. (De Tijd - Dit was 2009) Commissievoorzitter De Commissievoorzitter heeft de afgelopen maanden zijn positie kunnen versterken dank zij een versterkte positie van de Christendemocraten. Hierdoor verzekerde hij zich van een nog centralere rol in de Commissie. Bij de verdeling van de portefeuilles aan de nieuwe commissarissen, in december 2009, heeft Barroso ervoor gezorgd dat niemand hem kan overvleugelen. Barroso is duidelijk de spelverdeler en de baas. Wie weet zal Barroso in de Europese instellingen zwaarder wegen dan Van Rompuy (De Tijd - Dirk De Wilde - Dit was 2009). Bij bilaterale toppen met derde landen en bij toppen van de G8 en de G20 zullen ze beide in de zaal zitten. Wie spreekt tijdens de vergadering, hangt af van het onderwerp. ʻDe commissievoorzitter beseft onderhand dat het Verdrag van Lissabon geen neutrale operatie is. Dank zij de voorzitter van de Europese Raad slaagden de regeringsleiders erin hun positie te versterken en de eigen agenda door te duwenʼ, stelt Paul Goossens (De Standaard - 28/3/2010). Benoeming van de Commissie Alle 26 kandidaat commissarissen en de Hoge Vertegenwoordiger werden onderworpen aan een hearing door de bevoegde parlementscommissies. Er zijn drie beoordelingscriteria: bekwaamheid, integriteit en communicatievaardigheid. Ideologie mag geen rol spelen. Een Bulgaarse kandidate sneuvelde en werd vervangen. Karel De Gucht is de commissaris voor Handel. Een belangrijk beleidsdomein. Op 9 februari 2010 volgde de stemming in het Europees Parlement. Deze was ruim positief voor het team van Barroso. Waarna de eedaflegging voor het Europees Hof van Justitie volgde. Op 10 februari 2010 begon de nieuwe Commissie. Barroso is zeer tevreden met zijn team. Hij vindt het team de juiste weerspiegeling Lidstaten v a n e r v a r i n g e n v e r n i e u w e n d d e n k e n. De titel van Van Rompuy is voorzitter van de Evenwichtig politiek en geografisch gedoseerd, Europese Raad. Dat betekent nog niet dat hij de vindt hij. De volgende vijf jaar zal blijken of de superchef is van de Europese staatshoofden en Europese Commissie werkelijk naar de regeringsleiders. De leiders van heel wat achtergrond zal verdwijnen, omdat de Europese Europese lidstaten zijn niet van plan zichzelf op de Raad de macht naar zich toe heeft getrokken. tweede plaats te zetten. Een voorzitter past goed in de vele evenwichten die van Europa een Unie Roterend voorzitterschap maken. Eenvoudig gesteld: de Raad verdedigt Het roterend voorzitterschap volgt het dagelijkse de belangen van de lidstaten, het Europees werk van de Raad van ministers op. Als dusdanig Parlement de belangen van de burgers en de zit het het Comité van de Permanente Europese Commissie het algemeen belang. vertegenwoordigers (Coreper) en de adjunctambassadeurs voor. Zo ook de werkgroepen die Daarom heeft de Commissie het initiatiefrecht. Kleine lidstaten verkiezen een sterke Commissie. de Raden van ministers voorbereiden. (12/2009) (01/2010)

5 Frans-Duitse as herleeft Bondskanselier Merkel en president Sarkozy blazen de historische Frans-Duitse as nieuw leven in. Vooral Parijs wil de Frans-Duitse as uitbreiden naar Groot-Brittannië en Polen, zegt een goed geïnformeerde bron bij de Europese Commissie. Dat Polen ook aan boord wordt gevraagd is belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het Europese defensiebeleid. Dezelfde bron zegt: Frankrijk en Duitsland zijn twee economische en dus ook politieke zwaargewichten. Tevens erg verschillend. Als twee zo verschillende sterkhouders samen een compromis bereiken, staat dat vaak model voor de rest van de EU. Hoe beter zij het met elkaar kunnen vinden, hoe beter de rest van de Unie daar bij vaart, zegt de woordvoerder van Van Rompuy. (01/2010) Donkere wolken Begin februari 2010 baadde Europa in een sfeer van machteloze onvoldaanheid. Enkelen gewaagden van een crisis. Op vijf punten faalde de EU: (1) op de milieutop van Kopenhagen kwam Europa er niet aan te pas, (2) de overvloedige Europese hulp aan Haïti was onzichtbaar, (3) de Zuid-Europese budgettaire crisis bedreigt het bestaan van de eurozone, (4) president Obama komt niet naar de geplande Europees- A m e r i k a a n s e t o p i n M a d r i d, ( 5 ) d e Lissabonstrategie is een reusachtige mislukking. Waarschuwing De voorzitter van de liberale fractie in het Europees Parlement, Guy Verhofstadt, schrijft een open brief aan de voorzitter van de Europese raad, Herman Van Rompuy. Daarin wijst hij op het feit dat het niet goed gaat met de Unie (zie redenen hierboven), en dat er een nieuwe wereldorde geboren is die onverbiddelijk is voor de (voorbijgestreefde) nationale waan van de meeste Europese lidstaten. Verhofstadt zegt dat er maar één conclusie mogelijk is: Europa heeft méér eenheid en vooral méér integratie nodig, zo niet speelt het morgen geen enkele rol van betekenis meer. Het Europees Parlement zal van zijn nieuwe macht gebruik maken, zeker wanneer na 11 februari (eerste informele top van Van Rompuy) zou blijken dat de Europese staats- en regeringsleiders niet in staat zijn de juiste conclusies te trekken (over een nieuwe groeistrategie). (De Standaard - BD - 9/2/2010) Extern beleid Opdracht C a t h e r i n e A s h t o n, d e n i e u w e H o g e vertegenwoordiger voor het Externe beleid (sommigen spreken van een minister van Buitenlandse Zaken), moet in de kortst mogelijke tijd een volledig nieuwe structuur voor de Europese Dienst voor Extern Optreden (in het Engels European External Action Service of EEAS) op poten zetten en daarenboven haar gewone taak als Hoge Vertegenwoordiger invullen, door waar nodig op te treden. Een race werd ingezet door de Hoge Vertegenwoordiger, de Commissievoorzitter, de lidstaten en het Europees Parlement om elk zoveel mogelijk macht en invloed te verwerven in deze EEAS. Het gaat hierbij om directe b e v o e g d h e d e n, a c t i e t e r r e i n e n, personeelsaanwerving, begroting en de delegaties en delegatiehoofden. (12/2009) Scenario s van Ashton Zij ziet drie mogelijke scenarioʼs: (1) de EEAS formuleert de strategie en wijst het niveau van de ontwikkelingshulp per land toe, (2) de Europese Commissie behoudt de verantwoordelijkheid over ontwikkelingshulp, (3) de rol van de Commissie wordt in alle domeinen herleid tot een uitvoerende rol. (11/3/2010) Status van de EEAS In principe is de EEAS onafhankelijk van de Commissie en van de ministerraad. Wat zal de Europese Commissie houden? Die wil het nabuurschapsbeleid (landen die toch geen lidmaatschap zullen krijgen), ontwikkelingshulp voor de ACS en ontwikkelingssamenwerking in zijn geheel behouden. Ashton formuleert het als volgt: ʻDe EEAS zal de talrijke invloedshefbomen samenbrengen onder de noemer van economische en politieke instrumenten, ontwikkelings- en humanitaire hulp, en de beheersinstrumenten van een burgerlijke en militaire crisis. Samen worden ze ingezet ter ondersteuning van één enkele politieke strategie. Ashton twijfelt aan het nut van de veelgeprezen ʻsoft power-strategieʼ bij onderhandelingen. Als het nodig is zullen we ook hard moeten leren zijn. Ashton stelt: ʻAls we samenwerken, kunnen we onze belangen verdedigen. Zo niet, worden de beslissingen voor ons genomenʼ. (25/2/2010)

6 Blauwdruk Europese diplomatieke dienst Ashton heeft de blauwdruk voor de toekomstige diplomatieke dienst klaar. Op kruissnelheid zal de EEAS 3000 personeelsleden tellen (aanvankelijk was er sprake van 6000). In de aanloopfase zou de dienst beperkt blijven tot de helft. Daarvan zal telkens een derde komen van de Europese Commissie, de Europese Raad en de lidstaten (Kris Peeters wil Vlaamse diplomaten in de EEAS). De nieuwe Europese diplomatieke dienst krijgt een groot gebouw aan het Schumanplein te Brussel. A s h t o n b l i j f t k a n t o o r h o u d e n i n h e t Berlaymontgebouw. Er komt een secretarisgeneraal met twee adjuncten. Daarnaast zijn er zes thematische of geografische geledingen. Ashton krijgt de leiding over strategische beslissingen en de budgettaire enveloppes, ook voor ontwikkelingssamenwerking. De uitvoering op het terrein blijft wél in handen van de Europese Commissie. (26/3/2010) Wat wenst het Europees Parlement? De belangrijkste politieke groepen in het Europees Parlement eisen volledige medezeggenschap over de financiering en de personeelsplannen van Ashton. Het Europees Parlement wil dat al wie hoge verantwoordelijkheid krijgt in de toekomstige diplomatieke dienst van de EU eerst voor het Parlement verschijnt. Het Parlement eist ook zeggenschap over de begroting van de dienst. Dat zei Guy Verhofstadt, co-rapporteur over de diplomatieke dienst. Het Parlement wil ook dat de plaatsvervangers van de erg druk bezette Ashton politieke verantwoordelijkheid dragen en geen ambtenaren zijn. Verhofstadt en co-rapporteur Elmar Brok bepleiten een ambitieuze dienst, die ook het nabuurschapsbeleid en ontwikkelingshulp bevat. (De Standaard 24/3/2010) Paradox Voor Gavin Hewitt, BBC Europa Hoofdredacteur, is Europa niet zelfzeker, het vreest uitgesloten te worden op het wereldtoneel, het heeft last zijn identiteit te vinden, het aarzelt verder uit te breiden, en vooral, het mist leiders met een droom of een internationale agenda heeft. Ze heeft wel gemeenschappelijke standpunten, maar geen slagvaardig eensgezind buitenlands beleidʼ. (De Standaard 21/1/2010) Obama geen tijd voor Europa Nog voor de officiële mededeling vernam Europa via de Amerikaanse kranten dat de Amerikaanse president eind mei niet naar Spanje komt voor de topontmoeting VS-EU. Verschillende veronderstellingen doen de ronde. Wie heeft wat te zeggen in de nieuwe Lissabon-structuur? Zijn het de uitdagingen in eigen land? Zijn de relaties met de EU geen prioriteit meer in Washington? Wat zou Obama in Madrid hebben vernomen wat hij nog niet weet? Werkt de interne verdeeldheid van de EU, Obama niet op de zenuwen? De afzegging is een ernstige waarschuwing voor de EU. ʻDe EU dreigt steeds vaker naar de zijlijn te worden verwezen. Alleen als Europa met één stem gaat spreken, zal het ernstig worden genomen. Anders dreigt op termijn de irrelevantieʼ, zegt Bart Beirlant. (De Standaard - 4/2/2010) Belgisch roterend voorzitterschap België is in de tweede helft van 2010 opnieuw (reeds voor de 12de maal) roterend voorzitter van de Europese Unie. De Belgische diplomatie wacht een druk Vooreerst de verdere implementatie van het Verdrag van Lissabon. Daarnaast de opvolging van de economische en financiële crisis. Griekenland en de PIGS. De voortschrijdende globalisering. Gelet op vorige successen, zijn er verwachtingen, maar die zullen sterk afhangen van de inzet en visie van de Belgische premier en de minister van Buitenlandse Zaken. (01/2010) Israël-EU Israël stuurt al lang aan op een ʻupgradeʼ van de (handels)relaties met de EU, maar kreeg voorlopig nul op het rekest. Deze upgrade zou beteken dat Israël een bevoorrecht partnership zou worden toegekend, die het land zou doen toetreden tot de eenheidsmarkt voor goederen en diensten. In november 2009 werd er een landbouwakkoord ondertekend waarbij 80 procent van Israëlitische verse producten en 95 procent van verwerkte visie over Europaʼs toekomst. Europa verlangt voedingswaren naar de EU kunnen worden een globale speler te worden, maar heeft slechts geëxporteerd zonder invoerrechten. Ashton: ʻIsraël beperkte ambities. Voorlopig is er geen wil om de moet beseffen dat onze ambitie ligt in een natiestaten verder te verzwakken. (E-Sharp - onderhandelde oplossing (tussen Israëliʼs en februari 2010). Volgens Mia Doornaert, Palestijnen, nvdr). Dat moet snel en onmiddellijk onafhankelijke adviseur van de premier, ʻIs de gebeuren. (De Standaard - 22/3/2010) grote zwakheid van de Unie dat ze nog altijd geen

7 Een ongemakkelijke toestand Terwijl de publieke opinie de indruk heeft dat de EU en Israël in zowat over alles van mening verschillen en de EU volop de Palestijnen steunt, blijkt dat Israël uiterst vriendschappelijk en voordelige relaties met de EU onderhoudt. J a v i e r S o l a n a - d e v o o r m a l i g e H o g e Vertegenwoordiger, bevestigt dit: ʻEr is geen land buiten Europa dat deze aard van relaties geniet als Israël.ʻ Het meest zorgwekkend is hoe de Israëlitische wapenfabrikanten kunnen genieten van Europese subsidies. In het kader van het 7de kaderprogramma voor wetenschappelijk onderzoek is de EU de tweede belangrijkste bron van onderzoekssubsidies voor Israël, waarvan de waarde wordt geschat op 500 miljoen euro voor de periode van 2007 tot (European Voice - B. Hayes - 18/3/2010) Eerste handelsakkoord H e t e e r s t e h a n d e l s a k k o o r d v o o r handelscommissaris De Gucht is binnen. De EU opent de grens voor Peru en Colombia. Voor industriële goederen zal geen van beide partijen nog invoertaksen heffen. Het akkoord zal vooral effect hebben in de landbouwsectoren van Europa en de Latijns-Amerikaanse landen. Peru en Columbia willen vooral bananen, suiker, rum, rijst, maïs en vlees van kippen en runderen uitvoeren. De EU is geïnteresseerd in wijn, alcoholische dranken, zuivelproducten en autoʼs. De EU wil ook de regionale integratie bevorderen. Daarnaast heeft de EU ook sociale doelstellingen: respect voor mensenrechten en voor minimum sociale normen, staan in de akkoorden als absolute voorwaarden. (De Tijd - DDW - 2/3/2010) Nieuw kernwapenverdrag Rusland en de Verenigde Staten sloten een nieuw kernwapenverdrag. Het aantal strategische wapens wordt beperkt tot Op 8 april tekenen beide landen dit verdrag in Praag. Na de ratificatie door beide parlementen hebben Rusland en de VS zeven jaar om hun kernarsenalen te verminderen. Volgens de overeenkomst zal het aantal dragers van kernkoppen gehalveerd worden. Het aantal lanceerinstallaties op land en in onderzeeërs en het aantal zware bommenwerpers wordt beperkt tot 800, het aantal intercontinentale raketten tot 700. De VS zullen wellicht snel willen beginnen onderhandelen over de vermindering van de arsenalen tactische kernwapens. President Obama sprak van een stap op weg naar vrede en veiligheid van een wereld zonder kernwapens. (De Standaard - 28/3/2010) Franse Mistral zorgt voor ruzie Frankrijk overweegt de verkoop aan Rusland van een oorlogschip van het Mistral-type. Deze Mistral is een zeer beweeglijk oorlogschip. Het draagt 25 grote helikopters voor soldatentransport, evenals 900 man marine-infanterie, tanks en een volledig staf voor offensieve operaties. Het Franse schip ligt nu in Sint-Petersburg voor bezichtiging door de Russen. Nu is er sprake om er één te verkopen, maar de Russen wensen er vier. De andere NAVO-landen, vooral rond de Baltische Zee, zijn zeer ongerust. Een dergelijk schip verbetert aanzienlijk de offensieve kracht van Rusland in de Baltische of in de Zwarte Zee (denk aan Georgië). Met een prijskaartje van 750 miljoen euro zouden de scheepswerven van Saint-Nazaire hun orderboekje aardig vullen. Het laatste woord is er blijkbaar nog niet over gezegd binnen de NAVO. (New Europe - 2/3/2010) VS ontevreden over de Europese partners in NAVO De Amerikaanse minister van Defensie, Robert Gates, noemde de demilitarisatie van Europa een gevaar voor de veiligheid. Grote delen van de Europese publieke opinie en politieke klasse pleiten voor demilitarisatie In de 21ste eeuw is dit een handicap. De afkeer in Europa van het gebruik van militair geweld belemmert het vermogen van de NAVO om effectief oorlog te voeren (denk o.a. aan Afghanistan). Ook de onderfinanciering van de Europese militaire inspanningen vindt hij een systemisch probleem. Europa noemt hij zelfvoldaan ten aanzien van nieuwe dreigingen. Deze waargenomen of reële zwakheid kan de verleiding uitlokken van agressie. Tegen het einde van 2010 wil de NAVO een nieuwe ʻmission statementʼ formuleren. (24/2/2010) Turks-Cypriotische isolatie Antigoni Papadopoulou is lid van het Europees Parlement voor de Republiek Cyprus (het Griekssprekende deel). Zij weerlegt het beeld van de isolatie van het Turkssprekende deel van Cyprus aan de hand van volgende cijfers. Sedert de toetreding van de Republiek kunnen Turkse C y p r i o t e n p a s p o o r t e n, g e b o o r t e - a k t e n, identiteitspapieren krijgen die hen toegang geven tot de voordelen van het EU-lidmaatschap. Duizenden Turkse Cyprioten, die in de Republiek werken, ontvingen samen vrije medische zorgen voor 6,9

8 miljoen euro en 32,3 miljoen euro aan sociale zekerheid. Het openstellen van de demarcatielijn betekende 57 miljoen euro toeristische inkomsten van Griekse Cyprioten die het Noorden bezoeken. Tussen 1974 en 1996 leverde de Republiek Cyprus 343 miljoen euro gratis elektriciteit, water en gas aan het bezette deel van Noord-Cyprus. In februari 2006 steunde d e R e p u b l i e k C y p r u s e e n E u r o p e e s hulpprogramma van 259 miljoen euro. Hiervan is al 99 procent besteed. Dit programma beoogt integratie evenals sociale en economische ontwikkeling van Turks-Cyprus. Volgens mevrouw Papadopoulou ligt de verantwoordelijkheid voor het opheffen van de isolatie van Turks Cyprus bij Turkije en niet bij de Republiek Cyprus. Turkije moet de illegale bezetting beëindigen en de afscheidingsbeweging stoppen. (New Europe - 21/3/2010) Turkije kijkt waar? De Turkse premier heeft al herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat hij een bevoorrechte relatie met de EU niet ziet zitten. Voor hem is het alles of niets. En blijkbaar heeft Erdogan zich al neergelegd bij de gedachte dat het niets wordt. Als reactie richt hij de blik steeds nadrukkelijker naar het Oosten. Als Turkije geen rol is gegund in Europa, dan maar in het Midden-oosten, klinkt het. Toegegeven, bondskanselier Merkel is niet de enige Europese leider die de deur het liefst gesloten houdt voor Turkije. (De Tijd - E. Ziarczyk - 27/3/2010) Toetreding IJsland IJsland is welkom in de Europese Unie. Het voldoet grotendeels aan de voorwaarden om lid te worden. In de twee belangrijkste economische sectoren - visvangst en financiële diensten - zijn wel nog grote hervormingen nodig. Dat adviseert de Europese Commissie in verband met een aanvraag tot lidmaatschap van het eiland. (25/2/2010) Wordt China overschat? Volgens Chris Patten, voormalig Brits gouverneur van Hong Kong, ex- eurocommissaris en nu Rector van de Universiteit van Oxford, is de idee van een G2, of de gedeelde hegemonie van de VS en China over de wereld minder waarschijnlijk gebleken. Het was een te eenvoudige voorstelling van de globale realiteit. Het overdreef de zwakheden van de VS. Zo ook voor het verwijt dat de EU onbekwaam is om samen op te treden in betwiste aangelegenheden en zich daardoor laat marginaliseren. Chinaʼs onderwaardering van de Yuan wordt gezien als een strategie om haar groei te bestendigen. Dit zal snel tot protectionistische reflexen leiden in de VS en Europa. De harde opstelling van de Chinese overheid tegenover dissidenten. China die wereldwijde klimaatafspraken blokkeert omdat het geen controle van buitenuit wil aanvaarden. Chinaʼs weigering om sancties tegen Iran te steunen (China is sterk afhankelijk van Iraanse olie). Dit alles zou de relaties tussen China en de VS geweldig kunnen verslechteren. (European Voice - 25/02/2010) China reus op lemen voeten? De stabiliteit van China hangt in zeer grote mate af van de economische vooruitgang af te leveren bij het overgrote deel van de bevolking. China is het enige land ter wereld waar alles wat minder is dan 8 procent groei per jaar als gevaarlijk geldt, omdat het sociale onrust zou ontketenen. Dat spreekt boekdelen over de onderliggende fragiliteit van het Chinese systeem. Het zal steeds moeilijker worden voor China om deze groei vol te houden. Vroeg of laat zal dat een grote confrontatie met de Verenigde Staten (en Europa) versnellen. China zal zich waarschijnlijk moeten schikken in een tragere groei, zegt Dani Rodrik, hoogleraar politieke economie aan de Universiteit van Harvard. (De Tijd - 3/2/2010) Nieuw economisch model? De Chinese president vindt het essentieel dat het Chinese economische model wordt aangepast. De wereldwijde financiële crisis heeft het probleem van aanpassing van ons model van economische ontwikkeling nog urgenter gemaakt, aldus de president. Hij voegde er aan toe dat China moet gaan naar een evenwichtiger economische groei op basis van binnenlandse consumptie, uitvoer en investeringen, met een belangrijker aandeel voor de diensten- en de landbouwsector. (De Standaard - 4/2/2010) Afremming groei in China Via niet-conventionele maatregelen wil China de verhitting van de economie vermijden. De centrale bank verhoogde de reserveverplichtingen van de banken (nu 16 procent) en krikte de rente op haar kortlopende obligaties op. De niet-conventionele m a a t r e g e l e n v e r o o r z a k e n v o o r a l o p d e grondstoffenmarkten zenuwachtigheid. De klassieke wijze om de groei af te remmen, een verhoging van de rente, is nog niet aan de orde. Die staat nu op 5,31 procent (De Tijd - C. De Rijcke - 14/1/2010). De Chinese regering is zich ervan bewust dat de vastgoedhausse niet gezond is.

9 China voerde midden december 2009 weer een belasting in op de verkoop van woningen binnen de vijf jaar na verkoop. De regering wil nog stappen zetten om de excessieve prijsstijging van vastgoed in de steden aan te pakken. Ook lokale overheden zullen wellicht een eigen beleid moeten uitstippelen om prijzen in bedwang te houden, want het huidige tempo van prijsstijgingen is niet vol te houden. China en ASEAN Een nieuwe vrijhandelsovereenkomst tussen China en ASEAN werd op 1 januari 2010 van kracht. De nieuwe zone is de op twee na grootste ter wereld (na de EER en Nafta). Door deze overeenkomst worden de handelstarieven afgeschaft voor meer dan 90 procent van alle goederen. tegen 2015 moeten taksen op ʻextra gevoelige goederenʼ teruggedrongen worden tot maximum 50 procent. Beide partijen mikken op een handelsomzet die in 2010 de kaap van de 200 miljard dollar rondt. Daarnaast hoopt Peking met dit akkoord voor zijn export en economische groei minder afhankelijk te worden van westerse landen. De lidstaten van ASEAN krijgen uitzicht op een immens Chinees afzetgebied. (De Tijd - SD - 2/1/2010) Economie en groei Groei niet meer hoogste doel ʻWe willen af van het juk van de jaarlijkse dubbelcijferige groeipercentagesʼ, zegt Jean-Paul Agon, topman van lʼoréal. Volgens de topman zal zijn bedrijf een fundamentele verandering ondergaan. lʼoréal bereikt ongeveer 1 miljard mensen. Dat aantal wil Agon de volgende tien jaar graag verdubbelen. Agon wil nieuwe producten voor iedereen toegankelijk maken. ʻWe verminderen de prijzen niet, maar in plaats van nieuwe, dure producten in de markt te zetten proberen we er de juiste prijs voor te vinden. Die strategie moet ertoe bijdragen dat lʼoréal wereldwijd zijn volume en zijn rendabiliteit verhoogt en nieuwe successen boektʼ. (De Tijd - 17/2/2010) Concurrentiezwakte Uit het jaarverslag van de Nationale Bank van België over 2009 bleek dat de Belgische loonhandicap jaar na jaar groter wordt. Sinds 1996 moeten Duitse werkgevers 12 procent per uur minder loon betalen aan hun werknemers dan een Belgische concurrent. Met daarboven een grotere Duitse productiviteit is het loonverschil per afgeleverd product in de laatste 13 jaar tot 20 procent gestegen. De vakbond IG Metall en de Duitse werkgevers spraken een loonsverhoging af die nauwelijks de inflatie overtreft. En als de v e r k o o p i n e e n z a k t, k u n n e n D u i t s e industriebedrijven hun werkweek tot 28 uur laten zakken. Zodoende blijkt dat de concurrentiekracht van een land meer is dan alleen maar loonkosten. (De Tijd - BH - 19/2/2010) Overheidsschulden De financiële markten maken zich zorgen over de oplopende begrotingstekorten in sommige landen. Maar het snel terugdringen van de tekorten kan de fragiele economische groei fnuiken, dat stellen de markten evenmin op prijs, zegt Stefaan Michielsen. (De Tijd - 6/2/2010) Griekenland s verdiende loon? Vooral de sterkere lidstaten - die zich vooral in Noord-Europa situeren - zijn niet van plan om Griekenland financiële hulp te verlenen. Duitsland, en ook België en Nederland zijn van mening dat Griekenland zelf verantwoordelijk is voor het oplossen van zijn financiële problemen. Er is een vertrouwenscrisis. De landen met financiële problemen moeten inzien dat steun krijgen en Financiële avonturen verantwoordelijkheid opnemen inhoudt dat ze bepaalde fundamentele waarden - zoals moraliteit en plichtsbesef - echt moeten gaan delen en niet enkel vermelden wanneer er hulp nodig is, zegt David de Cremer, hoogleraar business-ethiek aan de Rotterdam School of Management (De Standaard - 16/2/2010). De crisis in Griekenland bewijst dat de combinatie van schulden en een politieke impasse dodelijk kan zijn, zegt Anne Applebaum, columniste van The Washington Post. (De Standaard - 22/2/2010) Geloofwaardigheid De financiële markten achten de kans klein dat Griekenland op eigen kracht uit de moeilijkheden geraakt. Er is niet alleen internationale druk, ook in het land komt het tot zware straatprotesten tegen

10 de aangekondigde saneringen. De financiële houdbaarheidsdatum van de eurozone. (De markten zijn nerveus en willen snel actie zien van Tijd - 21/1/2010) de Griekse regering. Er kan een zelfvoedende spiraal op gang komen met oplopende renteverschillen, stijgende schuldenlasten, hogere Een effectief vangnet? risicoperceptie en weer hogere rentetarieven. Het Na maanden geredetwist zou er dan toch een verschil in timingsvereisten van markt en politiek is vangnet onder Griekenland worden gespannen, dat gevaarlijk, zegt Roland Legrand. (03/2010) enkel in geval het nog erger zou worden wordt gebruikt. De landen van de eurozone zullen Griekenland bijspringen wanneer het land op de Monitoring kapitaalmarkten geen leningen meer kan krijgen De besparingen die de Griekse regering tot tegen redelijke voorwaarden. Tegelijkertijd zal ook nog toe heeft aangekondigd, volstaan niet om het overheidstekort terug te brengen naar de beloofde doelstellingen. Tot die conclusie kwamen EU-experts. De Griekse regering moet vandaag op overheidsobligaties meer het IMF geld kunnen lenen, maar niet meer dan een derde van het totaal. De ECB heeft verklaard ook volgend jaar Griekse staatsobligaties te zullen aanvaarden als onderpand bij het verstrekken van liquiditeiten aan financiële instellingen. De tekst van dan 3 procent méér rente betalen dan de het akkoord houdt het midden tussen een akkoord Duitse regering. Tegen eind mei moet en een intentieverklaring. Het gevaar lijkt voorlopig geweken. Het akkoord is vooral bedoeld om de Griekenland in totaal 25 miljard euro vinden financiële markten gerust te stellen. Toch toonde de voor nieuwe leningen of de herfinanciering van crisis dat de eurozone niet uitgerust is om dit soort aflopende leningen. Het herstel van de problemen op te vangen. Het is tijd om lessen te geloofwaardigheid van de Griekse trekken. De kern van de zaak is de overheidsfinanciën wordt door iedereen concurrentiekracht van de Griekse economie. De aangestipt als de eerste noodzakelijke reële lonen zijn er de voorbije tien jaar met meer dan voorwaarde voor de redding van het land. de helft gestegen. In Duitsland is dat niet eens 5 (De Tijd - DDW - 2/3/2010) procent. Ook de productiviteit is in Griekenland Domino-effect Het lijkt ons weinig waarschijnlijk dat de Europese Unie Griekenland zou laten vallen. Dan dreigt een domino-effect te ontstaan, waarbij ook andere zwakkere broertjes, zoals Ierland, Portugal of Spanje uit de Europese boot dreigen te vallen. De kans is dan ook groot dat ofwel de Europese Unie ofwel het IMF Griekenland onder curatele plaatst en dwingt tot draconische besparingsmaatregelen, zegt Frédéric Lebeau in Netto. (16/1/2010) Overlevingskansen muntunie? De Europese politici hebben zich verkeken op de gevolgen van een losse muntunie. Peter De Keyzer, hoofdeconoom van Petercam, vindt het hallucinant dat alleen zelfdiscipline of discreet duimschroeven aandraaien de lidstaten in het gareel moet houden. Het Stabiliteitspact is niet afdwingbaar, een structureel hervormingspact bestaat niet en een pact om crisissen op te lossen al helemaal niet. Hij stelt dat er zonder politieke unie vragen zullen blijven rond de ondermaats. Als Griekenland op de exportmarkten opnieuw een kans wil maken, moeten die handicaps aangepakt worden. (26/3/2010) Wat zijn de goede kanten? De Griekse crisis heeft de ogen geopend. De rol van Duitsland is veranderd onder Merkel (en niet alleen op een positieve wijze). Athene wordt verplicht om orde te scheppen in huis. De overgewaardeerde euro wordt nu afgeprijsd, wat voordelig is voor de export en de tewerkstelling. De vrees op besmetting van heel de eurozone, zal de andere zwakke partners, als Portugal, Spanje, Ierland en Italië wellicht aansporen hun overheidsfinanciën niet verder te laten ontsporen. (03/2010) Misverstanden opgeruimd? Verschillende misverstanden worden opgeruimd: Duitsland heeft het laatste woord in het beleid rond de euro, niet de ECB of de Europese Commissie. De eurogroepvoorzitter Jean-Claude Juncker kwam helemaal niet aan bod. Volgens Paul De Grauwe, prof KUL, is de eurozone een onafgewerkt project. Het geldbeleid werd toevertrouwd aan de ECB. De andere instrumenten van het macro-economisch beleid bleven in de handen van de nationale regeringen. (28/3/2010) ʻDe no-bail-out-clausule

11 van de muntunie is ook weinig geloofwaardig Ook staten bleken onderhevig aan de fundamentele gebleken. Duitsland zal Griekenland bijspringen, financiële wetten. In deze context twee al was het maar omdat ook Duitse banken massaʼs vaststellingen: (1) overheidsobligaties uit de Griekse staatsobligaties in portefeuille hebbenʼ, eurozone verspeelden hun risicovrije status, en (2) zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom ING de rente van staats- en bedrijfsleningen groeien België. (13/2/2010) De paraplu van de euro blijkt steeds meer naar elkaar toe, stelt Carl Vermassen niet zo stevig. Hij biedt geen bescherming tegen van Petercam. georchestreerde en gerichte aanvallen van hefboomfondsen voor lidstaten die er een potje van maken (Jean Vanempten - De Tijd - 6/2/2010). (De Tijd - 20/03/2010) Exit ingezet Met een oplossing specifiek voor Griekenland, zal De Federal Reserve maakte op 1 februari 2010 een de markt alleen maar gaan zoeken naar het einde aan haar wereldwijde verstrekking van volgende slachtoffer, stelt Stijn Demeester (De Tijd noodkredieten in dollar. Door het spectaculaire - 12/2/2010). ʻDe overgangssteun kan volstaan herstel op de geldmarkten zijn de zogeheten voor Griekenland, maar niet voor Spanje, Italië, dollarswaps met ʻs werelds belangrijkste centrale Portugal en Ierlandʼ, stelt George Soros. Hij banken niet meer nodig. Het is een nieuwe stap in vervolgt: de risicopremie op Grieks staatspapier de geleidelijke normalisatie van het beleid en een blijft zweven rond 3 procent (inmiddels reeds 4 en signaal dat de kredietmarkten stabiliseren (De Tijd meer). Dat ontneemt Griekenland grotendeels het - PDG/KV - 29/1/2010). De ECB beperkt voor de voordeel van het lidmaatschap van de eurozone, tweede keer de goedkope financiering van de namelijk de financiering van zijn schulden tegen banken. De afbouw van de niet-klassieke stimuli een lage rente. (25/2/2010) startte in december Toen kondigde de ECB aan haar leningen op twaalf en zes maanden te schrappen. De ECB blijft voor periodes van een Griekenland onder curatele? week, een maand en drie maanden geld lenen aan Op 3/2/2010 kondigde de Europese Commissie de banken. Maar de kredieten op drie maanden aan dat het Griekenland de facto onder curatele worden vanaf 28 april minder aantrekkelijk, want de plaatst. ʻNooit voorheen hebben we zo een vaste rente verdwijnt en banken kunnen niet meer gedetailleerd en streng systeem opgezet van onbeperkt lenen. Banken die voor drie maanden opvolging, controle, verslaggeving (elk kwartaal) geld willen lenen, zullen moeten mededelen en, indien nodig, het opleggen van bijkomende hoeveel rente ze willen betalen. De ECB zal alleen maatregelen om ontsporing te vermijdenʼ, zegt de beste offertes aanvaarden en daardoor het Europees Commissaris voor Economie en kredietvolume beperken. (De Tijd - WV - 5/3/2010) Monetaire zaken, Joachim Almunia. Het gaat erom de gulden middenweg te vinden tussen redden en straffen, zegt Freddy Van den Spiegel (BNP PF). Europa hanteert al langer een dubbele strategie: enerzijds de Grieken onder druk zetten het eigen huis op orde te brengen, anderzijds wil men de markten geruststellen dat Griekenland nooit ten onder zal gaan en dat de eurozone een baken van stabiliteit is. (02/2010) Welke uitweg? George Soros formuleert die uitweg als volgt: ʻEuropa heeft meer opdringerige monitoring en institutionele regelingen voor voorwaardelijke hulp nodig. Ook een goed georganiseerde markt voor euro-obligaties is wenselijk. De vraag is of de politieke wil aanwezig is om die stappen te zetten. (De Tijd - 25/2/2010) Hard ontwaken De Griekse crisis schudde de lidstaten van de eurozone brutaal wakker uit de sluimer waar ze sinds het ontstaan van de euro in zijn verzonken. Grotere fiscale ambities De lidstaten van de Europese Unie zullen de komende maanden en jaren hun fiscale wetgeving meer op elkaar afstemmen. De onderlinge fiscale concurrentie, om spaarders of bedrijven aan te trekken, zal niet eindigen, maar toch in betere banen worden geleid. De eerste afspraak in deze complexe discussie is de uitbreiding van de spaarrichtlijn. Luxemburg en Oostenrijk worden door de overige 25 lidstaten onder druk gezet om hun bankgeheim te schrappen wanneer het gaat om inwoners van de 25 andere lidstaten. De Luxemburgse premier geeft zich echter niet zomaar gewonnen. Hij koppelt het dossier aan een ander fiscaal dossier op Europees niveau, met name dat van de ʻgemeenschappelijke geconsolideerde belastbare basisʻ. De bedoeling is dat alle landen hun belastbare basis op een gelijke manier definiëren. Alle landen zouden hetzelfde belasten en dezelfde vrijstellingen of aftrekposten kennen, voor alle bedrijven. (De Tijd - DDW - 27/2/2010)

12 Regulering financiële markten Europese Commissie ʻAls Europa als eerste ter wereld een gezonde regulering voor hefboomfondsen uitwerkt, is dat voor de City een concurrentievoordeel. Voor fondsen van buiten de EU is eurocommissaris Michel Barnier voor een Europees paspoort met strikte voorwaarden, zodat die fondsen wel actief kunnen zijn in Europa, zonder dat de wetgeving wordt uitgehold. Een ander omstreden onderdeel van de financiële wereld vandaag zijn de CDSʼen, verzekeringen tegen wanbetaling. (De Tijd - SSW - 30/3/2010) De ECB volgt Ook JC Trichet, voorzitter van de ECB heeft zich ook uitgesproken voor meer regulering op de markt van de afgeleide producten. De markt van de credit default swaps (CDSʼen ) moet transparanter worden, zei Trichet. Regulatoren pleiten voor een centrale clearingpartij, waardoor ze meer zicht krijgen op wie welke posities inneemt en waar de grootste risicoʼs voor het financieel systeem zitten. Ook in de VS viseren steeds meer beleidsmakers de CDSʼen (De Tijd - 20/03/2010). EU-commissielid Barnier reageerde op de brief van de Amerikaanse minister van Financiën. Geithner beschuldigde de EU van protectionisme. Voor Barnier is de Europese beslissing om hefboomfondsen aan te pakken in lijn met de beslissingen van de G20 om de transparantie van de financiële markten te verbeteren. (22/3/2010) Reddingsfonds voor banken Er moet een Europees reddingsfonds komen om banken in moeilijkheden bij te springen. En het zijn de banken zelf die dat fonds moeten spijzen. Zowel Dominique Strauss-Kahn, hoofd van het IMF als Michel Barnier, eurocommissaris zijn er voor gewonnen. ʻIn geen geval mag de oplossing van een nieuwe bankencrisis er nog komen op de rug van de belastingbetalerʼ, zegt DSK (20/3/2010). De Duitse regering bereidt de invoering van een bankentaks voor. Met de opbrengst wil ze een speciaal fonds stijven dat gebruikt kan worden bij een nieuwe financiële crisis. Hoe de Duitse bankentaks zal werken is nog niet duidelijk. In ieder geval werd een belasting op transacties verworpen (24/3/2010). Na lang wikken en wegen heeft president Obama besloten een belasting in te voeren voor banken met een balanstotaal boven 50 miljard dollar. Het is evenwel geen blinde heffing op financiële transacties of op een superheffing op de bonussen. De banken zullen worden belast op de risicoʼs die ze nemen. Obama wil in tien jaar tijd zo het belastinggeld terugverdienen dat de Amerikaanse regering in 2008 en 2009 in de financiële sector stak, maar tegelijkertijd wil hij ook het nemen van veel risicoʼs belasten. (De Tijd - JV - 15/1/2010) Europees Monetair Fonds Een Europese versie van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), dat landen in problemen mits strenge voorwaarden kan helpen, wordt overwogen. De Europese Commissie en diverse lidstaten, waaronder Duitsland, werken daar volop aan. Het fonds spruit voort uit de Griekse problemen, maar zal die niet oplossen. Het EMF (Europees Monetair Fonds) kan ten vroegste over enkele maanden worden opgestart. Griekenland kan zolang niet wachten. Wat het EMF precies zal worden is evenmin duidelijk. Op vraag van Duitsland is in de Europese verdragen een ʻno-bailout- clausule ingeschreven. Daardoor is het verboden landen in problemen te helpen met geld van andere landen. Die clausule laat echter nog wel wat marge. Het EMF zou bijvoorbeeld schulden van (failliete landen) kunnen opkopen om zo die landen van geld te voorzien. Het opkopen van bestaande schulden zou wel met een korting gebeuren. Op die manier wordt iedereen voor zijn financiële verantwoordelijkheid geplaatst en wordt er tegelijk voor gezorgd dat de problemen binnen de perken worden gehouden. (De Tijd - DDW - 9/3/2010) Staatsschuld ook onder toezicht Doordat de Griekse begroting is opgesmukt met behulp van innovatieve afgeleide producten gaat Europa het financieel toezicht uitbreiden tot de staatsschuld. Overheden zullen niet langer eender welk financieel instrument mogen gebruiken om hun schulden te financieren. En zakenbankiers moeten meer integriteit aan de dag leggen in hun adviezen aan overheden. Er rijzen vooral vragen over de dubieuze rol van de zakenbanken Goldman Sachs en JP Morgan. (De Tijd - 17/2/2010)

13 EU verdaagt besluit De vergadering van 16/3 van de Europese ministers van Financiën bereikte een politiek akkoord over minimale transparantie- en t o e z i c h t s r e g e l s v o o r h e f b o o m - e n investeringsfondsen. De Spaanse premier, als roterend voorzitter van de EU, zette zijn Britse collega uit de wind door het punt van de agenda te halen. De volgende vergadering van de ministers van Financiën is gepland op 18 mei en daar zal het voorstel opnieuw worden besproken. Dan zijn de Britse verkiezingen achter de rug. De hefboomfondsen zijn erg belangrijk voor de Londense City. Een Europese aanval op het economische hart van het Verenigd Koninkrijk kan Brown missen als kiespijn. De komende weken zal de aandacht verhuizen naar het Europees Parlement. Er liggen niet minder dan 1670 amendementen op tafel. Het informele overleg tussen het Europees Parlement en de lidstaten is al begonnen, in de hoop tot een gezamenlijke compromistekst te komen. (De Tijd - KVH/DDW - 17/3/2010) Eenheidsmarkt Welke lessen trekken? Iedereen lijkt wel een schuldige te kunnen aanduiden: de Amerikaanse kredietgevers, onze eigen financiële instellingen, speculanten, de rating agentschappen, de regering, de toezichthouders, de spaarders en beleggers, tot zelfs de media toe. Blameren leidt tot niets, stelt Tom Van Dyck, advocaat en professor. Niemand draagt immers alleen de verantwoordelijkheid. De financiële crisis is eerder een crisis van het systeem dan van personen. Het is belangrijk te achterhalen wat er structureel misliep en wat we kunnen doen om een herhaling te voorkomen. Op 4/12/2009 stelde de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) in haar jaarverslag dat een aantal Europese richtlijnen ʻgrondig moeten worden bijgestuurd ten voordele van de bescherming van het publiekʼ. Hoewel deze Europese richtlijnen ook een pak goede regels bevatten, meen hij dat ʻeen aantal problematische regels kunnen worden geïdentificeerd in Basel II, de prospectusrichtlijn en de zogenaamde MiFIDʼ. Standaard - 5/1/2010) (De Geen verkeerslichten op voedingswaren De Europese Commissie wil strijden tegen ongezonde voedingsgewoonten. Nu meer mensen klaargemaakte gerechten eten, is het belangrijk goede informatie te verstrekken. De bevoegde commissie van het Europees parlement w i l d e l i d s t a t e n n i e t v e r p l i c h t e n o p voedingsproducten rode, groene of oranje labels te plaatsen, die de consumenten een idee geven van de voedingswaarde. Dat werd gevraagd door de consumentenverenigingen, maar de meeste parlementsleden vinden dat een oversimplificatie. (19/3/2010) Containers voor VS screenen De EU weigert nog maar te overwegen alle containers bestemd voor de VS door te lichten in Europese havens. Officieel eisen de VS nochtans dat dat vanaf 1 juli 2010 gebeurt. De Europese Commissie heeft nu berekend wat die eis zou kosten, en gaat ervan uit dat ze met die cijfers de VS te kunnen overtuigen hun wetgeving te wijzigen. Door de kosten en de verstoring van de handel zou in Europa en de VS 10 miljard euro aan welvaart verloren gaan. (19/3/2010) Melkboeren ontvangen steun De warenhuizen hebben in de tweede helft van miljoen euro directe steun uitgekeerd aan de Belgische melkveehouders. Dat komt neer op gemiddeld 3000 euro per melkveehouder. In combinatie met de Europese steun was dat geld bijzonder welkom om de (Belgische) boeren door de ergste zuivelcrisis te loodsen. De steun vloeide voort uit een akkoord tussen de d i s t r i b u t i e f e d e r a t i e F e d i s e n d e landbouworganisaties. In juli 2009 waren er acties van melkproducenten tegen de te lage melkprijzen. (13/1/2010) Varkensprijs te laag Ook de varkensboeren hebben actie gevoerd. Die bekwamen van hun slachterij 2 euro cent extra per kilo varkensvlees of 3 euro per varken. Ze eisen ook een nieuwe en transparante prijsvorming die meer op de Duitse exportmarkt is afgestemd. Duitsland bepaalt de Europese varkensprijs. De helft van de 12 miljoen varkens in Vlaanderen wordt uitgevoerd, waarvan ruim de helft naar Duitsland. De varkenshouders hebben die prijsverhoging hard nodig, want de crisis houdt al

14 bijna drie jaar aan. De meeste boeren werken met verlies. In de vleessector pakt elke schakel zijn marge, behalve de boeren, zegt Geert Wallays van Veva. (10/2/2010) Dienstenrichtlijn Eenheidsmarkt in nieuw kleed? Commissievoorzitter Barroso heeft Mario Monti belast met een voorafgaande studie over een herstart van de eenheidsmarkt. Monti verklaarde dat er een nieuw akkoord moet komen tussen de voorstanders van een sociale markt opvatting en hen met een Angelsaksische vrijhandelsvisie. De verdere uitbouw van de eenheidsmarkt mag niet worden gezien als een handicap voor elke lidstaat om de eigen sociale doelstellingen na te streven. Barroso stelde dat de crisis bij de lidstaten een ʻsterke neigingʼ naar economisch nationalisme Maar één op drie lidstaten heeft de Europese dienstenrichtlijn tijdig ingevoerd. België hoort daar niet bij. We hebben stappen gezet, maar nog niet genoeg. De dienstenrichtlijn is een belangrijke stap voor de vrijmaking van de dienstensector in Europa. Zo moet het voor wie actief is in de distributie of de bouwsector losweekt. Monti maakt zich meer zorgen over de eenvoudiger worden om zich in een ander land van houding van Frankrijk en Duitsland om de de EU te vestigen. Een belangrijk onderdeel van eenheidsmarktgedachte te verwerpen. (European de dienstenrichtlijn is het zogeheten ʻéén-loketʼ. Voice - JB - 16/12/2009) Door die vertragingen wordt de richtlijn vanuit bedrijfsperspectief irrelevant of ineffectief. De Europese Commissie zal wellicht gepaste maatregelen nemen ten aanzien van de landen die achterop hinken. (4/2/2010) Energie Groene auto De Europese Commissie wil onderzoeken wat Europa kan doen om van groene autoʼs sneller een massaproduct te maken. Zijn oefening blijft beperkt tot elektrische autoʼs. De Commissie en de lidstaten willen vooral spreken over de toekomst van de autosector. En die toekomst is groen, met minder CO2-uitstoot. De Commissie wil dat milieuvriendelijke autoʼs tegen 2020 al een stevig marktaandeel hebben. Op die manier moet het mogelijk zijn tegen 2050 geen CO2 meer uit te stoten. Spanje hecht veel belang aan de elektrische auto. Duitsland en Groot-Brittannië zijn minder grote voorstanders van de elektrische auto. Daarom wordt op Europees niveau gekozen voor een technologie neutrale aanpak. De Europese Investeringsbank heeft in 2009 voor meer dan 4 miljard euro leningen verstrekt voor onderzoek naar groene autoʼs. De Commissie vraagt veel aandacht voor randvoorwaarden, voornamelijk om normering. Voor de elektrische auto dringt de Commissie aan op de noodzaak v a n s c h o n e, l i e f s t h e r n i e u w b a r e elektriciteitsproductie. (De Tijd - DDW - 19/2/2010) En België? De ontwikkeling van een Vlaamse elektrische auto onder de auspiciën van de Vlaamse overheid was een absurd idee. Het stimuleren van Belgische bedrijven, die toeleveren aan de elektrische autoindustrie, is de toekomst. In 2009 ging 4,7 miljard euro leningen naar allerhande onderzoek en ontwikkeling. De EIB ontving geen enkele kredietaanvraag uit Vlaanderen. Vlaanderen laat meer kansen op goedkoop geld liggen. De Belgische universiteiten zijn al meerdere jaren totaal afwezig bij de EIB. (26/2/2010) Nord Stream Het Duits-Russische consortium voor de bouw van de gaspijpleiding Nord Stream heeft alle vergunningen binnen om met de bouw van deze pijpleiding aan te vangen. Voltooid in 2012 zal de leiding 1200 km lang zijn, 7,4 miljard euro kosten en 55 miljard m3 gas per jaar van de Russische haven Viborg naar de Duitse haven Greifswald kunnen pompen. Met deze verbinding zal Rusland Oekraïne deels kunnen uitschakelen als moeilijk transitland. De afhankelijkheid van Europa van het Russische gas wordt er niet minder om. (3/1/2010)

15 Kernenergie Sinds de uitstoot van CO2-gassen bovenaan de internationale politieke agenda staat, is kernenergie terug als leverancier voor elektriciteit. De Amerikaanse president tekende onlangs de kredieten voor de ontwikkeling van nieuwe reactoren. Volgens de World Nuclear Association zullen wereldwijd niet minder dan 450 nieuwe het beheer van het kernafval. (De Tijd - JV - 9/3/2010) Supergrid voor windparken Tien grote Europese bedrijven engageren zich om samen aan de kar te trekken voor een supergrid, een reusachtig hoogspanningsnet op de bodem van de Noordzee en aangrenzende regioʼs. Het tiental verwacht dat tegen 2050 de helft van de kernreactoren worden gebouwd tegen De Europese stroombehoefte uit windenergie kan Franse president benadrukte de band tussen de worden gehaald. Het grootste deel zal van ontwikkeling van burgerlijke kernenergie en het offshoreparken komen. Er moeten snel handhaven van het non-proliferatieverdrag. beslissingen worden genomen over technische Sarkozy wil de oprichting van een internationaal kenmerken en routes. De tijd dringt, want het instituut voor kernenergie. Dat moet instaan voor aantal windparken dat in de Noordzee wordt de begeleiding van de implementatie van gepland, groeit snel aan. (24/3/2010) kernenergie. Hij steunt ook de idee van de oprichting van een internationaal agentschap voor Milieu opslaan zou op dit moment 60 tot 70 euro per ton Opwarming met vier graden CO2 kosten. Ter vergelijking: op de De temperatuur op aarde kan de komende vijftig emissiemarkt betaal je ongeveer 15 euro per ton jaar met meer dan 4 graden stijgen, als de uitstoot CO2. Iedereen is het er over eens dat die prijs van CO2 niet veel intensiever wordt beperkt dan drastisch omhoog zal worden getrokken. (De Tijd gepland is, zeggen wetenschappers van de - HD - 16/1/2010) Universiteit van Tilburg. Ze stellen dat de luchtvervuiling is afgenomen. Daardoor bereikt veel meer straling ongehinderd het aardoppervlak. De temperatuur op aarde stijgt daardoor veel sneller dan tot nu toe op grond van berekeningen van alleen CO2-uitstoot is aangenomen. Volgens de onderzoekers moet de CO2-uitstoot met zeker 50 miljard ton extra worden verminderd om opwarming van meer dan 2 graden te voorkomen. Een hogere temperatuurstijging kan desastreuze gevolgen hebben voor mens en milieu. (10/3/2010) Opslag onder de grond Volgens het Internationale Energie Agentschap (IEA) is het onrealistisch de CO2-normen te halen door alleen op alternatieve energie te mikken, of door ons verbruik aan te passen. 20 procent van de inspanningen zal moeten komen van het opslaan van CO2 onder de grond. Doen we dat niet, dan wordt het liefst 70 procent duurder om de broeikasgassen terug te dringen. Willen we op termijn miljoenen tonnen CO2 onder de grond steken, dan is er meer plaats nodig. Daarom wordt uitgekeken naar stockage in poreuze gesteentes, zoals zandsteen, waar nu water in zit. CO2 wordt onder hoge druk, en ook diep in de grond, vloeibaar zodat die de plaats van dat water kan innemen. Het afsplitsen van CO2 is zeer energie-intensief, en dus ook duur. De kringloop van afsplitsen, transporteren en ondergronds Strategie voor Europa? Na de vage klimaatovereenkomst in Kopenhagen, is de vraag wat de EU nu moet doen? Welke strategie moet zij kiezen? Moet Europa zijn ambitieus milieuprogramma voorzetten? Moet het zijn moeilijk verworven voordeel van een koolstof-arme economie in gevaar brengen, waarvan de waarde in 2009 op 2 triljoen euro wordt geraamd? De zware inspanningen van Europa waren gesteund op de overtuiging dat leiderschap in dat domein waarschijnlijk zal u i t m o n d e n i n e e n g r o t e e c o n o m i s c h e transformatie. Het is daarom meer dan een milieu-uitdaging, maar ook belangrijk voor groei en en jobcreatie. Er schuilt een groot voordeel in het eerst en snel handelen. Een voortrekkersrol in nieuwe markten schept banen en trekt investeringen aan. De EU schat dat met 20 procent hernieuwbare energie alleen al 2,8 miljoen banen worden gecreëerd en dat het BBP zal stijgen. Een ambitieuzer klimaatbeleid ligt in het strategische en het eigenbelang van de EU. Indien de EU zou kiezen voor een 30 procent vermindering, dan kan het opnieuw de leiding nemen in de koers naar een koolstof-arme en een voorspoedige toekomst, zegt Gordon Moffat, directeur-generaal van Eurofer. (European Voice - 21/01/2010)

16 Pas eind 2011 ʻEuropa moet de leiding blijven nemen in de internationale onderhandelingen ʻdoor het goede voorbeeld te gevenʼ, stelt de commissaris voor Klimaat, Connie Hedegaard. Dat er nog dit jaar, op de conferentie in december in Cancun, een bindend klimaatakkoord komt, is weinig waarschijnlijk. Cancun moet wel vooruitgang opleveren in een aantal technische deelaspecten. Europa kijkt vooral uit naar de klimaattop van eind 2011 in Zuid-Afrika. Europa blijft bij de belofte om tegen procent minder CO2 uit te stoten. Hedegaard gaat nog wel voor de zomer onderzoeken ʻwat het zou vergen om over te stappen naar een reductie van 30 procentʼ in ʻMet slimme maatregelen wordt dat niet zo moeilijk als sommigen vrezenʼ, zei ze. Meer dan honderd landen hebben intussen het akkoord van Kopenhagen onderschreven. Gisteren zetten ook China en India die stap. Daarmee engageren alle grote vervuilers zich minstens politiek om de uitstoot te beperken. (De Tijd - KVH - 10/3/2010) Justitie en Binnenlandse Zaken Swift verworpen Het Europees Parlement heeft in Straatsburg met een ruime meerderheid een akkoord verworpen dat de Verenigde Staten toegang biedt tot de gegevensbanken van Swift, de in België gevestigde operator die het internationale betalingsverkeer van 8600 banken beheert. Het is de eerste keer dat het Europees Parlement zijn versterkte bevoegdheden onder het nieuwe Verdrag van Lissabon aanwendde om een veto tegen een internationale overeenkomst uit te spreken. Het akkoord, dat sinds 1 februari van kracht was, bevat onvoldoende waarborgen voor de bescherming van de privacy van Europese burgers, vindt het Europees Parlement. (11/2/2010) Instroom remmen Sinds 2009 hebben de burgers van de Balkanlanden geen visum meer nodig om naar de Europese Unie te reizen. De oorzaak van de hoge instroom ligt bij valse informatie die misdaadfilières aan de lokale bevolking geven. De mensen, waaronder vooral etnische Albanezen, worden voorgespiegeld dat ze in België een huis, geld en werk krijgen. De federale regering heeft al initiatieven genomen om de instroom te stoppen. (26/2/2010) Servië zal zijn onderdanen, vooral etnische Albanezen, repatriëren. Dat kondigde de Servische minister van Binnenlandse Zaken aan. (2/3/2010) Recht op vertaling 13 lidstaten namen in december 2009 het initiatief om, overeenkomstig het Verdrag van Lissabon, wetgeving voor te stellen met betrekking tot het recht op vertaling en tolk bij politieverhoor of proces in een ander EU-land. Het is het eerste geval van versterkte samenwerking. Dat voorstel van de lidstaten is beperkend en legt de kosten van de vertaling bij de eisers. Daar tegenover heeft de Europese Commissie een vollediger voorstel dat de kosten van vertaling en tolk bij de lidstaten legt. Het is één van de vijf voorstellen van de Europese Commissie om de minimum voorwaarden te scheppen voor een ʻeerlijk procesʼ. Wordt vervolgd. (11/3/2010) Echtscheidingsregels in de EU De Europese Commissie zal regels voorstellen betreffende echtscheidingen. Het zal bepalen welke nationale wetgeving toepasselijk wordt. Dit voorstel zal aanvankelijk enkel gelden voor tien lidstaten. Het gaat om koppels van verschillende nationaliteit, of samenlevend in een andere lidstaat dan hun land van oorsprong. Het is de bedoeling om procesvoerings-shopping te voorkomen. Het is het tweede geval van versterkte samenwerking. (18/3/2010) Méér Europese solidariteit De Europese Commissie wil dat de lidstaten meer geld en middelen ter beschikking stellen van Frontex, het agentschap voor de bewaking van de buitengrenzen van de EU. Frontex werd vijf jaar geleden opgericht om de mediterrane EU-landen te helpen de stroom illegale vluchtelingen aan te pakken. Vorig jaar steeg het budget van Frontex tot 90 miljoen euro, maar toch blijven de resultaten uit. De commissaris voor Binnenlandse Zaken legt een aantal voorstellen

17 o p t a f e l o m F r o n t e x o p e r a t i o n e l e r e n geloofwaardiger te maken. Zo zullen de lidstaten voortaan op voorhand moeten vastleggen aan welke operaties, gecoördineerd door Frontex, ze deelnemen en ze moeten zich daar ook aan houden. De commissaris wil ook meer aandacht voor de rechten van de vluchtelingen. Ze vraagt dat steeds een onafhankelijke controleur aanwezig zou zijn bij repatriëringen die door Frontex worden georganiseerd. De ministers van Binnenlandse Zaken keurden ook besluiten goed waarin ze aandringen op meer overleg met transitlanden over illegale immigratie. Er is een groot probleem tussen de Schengenlanden en Libië en Turkije. (De Tijd - KVH - 25/2/2010) Makkelijker reizen in Schengenzone De Schengen overeenkomst schrijft voor dat wie in een Europees land over een visum voor verblijf van langere duur beschikt niet naar de overige lidstaten mag reizen. De meeste lidstaten zouden deze visa na binnenkomst moeten omzetten in een verblijfsvergunning, maar meestal gebeurt dat niet. Het Europees Parlement geeft een visum voor verblijf van langere duur nu dezelfde uitwerking als een verblijfsvergunning. Dat wil zeggen dat iedereen met zoʼn visum nu drie maanden per half jaar vrij in de Schengenzone kan reizen. (De Standaard - 10/3/2010) Toetreding EU tot EVRM De Europese Unie wil toetreden tot het Europees Verdrag voor de rechten van de Mens. Die stap botst wel op technische problemen. Hoe kan het Europees Parlement bij de onderhandelingen worden betrokken? Dreigt er geen ʻoorlog van de rechtersʼ? Het Verdrag van Lissabon maakt de weg juridisch vrij voor die toetreding. ʻWe krijgen dank zij die toetreding in heel het continent é é n s a m e n h a n g e n d s y s t e e m v o o r d e bescherming van de grondrechtenʼ, benadrukt Commissievoorzitter Barroso. Straatsburg zal ook klachten van burgers over schendingen van de mensenrechten kunnen behandelen als de nationale beroepsmogelijkheden zijn uitgeput. (de TIJD - KVH - 18/3/2010) Stockholm-programma In december 2009 keurden de Europese regeringsleiders het Stockholm-programma goed. Het is een 82 paginaʼs lange tweede vijf jaren programma waarin misdaad en immigratie wordt behandeld. Dit programma bevat een complexe ʻmission statementʼ van intenties inzake een hele r e s e m t h e m a ʼ s, z o a l s c o m m e r c i ë l e contractwetgeving en burgerlijke vrijheden. Het domein van Justitie en Binnenlandse Zaken komt nu voor circa 40 procent tussen in de nieuwe Europese wetgeving. (04/2010) Als bijlage vindt u een korte enquête. De redactie van ESIC Nieuwsbrief doet beroep op uw bereidwilligheid om enkele vragen te beantwoorden. Met dank voor uw vriendelijke medewerking.