Kerngegevens Technische Installatiebranche 2011

Transcriptie

1

2 Kerngegevens Technische Installatiebranche 11 Wouter de Wit Sanne Elfering Carolien van Rens Evelien Sombekke Harry van den Tillaart Hedwig Vermeulen John Warmerdam ITS Nijmegen 11 1

3 ISBN NUR 959, OTIB Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 191 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfi lm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het ITS van de Radboud Universiteit Nijmegen. No part of this book/publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfi lm or any other means without written permission from the publisher.

4 Voorwoord Voor iedere regio is het van groot belang dat er voldoende gekwalifi ceerd personeel beschikbaar is, niet alleen op dit moment maar ook in de komende jaren. Om hier zicht op te houden is informatie nodig over ontwikkelingen die zich aan de bedrijfskant én aan de onderwijskant voordoen. Het onderzoeksprogramma van OTIB is erop gericht de desbetreffende ontwikkelingen nauwgezet te volgen. Jaarlijks worden gegevens verzameld over onze branche, de bedrijven en de in de branche, de arbeidsmarkt, het reguliere onderwijs en de scholing van. Resultaten van dit onderzoek worden uitgewerkt naar regionaal niveau. Het voorliggende onderzoek is ook dit jaar uitgevoerd door het ITS. Daarbij heeft het ITS weer uitvoerig gebruik gemaakt van beschikbare databestanden en zijn gegevens van het CBS en diverse andere instellingen bij elkaar gebracht. Daarnaast zijn gegevens uit de branche verkregen door middel van een enquête bij de bedrijven in de TI. In het rapport wordt niet alleen een analyse gemaakt van ontwikkelingen die zich in de afgelopen jaren in de TI-bedrijven en op de arbeidsmarkt hebben voorgedaan, maar is ook een prognose opgenomen van de ontwikkelingen die de komende jaren op de TI-arbeidsmarkt verwacht worden. Hierbij is onder andere geanalyseerd welke ontwikkelingen zich bij de TI-opleidingen voordoen, waarbij zowel naar de aantallen leerlingen als naar de aantallen gediplomeerden is gekeken. Bij het TI vmbo is sprake van zorgelijke ontwikkelingen. Niet alleen is het aantal gediplomeerden in de afgelopen jaren duidelijk gedaald, maar bovendien blijkt dat ongeveer 6 procent van deze TI vmbo gediplomeerden doorgaan met vervolgopleidingen buiten de TI of in banen buiten de TI aan de slag gaan. Het TI vmbo is voor onze branche een belangrijke bron voor werving van nieuwe jonge leerling-. De instroom in de TI mbo opleidingen daalt al een aantal jaren, evenals het aantal gediplomeerden dat van deze opleidingen af komt. Tegen deze achtergrond vraagt het onze speciale aandacht dat het aantal aangeboden BPV-plaatsen in de TIbedrijven in de afgelopen jaren is afgenomen. Het is immers van groot belang dat onze branche een groter deel van de TI vmbo gediplomeerden opneemt en aan zich weet te binden dan nu het geval is. Te meer omdat vanaf 13 weer nieuwe kansen voor de branche verwacht worden. Om deze kansen te kunnen benutten moet voldoende gekwalifi ceerd personeel beschikbaar zijn. Een speerpunt is ook de zichtbaarheid van de TI branche in het onderwijs. Opleidingen in de techniek worden breder. De sectorbrede techniekopleidingen groeien. Leerlingen techniek hebben meer keuzemogelijkheden en kunnen ook in andere branches aan de slag. De TI zal alles op alles zetten om voldoende leerlingen voor zich te blijven winnen. In het vertrouwen dat de resultaten van dit onderzoek u extra handvatten zullen bieden voor het maken van gefundeerde keuzes in uw RBPI, wens ik u veel succes in uw werkzaamheden voor onze branche. Elly Verburg Directeur OTIB 3

5 4

6 Inhoud Voorwoord... 3 Kerngegevens en actiepunten in de regio... 7 Bedrijven en... 1 Onderwijs Van opleiding naar werk in de TI... Stromen en patronen op de TI-arbeidsmarkt... 3 De arbeidsmarkt in Prognoses voor de periode Literatuur Bijlage

7 6

8 Kerngegevens en actiepunten in de regio Na tussen en 8 vrijwel continu te zijn toegenomen zet in 9 een daling van de werkgelegenheid in de TI in in. In 9 en 1 daalt het aantal TI in deze regio van 1.77 naar Dit is in overeenstemming met de landelijke trend. Landelijk loopt de werkgelegenheid in de TI in deze jaren eveneens terug. In de eerste helft van 11 blijft het aantal TI in verder afnemen, namelijk tot medio 11. Dat wijkt af van de landelijke trend. De werkgelegenheid landelijk in de TI laat in de eerste helft van 11 juist een lichte opleving zien. De krimp van het aantal TI in deze regio doet zich vooral in het vakgebied installatietechniek voor. De in 9 ingezette daling van het aantal blijft hier ook in de eerste helft van 11 nog doorgaan. In de koeltechniek is het aantal al veel jaren stabiel en dat is ook na 9 het geval. In de elektrotechniek ontwikkelt de werkgelegenheid zich positief. Sinds neemt het aantal in dit vakgebied jaarlijks toe. Die stijging blijft ook in 9 en 1 en in de eerste helft van 11 doorgaan. De verschillen tussen de vakgebieden komen ook tot uitdrukking in de ontwikkeling van het aantal TI bedrijven in de regio. In de periode 6-11 neemt het aantal bedrijven in de installatietechniek af van 45 naar 4, terwijl het in de elektrotechniek toeneemt van 35 naar 38. In de koeltechniek blijft het met bedrijven stabiel. Medio 11 zijn er in totaal 799 TI bedrijven in actief. De economische recessie treft eerst en vooral de in de fl exibele schil. TI bedrijven in deze regio zijn sinds 9 steeds minder beroep gaan doen op zzp ers en uitzendkrachten. In 1 zijn echter duidelijk meer TI-bedrijven dan in 9 ook vaste krachten gaan ontslaan en contracturen gaan verminderen. Bij uitstroom gaat het vaak om ervaren krachten. Daarmee verdwijnt vakkennis uit de branche. In 11 komt ontslag of urenvermindering van vaste krachten in deze regio bijna niet meer voor. Landelijk is dat nog wel het geval. Wel zijn nu steeds meer TI bedrijven de contracturen van hun fl exibeler gaan inzetten. Dat komt in deze regio vaker voor dan landelijk in de TI. Door de ontspanning op de TI arbeidsmarkt in de regio zijn er minder vacatures. Het aantal TI bedrijven met moeilijk vervulbare vacatures is vooral in de eerste helft van 9 fors gedaald, van ruim 4 procent eind 8 naar 13 procent medio 9. Dit percentage daalt verder naar 4 procent in juni 1 en blijft daarmee onder het landelijk cijfer (16 procent). Maar in het jaar daarna gaat het stijgen. Medio 11 laat 6 procent van de TI bedrijven in weten moeilijk vervulbare vacatures te hebben. Daarmee is het percentage TI-bedrijven met moeilijk vervulbare vacatures op dat moment medio 11 voor het eerst in jaren hoger dan landelijk in de TI. De omslag op de arbeidsmarkt is ook in de gegevens van het UWV zichtbaar. In 7 en 8 stonden bij het UWV ongeveer evenveel vacatures voor monteurs geregistreerd als direct plaatsbare werkzoekende monteurs. De arbeidsmarkt was in deze periode redelijk in evenwicht. In 9 verandert de situatie: het aantal ingeschreven direct plaatsbare monteurs gaat het aantal geregistreerde vacatures steeds verder overstijgen. Dat is in deze regio in veel sterkere mate het geval dan landelijk in de TI. Eind 9 staan er landelijk gezien ruim direct plaatsbare werkzoekende monteurs tegenover elke geregistreerde vacature voor monteur. In is die verhouding echter 4 werkzoekende monteurs tegenover 1 vacature. Vanaf begin 1 neemt het aantal geregistreerde vacatures weer toe, terwijl het aantal werkzoekende monteurs afneemt. De arbeidsmarkt voor monteurs wordt in de loop van 1 dus weer krapper in deze regio. Het aantal leerarbeidsplaatsen in de regio loopt terug. Medio 9 is het aantal nieuwe BPV s gaan dalen. Die daling zet verder door. Het aantal nieuwe BPV s dat medio 1 is afgesloten blijft duidelijk achter bij voorgaande jaren. Het aantal TI bedrijven dat vanwege de recessie BPV plaatsen niet invult neemt in 1 en 11 toe ten opzichte van 9. Ook het aantal bedrijven dat geen stagairs meer aantrekt neemt in deze jaren toe. Deze ontwikkelingen in sporen met het landelijk beeld in de TI. Sinds 6 daalt het aantal TI vmbo gediplomeerden in. In 1 ligt het 37 procent lager dan in 6. Dat is een grotere daling dan de min 34 procent landelijk in de TI. Sinds 7 daalt ook het aantal gediplomeerde TI mbo ers in de regio. In 1 is dit 1 procent lager dan in 7, en dat is een sterkere daling dan de min 7 procent landelijk in de TI. Het aantal gediplomeerden in sectorbrede opleidingen stijgt daarentegen in deze regio (+4%), zij het iets minder dan landelijk (+6%). Het aantal TI hbo gediplomeerden in de regio is sinds 6 met procent gedaald. Dat is meer dan de landelijke daling van min 13 procent. 7

9 De TI verliest een deel van zijn potentieel bij de uitstroom uit het onderwijs en de overgang naar werk doordat TI-gediplomeerden vervolgopleidingen buiten de TI gaan doen of in banen buiten de TI aan het werk gaan. Bij gediplomeerde TI vmbo ers is dit ruim 6 procent, bij de TI mbo-bol ers bijna 5 procent, bij de TI mbo-bbl ers bijna procent, bij de TI hbo ers meer dan 9 procent. Hier staat tegenover dat TI-bedrijven met name voor vacatures van (leerling-)monteurs ook nogal wat gediplomeerden van niet-ti opleidingen aantrekken. De prognose is dat de TI arbeidsmarkt in de regio in 1 minder gespannen zal zijn. In dit jaar is er een overschot aan zowel vmbo ers (+4) als mbo ers (+5) te verwachten. Vanaf 13 zullen de overschotten aan vmbo en mbo schoolverlaters echter terug gaan lopen, ook als rekening wordt gehouden met aanbod vanuit TI verwante opleidingen. In 16 is nog wel een klein overschot van 5 mbo ers te verwachten, maar het overschot aan vmbo ers zal zijn omgeslagen in een tekort van 15 vmbo ers. De TI arbeidsmarkt in de regio blijft daarmee ook op termijn wel minder gespannen dan landelijk in de TI. De instroom van schoolverlaters vormt jaarlijks slechts een beperkt deel van de totale instroom van nieuwe in de TI (zie fi guur). De meeste TI-bedrijven richten zich bij hun personeelsvoorziening vooral op de arbeidsmarkt van ervaren, uit de eigen branche en uit aanverwante branches. Deze orientatie op (werkende) zij-instromers uit andere branches, waarbij de focus ligt op autochtone mannen die fulltime willen werken, is eenzijdig. In de TI zijn nu naar verhouding bijvoorbeeld weinig vrouwen en allochtone werkzaam. De arbeidsmarkt voor de TI kan verder worden verruimd als de TI er in slaagt meer uit deze groepen aan te trekken. Stromen op de arbeidsmarkt van de technische installatiebranche in Noord Nederlaand in de jaren - 1* Instroom schoolverlaters 11-18% technische installatiebranche Uitstroom zzp-ers % uitkeringssituatie 4-1% TI-bedrijf zzp-ers 4-7% uitkeringssituatie 6-17% (andere branches) 41-6% 6-8% (andere branches) 36-5% uitzendbranche** 13-5% geen inkomstenbron 4-8% overig 1-% TI-bedrijf uitzendbranche 15-% geen inkomstenbron 6-9% overig 9-11% pensioen 4-8% Bron: Mn Services en CBS; bewerking ITS * De percentages in deze fi guur geven telkens aan tussen welke grenzen de stromen in deze jaren fl uctueren ** Het gaat hier niet om uitzendkrachten, maar om personen die overstappen van uitzendwerk naar een vaste of tijdelijke baan bij een TI-bedrijf en vice versa. In lijn met het voorafgaande kunnen 8 actiepunten worden benoemd: 1. Gevolgen recessie dempen via van-werk-naar-werk mobiliteit Sinds 9 zijn veel in de TI hun baan kwijt geraakt en is het aantal werkzoekende monteurs opgelopen. Tegelijkertijd zijn er nog de nodige bedrijven met moeilijk vervulbare vacatures. Via van werk naar werk begeleiding kunnen vraag en aanbod beter bij elkaar worden gebracht. Ook de collegiale in- en uitleen en de praktijkopleidingcentra in de TI kunnen daarbij een rol spelen.. Inzetbaarheid flexibele schil op peil houden Door de recessie zijn bedrijven minder gebruik gaan maken van uitzendkrachten en zzp ers. Het risico is dat deze daardoor hun vaardigheden niet op het benodigde peil kunnen houden. Dat is een punt van aandacht voor de TI. Als de TI bij een aantrekkende economie weer meer zzp ers en uitzendkrachten gaat inschakelen moeten zij weer goed beslagen ten ijs komen. 8

10 3. TI-identiteit in vmbo vasthouden en zo mogelijk vergroten Het aantal TI vmbo-leerlingen daalt. Het risico bestaat dat er TI-opleidingen op vmbo-instellingen verdwijnen. Dit vermindert de herkenbaarheid en daarmee de aantrekkingskracht van de TI-branche voor leerlingen op basisscholen en vmbo scholen. Het is van belang dat alles op alles wordt gezet om de TI vmbo opleidingen op peil te houden en te waarborgen dat de nieuwe brede vmbo opleidingen voldoende TI specifi eke elementen bevatten. 4. Vinden en binden van jongeren door meer en aantrekkelijke BPV-plaatsen De ontgroening leidt ertoe dat er minder jongeren op de arbeidsmarkt komen. Jongeren kiezen ook steeds meer voor nieuwe brede (v)mbo opleidingen. Deze jongeren kunnen in diverse branches terecht. Het is voor de TI-branche van belang om bij de jongeren goed in beeld te komen, aantrekkelijke BPV-plaatsen aan te bieden die jongeren aanspreken en dit bovendien in voldoende mate te doen. 5. Meer vacatures voor hbo ers vervullen met schoolverlaters Bedrijven in de TI en TI hbo ers weten elkaar niet of nauwelijks te vinden. Het overgrote deel van de TI hbo ers gaat na afstuderen buiten de TI aan het werk. De TI zoekt vooral hbo ers met ervaring. TI bedrijven die hbo ers willen aantrekken dienen zich ook op schoolverlaters te richten, beter in beeld te komen op scholen, beter te communiceren wat ze de hbo ers te bieden hebben en ook zelf te investeren in (aanvullende) opleiding en loopbaanmogelijkheden voor deze schoolverlaters. 6. Beperking van uitstroom door beter personeelbeleid Een derde deel van de nieuw instromende in de TI is binnen één jaar al weer uit de branche vertrokken. De redenen van uitstroom hebben vooral met het gevoerde personeelbeleid te maken: overlegmogelijkheden, opleiding- en loopbaanmogelijkheden, beoordeling en beloning, mogelijkheden om in deeltijd te werken. Beter personeelbeleid op deze punten kan uitstroom afremmen. 7. Ouderen langer aan het werk proberen te houden De helft van de TI- denkt niet in staat te zijn om hun werk tot hun 65e te doen. Wel geven veel aan dat lichter werk en minder fysieke ongemakken er aan kunnen bijdragen dat ze langer aan het werk blijven. Ook scholing kan helpen later beter passend werk te krijgen. 8. Verbreding doelgroepen wervingsbeleid Bij vrouwen, allochtonen, inactieven en uitvallers uit het onderwijs liggen meer mogelijkheden dan de TIbranche tot dusver benut. Scholing en training kunnen instroom vanuit deze groepen bevorderen, waar zij niet direct inzetbaar zijn. Ook combinaties van leren en werken kunnen daarbij soulaas bieden. 9

11 Bedrijven en 799 TI-bedrijven met In RBPI staan medio TI-bedrijven geregistreerd bij Mn Services met in totaal Van deze bedrijven zijn er 38 (48%) vooral actief op het vakgebied elektrotechniek, 41 (5%) vooral op het vakgebied installatietechniek en 16 (%) vooral op het vakgebied koeltechniek. Aantal TI-bedrijven in periode -11 varieert steeds tussen 77 en 8 In waren er in deze regio 784 TI-bedrijven. Medio 11 zijn dit er 799. In de tussenliggende jaren varieert het aantal TI-bedrijven in deze regio van 77 tot 8. In de periode 6-11 neemt het aantal bedrijven in de elektrotechniek toe van 35 naar 38, terwijl het in de installatietechniek afneemt van 45 naar 4. In de koeltechniek zijn in deze periode in deze regio steeds 15 of 16 bedrijven. In periode -8 continu toename aantal TI In waren in de regio in de TI. In de periode -8 stijgt dit van jaar op jaar naar 1.77 in 8. In deze periode is het aantal TI- in deze regio naar verhouding meer toegenomen dan landelijk in de TI (zie fi guur 1). In 9-11 afname van het aantal TI- In de periode 9 - medio 11 neemt het aantal TI af van 1.77 eind 8 naar 1. eind 9 en vervolgens naar eind 1 en medio 11 (zie fi guur 1). In periode 9-11 vooral daling aantal installatietechniek Het aantal TI- in de installatietechniek in deze regio neemt in de periode -8 toe van 5.35 naar Daarna daalt dit aantal echter naar 6.4 eind 9, eind 1 en medio 11. Aantal in koeltechniek daalt in periode -7 en is daarna stabiel op ongeveer 135 Het aantal in de koeltechniek in deze regio is in 175. Dit aantal daalt daarna naar 14 in 7 en stabiliseert daarna op Aantal in elektrotechniek neemt in periode -11 continu toe In waren er in deze regio 5.86 in de elektrotechniek. Dit aantal neemt daarna vrijwel elk jaar toe, ook na 8. Medio 11 zijn er op dit vakgebied. Gemiddeld aantal per TI-bedrijf neemt toe Over de 3 vakgebieden heen gezien neemt het aantal in de afgelopen 1 jaar duidelijk toe, terwijl het aantal TI-bedrijven in deze 1 jaar niet echt toeneemt. Dit betekent dat het gemiddeld aantal per TI-bedrijf in deze regio geleidelijk toeneemt, namelijk van 13,4 in naar 15,4 in 11. Landelijk gezien is het gemiddeld aantal per TI-bedrijf in deze periode veel minder toegenomen, namelijk van 15,8 in naar 16,4 in 11. Al met al blijkt de TI-werkgelegenheid in deze regio zich in de afgelopen 1 jaar, en dan met name op het vakgebied elektrotechniek, positief te ontwikkelen. Het gaat bij de hierboven gepresenteerde cijfers echter alleen om met een vast of tijdelijk arbeidscontract met een TI-bedrijf. Uitzendkrachten en zzp ers (zelfstandigen zonder personeel) die door TI-bedrijven Figuur 1 Ontwikkeling van het aantal TI- in de periode -11 (=1) medio aantal Nederland Totaal medio aantal Bron: Mn Services, bewerking ITS 1

12 Figuur Verdeling van de bedrijven en van de werkgelegenheid naar bedrijfsomvang, medio 11 % % Nederland Totaal en meer en meer % aandeel bedrijven % aandeel werkgelegenheid % aandeel bedrijven % aandeel werkgelegenheid Bron: Mn Services, bewerking ITS ingehuurd worden dergelijke ingehuurde krachten worden vaak aangeduid als de fl exibele schil worden niet in de registratie van Mn Services opgenomen. Een recessie heeft in eerste instantie vooral gevolgen voor de werkgelegenheid van uitzendkrachten en zzp ers. In een van de volgende hoofdstukken zullen we laten zien dat veel TI-bedrijven, en dat geldt ook voor deze regio, vanaf 9 minder gebruik zijn gaan maken van deze krachten. Grote bedrijven hebben groot aandeel in de TI-werkgelegenheid Van de 799 bedrijven die medio 11 in de TI actief zijn hebben er 56 (7%) meer dan 5 (zie fi guur ). Dit kleine aantal grote(re) TI-bedrijven heeft wel bijna de helft van alle TI- in dienst. Dat gaat niet alleen op voor de regio, maar ook voor de andere regio s. In de regio is het aandeel van de grote TI-bedrijven in de TI-werkgelegenheid in de periode -11 toegenomen van 43 naar 47 procent, terwijl het aandeel van de grote TI-bedrijven in de TI-werkgelegenheid landelijk in deze periode van 1 jaar gestegen is van 47 naar 49 procent. Het aandeel van de kleine TI-bedrijven (1-5 ) in de TI-werkgelegenheid is in deze regio gedurende de periode -11 gedaald van 9 naar 8 procent. Landelijk is het aandeel dat de kleine TI-bedrijven hebben in de TI-werkgelegenheid in deze periode gedaald van 8 naar 7 procent. In deze regio zijn er 3 LPI s: Groningen, Friesland en Drenthe. Het aantal TI-bedrijven en de TI-werkgelegenheid ontloopt elkaar niet veel in deze 3 LPI s (zie fi guur 3). Profiel van de werknemer: vooral autochtone fulltime werkende mannen Bij de in de TI in deze regio gaat het evenals elders in Nederland hoofdzakelijk om fulltime werkende autochtone mannen. In deze regio doen zich hierbij, evenals in de TI landelijk, in de periode -11 vrij weinig veranderingen voor. Het aandeel niet-westers allochtonen is in de periode -11 toegenomen van 1 naar procent. Het aandeel westerse allochtonen is constant 4 procent. Het aandeel vrouwen is in deze periode steeds 8-9 procent. Het aantal parttimers is gestegen Figuur 3 Verdeling van de bedrijven en de werkgelegenheid over de 3 LPI s, medio Groningen Friesland Drenthe Bron: Mn Services, bewerking ITS 3 % aandeel bedrijven % aandeel van 11 naar 14 procent. Bij de parttimers gaat het vooral om vrouwen. Ruim driekwart van de vrouwen (77%) werkt parttime. Het aantal parttimers onder de mannen is 9 procent. Overigens neemt het aantal parttimers zowel bij de mannen als bij de vrouwen toe. Bij de mannen is dit toegenomen van 7 procent in naar 9 procent in 11. Bij de vrouwen is het aantal parttimers gestegen van 6 procent in naar 77 procent medio 11. Vrouwen en parttimers zijn overwegend in administratieve functies werkzaam: van de administratieve functies wordt 78 procent vervuld door een vrouw en 64 procent van de administratieve krachten zijn parttimers. Wel toename van vrouwen in technische functies In de functie van monteur zijn - en blijven - vrijwel uitsluitend mannen werkzaam. Het aandeel vrouwen in deze functie is in deze regio gestegen van,9 procent in naar 1,3 procent medio 11. Bij de technische staffuncties is het aandeel vrouwen in deze regio (wat) meer gestegen. Dat is vooral zo bij de engineers en de planners. In was 1,8 procent van de in deze twee functies van het vrouwelijk geslacht. Medio 11 is dit gestegen naar 4, procent. Landelijk is op dit punt sprake van een zelfde stijging, namelijk van 1,8 naar 4, procent. Van de vrouwen in technische functies werkt 5 procent fulltime. Dat is nauwelijks vaker dan bij de vrouwen in niettechnische functies (3% fulltime). Landelijk gaat in de TI 9 11

13 Figuur 4 Functiestructuur van kleine en grote TI-bedrijven, medio en meer Nederland Totaal en meer technische staffuncties administratieve ondersteuning overige functies monteren en installeren (project)leiding / management technische staffuncties administratieve (financiële) ondersteuning overige functies monteren en installeren (project)leiding / management Bron: Mn Services, bewerking ITS op dat vrouwen in technische functies vaker fulltime werken (45%) dan vrouwen in niet technische functies (5%), maar minder vaak dan mannen in technische functies (9%). Vooral uitvoerende monteurs Van de TI- in de regio is, medio 11, 68 procent als monteur/installateur werkzaam. De overige vervullen de volgende functies: technische staffuncties (engineer, calculator, tekenaar, werkvoorbereider, etc.) 9% administratieve ondersteuning 8% verkoper 1% (project)leiding/management 6% overige functies 8% Deze functieverdeling van de TI- in Noord Nederland wijkt weinig af van die in Nederland als geheel. De functieverdeling van de hangt duidelijk samen met de bedrijfsomvang (zie fi guur 4). Dat is niet alleen zo in, maar ook in de andere RBPI s. Het aandeel van de monteurs in het personeelsbestand neemt af van 8 procent in de TI-bedrijven met 1-5 naar 6 procent in de TI-bedrijven met meer dan 1. Het aandeel ontwikkelaars, planners/werkvoorbereiders, tekenaars neemt toe van procent in de kleinste TI-bedrijven naar 14 procent in de TI-bedrijven met meer dan 1. Ook het aandeel leidinggevenden neemt toe naarmate de TI-bedrijven meer hebben. Aantal engineeers en aantal planners/werkvoorbereiders neemt duidelijk toe De functieverdeling van de TI- is in de periode -11 enigszins veranderd. Landelijk is het aandeel monteurs in de periode -11 afgenomen van 7 naar 66 procent. In deze regio is het aandeel monteurs gedaald van 71 naar 68 procent. Het aandeel in technische staffuncties (engineer, planner, werkvoorbereider, tekenaar) is - landelijk - geleidelijk gestegen van 6, procent in naar 8,4 procent medio 11. Het aantal tekenaars is in deze periode gedaald. Ook in de regio is het aantal in technische staffuncties in de periode -1 toegenomen, namelijk van 6,1 naar 9,1 procent (zie ook fi guur 5). Werknemers hebben overwegend een technische opleiding op mbo-niveau Van de TI- in Nederland heeft ruim de helft een mbo-opleiding niveau of hoger (fi guur 6); 5 procent heeft een lagere opleiding en 1 procent heeft een hogere opleiding. Bij de 1 procent met een Figuur 5 Ontwikkeling van het aantal in technische staffuncties in de periode -11 (=1) Nederland Totaal medio medio 11 tekenaars planners/werkvoorbereiders ontwikkelaars tekenaars planners/werkvoorbereiders ontwikkelaars Bron: Mn Services; bewerking ITS 1

14 Figuur 6 Opleiding van de TI-, in 9* 1% Opleidingsrichting Opleidingsniveau 4% 1% 5% 17% 6% 37% 4% TI-opleiding andere technische opleiding geen technische opleiding basisonderwijs/vmbo/avo onderbouw/mbo 1 mbo + 3 mbo 4 hbo/wo overig Bron: CBS, enquête EBB (Enquête Beroepsbevolking, 9) * De gegevens in fi guur 6 hebben betrekking op de situatie voor heel Nederland. Deze cijfers kunnen niet uitgesplitst worden per RBPI, aangezien de aantallen door het CBS geënquêteerde TI- per RBPI te klein zijn. hogere opleiding gaat het vooral om een hbo-opleiding (9%) en maar weinig om een wo-opleiding (1%). Bijna tweederde deel (6%) van de TI- heeft een opleiding voor de TI gevolgd of is daar nog mee bezig. Nog eens 17 procent heeft een andere technische opleiding. Ruim één op de vijf TI- heeft geen technische opleiding en bij deze TI- gaat het vaak om administratieve krachten en verkopers. Ontwikkelaars hebben vrijwel allemaal een TI-opleiding op hbo- of op mbo niveau 4. Planners en tekenaars hebben eveneens meestal een TI-opleiding gevolgd, maar dan vooral op mbo niveau 4. Ook de monteurs hebben meestal een TI-opleiding gevolgd of zijn daar nog mee bezig. Het niveau van deze opleiding varieert van vmbo tot mbo niveau 4. Aandeel hoger opgeleiden (mbo niveau 4 en hbo) stijgt Voor de hele periode -9 gaat op dat 75-8 procent van de TI- een technische opleiding heeft en dat is meestal een TI-opleiding. In de periode -9 tekent zich een geleidelijke stijging van het opleidingsniveau van de TI- af. Dit komt vooral naar voren bij de TI- met een mbo niveau 4 opleiding. Deze categorie neemt toe van 6 procent in de eerste jaren van deze eeuw naar 37 procent in de jaren 7, 8 en 9. Ook het aandeel TI- met een hbo/wo opleiding stijgt, namelijk van 7-8 procent in de jaren -3 naar 1 procent in de afgelopen jaren. Het gaat hierbij overigens overwegend om hbo ers. Het aandeel TI- met een wo-opleiding is in de hele periode - 9 één procent. De stijging van 4 naar 7 procent van het aantal planners/werkvoorbereiders en ontwikkelaars in de TI in Nederland in deze periode biedt slechts een gedeeltelijke verklaring voor de stijging van het opleidingsniveau. Waarschijnlijk speelt ook upgrading binnen (een deel van) de monteursfuncties een rol. Aandeel jongeren daalt en aandeel ouderen stijgt In de leeftijdsopbouw van het bestand doen zich duidelijke veranderingen voor. Er is sprake van vergrijzing en van ontgroening. Het percentage jongeren (onder de 5 jaar) is in de regio van 18 procent in gedaald naar 1 procent in 11 (zie fi guur 7). Figuur 7 laat zien dat niet alleen het aandeel jongeren onder 5 jaar in deze regio afneemt, maar dat dit ook opgaat voor categorie tussen de 5 en 35 jaar. Het aandeel van deze categorie daalt van 35 procent in naar 5 procent in 11. In totaal daalt het aandeel jongeren onder de 35 jaar van 53 procent in naar 35 procent in 11. Figuur 7 Ontwikkeling aandeel jongeren in de periode medio 11 % < 5 jaar % 5-35 jaar Nederland Totaal medio 11 % < 5 jaar % 5-35 jaar Bron: Mn Services; bewerking ITS 13

15 Figuur 8 laat zien dat het aandeel ouderen (boven de 35 jaar) in deze periode stijgt van 48 procent naar 65 procent. Met name het aandeel ouderen van 55 jaar en ouder neemt snel toe. Dit aandeel verdubbelt in de periode -11, namelijk van 6 procent in naar 13 procent in 11. Het proces van ontgroening en vergrijzing doet zich binnen alle 3 de vakgebieden in ongeveer gelijke mate voor. De gemiddelde leeftijd van de is in deze periode in deze regio van (ruim) 1 jaar gestegen van 35,5 naar 39,8 jaar. Overigens varieert de gemiddelde leeftijd van de met de bedrijfsomvang: bedrijven met ,4 jaar bedrijven met ,3 jaar bedrijven met ,6 jaar bedrijven met ,6 jaar bedrijven met meer dan 1 4, jaar De stijging van de gemiddelde leeftijd van alle TI- in Nederland volgt dezelfde trend. Ook landelijk is er in de TI sprake van een stijging van de gemiddelde leeftijd, namelijk van 35,5 jaar in naar 39,3 jaar medio 11. En ook landelijk gaat in de TI op dat de gemiddelde leeftijd van de in de grotere bedrijven hoger is dan in de kleinere. Niet alle TI-bedrijven en TI- bij Mn Services geregistreerd In zijn ook nog eens circa 57 TI-bedrijven actief waaronder veel bedrijven van zzp ers: zelfstandigen zonder personeel die niet staan geregistreerd bij Mn Services (niet alle TI-bedrijven volgen de CAO voor het Technisch Installatiebedrijf). In totaal zijn in deze bedrijven nog eens circa 1.55 werkzaam. Het totaal aantal TI- in RBPI bedraagt medio 11 dus ruim Er is niet veel verschil tussen de TI- die bij Mn Services geregistreerd staan en de 1.55 TI- die elders geregistreerd staan. Wel zitten in de laatste categorie van 1.55 TI- wat meer vrouwen en wat meer 55-plussers. In de rest van de rapportage is rekening gehouden met de niet bij Mn Services geregistreerde. Figuur 8 Ontwikkeling aandeel ouderen in de periode medio Nederland Totaal medio 11 % jaar % jaar % > 54 jaar % jaar % jaar % > 54 jaar Bron: Mn Services; bewerking ITS 14

16 Onderwijs Om een beeld te geven van het TI-onderwijs in de regio brengen we het aantal leerlingen/ studenten en gediplomeerden in de onderwijssectoren vmbo, mbo en hbo in beeld. Van alle onderwijsinstellingen is bekend hoeveel leerlingen/studenten een TI-opleiding volgen en hoeveel gediplomeerden ze afl everen. Voor het vmbo en mbo is het gebied goed af te bakenen. Voor het hbo is dit niet (exact) mogelijk. De aantallen studenten en gediplomeerden per opleiding zijn alleen bekend op hoofdinstellingsniveau. Wel is bekend van iedere opleiding in welke nevenvestiging deze wordt aangeboden. Dit maakt het mogelijk om per opleiding de studenten middels een verdeelsleutel toe te wijzen aan een nevenvestiging en daarmee aan een regio. Hierdoor moeten we de aantallen op regioniveau wel met enige behoedzaamheid interpreteren. Bovendien hoeft de plaats waar een hbo-student een opleiding volgt niet veel te zeggen over de regio waar de student na het behalen van het diploma een baan gaat zoeken. In de bijlage staat per LPI het aantal vmbo-leerlingen en gediplomeerden en voor mbo en hbo per onderwijsinstelling het aantal mbo-leerlingen en hbo-studenten en het aantal gediplomeerden. Hieronder bespreken we het aantal leerlingen, studenten en gediplomeerden per onderwijssector. Achtereenvolgens komt het aantal leerlingen en gediplomeerden op het vmbo, het mbo en het aantal studenten en gediplomeerden op het hbo aan bod. Daarna kijken we naar de ontwikkelingen van het aantal BPV-plaatsen in de TI. Aantal vmbo-leerlingen elektrotechniek sinds 6/7 continu gedaald In regio volgen in het vmbo in 1/ leerlingen een TI-opleiding elektrotechniek, installatie of instalektro. Ten opzichte van vijf jaar geleden is de daling 56 procent. Deze laatste daling is iets sterker dan de landelijke daling in de afgelopen vijf jaar (-5%). De stijging in 8/9 in de regio van het aantal leerlingen installatietechniek heeft zich in de jaren 9/1 en 1/11 niet doorgezet; het aantal leerlingen van deze opleiding is in deze laatste twee jaren juist sterk teruggelopen. Het aantal leerlingen instalektro en elektrotechniek is, landelijk gezien, in de afgelopen vijf jaar met respectievelijk 41 procent en 54 procent gedaald. De totale landelijke afname van leerlingen in de afgelopen vijf jaar komt grotendeels voor rekening van het dalende aantal leerlingen elektrotechniek. Dit geldt ook voor de regio Noord Nederland. Trends in het vmbo zetten door Binnen het vmbo bestaan twee tegengestelde richtingen die allebei proberen aan te sluiten bij de behoefte van de leerlingen. De ene zoekt het in specialisering van het programma, en probeert, zoals het Vakcollege Techniek, de leerlingen zo vroeg mogelijk met de praktijk te confronteren en op te leiden tot technisch vakman of vrouw. Voor de TI betekent dit een uitgelezen kans om vmbo ers te vinden en te binden. In zijn vijf vmbolocaties verbonden aan Het Vakcollege: De Nieuwe Veste, Esdal College, Het Hondsrug College, Gomarus College, Noorderpoort VO en SGM Sevenwolden. De andere richting zoekt het in verbreding, enerzijds door brede opleidingen die lesmateriaal uit verschillende vmbo-sectoren combineren (vmbo intersectoraal) en anderzijds door brede opleidingen binnen de sector techniek aan te bieden (sectorbreed). De sectorbrede techniekopleiding combineert verschillende techniekrichtingen in één opleiding. In 1/11 volgen in de regio in totaal leerlingen een sectorbrede opleiding (leerjaar 3: 659 en leerjaar 4: 487). Dit is voor de regio een stijging ten opzichte van vorig jaar met 16 procent (landelijk: -3%). In totaal zijn er zes intersectorale opleidingen, waarvan vier met een technische oriëntatie (technologie in de gemengde leerweg, ict-route, technologie en dienstverlening en technologie en commercie). In volgen 1.1 leerlingen een technische intersectorale opleiding (leerjaar 3: 843 en leerjaar 4: 77). Vorig jaar waren dit in deze regio nog 616 leerlingen (+8%, landelijk: +11%). Figuur 9a Ontwikkeling aantal TI-leerlingen in het vmbo, regio en landelijk landelijk /7 7/8 8/9 9/1 1/11 instalektro installatietechniek elektrotechniek /7 7/8 8/9 9/1 1/11 instalektro installatietechniek elektrotechniek Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS 15

17 Figuur 9b Ontwikkeling aantal TI-gediplomeerden in het vmbo, regio en landelijk landelijk /6 6/7 7/8 8/9 9/1 instalektro installatietechniek elektrotechniek /6 6/7 7/8 8/9 9/1 instalektro installatietechniek elektrotechniek Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS Vmbo-gediplomeerden TI in vijf jaar tijd met ruim een derde gedaald In 9/1 behaalden in de regio 5 vmbo-leerlingen een diploma voor een TI-opleiding. Dit is 37 procent minder dan het aantal TI-gediplomeerden in 5/6. Landelijk zien we in de periode 5/6 9/1 een afname van 34 procent van het aantal vmbogediplomeerden in de TI. De gediplomeerden in de brede technische opleidingen nemen in tegenstelling tot de traditionele TI-opleidingen wel toe. In de regio zijn dat er in 9/1 in sectorbrede techniekopleidingen 41 (landelijk.979) en in de technische intersectorale opleidingen 8 (landelijk: 1.66). Vergeleken met het jaar ervoor is dat een stijging van respectievelijk vier procent en 94 procent (landelijk respectievelijk +6% en +14%). Aantal mbo-deelnemers TI sinds 6/7 in regio sterker gedaald dan landelijk In de regio volgen in 1/11 totaal 1.81 mbo ers een TI-opleiding elektrotechniek, installatietechniek of koude techniek. Dat is 8 procent minder dan in 6/7. Deze afname in TI-deelnemers op het mbo is sterker dan de landelijke trend van de afgelopen vijf jaar (-%). De daling in TI-deelnemers wordt zowel regionaal als landelijk voornamelijk veroorzaakt door een daling van het aantal deelnemers elektrotechniek. De stijging van het aantal deelnemers installatietechniek tot 8/9 in de regio is in de laatste twee jaar omgebogen naar een daling. Landelijk gezien is, na een daling in 9/1, in 1/11 het aantal deelnemers installatietechniek juist weer iets gestegen. Van het piek aantal deelnemers koude techniek in 7/8 (8 deelnemers) is in 1/11 minder dan een kwart over. In de regio zien we tussen 8/9 en 1/11 een afname van 1.73 naar BBL ers in de TI (-31%; landelijk -17%). In dezelfde periode daalt ook het aantal BOL-deelnemers met 6 procent (landelijk -17%). Het is hierdoor niet aannemelijk dat er veel BBL ers door een gebrek aan een leerwerkplaats de afgelopen jaren zijn overgestapt naar een TI-BOL-opleiding. In volgen in verhouding minder TI-mbo-deelnemers een BBL-opleiding dan landelijk (regio: 7% versus landelijk: 79%). Figuur 1a Ontwikkeling TI-deelnemers in het mbo, regio en landelijk landelijk /7 7/8 8/9 9/1 1/11 koude techniek installatietechniek elektrotechniek /7 7/8 8/9 9/1 1/11 koude techniek installatietechniek elektrotechniek Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS 16

18 Figuur 1b Ontwikkeling TI-gediplomeerden in het mbo, regio en landelijk landelijk /6 6/7 7/8 8/9 9/1 koude techniek installatietechniek elektrotechniek /6 6/7 7/8 8/9 9/1 koude techniek installatietechniek elektrotechniek Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS Ook het aantal mbo-gediplomeerden begint te dalen In 9/1 heeft de regio 59 mbogediplomeerden TI. Dit is een daling van 1 procent ten opzichte van 7/8. Landelijk gezien is het aantal TI gediplomeerden in het mbo in deze periode met 7 procent gedaald. De daling volgt op een aantal jaren waarin het aantal gediplomeerden juist redelijk stabiel was. De daling wordt, landelijk en in de regio, veroorzaakt door het dalende aantal gediplomeerden elektrotechniek. Maar terwijl landelijk het aantal gediplomeerden installatietechniek juist iets stijgt, is deze in de regio gedaald. Het aantal gediplomeerden is in het laatste jaar in de regio ook sterk gedaald. Van de TI-gediplomeerden in de regio heeft 73 procent een BBL-opleiding gevolgd (landelijk 78%). De meeste TI-gediplomeerden in de regio hebben een opleiding gevolgd voor assistent monteur (48%), eerste monteur (5%), technicus (9%) en leidinggevend technicus (6%). Landelijk bestaat de top vier ook uit assistent monteur (47%), eerste monteur (8%), technicus (8%) en leidinggevend technicus (7%). Aantal hbo-studenten technische bedrijfskunde stijgt in vijf jaar tijd met 36 procent Het totaal aantal TI-hbo-studenten in is met 11 procent gestegen ten opzichte van 6/7. Landelijk gezien is de stijging 4 procent. De stijging wordt vooral veroorzaakt door een stijging in het aantal studenten technische bedrijfskunde. In vijf jaar tijd is het aantal studenten technische bedrijfskunde gestegen met 36 procent. In het laatste jaar zelfs met 18 procent. Het aantal werktuigbouwkundestudenten daalt juist in het laatste jaar en het aantal studenten aot is vrijwel nihil. De Associate degree-opleidingen (Ad) zijn een nieuw begrip in de onderwijswereld, tussen mbo en hbo-niveau. De Ad is vooral bedoeld voor werkenden die weer een studie willen oppakken en voor degenen die na hun mbo- 4-opleiding wel willen doorstuderen, maar niet voor een vierjarige hbo-bacheloropleiding willen kiezen. Landelijk zijn in 1/11 1 studenten ingeschreven in één van deze TI-Associate degree-opleidingen. In de regio Noord Nederland is in 1/11 (nog) geen aanbod van Ad-opleidingen in de TI. Het aantal hbo-gediplomeerden TI in de regio daalt sterker dan landelijk Het aantal hbo-gediplomeerden TI is in sinds 5/6 met procent gedaald (landelijk -13%). De daling in de regio van het afgelopen jaar wordt vooral veroorzaakt door de daling van het aantal gediplomeerden elektrotechniek. Het aantal gediplomeerden werktuigbouwkunde is sinds 5/6 juist iets gestegen (van 1 in 5/6 naar 136 in 9/1). In hebben geen gediplomeerden een duale TI-opleiding gevolgd (regio: % versus landelijk: 1%). Deze studenten werken vier dagen per week en Figuur 11a Ontwikkeling TI-studenten in het hbo, regio en landelijk landelijk /7 7/8 8/9 9/1 1/11 aot elektrotechniek technische bedrijfskunde werktuigbouwkunde /7 7/8 8/9 9/1 1/11 aot elektrotechniek technische bedrijfskunde werktuigbouwkunde Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS 17

19 Figuur 11b Ontwikkeling TI-gediplomeerden in het hbo, regio en landelijk landelijk /6 6/7 7/8 8/9 9/1 aot elektrotechniek technische bedrijfskunde werktuigbouwkunde /6 6/7 7/8 8/9 9/1 aot elektrotechniek technische bedrijfskunde werktuigbouwkunde Bron: DUO-Cfi, bewerking ITS gaan één dag naar school. Vereiste is dat de student al een baan heeft binnen het vakgebied van de TI-opleiding. In volgen echter naar verhouding veel gediplomeerden een deeltijdopleiding (regio: 36% versus landelijk: 9%). Ook voor deze groep gediplomeerden geldt dat zij vaak al een baan hebben tijdens de studie, zij het niet zoals bij de duale opleiding per sé binnen het vakgebied van de opleiding. De overige 64 procent volgde in de regio een voltijdopleiding. Met name deze groep hbo ers zal na het behalen van het diploma nieuw instromen op de arbeidsmarkt. Het aantal startende BPV s in 1/11 is duidelijk minder dan in voorgaande schooljaren In regio zijn in schooljaar 1/11 totaal 495 TI-bedrijven 1 door Kenteq erkend als leerbedrijf. Dit is 6 procent van het totaal aantal TI-bedrijven in de regio. Niet alle erkende bedrijven sluiten daadwerkelijk BPVovereenkomsten af. In regio hebben 1 bedrijven BPV-plaatsen en zijn daardoor een actief leerbedrijf. In totaal is dus 6 procent van alle TI-bedrijven in deze regio actief en dat is iets meer dan in heel Nederland (5%). Bedrijven kunnen door Kenteq erkend worden voor meerdere opleidingen. In schooljaar 1/11 hebben de actieve leerbedrijven in regio gemiddeld vijf BPV-plaatsen vervuld. In de regio is één praktijkopleidingscentrum (poc) gevestigd, dat actief BPV-plaatsen verzorgt. Deze poc verzorgt ongeveer 1 procent van de BPV-plaatsen in de regio. Dat ligt lager dan landelijk (31%). De ontwikkeling van het totaal aantal startende en lopende BPV s in de regio is te zien in fi guur 1. Net als op landelijk niveau begint het grootste deel van het aantal BPV s ieder jaar in de maanden augustus en september. Dit is te zien aan het aantal startende BPV s in die maanden. Het grootste aantal BPV s eindigt ieder jaar in de maand juli. Dit is te zien aan de ontwikkeling van het aantal lopende BPV s. De daling die ingezet is in 9/1 zet door. Het aantal nieuwe BPV s in augustus en september 1 blijft duidelijk achter bij het aantal in dezelfde maanden in voorgaande jaren. In de regio is het aantal lopende BPV-plaatsen gedurende het schooljaar 1/11 in het vakgebied elektrotechniek (4%) kleiner dan het aantal BPV-plaatsen in installatietechniek (58%). Figuur 1 Het aantal startende en lopende BPV s* in het regio, periode augustus 5 augustus aug-5 dec-5 apr-6 aug-6 dec-6 apr-7 aug-7 dec-7 apr-8 aug-8 dec-8 apr-9 aug-9 dec-9 apr-1 aug-1 dec-1 apr-11 aug-11 startende BPV's lopende BPV's * Alleen BPV s van BBL-opleidingen 1. Dit zijn alleen bedrijven die zijn aangesloten bij Mn Services.. Het totaal aantal BPV s is met name voor de laatste maanden nog niet volledig. Bedrijven hebben namelijk tot een jaar na aanvang van een BPV de tijd om subsidie aan te vragen bij OTIB. Pas dan wordt de BPV geregistreerd in de administratie. Het aantal BPV s is administratief bijgewerkt tot 5 oktober

20 Dit is anders dan op landelijk niveau, waar het aantal BPV s in elektrotechniek nagenoeg gelijk is aan het aantal BPV s in installatietechniek (beide 49%). In regio leidt ruim 86 procent van de BPV s op tot monteur (landelijk ongeveer 84%). Het gaat vooral om assistent monteurs en eerste monteurs. De regio heeft verhoudingsgewijs minder assistent monteurs dan landelijk (36,7% versus 43,3%) en meer eerste monteurs (38,5% versus 33,%). Tabel 13 Het aantal BPV s* naar functie in het regio en Nederland totaal (in %), schooljaar 1/11 Regio Nederland monteur servicemonteur 9,7% 6,3% monteur - assistent monteur 36,7% 43,3% monteur - eerste monteur 38,5% 33,% monteur - leidinggevend monteur 1,% 1,4% technicus 8,1% 9,7% technicus - leidinggevend technicus,7%,7% project- en afdelingsleiding,5%,3% werkvoorbereider 3,5%,7% arbeidsmarktgekwalifi ceerde assistent,5%,3% dakdekker,%,3% ontwikkelen, engineering,5%,8% tekenaar,%,% administratie,%,% ICT-beheerder,%,% overig % 1% totaal aantal (= 1%) * Het betreft een optelling van alle BPV s die gedurende het schooljaar 1/11 lopen. Een deel van deze BPV s heeft een lange looptijd van maximaal vier jaar en hoeft dus niet te eindigen in 1/11. Maar ook kortlopende BPV s die gedurende het schooljaar starten en weer eindigen zijn hierin meegenomen. 19

21 Van opleiding naar werk in de TI Voor de landelijke arbeidsmarktrapportage 11 is aanvullend onderzoek gedaan om de uitstroom vanuit de TI opleidingen naar de arbeidsmarkt goed in beeld te krijgen. Voor dat onderzoek zijn beschikbare bestanden met onderwijsgegevens (leerlingenbestand) en arbeidsmarktgegevens (banenbestand) van het CBS en de bestanden van Mn Services met elkaar gekoppeld. Door die koppeling is het mogelijk de gediplomeerden van de TI opleidingen na afronding van hun opleiding te volgen en te kijken in hoeverre zij zijn gaan werken en in hoeverre ze werk binnen dan wel buiten de TI hebben gekregen. Deze analyses zijn voor vijf jaargangen gediplomeerden uitgevoerd, namelijk die van 6 tot en met 1, waarbij telkens alle gediplomeerden uit de betreffende jaren zijn meegenomen. Analyses zijn alleen op landelijk niveau gedaan, niet voor elke regio afzonderlijk. Figuur 15 Uitstroom TI mbo-bol ers (gemiddeld % 6-11) mbo TI hoger niveau % MBO TI BOL 1% Bron: CBS, bewerking ITS mbo TI lager/zelfde niveau % mbo overig 8% hbo TI gerelateerd 17% hbo techniek overig 6% hbo overig 4% baan TI 11% baan niet TI 3% onbekend/overig 7% Figuur 14 Uitstroom TI vmbo ers (gemiddeld % 6-11) TI metaal Vmbo gediplomeerden bouw intersectoraal met techniek mbo TI 39% 5% 1% 11% 3% mbo zelfde technieksector mbo andere technieksector mbo sector economie mbo overige sectoren overig (niet mbo) Bron: CBS, bewerking ITS sectorbreed techniek 3% 37% 3% 3% 38% 36% 57% 4% % 1% 11% 16% 4% 5% 7% 6% 7% 1% 6% 6% 7% 6% 6% Figuur 16 Uitstroom TI mbo-bbl ers (gemiddeld % 6-11) mbo TI hoger niveau 38% MBO TI BBL 1% Bron: CBS, bewerking ITS mbo TI lager/zelfde niveau 7% mbo overig % hbo TI gerelateerd % hbo overig % baan TI 36% baan niet TI 13% onbekend/overig 3% De TI vmbo ers gaan bijna allemaal door met een vervolgopleiding in het mbo. Bijna 4 procent gaat naar een mbo TI opleiding. Nog eens een derde gaat naar een mbo opleiding in een andere techniekrichting. Van de vmbo ers met een sectorbrede techniekopleiding gaat 11 procent verder met een mbo TI opleiding. Ruim meer dan de helft gaat naar een andere techniekrichting in het mbo. Hooguit 6 procent van de TI vmbo ers gaat na afronding van de opleiding direct aan het werk, dat wil zeggen in een baan zonder leerarbeidsovereenkomst. Dat geldt overigens ook bij de andere opleidingsrichtingen. Van de gediplomeerde TI mbo-bol ers stroomt 34 procent door naar een baan. Van deze 34 procent gaat een minderheid (11%) binnen de TI aan het werk. De meerderheid (3%) gaat buiten de TI aan de slag. Een groot deel van de TI mbo-bol ers komt niet op de arbeidsmarkt beschikbaar, maar gaat nog een vervolgopleiding doen. Bijna een kwart (%) gaat een TI mbo opleiding van hoger niveau doen. Bijna een vijfde (17%) gaat naar een TI hbo opleiding. Van de gediplomeerde TI mbo-bbl ers stroomt bijna de helft (49%) door naar een baan. Van die 49 procent gaat het grootste deel (36%) naar een baan in de TI, een minderheid (13%) gaat in een baan buiten de TI aan de slag. De BBL ers gaan dus vaker aan het werk dan de BOL ers en komen ook vaker in banen binnen de TI terecht; zij hebben vaak al een leerarbeidsplaats voor hun opleiding. Daarnaast gaat nog ruim een derde (38%) van de TI mbobbl ers door met een TI mbo opleiding van hoger niveau. De gediplomeerden van de TI gerelateerde hbo-opleidingen gaan bijna allemaal aan het werk na afronding van hun opleiding. Daarbij komt maar een klein deel in de TI terecht. Bij AOT is dat 33 procent, bij elektrotechniek 1 procent, bij werktuigbouwkunde 4 procent en bij technische bedrijfskunde eveneens 4 procent.

22 Figuur 17 Uitstroom TI hbo ers naar arbeidsmarkt (gemiddeld % 6-11) AOT (1%) Electrotechniek (1%) Werktuigbouwkunde (1%) Technische bedrijfskunde (1%) Bron: CBS, bewerking ITS baan binnen TI 33% baan buiten TI 64% overig 4% baan binnen TI 1% baan buiten TI 75% overig 15% baan binnen TI 4% baan buiten TI 83% overig 13% baan binnen TI 4% baan buiten TI 8% overig 14% Voor alle opleidingen geldt dat slechts een deel van de TI gediplomeerden ook feitelijk naar banen in TI bedrijven doorstromen. Een deel blijft verder doorleren. Een ander deel gaat buiten de TI aan het werk. Dat TI gediplomeerden buiten de TI branche werkzaam zijn betekent overigens niet zonder meer dat zij geen TI werk zouden doen. Ook buiten de TI branche zijn er bedrijven waar TI functies te vinden zijn, bij voorbeeld in energiebedrijven, technische diensten van industriële bedrijven en onderhoudsdiensten van ziekenhuizen en woningcorporaties. TI verliest aanzienlijk potentieel gediplomeerde TI vmbo ers De voorgaande fi guren laten zien wat TI gediplomeerden in het eerste jaar na afronding van hun opleiding gaan doen, in hoeverre ze in dat jaar doorstromen naar vervolgopleidingen of uitstromen naar werk, binnen dan wel buiten de TI. Voor de TI zijn vooral de TI vmbo gediplomeerden een belangrijke wervingsbron voor nieuwe (leerling-). Daarom is voor deze groep in beeld gebracht wat zij verder in hun loopbaan zijn gaan doen, tot vijf jaar na afronding van hun opleiding. Vertrekpunt daarbij zijn de vmbo TI gediplomeerden uit 6. Figuur 18 volgt deze vmbo TI gediplomeerden in de vijf jaren na diplomering, van 6 tot 11. Kernvragen zijn: stromen ze door naar opleiding of werk en blijven ze in de TI of niet? Over heel Nederland gezien gaat het in totaal om gediplomeerde TI vmbo ers. De grote meerderheid (94 procent) gaat na diplomering een vervolgopleiding in het mbo doen, waarvan 4 procent naar mbo TI (bol of bbl) en 54 procent naar een mbo opleiding buiten de TI. De TI raakt hier dus meer dan de helft van zijn vmbo gediplomeerden kwijt. Het aantal in mbo-opleidingen neemt in de loop der jaren geleidelijk af, waarschijnlijk omdat men aan het werk gaat. Slechts een klein deel (3 procent) van de gediplomeerden uit 6 gaat na afronding van de opleiding meteen aan het werk, bijna allemaal in banen buiten de TI. Het aantal dat aan het werk is neemt in de loop der jaren geleidelijk toe, met een sprongetje na twee jaar, als de meeste vervolgopleidingen afl open. Een grote meerderheid gaat dan evenwel aan het werk buiten de TI (14 procent in 8/9). De TI verliest in latere jaren dus opnieuw een behoorlijk deel van zijn potentieel. Figuur 18 Cohort vmbo TI gediplomeerden 6, vijf jaar lang gevolgd (% per jaar) 5/6 6/7 7/8 8/9 9/1 1/11 mbo TI BOL BBL 18% % 15% 3% 8% 5% 6% 1% 1% 17% VMBO TI gediplomeerden werk TI mbo niet-ti % 1% % 4% 7% 54% 5% 45% 4% 4% N = werk niet-ti 3% 7% 14% n.n.b.* n.n.b.* overig 3% 4% 6% n.n.b.* n.n.b.* 1% 1% 1% 1% 1% Bron: CBS, bewerking ITS * n.n.b. = nog niet bekend. Over 9/1 en 1/11 zijn alleen baangegevens van Mn Services beschikbaar, nog geen baangegevens van het CBS. Vandaar dat het percentage vmbo ers dat een baan niet-ti heeft in deze jaren nog niet te bepalen is. 1