SOEK Senioren Op Eigen Kracht Hof van Twente 2014

Transcriptie

1 SOEK Senioren Op Eigen Kracht Hof van Twente 2014

2 Colofon SOEK Senioren Op Eigen Kracht 2014 Februari 2015 Jannet Visser (adviseur gezondheidsbevordering ouderen GGD Twente) Evelien Mazeland (ouderenadviseur / - consulent SWO Hof van Twente) Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente Rozenstraat 2a 7471 JN Goor Telefoon: GGD Twente Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 SOEK, de uitvoering Doel Doelgroep Het team en de werkwijze Werving Vragenlijst Begeleidend onderzoek Afstemming Wierden, Tubbergen, Hellendoorn, Almelo en Hof van Twente 8 2 Aantal huisbezoeken Aantal deelnemers Verhouding mannen-vrouwen 10 3 Resultaten huisbezoek Inleiding Zelfredzaamheid 11 - Wonen 11 - Zelfredzaamheid bij boodschappen doen 12 - Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken 13 - Vervoer 13 - Veiligheid Gezondheid 15 - Ervaren gezondheid 15 - Psychische gezondheid 16 - Beperkingen 16 - Vallen 17 - Medicijngebruik Tijdsbesteding 19 - Bewegen 19 - Recreatieve bezigheden 20 - Vrijwilligerswerk 21 - Mantelzorg 21 - Andere bezigheden Sociale contacten en eenzaamheid 23 - Huishoudsituatie 23 - Sociale contacten 24 - Eenzaamheid Voorzieningen bekendheid en gebruik Reacties op de huisbezoeken 28 4 Vervolgtraject Indruk seniorenvoorlichters Verwijzingen Vervolgcontacten 29 5 Conclusies 31 Bijlage 1 Ingekorte lijst met opmerkingen bij de vragenlijst 3

4 4

5 Samenvatting In 2014 zijn in de gemeente Hof van Twente voor het derde jaar preventieve huisbezoeken uitgevoerd onder de naam SOEK = Senioren Op Eigen Kracht. Het doel van SOEK is het tijdig signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. De huisbezoeken worden uitgevoerd door seniorenvoorlichters. Dit zijn vrijwilligers, die hiervoor speciaal zijn opgeleid. De organisatie is in handen van de ouderenadviseur van Stichting Welzijn Ouderen. De preventieve huisbezoeken behoren tot de reguliere taak van het welzijnswerk. In het derde uitvoeringsjaar zijn evenals in 2012 en 2013 ouderen benaderd van. Daarnaast is verder gegaan met het bezoeken van de oudste ouderen. In 2013 is al een groep van 40 personen bezocht variërend in leeftijd van 91 tot 99 jaar. In 2014 is daar een groep van 234 oudere ouderen aan toegevoegd. Totaal zijn in 2014 zijn in de Hof van Twente totaal 402 ouderen bezocht. Dit is de derde rapportage over de SOEK-huisbezoeken. In dit verslag wordt een beschrijving gegeven van de inhoud van de huisbezoeken. Een vergelijking wordt gemaakt tussen de 77-jarigen en de oudere ouderen. De gemiddelde leeftijd van deze groep is. De rapportage is beschreven op basis van 442 ingevoerde vragenlijsten en aanvullende opmerkingen. Wonen Het merendeel van de bezochte ouderen in de Hof van Twente (95%) is tevreden over de woning en de buurt waarin men woont. Een deel van de ouderen kan zich niet meer goed redden in de woning. 8% van de 77-jarigen heeft problemen. Dit loopt bij de 90-jarigen op naar 16%. Ondertussen heeft men wel allerlei maatregelen genomen, zoals hulp in de huishouding, om zich in huis wel goed te kunnen redden. Aanpassingen in huis zijn echter nodig om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Zelfredzaamheid 65% van de bezochte ouderen kan zelfstandig boodschappen doen. Het percentage verschilt flink naar leeftijd. 89% van de 77-jarigen kan nog geheel zelfstandig boodschappen doen. Bij de 90-jarigen is dit 50%. Vooral oudere vrouwen hebben vaker problemen met boodschappen doen, dan mannen. 63% van de bezochte ouderen maakt nog elke dag warm eten klaar. Op dit terrein hebben de mannen meer problemen, dan de vrouwen, maar wellicht speelt traditie hier een rol. Er is een fors verschil naar leeftijd. Driekwart van de 77-jarigen kookt nog elke dag zelf warm. Bij de 90-jarigen is dit iets meer dan de helft. 19% van de ouderen heeft vervoersproblemen, waardoor men ergens niet naartoe kan gaan, waar men wel graag naartoe had gewild. De problemen lopen op met de leeftijd. Vrouwen hebben vaker vervoersproblemen dan mannen. Gezondheid Van de bezochte ouderen ervaart 59% de eigen gezondheid als (zeer) goed. Het verschil tussen de 77-jarigen en de 90-jarigen is opvallend klein. Ondanks de goed ervaren gezondheid brengt de gezondheidssituatie echter wel beperkingen met zich mee. De verschillen naar leeftijd zijn groot.45% van de 77-jarigen noemt beperkingen. Dit stijgt naar 84% bij de 90- jarigen. Vrouwen hebben vaker beperkingen dan mannen. Het meest genoemd worden beperkingen bij huishoudelijke taken. Bijna een kwart van de bezochte ouderen rapporteert problemen met de psychische gezondheid, met name gespannenheid of stress. 19% van de ouderen is in de afgelopen 3 maanden gevallen. Het vallen neemt toe met de leeftijd, van 15% bij de 77-jarigen naar 24% bij de 90-jarigen. Het medicijngebruik ligt hoog. 91% van de bezochte ouderen gebruikt medicijnen (op doktersvoorschrift). Daar kan men zich over het algemeen goed mee redden. Tijdsbesteding Veel ouderen zeggen regelmatig aan sport- of beweegactiviteiten te doen: 68%. Het bewegen neemt af van 82% bij de 77-jarigen naar 59% bij de 90-jarigen. Vrouwen bewegen aanzienlijk minder dan mannen. Hoe vaak en hoe lang men beweegt is niet gevraagd. Het meest genoemd zijn fietsen, wandelen en werken in de tuin. 88% van de ouderen heeft recreatieve bezigheden. Verreweg het meest genoemd worden lezen en puzzelen. 28% van de ouderen noemt computeren. Vrijwel alle ouderen hebben meer dan één recreatieve bezigheid. 5

6 17% van de ouderen doet aan vrijwilligerswerk; 12% geeft mantelzorg en 18% krijgt mantelzorg. Bijna alle ouderen, 95%, zijn tevreden of redelijk tevreden over de manier waarop zij hun tijd vullen. Sociale contacten en eenzaamheid Bijna de helft van de bezochte ouderen woont alleen. 30% van de 77-jarigen en 59% van de 90-jarigen woont alleen. Vrouwen wonen vaker alleen, dan mannen. Vrijwel alle ouderen hebben regelmatig contacten met kinderen, familie en/of vrienden en buren. Ook kan vrijwel iedereen bij iemand terecht als er problemen zijn. De tevredenheid over de sociale contacten is dan ook groot: 89% is tevreden;10% is redelijk tevreden en 2% is ontevreden. Ondanks de positieve ervaring met de sociale contacten voelt 19% van de bezochte ouderen zich wel eens eenzaam. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. 15% van de 77-jarigen voelt zich wel eens eenzaam, tegenover 21% van de 90-jarigen. Mogelijk liggen deze percentages in werkelijkheid hoger. Volgens recent GGD onderzoek 1 is 46% van de 75-plussers in Twente matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Voorzieningen In 2014 weet 48% van de bezochte ouderen waarvoor men bij de Stichting Welzijn Ouderen in de Hof van Twente terecht kan. Het meldpunt voor zorg en welzijn is bij 43% van de ouderen bekend. In alle gesprekken zijn de onderwerpen eenzaamheid en zelfredzaamheid aan de orde geweest. Het huisbezoek is daardoor een manier van werken om problemen op deze gebieden (tijdig) te signaleren. Daarnaast kunnen ouderen zich uiten over de beperkingen die zij ervaren in relatie tot hun gezondheid, maar kunnen zij ook praten over de prettige dingen in het leven en de manier waarop zij een zinvolle en bevredigende dagbesteding vinden. Uit een vergelijk van de cijfers voor de 77-jarigen en de 90-jarigen blijkt dat de resultaten over de hele linie ongunstiger uitpakken, wanneer men ouder wordt. Verschillen zijn er met name op het gebied van zelfredzaamheid. Ouderen tonen zich uiterst positief over de huisbezoeken. Folders worden uitgereikt en eventueel afspraken gemaakt voor een vervolggesprek met de ouderenadviseur. Ouderen worden zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf initiatief te nemen. Lukt dat niet, dan kunnen zij rekenen op een steuntje in de rug. 1 Op verkenning in Twente, Gezondheidsmonitor 2012, GGD Twente 6

7 1 SOEK, de uitvoering 1.1 Doel De doelstelling van Senioren Op Eigen Kracht (SOEK) is het in een vroeg stadium signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid van ouderen. De Stichting Welzijn Ouderen in de Hof van Twente wil ouderen die het risico lopen te vereenzamen al in een vroeg stadium opsporen en niet afwachten tot sociale contacten wegvallen. Naast vroegsignalering wil SOEK de zelfstandigheid en deelname aan het maatschappelijk leven bevorderen. Dit sluit goed aan bij de uitgangspunten van de Wmo om ouderen te mogelijkheid te bieden zo lang mogelijk te blijven wonen in het eigen huis en te kunnen participeren aan de samenleving. Hoofddoel van de huisbezoeken is het bespreekbaar maken van het onderwerp eenzaamheid en het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen. Dit gebeurt niet door middel van het traditionele beroep op voorzieningen en zorg, maar door in te zetten op eigen kracht, eigen initiatief en eigen verantwoordelijkheid. Komen ouderen er zelf niet uit, dan wordt aanvullende ondersteuning geboden. Het huisbezoek biedt de gelegenheid om onder andere het meldpunt, de activiteiten voor ouderen in de Hof van Twente en mogelijkheden voor (financiële) ondersteuning onder de aandacht te brengen. 1.2 Doelgroep De huisbezoeken richten zich in de eerste plaats op zelfstandig wonende ouderen die 77 worden in het jaar van bezoek en ouderen van rond de. In de Hof van Twente is er voor gekozen om niet alleen de ouderen van, maar ook de oudste ouderen te benaderen. Juist zij vormen een kwetsbare groep met grote kans op overlijden en wegvallen van naasten. Ook zij moeten, zo lang het nog kan, van een huisbezoek gebruik kunnen maken. Totaal zijn er 402 ouderen bezocht. 1.3 Het team en de werkwijze De huisbezoeken worden uitgevoerd door een team van seniorenvoorlichters. Zij gaan niet als onderzoeker op pad, maar als gesprekspartner. Het is de bedoeling om niet aanbod-, maar vraaggericht te werken. Er wordt gepeild welke vragen, behoeften of problemen er bij de ouderen leven en welke oplossingen zij eventueel zelf al hebben gevonden. In het afgelopen jaar zijn er 10 nieuwe seniorenvoorlichters getraind door Arcon. Zij hebben bovendien een studiemiddag gehad over de sociale kaart. Het uitvoerend team bestaat nu uit 22 seniorenvoorlichters. De seniorenvoorlichters hebben in 2014 drie teamoverleggen gehad. - Terugkoppeling van het verslag van 2013 met medewerking van Jannet Visser van de GGD. - Presentatie van de leefstijlcoach van BTKzorg over gezond leven, voeding en bewegen. - Presentatie over de nieuwe wetgeving in de zorg en de transities van AWBZ naar Wmo. Tijdens het teamoverleg worden ook praktische zaken geregeld en de adressen voor huisbezoeken verdeeld. Er zijn vier digitale nieuwsbrieven verstuurd om de seniorenvoorlichters op de hoogte te houden van actuele ontwikkelingen. In principe is het huisbezoek eenmalig. Bij gesignaleerde problematiek wordt de ouderenadviseur ingeschakeld. Zij houdt vinger aan de pols, neemt nog eens contact op en geeft indien nodig extra ondersteuning. In het afgelopen jaar is 66 keer vervolgcontact geweest met bezochte ouderen. 1.4 Werving De deelnemers voor de huisbezoeken worden persoonlijk aangeschreven namens de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente in opdracht van de gemeente. Op basis van gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) worden uitnodigingen gestuurd naar alle ouderen van een bepaald geboortejaar. Er zijn 686 uitnodigingen verstuurd in In de uitnodiging wordt nadrukkelijk gevraagd of men af wil bellen, wanneer men een huisbezoek niet op prijs stelt. Ongeveer een derde van de aangeschreven ouderen heeft afgebeld. Deelname aan de huisbezoeken is niet verplicht. Er zijn geen kosten aan verbonden om de drempel zo laag mogelijk te houden. Telkens wordt een groep van zodanige omvang aangeschreven, dat deze behapbaar blijft voor de seniorenvoorlichters en de ouderen niet te lang op een afspraak hoeven te wachten. De adressen worden verdeeld over de seniorenvoorlichters, die vervolgens zelf een afspraak maken voor een huisbezoek. Bij het afspraken maken zijn opnieuw een aantal ouderen afgevallen. 7

8 Naast persoonlijke aanschrijving is ook publiciteit gegeven over de huisbezoeken in lokale kranten, via websites, facebook en de site van de Stichting welzijn Ouderen Hof van Twente. Ook is er een folder gemaakt over het huisbezoek. 1.5 Vragenlijst Voor de SOEK-huisbezoeken is in de gemeentes Wierden, Tubbergen, Hellendoorn en Almelo een identieke vragenlijst opgesteld. Dit is gebeurd door de ouderenadviseurs en de GGD Twente in samenspraak met de seniorenvoorlichters. De vragenlijst is geen onderzoeksvragenlijst, maar een leidraad voor gesprek. Door de opbouw van de vragenlijst en de volgorde van de thema s wordt het onderwerp eenzaamheid bespreekbaar gemaakt. In de vragenlijst komen de volgende onderwerpen aan de orde: zelfredzaamheid, gezondheid, tijdsbesteding, sociale contacten en eenzaamheid, en voorzieningen met name de bekendheid van het Meldpunt en de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente. De seniorenvoorlichters zijn betrokken bij het evalueren en zo nodig aanpassen van de vragenlijst. De resultaten van de huisbezoeken worden jaarlijks met hen teruggekoppeld. Hierdoor is een proces op gang gekomen van uitwisseling van kennis en ervaring, niet alleen tussen professionals onderling, maar vooral ook tussen professionals en vrijwilligers. 1.6 Begeleidend onderzoek Om inzicht te verkrijgen in de gezondheidsproblematiek van de doelgroep wordt begeleidend onderzoek uitgevoerd door GGD Twente. Dit onderzoek geeft een beeld van de totale groep, zodat zo nodig de werkwijze van de seniorenvoorlichters hierop aangepast kan worden. De rapportage biedt handreikingen voor kwalitatieve verbeteringen of veranderingen. De onderzoeksresultaten kunnen bovendien handvatten geven voor preventief ouderenbeleid van de gemeente, het welzijnswerk of andere organisaties die zich met ouderen bezig houden, zoals de thuiszorg en de huisartsen. Ook kan een aanzet gegeven worden voor het ontwikkelen of effectiever inzetten van een vervolgaanbod. De vragenlijsten worden via internet ingevoerd door twee vrijwilligers. De GGD analyseert de gegevens en schrijft een rapportage. In deze rapportage wordt zo mogelijk een vergelijking gemaakt met cijfers uit de gezondheidsmonitor van 2012 (Op verkenning in Twente) of het ouderenonderzoek van 2010 (Gezond ouder worden in de Hof van Twente). 1.7 Afstemming Tubbergen, Wierden, Hellendoorn, Almelo en Hof van Twente De SOEK-huisbezoeken in de Hof van Twente staan niet op zichzelf, maar zijn afgestemd met de SWO s in de gemeenten Wierden, Hellendoorn, Tubbergen en Almelo. Dit betekent dat de werkwijze in de vijf gemeenten vergelijkbaar is. De vragenlijsten zijn vrijwel identiek en er wordt op dezelfde wijze geregistreerd door vrijwilligers. Primair doel van de afstemming is professionalisering van het werk van de seniorenvoorlichters en het aanbieden van een kwalitatief goed product. De signaleringsen ondersteuningsfunctie van de huisbezoeken kan hierdoor steeds beter tot haar recht komen, terwijl er ook aandacht is voor de vervolgcontacten en een vervolgaanbod in de preventieve sfeer. 8

9 2 Aantal huisbezoeken 2.1 Aantal deelnemers Jaarlijks neemt het aantal ouderen van 65 jaar en ouder toe. Dit geldt niet alleen voor de Hof van Twente, maar voor heel Nederland. Per leeftijdscategorie kunnen er kleine schommelingen zijn, maar de groep als geheel neemt onvermijdelijk toe. In 2014 telde de Hof van Twente ongeveer inwoners. 23% van deze groep is 65 jaar of ouder. In 2040 zal dit percentage naar 30% zijn gestegen. Volgens CBS gegevens ziet de recente groei er als volgt uit: Tabel 2.1 Leeftijd ouderen Hof van Twente Aantal ouderen plus plus jarigen plus Van de 686 aangeschreven ouderen hebben er 402 een huisbezoek gehad in De respons ligt op 59%. Dat is 10% hoger dan in Tabel 2.2 Aantal bezochte ouderen in 2012, 2013 en 2014 Geboortejaar Aantal Aantal Aantal Totaal

10 Bij de 77-jarigen zijn 168 huisbezoeken afgelegd. Dit is een respons van 51%. Bij de oudste ouderen zijn 274 huisbezoeken afgelegd (40 in 2013 en 234 in 2014). Bij de oudste ouderen gaat het niet alleen om de 90-plussers, maar om ouderen van 78 tot en met 100 jaar. De gemiddelde leeftijd in deze groep is Verdeling mannen en vrouwen Hoe zijn de mannen en vrouwen verdeeld in de doelgroep en hoe verhoudt zich dit tot de werkelijke man-vrouw verdeling bij de 77-jarigen in de Hof van Twente? Man Vrouw Figuur 2.1 Aantal mannen en vrouwen naar leeftijd Bij de huisbezoeken in 2014 bij de 77-jarigen zijn 90 mannen en 78 vrouwen aanwezig geweest (54% mannen en 46% vrouwen). Dit komt niet overeen met de werkelijke man-vrouw verhouding in de Hof van Twente bij deze leeftijdscategorie. De werkelijke verhouding bij de 77-jarigen is 43% mannen en 57% vrouwen. Waarom er meer mannen dan vrouwen aan de huisbezoeken hebben deelgenomen is onduidelijk. In de groep van 78 jaar tot en met 100 jaar verschuift de man-vrouw verhouding verder ten gunste van de vrouwen. In deze groep is 37% man en 63% vrouw (cijfers CBS 2014). Aan de huisbezoeken voor de oudste ouderen hebben tot nu toe 178 vrouwen en 96 mannen deelgenomen, in verhouding 65% vrouwen en 35% mannen. Dit komt vrijwel overeen met de werkelijke man-vrouw verhouding in deze leeftijdsgroep. Naarmate de leeftijd toeneemt krijgt men bij de huisbezoeken steeds vaker te maken met oudere vrouwen en minder met oudere mannen. 10

11 3 Resultaten van het huisbezoek 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de gegevens van 442 vragenlijsten verwerkt. Er is een onderscheid gemaakt naar leeftijd. De 77-jarigen zijn vergeleken met de oudere ouderen (gemiddelde leeftijd ). In een aantal gevallen zijn echtparen bezocht. Dit is altijd gerekend als twee personen (er is voor elke partner een afzonderlijke vragenlijst ingevuld). De beschreven thema s volgen de onderwerpen volgorde van de vragenlijst. Bovenaan de figuren wordt telkens de betreffende vraag uit de vragenlijst herhaald. Naast percentages wordt ook een deel van de aanvullende opmerkingen weergegeven, die door de ouderen zijn gemaakt. Een uitgebreide lijst met opmerkingen is opgenomen in bijlage 1. Zo mogelijk worden de gegevens uit de huisbezoeken aangevuld met informatie uit de gezondheidsmonitor van de GGD Twente, die in 2012 is uitgevoerd. Deze monitor geeft wat ouderen betreft alleen Twentse cijfers, dus geen cijfers die specifiek op de Hof van Twente betrekking hebben. Een enkele keer worden cijfers aangehaald uit het ouderenonderzoek in de Hof van Twente van de GGD in Zelfredzaamheid Wonen Hoe bevalt het wonen u in deze buurt? Slecht Niet altijd goed 0% 0% 7% 3% Goed 93% 96% Figuur 3.1 Tevredenheid woonomgeving/buurt Het wonen in de Hof van Twente bevalt het overgrote deel van de bezochte ouderen goed. Bijna alle ouderen zijn tevreden over de woonomgeving; 95% is tevreden over de buurt. De oudste ouderen zijn iets meer tevreden, dan de 77-jarigen. Vrouwen zijn wat vaker tevreden, dan de Hofse mannen, maar het verschil is erg klein. In 2013 was het omgekeerd. Hoe bevalt de woning? Slecht Niet altijd goed 1% 0% 2% 3% Goed 97% 96% Figuur 3.2 Tevredenheid woning Net als over de buurt of woonomgeving tonen de Hofse ouderen zich zeer tevreden over de woning. 97% is tevreden over de woning waarin men nu woont. Slechts twee personen beoordelen de huidige woning als slecht; dertien personen zijn niet altijd tevreden. Uit het ouderenonderzoek van 2010 komt naar voren, dat 84% van de 75-plussers niet van plan is om te verhuizen. Daar is ook weinig reden voor, wanneer men tevreden is over de woning en de buurt. Van de 75-plussers in de Hof van Twente woont 61% in een koopwoning; 39% in een huurwoning. 11

12 Man Vrouw Man Vrouw Kunt u zich nog goed redden in uw woning? Nee 8% 16% Ja 84% 92% Figuur 3.3 Redzaamheid in de woning naar leeftijd De meeste ouderen kunnen zich goed redden in de woning waar ze nu wonen, maar wel dankzij een aantal regelingen en voorzieningen. 8% van de 77-jarigen en 16% van de oudste ouderen heeft echter problemen. Vrouwen hebben vaker problemen, dan mannen. Gemiddeld heeft 17% van de vrouwen problemen; bij mannen is dat 7%. 20% 12% 9% 4% Figuur 3.4 Redzaamheid in de woning naar leeftijd en geslacht Enkele opmerkingen over wat men kan regelen om zich beter te kunnen redden: - Huishoudelijke hulp 14x - Thuiszorg 6x - Hulp van kinderen 4x - Met hulpmiddelen, rollator 2x - Aanpassing douche 4x - Aanpassing in de badkamer 4x - Badkamer en slaapkamer beneden 4x Zelfredzaamheid bij boodschappen doen Kunt u nog zelf de dagelijkse boodschappen doen? 58% 9% 34% 13% Figuur 3.5 Problemen met boodschappen doen Veel ouderen kunnen nog zelf de boodschappen doen, namelijk 65%. Uit figuur 3.5 blijkt echter, dat men daar met het toenemen van de leeftijd steeds vaker problemen mee heeft. 89% van de 77-jarigen kan nog geheel zelfstandig boodschappen doen. Dit zakt naar 50% bij de 90-jarigen. Vooral op hogere leeftijd hebben vrouwen veel meer problemen met boodschappen doen en zijn aangewezen op de hulp van anderen, dan de mannen. Bij jongere ouderen is het omgekeerde te zien. Bij de 77-jarigen hebben de mannen meer problemen, dan de vrouwen. Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt wel dat men vaak samen gaat met man, vrouw of één van de kinderen. Er wordt betrekkelijk weinig gebruik gemaakt van een boodschappendienst. 12

13 Man Vrouw Hoe wordt het niet zelfstandig boodschappen doen opgelost? - Met schoondochter 8x - Met dochter 20x - Boodschappen dienst 2x - Thuiszorg/hulp 11x - Zoon 16x - (Klein)kinderen 23x - Partner 22x In de GGD monitor van 2012 is gevraagd of men nog geheel zelfstandig de boodschappen kan doen. Hieruit komt naar voren, dat 48% van de 75-plussers dit nog kan. 20% heeft er meer of minder moeite mee en 32% kan dit niet meer zelfstandig. Dit is een percentage, dat vergelijkbaar is met het percentage dat uit de SOEK-huisbezoeken naar voren komt. Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken Maakt u zelf elke dag warm eten klaar? 40% 5% 54% 39% Figuur 3.6 Niet zelfstandig warm eten klaar maken Van de bezochte Hofse ouderen maakt 63% nog elke dag warm eten klaar. Vrouwen doen dit vaker dan mannen. 70% van de vrouwen maakt elke dag zelfstandig warm eten klaar, tegenover 54% van de mannen. Waarschijnlijk heeft dit meer met rolverdeling, dan met zelfredzaamheid te maken. Met het toenemen van de leeftijd neemt het zelfstandig koken af van 76% bij de 77-jarigen naar 55% bij de 90-jarigen. Vooral het aantal vrouwen dat niet meer zelf kookt neemt een flinke sprong (van 5% naar 40%). In de monitor 2012 van de GGD is ook gevraagd of men geheel zelfstandig dagelijks warm eten klaar kan maken. 60% van de 75-plussers zegt dit te kunnen; 18% heeft daar meer of minder moeite mee en 22% kan dit alleen met hulp. Evenals bij boodschappen doen is het percentage uit de monitor vergelijkbaar met dat van de SOEK-huisbezoeken. Uit de bij deze vraag gemaakte opmerkingen komt naar voren, dat men misschien niet elke dag zelf warm eten klaar maakt, maar wel warm eet, bijvoorbeeld via tafeltje-dek-je, een diepvriesmaaltijd of door bij de dagvoorziening te gaan eten. Vaak is ook sprake van een combinatie: een paar dagen zelf koken en een paar dagen maaltijdvoorziening of iets dergelijks. Enkele oplossingen: - Diepvries 7x - Kant en klaar maaltijd 8x - Maaltijd service/tafeltje-dek-je 20x - Af en toe zelf koken en af en toe kant en klaar maaltijden - Dochter kookt 18x - Samen 12x - Partner 30x Vervoer Heeft u wel eens problemen met vervoer, waardoor u ergens niet naartoe gaat, waar u wel naartoe had willen gaan? 19% van de ouderen heeft vervoersproblemen. 15% procent van de 77-jarigen in de Hof van Twente heeft vervoersproblemen. Dit loopt bij de oudste ouderen op naar 22%. Mannen hebben minder vaak problemen, dan vrouwen.16% van de mannen heeft wel eens vervoersproblemen, tegenover 21% van de vrouwen. Vervoersproblemen nemen duidelijk toe met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen. 13

14 Man Vrouw 23% 18% 20% 11% Figuur 3.7 Problemen met vervoer De monitor van de GGD laat ongunstiger cijfers zien. 32% van de 75-plussers kan niet geheel zelfstandig gebruik maken van eigen of openbaar vervoer. 15% van de 75-plussers heeft er moeite mee; 53% kan zonder problemen van eigen of openbaar vervoer gebruik maken. Wat is de oorzaak van uw vervoersprobleem? Andere reden Vind de regiotaxi te duur Weet niet wie ik moet vragen Durf geen auto meer te rijden 6 29 Durf niet meer te fietsen 5 32 Figuur 3.8 Oorzaken vervoersproblemen, aantal keren genoemd Van de bezochte ouderen noemen er 37 vervoersproblemen. Vaak spelen meerdere oorzaken een rol bij het ontstaan van vervoersproblemen. De meest genoemde oorzaken voor vervoersproblemen zijn niet meer durven auto rijden en niet meer durven fietsen. Dit komt ook uit het ouderenonderzoek van 2010 naar voren. Andere oorzaken die men noemt: - Beperkte financiële middelen - Beschik zelf niet over een auto 3x - Regiotaxi komt afspraken onvoldoende na - Evenwichtsproblemen. - Oogziekte - Geen rijbewijs meer, kan niet goed zien. - Ik durf niet meer de snelweg op - In de winter te koud op de scootmobiel Als oplossing voor vervoersproblemen noemt men toch vooral de regiotaxi en Valys (41x). Ouderen noemen zelf verder als oplossingen voor vervoersproblemen: - Openbaar vervoer - Buren 4x - Kinderen 29x - Vaste vriendenkring - Rode Kruis bus 14

15 Man Vrouw Veiligheid Voelt u zich wel eens onveilig in uw woning? 10% 7% 3% 9% Figuur 3.9 Gevoelens van onveiligheid Van de bezochte ouderen voelt 8% zich wel eens onveilig in de woning. De vraag is met name gesteld om ouderen te wijzen op de risico s van voor- en achterdeuren die niet op slot zijn. Vrouwen voelen zich wat vaker onveilig (9%), dan mannen (6%). Dit verschilt echter per leeftijdsgroep. De 77-jarige mannen voelen zich vaker onveilig dan hun oudere leeftijdsgenoten. Bij de vrouwen is dit omgekeerd. Hoe ouder de vrouwen, hoe vaker zij zich onveilig voelen. Al met al zijn de verschillen tussen de percentages erg klein. In het ouderenonderzoek van 2010 is eveneens naar veiligheidsgevoelens gevraagd. 3% van de 75- plussers voelt zich overdag wel eens onveilig; 12% voelt zich in de avond of nacht wel eens onveilig. Tegelijk rapporteren de ouderen, dat men deze gevoelens niet vaak heeft, maar soms of zelden. Uit de opmerkingen bij de huisbezoeken blijkt, dat onveiligheidsgevoelens nogal eens veroorzaakt worden door inbraak in de buurt. 3.3 Gezondheid Ervaren gezondheid Hoe zou u over het algemeen uw gezondheid willen noemen? Zeer slecht Slecht 0% 1% 2% 4% Gaat wel 37% 37% Goed 52% 51% Zeer goed 6% 10% Figuur 3.10 Ervaren gezondheid naar leeftijd Ruim de helft, 59%, van de bezochte ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed. Het verschil tussen de 77-jarigen en de oudste ouderen is opvallend klein. 62% van de 77-jarigen beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed, tegenover 57% van de oudste ouderen. Ondanks het feit, dat de oudere ouderen vaak meer onder de leden hebben, oordelen zij nog tamelijk positief over de eigen gezondheid. Uit de GGD monitor van 2012 komt een iets minder gunstig percentage naar voren: 45% van de 75- plussers beoordeelt de eigen gezondheid als (zeer) goed. Uit hetzelfde onderzoek komt ook naar voren, dat ervaren gezondheid samenhangt met opleiding: laag opgeleiden oordelen minder positief over de eigen gezondheid. Ervaren gezondheid hangt bovendien samen met geslacht: mannen oordelen positiever dan vrouwen. Dit laatste wordt niet bevestigd door de gegevens uit de huisbezoeken. 15

16 Man Vrouw Zeer slecht Slecht 2% 0% 4% 2% Gaat wel 32% 44% Goed 46% 56% Zeer goed 6% 8% Vrouw Man Figuur 3.11 Ervaren gezondheid naar geslacht Van de vrouwen oordeelt 62% de eigen gezondheid als (zeer) goed; bij de mannen is dit 54% en dat terwijl vrouwen veelal meer ziektes en aandoeningen hebben dan mannen. Psychische gezondheid Heeft u het afgelopen jaar last gehad van ernstige vergeetachtigheid, somberheid, depressieve gevoelens, spanning of stress? Ernstige vergeetachtigheid Somberheid Gespannenheid 8% 7% 6% 6% 8% 11% Ik heb nergens last van 78% 75% Figuur 3.12 Psychische gezondheid Driekwart van de bezochte ouderen ervaart geen problemen op het gebied van psychische gezondheid. De verschillen tussen de twee leeftijdsgroepen zijn erg klein. Er zijn bovendien nauwelijks verschillen tussen mannen en vrouwen. Monitor gegevens laten meestal zien, dat vrouwen meer psychische problemen hebben, dan mannen. De meest genoemde klachten zijn gespannenheid en stress. Dit geldt zowel voor mannen, als voor vrouwen. Beperkingen Zijn er dingen die u niet (meer) kunt doen vanwege uw gezondheid? 87% 51% 80% 40% Figuur 3.13 Door gezondheid niet meer kunnen 16

17 Man Vrouw Heel veel ouderen (69%) zijn door hun gezondheid beperkt in allerlei activiteiten en bezigheden. 60% van de bezochte mannen en 76% van de bezochte vrouwen noemt beperkingen. Dit betekent dat bijna zeven op de tien bezochte ouderen op de een of andere manier beperkt wordt in het algeheel functioneren, dus dat de zelfredzaamheid verminderd is. De verschillen tussen de twee leeftijdsgroepen zijn groot. 84% van de oudste ouderen heeft beperkingen, tegenover 45% van de 77-jarigen. Verschil naar geslacht is er ook, maar dat is kleiner. Welke dingen kunt u niet meer? Mobiliteit 24% 56% Persoonlijke verzorging 7% 32% Huishoudelijke taken 24% 67% Figuur 3.14 Wat niet kunnen? Bij alle genoemde beperkingen is een sterke toename te zien bij de 90-jarigen. Het hoogst scoren de huishoudelijke taken, vooral bij de vrouwen. Mannen ervaren aanzienlijk minder beperkingen op het huishoudelijke vlak dan vrouwen, maar dit kan ook samenhangen met een wat traditioneler rolverdeling in het huishouden. Uit het feit dat 35% van de mannen beperkingen ervaart bij de uitvoering van huishoudelijke taken, kan worden afgeleid dat zij zeker een handje meehelpen in het huishouden, zolang zij dat tenminste nog kunnen. Meestal wordt een combinatie van beperkingen genoemd, dus bijvoorbeeld niet alleen beperkingen bij huishoudelijke taken, maar ook beperkingen in mobiliteit (bukken, tillen, lopen). Vrouwen ervaren meer problemen op het vlak van mobiliteit dan mannen. 49% van de vrouwen tegenover 38% van de mannen. Het lopen met een (zware) boodschappentas zal steeds moeilijker worden naarmate men ouder is. Enkele opmerkingen over wat men niet meer kan: - Alles gaat langzamer - Biljarten - De tuin 12x - Kan niet meer fietsen 5x - Kan niet meer auto rijden 3x - Geen piano meer spelen - Zelfstandig buitenshuis iets ondernemen Vallen Bent u de laatste drie maanden wel eens gevallen? 25% 23% 24% 7% Figuur 3.15 Vallen Totaal zijn 85 van de 442 bezochte ouderen in de afgelopen 3 maanden gevallen. Dat is 19%. Van de 77-jarigen is 15% gevallen. Bij de 90-jarigen is dit 24%. 17

18 Man Vrouw Vrouwen vallen vaker dan mannen, maar op hogere leeftijd wordt het verschil kleiner. Dit komt ook uit GGD onderzoek naar voren. In de Hof van Twente wordt binnenshuis het meest gevallen. Waar gevallen? Buiten Binnen en buiten 4% 4% 4% 6% Binnen 7% 13% Figuur 3.16 Binnen of buiten vallen Het vallen neemt toe met de leeftijd en daarmee ook het binnenshuis vallen. Dit benadrukt nog eens de noodzaak om maatregelen te nemen om vallen in huis te voorkomen. Medicijngebruik Gebruikt u medicijnen (op doktersvoorschrift)? 94% 84% 92% 91% Figuur 3.17 Medicijngebruik Het medicijngebruik varieert naar geslacht, maar het is onverminderd hoog. 91% van de bezochte ouderen slikt medicijnen. Er is sprake van toename met de leeftijd. Dit is bij vrouwen sterker, dan bij mannen. 88% van de 77-jarigen slikt medicijnen. Dit stijgt naar 93% bij de 90-jarigen. Van ouderen is bekend, dat zij veel medicijnen slikken en de zorg was of men daar al dan niet problemen mee heeft. Het was niet de bedoeling te informeren naar het type medicijnen, maar zo nodig te wijzen op de mogelijkheden die er zijn om het gebruik van medicijnen goed te regelen. Kunt u zich redden met de medicijnen? Nee Ja, maar 3% 1% 4% 13% Ja 84% 95% Figuur 3.18 Zelfredzaamheid bij medicijngebruik 88% van de bezochte ouderen zegt zich goed te kunnen redden; 10% met hulp van partner of anderen en 2% heeft er moeite mee. Als oplossingen worden genoemd: - Thuiszorg 13x - Dochter 5x - Zoon - Baxter 2x - Partner 4x 18

19 Man Vrouw 3.4 Tijdsbesteding Er zijn tal van mogelijkheden om de tijd te vullen, wanneer men niet meer actief deelneemt aan het arbeidsproces. Tijdens de huisbezoeken wordt uitgebreid gevraagd naar de tijdsbesteding, niet alleen uit het oogpunt van leefstijl, maar vooral uit het oogpunt van sociale contacten en zingeving aan het dagelijks leven. Bewegen Doet u regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten? 55% 86% 66% 79% Figuur 3.19 Bewegen Van de bezochte ouderen doet 68% regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten; mannen wat meer dan vrouwen (72% van de mannen en 64% van de vrouwen). Het bewegen wordt minder naarmate men ouder is. 82% van de 77-jarigen en 59% van de 90-jarigen beweegt regelmatig. Van de bezochte mannen voert 28% geen bewegings- of sportieve activiteiten uit. Bij de vrouwen ligt dit percentage beduidend hoger, namelijk op 36%. Welke bewegingsactiviteiten? Anders 24% 30% Fitness 7% 13% Zwemmen 5% 21% Tuinieren Wandelen 36% 59% 62% 62% Fietsen 30% 76% MBvO 7% 16% Figuur 3.20 Deelname aan sport- of bewegingsactiviteiten Er is bij de huisbezoeken niet gevraagd naar de tijd, die per dag aan sport- of beweegactiviteiten wordt besteed of hoe regelmatig ze worden uitgevoerd. Er is afgegaan op wat de ouderen zelf vinden van regelmatig bewegen. Favoriet zijn fietsen, wandelen en in de tuin werken, zowel bij mannen, als bij vrouwen. MBvO staat voor Meer Bewegen voor Ouderen, hieronder vallen gymnastiek, sport en spel en ook zwemactiviteiten gericht op 55-plussers. Uit de GGD monitor komt naar voren, dat 49% van de 75-plussers in Twente voldoet aan de beweegnorm (minimaal half uur per dag matig, intensief bewegen gedurende minstens 5 dagen per week). De belangrijkste reden om niet méér te bewegen is het hebben van een lichamelijke beperking. 19

20 Man Vrouw Tijdens de SOEK-huisbezoeken is niet gesproken over het halen van de beweegnorm, maar over regelmatig bewegen. Dit is waarschijnlijk de reden dat het beweegpercentage bij SOEK hoger uitvalt. Uit de SOEK-registratie blijkt verder, dat als ouderen bewegen, ze vaak meerdere activiteiten benoemen. Andere bewegingsactiviteiten die genoemd worden: - Dagopvang Diepenheim 4x - Gymnastiek 12x - Boerderij 4x - Heel Nederland beweegt 5x - Fietsen op hometrainer 7x - Koersbal 3x - Yoga 5x Recreatieve bezigheden Heeft u recreatieve bezigheden? 85% 93% 87% 90% Figuur 3.21 Recreatieve bezigheden 88% van alle bezochte ouderen heeft recreatieve bezigheden. Het aantal bezigheden loopt terug met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen. Van 92% bij de 77-jarigen naar 86% bij de 90-jarigen. Welke recreatieve bezigheden heeft u? Anders Muziek/koor Computeren Bingo Biljarten Kaarten Vissen Puzzelen Handwerken/knutselen Lezen 6% 7% 5% 5% 0% 3% 24% 16% 15% 21% 15% 20% 36% 39% 41% 44% 32% 52% 60% 81% Figuur 3.22 Recreatieve bezigheden Lezen, handwerken, knutselen en puzzelen worden door mannen en vrouwen het meest genoemd. Bijna iedereen met recreatieve activiteiten noemt meerdere bezigheden. 20

21 Man Vrouw Computeren wordt door 28% van de bezochte ouderen genoemd. Jongere ouderen computeren twee keer zo vaak, dan oudere ouderen. 36% van de 77-jarigen computert regelmatig, tegenover 18% van de 90-jarigen. Er is ook verschil naar geslacht: 21% van de vrouwen computert regelmatig tegenover 29% van de mannen. Uit het ouderenonderzoek van 2010 is eveneens een percentage van 28% naar voren gekomen voor de 75-plussers. Naast bovengenoemde activiteiten worden nog tal van andere bezigheden genoemd, zoals: - De natuur in met auto of scootmobiel - Beeldhouwen/tekenen/schilderen 6x - Dansen - Bloemen en planten 4x - Vogels 5x - Bridge 2x - Dagbesteding bij zorgboerderij - Rummikub 5x - Koken 4x - Fotograferen 3x - Genealogie 2x - TV kijken 16x - Welfare Vrijwilligerswerk Doet u aan vrijwilligerswerk? 7% 37% 11% 27% Figuur 3.23 Vrijwilligerswerk Gemiddeld doet 17% van de bezochte ouderen in de Hof van Twente aan vrijwilligerswerk. Uit de monitor van de GGD komt voor de 75-plussers een percentage van 20% naar voren. Het uitvoeren van vrijwilligerswerk neemt snel af naarmate men ouder wordt. Dit geldt voor mannen en in nog sterkere mate voor vrouwen. Van de 77-jarigen doet 31% vrijwilligerswerk. Bij de 90-jarigen is dit 8%. Uit de opmerkingen bij deze vraag wordt duidelijk welk type vrijwilligerswerk men verricht. Enkele voorbeelden: - Alleenstaande bezoeken - Ouderensoos 6x - Bij de voetbal 5x - Breien voor kerstmarkt - Busdienst voor dagverzorging 2x - Orgeldienst/piano - Collecteren 2x - Dagopvang 2x - Gastvrouw restaurant Stoevelaar - Wereldwinkel Mantelzorg Mantelzorg is zorg die gegeven wordt aan een bekende uit de eigen omgeving, zoals partner, ouders, kinderen, buren of vrienden, wanneer deze voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. Kenmerkend voor mantelzorg is de persoonlijke relatie met de verzorgde. In de Hof van Twente geeft 13% van de bezochte ouderen mantelzorg. Het geven van mantelzorg loopt terug met de leeftijd. Oudere mannen geven vaker mantelzorg dan oudere vrouwen. Bij de 77- jarigen zijn de percentages voor mannen en vrouwen gelijk. 21

22 Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw De monitor van 2012 van de GGD geeft voor de 75-plussers een vergelijkbaar percentage namelijk 12%. Geeft u mantelzorg? 7% 20% 14% 20% Figuur 3.24 Mantelzorg geven Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt dat de meeste mantelzorg aan de partner wordt gegeven. Dit wordt door GGD onderzoek bevestigd. Een enkele keer worden kinderen, broer, schoonzus, vriendin of buren genoemd. Krijgt u mantelzorg? 32% 0% 29% 5% Figuur 3.25 Mantelzorg krijgen Van de bezochte ouderen krijgt 18% mantelzorg. Dit percentage is aan de (te) lage kant. Uit de GGD monitor van 2012 komt naar voren, dat 35% van de 75-plussers mantelzorg krijgt. Het krijgen van mantelzorg loopt sterk op met de leeftijd. 3% van de 77-jarigen krijgt mantelzorg, tegenover 31% van de 90-jarigen. Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt van wie men mantelzorg krijgt. Het meest genoemd zijn de kinderen, maar ook schoondochters en kleinkinderen. Andere bezigheden? Heeft u nog andere bezigheden? 31% 61% 27% 52% Figuur 3.26 Andere bezigheden Naast bewegen, recreatieve activiteiten, vrijwilligerswerk en het geven van mantelzorg zijn er nog andere bezigheden mogelijk, zoals bestuursfuncties of oppassen op de kleinkinderen. 40% van de bezochte ouderen noemt nog andere bezigheden. De andere bezigheden lopen duidelijk terug met het ouder worden en is zowel bij mannen, als bij vrouwen fors. De 77-jarigen zijn duidelijk een actievere groep. Meest genoemde andere bezigheden zijn het lidmaatschap van een ouderenbond of vereniging. Een flink aantal ouderen is verder oppas-oma of oppas-opa en tenslotte is er nog een kleine groep ouderen die in een bestuur of commissie zitting heeft. 22

23 Welke andere bezigheden heeft u? Anders 5% 10% Bestuur 3% 13% Lid van vereniging, ouderenbond 19% 29% Oppassen 2% 20% Figuur 3.27 Welke andere bezigheden? In de categorie anders wordt hoofdzakelijk een toelichting gegeven op eerder genoemde activiteiten, bijvoorbeeld dat men lid is van een ouderenbond of klusjes doet in de buurt. Bent u tevreden over de manier waarop u uw tijd kunt besteden? Nee, niet tevreden 1% 2% Redelijk tevreden 16% 20% Tevreden 83% 78% Figuur 3.28 Tevredenheid tijdsbesteding De meeste bezochte ouderen zijn tevreden of redelijk tevreden over hun tijdsbesteding. De oudste ouderen zijn iets meer tevreden, dan de 77-jarigen. Vier mannen en drie vrouwen zijn niet tevreden. Sommige ouderen willen wel wat verbeteren of veranderen, ongeacht of ze wel of niet tevreden zijn. Genoemd worden dan bijvoorbeeld: - Beetje gezelschap overdag - Cursus schilderen in de buurt - Een tweede leven, meer tijd - Graag wat meer hobby en wat meer energie - Graag weer naar buiten, zoals voor ziek worden - Iemand die een beetje komt babbelen - Iets meer tijd krijgen voor zichzelf - In de avond uren meer aanspraak 3.5 Sociale contacten en eenzaamheid Na een aantal inleidende gespreksonderwerpen over wonen, zelfredzaamheid, gezondheid en tijdsbesteding volgt het wat zwaardere onderwerp sociale contacten en eenzaamheid. Allereerst is gevraagd naar de huishoudsituatie. Huishoudsituatie Wie wonen er bij u in huis? Het alleen wonen neemt toe met de leeftijd. Woont tweederde van de 77-jarigen nog samen met een partner; bij de 90-jarigen is dit teruggezakt naar een kwart. In de categorie anders wordt onder andere het inwonen bij kinderen genoemd, het thuis wonen van kinderen of het naast een van de kinderen wonen. 23

24 Anders 4% 15% Samen met partner 26% 66% Ik woon alleen 30% 59% Figuur 3.23 Huishoudsamenstelling naar leeftijd Uit het ouderenonderzoek 2010 van de GGD komt naar voren, dat 53% van de 75-plussers gehuwd is of samenwoont met een partner. 7% woont samen met kinderen en 43% woont alleen. Het lijkt erop, dat met de huisbezoeken relatief wat minder gehuwden worden bereikt (41%) en wat meer anders wonenden (11%). De levensverwachting van vrouwen is hoger, dan die van mannen. Bovendien zijn mannen vaak getrouwd met een jongere vrouw. Vrouwen zijn daardoor op hogere leeftijd vaker alleenstaand. Zij worden ouder en overleven hun man. De SOEK-huisbezoeken weerspiegelen dit. Anders 8% 14% Samen met partner 24% 64% Ik woon alleen 28% 62% Vrouw Man Figuur 3.24 Huishoudsituatie naar geslacht Vervolgens is gevraagd of men kinderen heeft, omdat deze voor veel ouderen toch de meest regelmatige bron van contact vormen. 91% van de bezochte ouderen heeft kinderen. Sociale contacten Heeft u regelmatig contact met uw kinderen? Heeft u regelmatig contact met uw familie, vrienden of mensen uit de buurt? Kunt u met problemen of vragen altijd bij iemand terecht? Terecht met problemen 97% 94% Contact overig 94% 97% Contact kinderen 96% 95% Figuur 3.25 Sociale contacten 24

25 Man Vrouw De meeste contacten zijn er met de kinderen (gemiddeld 96%), maar het percentage contacten met familie, vrienden of mensen uit de buurt is vrijwel even hoog (95%) Bij deze contactvragen is in het midden gelaten, wat men precies onder regelmatig verstaat. Er is vanuit gegaan, dat regelmatig contact ook betekent dat men dit contact voldoende vindt. Regelmatig contact met kinderen, familie, vrienden en buren kan een gevoel van eenzaamheid wellicht voorkomen of temperen of kan iemand door een moeilijke periode heen helpen. Vrijwel alle ouderen hebben deze contacten. De meeste ouderen, 96%, kunnen dan ook met vragen of problemen bij iemand terecht. Misschien is bij de beantwoording van deze vraag sprake van sociale wenselijkheid of wil men tegenover een onbekende (de seniorenvoorlichter) niet het achterste van de tong laten zien. Bent u tevreden met de sociale contacten die u heeft? De meeste mensen (89%) zijn tevreden met hun sociale contacten. De oudste ouderen zijn wat meer tevreden, dan de 77-jarigen. 41 personen (10%) zijn even tevreden, als ontevreden. Zeven personen (vier mannen en drie vrouwen) zijn ontevreden. Het ouderenonderzoek 2010 van de GGD geeft vergelijkbare percentages. Nee 2% 2% Even tevreden, als ontevreden 7% 11% Ja 91% 87% Figuur 3.26 Tevredenheid sociale contacten Zou u wat willen veranderen of verbeteren in uw sociale contacten? 7% 11% 5% 6% Figuur 3.27 Verbeteren sociale contacten Bij een hoge mate van tevredenheid wil 8% van de bezochte ouderen toch wat verbeteren aan de sociale contacten (acht mannen en dertien vrouwen). Genoemd worden bijvoorbeeld: - Bridge club bezoeken. - Contact met gelijkgestemden. - Contacten op zondag. - Dat er iemand langskomt komt voor een praatje. - Contact met de buren. 2x - Een echte vriendschap. - Erop uit. - Soms wil ik s avonds wel eens een activiteit. - Zaterdag is een eenzame en lange dag. - Een maatje om spelletjes mee te doem of een ommetje buiten maken. - Ik zou het wel prettig vinden als er met me gewandeld wordt. Dit is, omdat ik met een rollator loop. 25

26 Man Vrouw Eenzaamheid Voelt u zich wel eens eenzaam? 23% 19% 17% 11% Figuur 3.28 Eenzaamheid Het percentage bezochte ouderen, dat openlijk aangeeft zich wel eens eenzaam te voelen is 19%. Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. Van de 77-jarigen is 15% eenzaam. Bij de 90-jarigen stijgt dit naar 21%. Vrouwen zijn vaker eenzaam dan mannen. 22% van de vrouwen is eenzaam, tegenover 14% van de mannen. Het eenzaamheidspercentage ligt opvallend lager, dan uit de GGD monitor van 2012 naar voren komt. Uit de monitor van 2012 blijkt dat 46% van de 75-plussers matig tot (zeer) ernstig eenzaam is. Het betekent, dat de aanwezigheid van een seniorenvoorlichter de beantwoording van deze vraag beïnvloedt. Ook de andere vraagstelling speelt een rol. Een directe vraag, zoals bij SOEK wordt mogelijk ontwijkend beantwoord, terwijl een neutrale vraagstelling in de monitor meer uitnodigt tot eerlijke beantwoording. Bovendien kan de vragenlijst van de GGD in alle anonimiteit en rust worden beantwoord. Twente totaal 35% 75 jaar en ouder 46% jaar 38% jaar jaar 35% 36% jaar 29% Figuur 3.29 Eenzaamheid in Twente Ervaart men eenzaamheid ook als een probleem? Voor negen mannen en elf vrouwen (5% van totaal aantal bezochte ouderen) is dit inderdaad een probleem. De helft van deze personen stelt een vervolgcontact met de ouderenadviseur op prijs. Er is een algemene vraag gesteld naar suggesties om eenzaamheid te voorkomen of te verminderen. Oplossingen die ouderen noemen: - Achter de computer - Actief blijven 2x - Onder de mensen blijven - Bezig zijn, niet stil gaan zitten en erop uitgaan 7x - Contact zoeken en onderhouden 11x - Door goed contact met familie, buren en vrienden - Door te praten met de kinderen - Door te kaarten en met vrienden naar buiten te gaan en te wandelen. - Ga bij een vereniging als je jezelf niet kunt amuseren. - Ga fietsen - Kerkkoor zorgt voor afleiding - Leer bridgen - Mensen ontmoeten, reageren op bijeenkomsten - Naar buren toe gaan voor een gesprek. 26

27 Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw 3.6 Voorzieningen Op het gebied van wonen, welzijn en zorg zijn voor ouderen tal van voorzieningen in het leven geroepen. Zijn deze voorzieningen bekend? Weten ouderen waar zij terecht kunnen en maakt men er ook gebruik van? Weet u waarvoor u terecht kunt bij Stichting Welzijnswerk Ouderen Hof van Twente? 45% 57% 46% 50% Figuur 3.30 Welzijnswerk Gemiddeld weet 48% van de bezochte ouderen waarvoor men bij de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente terecht kan. De bekendheid bij de 77-jarigen is wat groter, dan bij de 90-jarigen. Dit geldt zowel voor mannen, als voor vrouwen. Neemt u wel eens deel aan een van de activiteiten die de Stichting Welzijn Ouderen Hof van Twente organiseert? 19% 27% 23% 18% Figuur 3.31 Deelname activiteiten Gemiddeld neemt 21% van de bezochte ouderen wel eens deel aan een activiteit van de Stichting Welzijn Ouderen hof van Twente. Opvallend is de toename bij de 90-jarige mannen en een afname bij de 90-jarige vrouwen. Kent u het meldpunt voor zorg en welzijn? 39% 51% 40% 46% Figuur 3.32 Meldpunt zorg en welzijn 27

28 Man Vrouw Gemiddeld kent 43% van de bezochte ouderen het meldpunt voor zorg en welzijn. Evenals bij de bekendheid van het welzijnswerk ouderen is de bekendheid van het meldpunt groter bij de jongere leeftijdsgroep. Er is weinig verschil in bekendheid tussen mannen en vrouwen. Ruim de helft van de ouderen kent het meldpunt niet, terwijl dit een groot aantal taken van de publieksbalie van de gemeente heeft overgenomen. Voor wat betreft financiën is gevraagd naar de bekendheid met financiële regelingen en de behoefte aan hulp bij de financiële administratie. In de Hof van Twente is er De Omslag (gecoördineerd door het Algemeen Maatschappelijk Werk), waarbij ouderen ondersteuning kunnen krijgen van een vrijwilliger bij het ordenen en/of bijhouden van de thuisadministratie. Bent u bekend met financiële regelingen, zoals huurtoeslag, PGB en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen? 37% 63% 53% 53% Figuur 3.33 Financiële regelingen Bijna de helft (48%) van de bezochte ouderen kent de financiële regelingen, zoals huurtoeslag, PGB, zorgtoeslag en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen of heeft er wel eens van gehoord. Bij de 90-jarige vrouwen loopt de bekendheid duidelijk terug. Een kleine groep ouderen (6%) heeft behoefte aan ondersteuning bij de financiële administratie. In totaal gaat het om 24 personen. 3.7 Reacties op de huisbezoeken Aan het einde van het huisbezoek is gevraagd wat men van het gesprek vond. De reacties op de huisbezoeken zijn overwegend positief. De meeste ouderen vinden het fijn dat er iemand tijd neemt voor een goed gesprek en een luisterend oor biedt. In bijlage 1 is een volledig overzicht van de reacties opgenomen. Enkele reacties: - Verhelderend gesprek - Fijn gesprek 16x - Fijn gesprek, u mag elke week komen. - Gezellig en open gesprek - Een goed gesprek. Veel informatie - Een positief samenzijn, leuk gesprek - Een prettig gesprek. Partner vind het bijzonder en goed dat bejaarden worden bezocht. - Meneer gaat er vanuit dat er ook wat mee gedaan wordt. - Fijn om even met iemand te praten, zonder dat er dringende problemen zijn. - Fijn om geïnformeerd te worden, en dat ik bij vragen naar de SWO kan gaan. - Gaat toch bewuster Hofweekblad hierop lezen. - Gesprek nuttig en informatief. - Gezellig 30x - Goed gesprek 65x - Goed dat SWO dit doet - Goed, duidelijke informatie - Goed, maar te veel vragen - Goed om weer eens na te denken over al die dingen. - Nuttig 10x - Hartstikke goed, niets belastend - Heel fijn gesprek, wil wel vaker - Heel goed, het was gezellig, ik ben heel wat wijzer geworden. 28