Twee jaar Afghanistan Misverstanden over een complexe missie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Twee jaar Afghanistan Misverstanden over een complexe missie"

Transcriptie

1 Debat Twee jaar Afghanistan Misverstanden over een complexe missie Frank van Kappen Onze strijd in Afghanistan: zijn we meegesleept in een Amerikaans avontuur, of nemen we deel aan een nobele en noodzakelijke missie om de internationale vrede en veiligheid te waarborgen? Is het een wederopbouwmissie of een vechtmissie? Wat is werkelijkheid en wat is waan? Er zitten zoveel verschillende kanten aan het conflict, er zijn zoveel verschillende krachten aan het werk en er bestaan zoveel hardnekkige misverstanden, dat het lastig is om in een paar pagina s een samenhangend beeld te schetsen van het constant veranderende krachtenveld, en nog lastiger om te voorspellen wat de uiteindelijke afloop van dit complexe conflict zal zijn. Complexiteit van de oorlog in Afghanistan De complexiteit wordt in de eerste plaats veroorzaakt door het feit dat het conflict in Afghanistan niet geïsoleerd kan worden bezien. Een eerste vereiste is om goed zicht te houden op de omgeving waarin het conflict zich afspeelt. Daar komt nog bij dat het juiste zicht op wat er aan de hand is in Afghanistan wordt vertroebeld door een aantal hardnekkige misverstanden. De centrale vraag is: hoe houd je het overzicht en hoe houd je de regie in handen? Over regie gesproken: wat willen we eigenlijk regisseren, en wie zijn de spelers? Afghanistan is, zoals zo vaak in de geschiedenis van dit ongelukkige land, een pion die tegelijkertijd wordt ingezet op diverse schaakborden, waar regionale en mondiale spelers ieder hun eigen partij spelen: Pakistan, India, Iran, China, de Verenigde Staten, Rusland, de Verenigde Naties, de NAVO, diverse internationale misdaadsyndicaten, de Taliban, Al- Qaeda en nog veel meer bekende en onbekende spelers. Veel van deze actoren hebben daarbij in de eerste plaats hun eigen belang voor ogen. Het belang van het Afghaanse volk is daaraan ondergeschikt. De missie Een wijdverspreid misverstand is dat de NAVO en dus ook Nederland naar Afghanistan zijn gegaan om de Afghanen te helpen. Dat is maar gedeeltelijk waar. De NAVO is in de eerste plaats naar Afghanistan gegaan om het land te stabiliseren, zodat het niet meer kan worden gebruikt als een vrijplaats voor misdaadsyndicaten en terreurbewegingen. Dat is de voornaamste reden waarom de internationale gemeenschap zich in 2001 is gaan bemoeien met Afghanistan. Niet omdat het een hulpbehoevend land was, maar omdat de terugkerende dreiging van de tandem Taliban-Al-Qaeda werd gezien als een acute en reële dreiging voor de internationale rechtsorde, en voor de vrede en veiligheid in de wereld. Een ander wijdverspreid misverstand is dat het oplossen van de crisis in Afghanistan een probleem is van de VS, en dat de NAVO en dus ook Nederland optreedt als een verlengstuk van de VS. Slechts weinig mensen realiseren zich dat het hier gaat om een operatie die door de voltallige Veiligheidsraad van de VN is gemandateerd. De VN heeft echter een beperkte militaire structuur en is niet in staat om leiding te geven aan een dergelijke operatie in het hogere deel van het geweldsspectrum. De NAVO is de enige organisatie ter wereld die dat wel kan. Daarom heeft de VN de NAVO verzocht om de 1

2 operatie te leiden, en de NAVO heeft die rol geaccepteerd. Nederland, als loyaal lid van zowel de VN als de NAVO, heeft zijn verantwoordelijkheid genomen en levert een substantiële bijdrage aan deze collectieve inspanning. Dat is de ware reden waarom Nederland in Afghanistan actief is. De International Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan is dus een door de NAVO geleide internationale strijdmacht, die optreedt namens de gehele internationale gemeenschap en waar alle lidstaten van de VN aan kunnen bijdragen. De Britse minister van Defensie Des Browne formuleerde het als volgt: In Afghanistan NATO is acting for our collective defence in its truest and noblest sense. Het is dus des te opvallender dat de niet-westerse wereld, om diverse redenen, nauwelijks een bijdrage levert aan ISAF, waardoor de perceptie wordt gevoed dat het hier gaat om een westers avontuur. Helaas is het zo dat percepties machtiger zijn dan de waarheid. De waarheid is een stuk complexer. Als ISAF niet in staat is om Afghanistan te stabiliseren, dan wordt dus niet alleen de geloofwaardigheid van de NAVO aangetast, maar ook die van de VN en daarmee van de internationale gemeenschap. Daar wordt niemand beter van. Wat is de zin van het afgeven van een mandaat als het door onmacht niet kan worden uitgevoerd? Wat voor waarde heeft de internationale rechtsorde als niemand bereid of in staat is om die te handhaven? De internationale gemeenschap Ik kan het niet laten om hier even stil te staan bij het begrip de internationale gemeenschap. Wat is dat nu precies? In het begrip ligt besloten dat de internationale gemeenschap iets gemeen zou hebben, dat er iets zou zijn dat ons bindt. Behalve het basale feit dat wij ons mens-zijn met elkaar delen, is dat zonder enige twijfel het internationale recht. Als er geen landen en organisaties meer zouden zijn die zich inspannen om het internationale recht te handhaven, dan zou dat resulteren in een nog chaotischer wereld waar uitsluitend het recht van de sterkste geldt. Daar wordt niemand beter van. Helaas wordt het begrip de internationale gemeenschap maar al te vaak misbruikt als een collectieve schaamlap om gevoelige en complexe internationale besluitvorming te maskeren. Ik heb dat in mijn functie als militair adviseur van de secretaris-generaal van de VN in New York maar al te vaak meegemaakt. Als de internationale gemeenschap faalt in Afghanistan, wordt dit mede veroorzaakt door de machinaties en tegenwerking van een groot deel van diezelfde internationale gemeenschap. Ik heb het meerdere keren zien gebeuren: Rwanda, Somalië en Bosnië zijn daarvan de meest in het oog springende voorbeelden. Vechten voor wederopbouw Los van de complexe geopolitieke omgevingsfactoren, wordt de complexiteit van het conflict in Afghanistan nog vergroot door het feit dat het ingrijpen in een fragiele of falende staat op zichzelf al een uiterst ingewikkelde en langdurige klus is. Zo langzamerhand is het voor iedereen wel duidelijk dat om een dergelijke complexe operatie tot een goed einde te brengen, een breed politiek, diplomatiek, economisch én militair instrumentarium moet worden ingezet. De vraag is wederom: hoe bewaar je het overzicht en hoe houd je de regie over een dergelijk proces? 2

3 Het misverstand dat we uitsluitend naar Afghanistan gingen om de Afghanen te helpen, leidde op zijn beurt tot het misverstand dat we deel gingen nemen aan een wederopbouwmissie en niet aan een vechtmissie. Zo langzamerhand is het wel duidelijk dat deze discussie tot niets leidt. Zij omzeilt de complexiteit van het conflict in Afghanistan doordat ze wordt teruggebracht tot een moreel betoog met als strekking: vechten is slecht, opbouwen is goed. Het punt is echter dat je soms moet vechten om te kunnen opbouwen. De belangrijkste taak van militairen bij dit soort operaties is om een omgeving te scheppen die veilig genoeg is om de wederopbouwtaken uit te kunnen voeren. De echte wederopbouwtaken worden echter niet uitgevoerd door militairen, maar door een bonte stoet van non-gouvernementele organisaties (NGO s) en internationale organisaties (IO s). Militairen zijn nu eenmaal niet toegerust om de echte wederopbouwtaken voor de lange termijn uit te voeren: zij hebben daar noch de kennis noch de middelen voor. Militairen kunnen wel een schooltje bouwen, maar geen onderwijssysteem opzetten. Het inzetten van alleen militairen leidt dus hoogstens tot een zeer kostbaar staakt-het-vuren, maar lost de echte problemen niet op. Behalve het weer op gang brengen van het politieke proces tussen de strijdende partijen, omvat het wederopbouwproces taken zoals het weer opstarten van de economie, het creëren van een functionerend rechtssysteem, het opbouwen van een onderwijssysteem en nog heel veel andere taken die nodig zijn om behoorlijk bestuur te garanderen. Behoorlijk bestuur is het fundament voor een bestendige vrede. Gebrek aan regie bij de comprehensive approach Deze holistische benadering wordt vaak aangeduid als de comprehensive approach. De Nederlandse variant van deze aanpak wordt aangeduid als de 3 D-benadering (diplomacy, defence en development). Deze benadering is een erkenning van de complexiteit van fragiele staten en de noodzaak van een interdisciplinaire aanpak van de wederopbouw. Het is tevens een erkenning dat de grenzen tussen militaire en civiele activiteiten en organisaties zijn vervaagd. Een van de taaiste problemen is wederom de regievoering, of beter gezegd het gebrek eraan, over het brede spectrum aan wederopbouwtaken. Het regieprobleem wordt veroorzaakt door het feit dat de politiek weliswaar directe controle heeft over de militaire inzet, maar niet over de NGO s en IO s die de echte wederopbouwtaken voor de lange termijn uitvoeren. Immers: NGO s zijn geen verantwoording verschuldigd aan de politiek en worden gefinancierd door middel van vrijwillige contributies. Zelfs VN-agentschappen zoals bijvoorbeeld UNDP, UNHCR en WFP zijn geen verantwoording verschuldigd aan de VN- Veiligheidsraad, maar uitsluitend aan hun donoren. Met andere woorden: niemand heeft de eindverantwoording voor het totale wederopbouwproces, niemand heeft het totale overzicht en niemand heeft de facto de regie in handen. brengt gevaar voor militair én missie met zich mee Deze situatie zet een destructief cyclisch proces in werking dat lastig is te doorbreken en dat kan leiden tot het falen van de interventie. Het probleem is dat indien het wederopbouwproces niet goed van de grond komt, de frustratie van de bevolking zich uit in agressie tegen de militairen. Deze zijn immers beschikbaar, herkenbaar en vertegenwoordigen in de ogen van de bevolking het gezag. Dat de militairen niet verantwoordelijk zijn voor het weer opstarten van de economie of het bouwen van een functionerend rechts- en onderwijssysteem, is een nuance die door de burgerbevolking niet wordt begrepen. 3

4 De grootste fout die onder deze omstandigheden door militairen kan worden gemaakt, is dat men als reactie op de agressie de totale bevolking gaat behandelen als de vijand. Eén ding is namelijk zeker: als je dat doet, dan gaat de totale bevolking zich ook als vijand gedragen. Als dat gebeurt, verlies je de missie. Immers: het geweld neemt dan verder toe, de omgeving wordt nog onveiliger, het wederopbouwproces vertraagt verder, de agressie vanuit de bevolking neemt verder toe, de militaire verliezen stijgen, de politieke wil van de troepenleverende landen om de operatie voort te zetten verdampt de cirkel is gesloten en de operatie is mislukt. Om dit heilloze, zichzelf versterkende en destructieve proces te doorbreken, is het dus noodzakelijk dat militairen ondanks alles het contact met de bevolking blijven onderhouden. Dat kan niet door het spleetje in het luik van een pantservoertuig of vanachter een betonnen muur. In feite moeten militairen onder die omstandigheden een verhoogd operationeel risico aanvaarden om het contact met de bevolking te behouden, door niet uitsluitend onder vol pantser te opereren, maar bijv. ook te voet. De kans op verliezen neemt dan echter toe. Dit is vaak een duivels dilemma voor de commandanten te velde, die immers ook verantwoordelijk zijn voor de levens van de aan hen toevertrouwde militairen. Het is overigens maar de vraag of het accepteren van een verhoogd militair risico het tij kan keren als de civiele partners op hun beurt niet ook bereid zijn om meer risico te accepteren, en een extra inspanning te plegen om de wederopbouw van de grond te krijgen. Het is dus van cruciaal belang om vooral niet in deze zichzelf versterkende, destructieve cyclus te belanden. Het echte wederopbouwproces voor de lange termijn dat door civiele partijen wordt uitgevoerd, moet beter worden georganiseerd en geregisseerd, zodat er meer samenhang wordt gebracht in de totale wederopbouwinspanning. Dat is de grote uitdaging. In feite wordt hierdoor niet alleen de zogenaamde exitstrategie van de militaire component bepaald, maar ook het uiteindelijke succes van de missie. Wederopbouw is nu eenmaal niet mogelijk zonder veiligheid, en veiligheid is niet mogelijk zonder wederopbouw. De NAVO wordt in Afghanistan op indringende wijze met dit regieprobleem geconfronteerd. Formeel heeft de Afghaanse regering de regie in handen, maar deze is daar nauwelijks toe in staat. De NAVO is echter ook niet echt goed toegerust om dit regieprobleem op te lossen. De NAVO is nu eenmaal een politiek-militaire alliantie. Alle pogingen om de NAVO om te bouwen tot een organisatie die ook andere elementen van staatsmacht van de lidstaten kan genereren en orkestreren, zijn tot nu toe in politiek geharrewar gestrand. Deze politieke blokkade, die het bondgenootschap dwingt om zich uitsluitend te beperken tot militair optreden, is een ontkenning van het feit dat de scheidslijn tussen civiel en militair optreden is vervaagd. Dit gegeven is nu juist de essentie van de comprehensive approach. Militaire complicaties voor ISAF Militair gezien heeft de NAVO ook de nodige problemen. Er zijn te weinig troepen aanwezig om het hele land binnen een redelijke termijn veilig genoeg te maken voor wederopbouw. Afghanistan is meer dan twee keer zo groot als Duitsland, en ISAF telt nu, na veel hangen en wurgen, ongeveer militairen. Ter vergelijking: in Kosovo, dat ongeveer zo groot is als de provincie Drenthe, pompte de NAVO indertijd militairen. Hoe je het sommetje ook maakt, de minimale troepensterkte die nodig is om Afghanistan te stabiliseren bedraagt ongeveer Helaas is het zo dat de politieke wil ontbreekt om een dergelijke enorme militaire inspanning te leveren. Een ander probleem is dat veel deelnemende landen een hele reeks aan beperkingen hebben opgelegd aan de NAVO voor wat betreft de inzet van hun troepen. Sommige landen stellen bijvoorbeeld als voorwaarde dat hun troepen alleen mogen worden ingezet indien er 4

5 een eerste hulppost waar noodchirurgie kan worden toegepast, binnen twee uur kan worden bereikt. Er zijn ook landen die niet willen dat hun helikopters bij nacht vliegen. Dan zijn er landen die niet willen dat hun troepen worden ingezet in het gevaarlijke zuiden waar onder meer Canada, het Verenigd Koninkrijk en Nederland het zware tilwerk moeten doen. De lijst van politieke beperkingen is eindeloos lang. Dit moet echt veranderen. Er zijn al te weinig troepen in Afghanistan, en een deel daarvan kan slechts beperkt worden ingezet. Het is een ware nachtmerrie voor de commandant van ISAF. Het moet gezegd worden: Nederland steekt echt zijn nek uit in Afghanistan. Nederland opereert in het gevaarlijke zuiden en heeft bovendien de verantwoordelijkheid op zich genomen om als leidende natie op te treden in de provincie Uruzgan. We lopen dus niet alleen moreel voorop, maar tonen ook dat we bereid zijn om vuile handen te maken. We dragen echt meer dan ons deel van de collectieve militaire, politieke en morele last. Nederland ondervindt hiervoor internationaal veel waardering, en er wordt dan ook naar ons geluisterd. Daardoor weegt echter de verantwoordelijkheid die wij op ons hebben genomen nog zwaarder. Het doel van de tegenstander Het bestrijden van onconventionele tegenstanders zoals de Taliban en Al-Qaeda is al lastig genoeg. Ze hebben geen land, geen hoofdstad, geen industrie en geen infrastructuur die je kunt treffen. Bovendien hebben zij geleerd om de militaire en technologische superioriteit van de ISAF-troepen te ontwijken door zich terug te trekken in de woeste tribale gebieden net over de grens met Pakistan. Daarnaast maken zij gebruik van irreguliere strijdmethoden zoals bermbommen, zelfmoordaanslagen, sluipschutters en het gijzelen van burgers. Helaas is het zo dat de burgerbevolking in dit soort irreguliere conflicten zowel middel als doel is geworden in de strijd. Het tandem Al-Qaeda-Taliban weet maar al te goed dat ze het militair gezien niet kunnen winnen van ISAF. Hun strategische doel is dan ook niet om ISAF militair te verslaan, maar om de politieke wil van de NAVO-landen en hun bondgenoten te breken. De politieke wil om de kostbare strijd voort te zetten is namelijk het zwakke punt van de NAVO; als deze wil verdampt, dan worden de troepen vanzelf teruggetrokken. Het veroorzaken van grote aantallen burgerslachtoffers is hiertoe een onmisbaar middel. Ook terroristische aanslagen die gericht zijn tegen de burgerbevolking van de troepenleverende landen, wordt vooral door Al-Qaeda gezien als een legitiem middel om het strategische doel te bereiken. Het is goed om dit in het achterhoofd te houden; de grens tussen interne en externe veiligheid is vervaagd met alle gevolgen van dien voor ons veiligheidsbeleid. en dat van Kaboel en ISAF Ook over de vraag wat het winnen van de hearts and minds van de bevolking nu eigenlijk inhoudt, bestaat een hardnekkig misverstand. Het gaat er niet zozeer om dat de bevolking de ISAF-troepen sympathiek en nuttig vindt, maar dat de burgers het vertrouwen hebben dat ISAF uiteindelijk de bovenliggende partij in het conflict zal zijn. De Afghaanse stammen hebben namelijk eeuwenlang overleefd door bij conflicten hun lot te verbinden met de winnaar van een conflict, en zeker niet met de verliezer. Een foute inschatting betekende immers het einde van de stam. Zeker in het zuiden van Afghanistan, eigenlijk een grotendeels middeleeuwse samenleving, is dat het geval. Bovendien is het zuiden het gebied van de Pasjtoenstammen waar de Talibanbeweging haar wortels heeft. Dat wil overigens niet zeggen dat de Pasjtoen dezelfde zijn als de Taliban. Veel Pasjtoenstammen moeten eigenlijk niets van de Taliban hebben, maar ze zijn er niet zeker van of de laatste wel kunnen worden verdreven. Ze zijn er evenmin zeker van of er in de nieuwe Afghaanse staat politiek voldoende plaats is ingeruimd voor de Pasjtoen. Ze zijn er dus ook (nog) niet zeker van met welke partij zij hun lot willen verbinden. 5

6 Een optie die vaak wordt genoemd, is om te vertrekken uit het onrustige en gevaarlijke zuiden en onze inspanning te concentreren op het relatief rustige en veilige noorden. Dit lost niets op; het is echt het verkeerde signaal. Immers: het noorden wordt voornamelijk bevolkt door Oezbeken en Tadzjieken, die inderdaad niets van de Taliban moeten hebben. Het waren immers de noordelijke stammen die, verenigd in de Noordelijke Alliantie en met hulp van de Verenigde Staten en andere westerse landen, de Taliban hebben verdreven en daardoor een sterke machtspositie hebben verworven in het nieuwe Afghanistan, ten koste van de Pasjtoen. Indien we het zuiden aan zijn lot zouden overlaten, wordt daarmee de angst en de frustratie van de Pasjtoen over hun positie in het nieuwe Afghanistan juist gevoed en worden ze massaal in de armen van de Taliban gedreven. De vlucht naar het noorden is echt geen optie en verergert de situatie juist. Het gaat er dus om de bevolking ervan te overtuigen dat de Afghaanse regering, ondersteund door ISAF, uiteindelijk de overhand zal krijgen in het conflict. Het gaat er tevens om de Pasjtoen ervan te overtuigen dat ze effectief kunnen participeren in het politieke systeem van het nieuwe Afghanistan. Dat is de echte betekenis van het winnen van de hearts and minds. Pas dan zullen de stammen hun lot willen verbinden aan de regering en aan ISAF. Pas dan komt het echte omslagpunt. Pas dan kan de wederopbouw, ondanks de chaotische regie, echt van de grond komen. En pas dan is er een kans op het vestigen van een onderhoudbare vrede. Conclusie Om Afghanistan te stabiliseren moet er dus nog heel wat gebeuren. Er moeten niet te veel partijen worden verloren op het complexe multidisciplinaire schaakbord van de regionale en internationale politiek; er moet een aanzienlijk grotere militaire inspanning worden geleverd dan tot nu toe het geval is; er moet meer samenhang komen in de wederopbouwinspanning; er moet een plaats worden ingeruimd voor de Pasjtoen in het politieke systeem van Afghanistan; en last but not least, de hearts and minds van de Pasjtoen moeten worden gewonnen. Om dat laatste voor elkaar te krijgen, is het noodzakelijk hen ervan te overtuigen dat ISAF de handdoek niet in de ring zal gooien en uiteindelijk de overhand zal krijgen op de Taliban en Al-Qaeda. Dat laatste lukt alleen maar als de politieke wil van de NAVO-landen om de inspanning voort te zetten, niet wordt gebroken. Of het allemaal gaat lukken? Ik hoop het van harte, want er staat veel op het spel, maar ik ben er niet helemaal gerust op. Generaal-majoor der mariniers b.d. F.E. van Kappen is Eerste Kamerlid voor de VVD. Van was hij Militair Adviseur van de VN-secretaris-generaal. Daarvoor diende hij onder meer als Commandant Zeemacht Caribisch Gebied. 6

Henk Kamp - Minister van Defensie 4 mei 2006

Henk Kamp - Minister van Defensie 4 mei 2006 Henk Kamp - Minister van Defensie 4 mei 2006 Dames en heren, Morgen is het 61 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. Hoewel de bevrijding van Nederlands-Indië nog enkele maanden op zich liet wachten,

Nadere informatie

TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS

TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK.

DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK. DE LEGALITEIT VAN DE INTERNATIONAALRECHTELIJKE RECHTVAARDIGINGSGRONDEN VOOR DE WESTERSE INTERVENTIES IN SYRIË EN IRAK STARTPUNT In beginsel art. 2 (4) HVN: geweldsverbod interstatelijke betrekkingen Uitzonderingen:

Nadere informatie

GROENLINKS. Een alternatieve strategie voor Afghanistan OPPOSITIETAFEL

GROENLINKS. Een alternatieve strategie voor Afghanistan OPPOSITIETAFEL GROENLINKS Een alternatieve strategie voor Afghanistan OPPOSITIETAFEL Tweede-Kamerfractie GroenLinks 20 november 2007 Alternatieve strategie voor Afghanistan Kernboodschap De ISAF-missie in Afghanistan

Nadere informatie

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam

Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2637 Advies Luchtaanvallen IS(IS) Datum 24 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008

Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008 Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008 Dames en heren, Goed hier te kunnen zijn. Nu bijna een jaar actief als staatssecretaris

Nadere informatie

De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden

De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden De NAVO is nog net zo actueel als 60 jaar geleden Maarten Haverkamp Dit jaar werd terecht uitgebreid stilgestaan bij de 60 e verjaardag van de NAVO. 60 jaar lang vormt het trans-atlantische bondgenootschap

Nadere informatie

Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië?

Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië? Belangen: Wel of niet ingrijpen in Syrië? Korte omschrijving werkvorm: Leerlingen moeten zich inleven in een permanent lid van de Veiligheidsraad van de VN. Ze gaan aan de slag met het vraagstuk of de

Nadere informatie

Stabiliteit in Afghanistan is afhankelijk van stabiliteit in Pakistan

Stabiliteit in Afghanistan is afhankelijk van stabiliteit in Pakistan COMMENTAAR juli 2007 Stabiliteit in Afghanistan is afhankelijk van stabiliteit in Pakistan door Kees Homan in: Vrede en Veiligheid, jaargang 36, 2007, nummer 2, blz 135 140 "In Afghanistan is sprake van

Nadere informatie

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen

Nadere informatie

Come home or go global, stupid

Come home or go global, stupid Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0058/1. Amendement. Sabine Lösing, Tania González Peñas namens de GUE/NGL-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL A8-0058/1. Amendement. Sabine Lösing, Tania González Peñas namens de GUE/NGL-Fractie 6.3.2019 A8-0058/1 1 Paragraaf 17 17. benadrukt voortdurende steun van de EU voor een inclusief vredes- en verzoeningsproces onder leiding van en gestuurd door Afghanistan zelf, met inbegrip van de uitvoering

Nadere informatie

Communicatie en strategie van de Afghaanse Taliban, vanuit het perspectief van het leiderschap

Communicatie en strategie van de Afghaanse Taliban, vanuit het perspectief van het leiderschap , vanuit het perspectief van het leiderschap Auteurs: Godfried Wessels Seran de Leede Edwin Bakker Samenvatting Op 28 december 2014 is een einde gekomen aan de ISAF-missie (International Security and Assistance

Nadere informatie

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004 De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag Den Haag, november 2004 Hierbij dank ik u mede namens de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I Opgave 2 Defensiesamenwerking in Europa Bij deze opgave horen tekst 3, figuur 1 en tekst 4. Inleiding In december 2017 is in de Europese Unie (EU) op het gebied van defensie een Permanente Gestructureerde

Nadere informatie

Bovendien stel ik vast dat democratie onder een buitenlandse bezetting geen betekenis heeft.

Bovendien stel ik vast dat democratie onder een buitenlandse bezetting geen betekenis heeft. Bovendien stel ik vast dat democratie onder een buitenlandse bezetting geen betekenis heeft. Gie Goris, Mondiaal Magazine (MO), 20 februari 2010 Malalai Joya: 'In de ware wereld leven de Afghaanse vrouwen

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Ap:TWEE JAAR NEDERLAND in

Ap:TWEE JAAR NEDERLAND in Ap:TWEE JAAR NEDERLAND in uruzgan: een evaluatie 5-2008 van wie is de noordpool? defensiewitboek frankrijk kosovo als splijtzwam inhoudsopgave 3 Redactioneel Twee jaar Nederland in Uruzgan: een evaluatie

Nadere informatie

Den Haag voor vrede en recht in Afghanistan

Den Haag voor vrede en recht in Afghanistan Den Haag voor vrede en recht in Afghanistan Den Haag is uniek in de wereld vanwege haar positie als internationale stad van vrede en recht. Den Haag is Legal Capital of the World. De derde VN-stad na New

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden.

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden. Toespraak minister A. van der Steur, Tuin van Bezinning, 10 juni 2015, Warnsveld. Majesteit, Dames en heren, Vrijheid kan niet bestaan zonder veiligheid. En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict

Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict Werkstuk Aardrijkskunde Irak conflict Werkstuk door T. 1373 woorden 12 december 2014 7 63 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Tussen wie gaat het conflict en wat is de kern van het conflict?

Nadere informatie

Toespraak Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken Dames, heren,

Toespraak Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken Dames, heren, Toespraak Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken Dames, heren, Een minister van Defensie is zich elke dag bewust van de ontwikkelingen in de wereld. Deze ontwikkelingen dwingen hem voortdurend

Nadere informatie

Vredesondersteunende operaties

Vredesondersteunende operaties Vredesondersteunende operaties Van blauw naar multi color Mr. drs. C. Homan VN-missie in Soedan Vredesoperaties moesten vroeger vooral vredelievend zijn en waren te veel afhankelijk van de goede wil van

Nadere informatie

Afghanistan docentenhandleiding

Afghanistan docentenhandleiding Afghanistan docentenhandleiding Docentenhandleiding Inhoud De situatie in Afghanistan wordt in het nieuws ondergesneeuwd door andere conflicten. Toch gaat daar de strijd voort. Bijna elke week zijn er

Nadere informatie

3 september 2014. Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten

3 september 2014. Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten 3 september 2014 Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van

Nadere informatie

Toekomst missie Uruzgan ( )

Toekomst missie Uruzgan ( ) Toekomst missie Uruzgan ( - 2010) Na de beslissing van Obama over het uitbreiden van de militaire inspanningen in Afghanistan en het terugtrekken vanaf 2011 en de oproep aan o.a. Nederland om in Afghanistan

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

14098/15 VER/mt 1 DG C 1

14098/15 VER/mt 1 DG C 1 Raad van de Europese Unie Brussel, 17 november 2015 (OR. fr) 14098/15 RESULTAAT BESPREKINGEN van: d.d.: 17 november 2015 aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties COAFR 334 CFSP/PESC 757

Nadere informatie

Overwegingen bij Nederlandse deelname aan VN-vredesoperaties: het beeld in conflict met de werkelijkheid Jaïr van der Lijn

Overwegingen bij Nederlandse deelname aan VN-vredesoperaties: het beeld in conflict met de werkelijkheid Jaïr van der Lijn Overwegingen bij Nederlandse deelname aan VN-vredesoperaties: het beeld in conflict met de werkelijkheid Jaïr van der Lijn Bij uitzending van militairen naar het buitenland verkiest de Nederlandse regering

Nadere informatie

Datum 19 september 2014 Betreft Beantwoording vragen van de leden van Laar en Sjoerdsma over de strijd tegen Ebola

Datum 19 september 2014 Betreft Beantwoording vragen van de leden van Laar en Sjoerdsma over de strijd tegen Ebola Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl DSH-2014.500215 Datum 19 september 2014

Nadere informatie

Allereerst wil ik je feliciteren met het ondernemen van actie en het downloaden van dit

Allereerst wil ik je feliciteren met het ondernemen van actie en het downloaden van dit Vliegangstcursus.com 2013 Introductie Allereerst wil ik je feliciteren met het ondernemen van actie en het downloaden van dit rapport. Dit toont aan dat je iemand bent die van plan is wat te gaan doen

Nadere informatie

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden

Nadere informatie

Inbreng debat Europese raad

Inbreng debat Europese raad Inbreng debat Europese raad Dagelijks zien wij de trieste beelden van vluchtelingen die zich melden aan de poorten van Europa. En gelukkig zien wij in Nederland velen die zich voor de opvang van vluchtelingen

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Unicef Hoofdstuk 1: Geschiedenis van Unicef Unicef is de Kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties (VN). De Verenigde Naties zijn een verbond van (bijna) alle landen van de wereld. Deze landen hebben

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Het doet mij genoegen u allen hier te verwelkomen. Dat klinkt obligaat, maar dat is het niet. Ik zal u vertellen waarom.

Het doet mij genoegen u allen hier te verwelkomen. Dat klinkt obligaat, maar dat is het niet. Ik zal u vertellen waarom. INLEIDING VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE, EIMERT VAN MIDDELKOOP, VOOR DE STARTCONFERENTIE VERKENNINGEN, 5 MAART 2008 Zeer geachte aanwezigen, Het doet mij genoegen u allen hier te verwelkomen. Dat klinkt

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 127 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 25 maart 2011

Nadere informatie

TOETSINGSKADER 2014 Inleiding

TOETSINGSKADER 2014 Inleiding TOETSINGSKADER 2014 Inleiding Op 28 juni 1995 boden de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie de Tweede Kamer een toetsingskader aan dat kon dienen ter structurering van de gedachtewisseling

Nadere informatie

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1 1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd

Nadere informatie

Roos van Leary. Mijn commentaar betreffende de score Mijn score was 4 punten van de 8.

Roos van Leary. Mijn commentaar betreffende de score Mijn score was 4 punten van de 8. Roos van Leary Beschrijving Boven-Samen (BS) dominant gedrag: leidend zelfdefinitie: ik ben sterker en beter dan jij; Ik overzie "het" definitie van de ander: jij bent zwak en hulpbehoevend relatiedefinitie:

Nadere informatie

Om der gerechtigheids wille? - over humanitaire interventie. Inleiding.

Om der gerechtigheids wille? - over humanitaire interventie. Inleiding. Om der gerechtigheids wille? - over humanitaire interventie. Inleiding. Zolang er mensen zijn op aarde, zijn er conflicten. Verschillen van mening, verschillen in bezit, in macht, de redenen voor conflicten

Nadere informatie

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese

Nadere informatie

uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties. Berckmoes-Duindam, Tweede Kamer.

uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties. Berckmoes-Duindam, Tweede Kamer. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, tijdens de uitreiking Herinneringsmedaille Vredesoperaties op 12 oktober 2012 te Apeldoorn. Let op. Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 116 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Macht en waarden in de wereldpolitiek

Macht en waarden in de wereldpolitiek Rik Coolsaet Macht en waarden in de wereldpolitiek Actuele vraagstukken in de internationale politiek Editie 2006-2007 2 Inhoud Inleiding... Deel 1. De jaren 90: het transitiedecennium 1. Van illusie naar

Nadere informatie

Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld

Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

Speech ter gelegenheid van de ontvangst van Nederlandse ambassadeurs door de Staten-Generaal, d.d. donderdag 29 januari 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer Het gesproken woord geldt Geachte

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode In 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Duitsland wil, onder leiding van Adolf Hitler, Europa veroveren. Na vijf jaar strijd en 55 miljoen doden geeft Duitsland

Nadere informatie

Schriftelijke vragen Van Bommel over de arrestatie van een Afghaanse burger in Kamp Holland en het gebruik van particuliere beveiligingsbedrijven

Schriftelijke vragen Van Bommel over de arrestatie van een Afghaanse burger in Kamp Holland en het gebruik van particuliere beveiligingsbedrijven Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 29 februari 2008 Ons kenmerk D/2008003878

Nadere informatie

Instelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie

Instelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie 951-370 Instelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie nr. Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld (wordt door griffie ingevuld als antwoorden

Nadere informatie

De vluchtelingencrisis: oplossingen en inzichten van kinderen

De vluchtelingencrisis: oplossingen en inzichten van kinderen Door rechtopmigratie op 8 oktober, 2015-00:00 foto, school in Nederland uit 1937 De aanslepende vluchtelingencrisis en de daar bijhorende verklaringen van bepaalde politici heeft niemand onberoerd gelaten.

Nadere informatie

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.

Nadere informatie

Ledenpanel Januari 2016

Ledenpanel Januari 2016 Ledenpanel Januari 2016 Status: Afgesloten Begindatum: 27-01-2016 Einddatum: 02-02-2016 Live: 7 dagen Vragen: 20 Talen: nl Panelgrootte: 3.266 Bounced: 5 (0,2%) Geweigerd: 27 (0,8%) Gedeeltelijk geantwoord:

Nadere informatie

B8-0237/2017 } B8-0241/2017 } RC1/REV/Am. 7

B8-0237/2017 } B8-0241/2017 } RC1/REV/Am. 7 B8-0241/2017 } RC1/REV/Am. 7 7 Overweging P bis (nieuw) P bis. overwegende dat de Leavecampagne grotendeels gewonnen heeft dankzij de kwesties van het controleren van de immigratie, het terughalen van

Nadere informatie

Het was de leden van de jury en mij opnieuw een groot genoegen ook dit jaar weer te duiken in het boeiende vak van overheidsmanager.

Het was de leden van de jury en mij opnieuw een groot genoegen ook dit jaar weer te duiken in het boeiende vak van overheidsmanager. JURYRAPPORT Dames en heren, Het was de leden van de jury en mij opnieuw een groot genoegen ook dit jaar weer te duiken in het boeiende vak van overheidsmanager. Zoals u wellicht weet, begint de jury in

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

DAG VAN DE VLUCHTELING

DAG VAN DE VLUCHTELING DAG VAN DE VLUCHTELING 20 juni Inleiding De Verenigde Naties hebben 20 juni uitgeroepen tot Internationale Dag van de Vluchteling. Wereldwijd is er dan aandacht voor het lot van vluchtelingen. In deze

Nadere informatie

Op de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden!

Op de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! Op de vlucht 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! 2) Waar komen de vluchtelingen vandaan? Syrië Sinds in

Nadere informatie

de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog

de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog doel inzicht krijgen in het belang van en ervaren van mentale vaardigheden

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon DWH/LC T 070-3485226 F 070-3485472

Nadere informatie

Mantelzorg, waar ligt de grens?

Mantelzorg, waar ligt de grens? Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in

Nadere informatie

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief

Nadere informatie

#1, 5 July 2007 Clingendael Security and Conflict Programme (CSCP) Inleiding ISAF ISAF in cijfers:

#1, 5 July 2007 Clingendael Security and Conflict Programme (CSCP) Inleiding ISAF ISAF in cijfers: CSCP Policy Brief #1, 5 July 2007 Clingendael Security and Conflict Programme (CSCP) De Nederlandse militaire missie in Uruzgan: voorwaarden voor verlengen of niet verlengen Inleiding Op 1 augustus 2006

Nadere informatie

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie) Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Nadere informatie

Eén Korea, twee landen

Eén Korea, twee landen 1 Doelgroep De lesbrief is bedoeld voor leerlingen in de onderbouw vmbo, havo en vwo. Het uitwerken van de opdrachten kost de leerling ongeveer een tot anderhalf lesuur (van 50 minuten). De onderzoeksvragen

Nadere informatie

2014D Lijst van vragen

2014D Lijst van vragen 2014D35849 Lijst van vragen De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister van Defensie over de brief van 1 oktober 2014, houdende een uiteenzetting van het algemene

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Contactpersoon S. Kaasjager T 070-3485230

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Wat gaan we doen? De opvolging van de F-16 De kandidaten De JSF Is de JSF de beste keuze? Conclusies Ik

Nadere informatie

Voorstel van resolutie. betreffende het onderhandelen van een cultureel samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Republiek China (Taiwan)

Voorstel van resolutie. betreffende het onderhandelen van een cultureel samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Republiek China (Taiwan) stuk ingediend op 1536 (2011-2012) Nr. 1 21 maart 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heren Filip Dewinter, Frank Creyelman en Christian Verougstraete en mevrouw Marijke Dillen betreffende het

Nadere informatie

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst

Nadere informatie

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Dames en heren, Er wordt tegenwoordig veel gefeest in Nederland. We vieren 100 jaar Vredespaleis,

Nadere informatie

Grotere rol voor UNAMA in Afghanistan

Grotere rol voor UNAMA in Afghanistan 6 VN Forum 2009-2 Grotere rol voor UNAMA in Afghanistan door Kees Homan* De veiligheid blijft verslechteren. De resultaten van internationale inspanningen en van de overheid op het gebied van hulp zijn

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken

Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken Houvast en perspectief voor de krijgsmacht: keuzes maken Hans Rouw en Cor Oudes Het debat over de krijgsmacht is met de publicatie van de Verkenningen door het ministerie van Defensie voorzien van een

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Toespraak Commandant der Strijdkrachten, Generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van het reservistensymposium op 2 december 2013, te Hilversum.

Toespraak Commandant der Strijdkrachten, Generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van het reservistensymposium op 2 december 2013, te Hilversum. De krijgsmacht in verandering Toespraak Commandant der Strijdkrachten, Generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van het reservistensymposium op 2 december 2013, te Hilversum. Let op: Alleen gesproken

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6

T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 28 676 NAVO Nr. 117 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Afghanistan: dromen en werkelijkheid bij ruimtelijke planning door de VN

Afghanistan: dromen en werkelijkheid bij ruimtelijke planning door de VN Afghanistan: dromen en werkelijkheid bij ruimtelijke planning door de VN Wouter 26 maart 2009 Stellingen: In een (post) conflict situatie zoals Afghanistan heb je dromen nodig, anders is ruimtelijke planning

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

Hedendaagse conflicten vereisen een geïntegreerde politiek-militaire oplossing

Hedendaagse conflicten vereisen een geïntegreerde politiek-militaire oplossing 18 VNFORUM 2012/1 Hedendaagse conflicten vereisen een geïntegreerde politiek-militaire oplossing Kees Homan* Vredesoperaties (tegenwoordig veelal vredesondersteunende operaties genoemd), aangestuurd door

Nadere informatie

Datum 30 september 2014 Betreft Beantwoording vragen van het lid Omtzigt over de onthulling over steun Turkije aan Al Qaeda

Datum 30 september 2014 Betreft Beantwoording vragen van het lid Omtzigt over de onthulling over steun Turkije aan Al Qaeda Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl 0464/2014 Uw Referentie 2014Z16198 Datum

Nadere informatie

Interventie Syrië. Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht

Interventie Syrië. Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht Oudemanhuispoort 4-6 1012 CN Amsterdam Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 5252833 Interventie Syrië Datum 29 augustus 2013 Opgemaakt

Nadere informatie

Een adequaat volkenrechtelijk mandaat: het debat over de rechtsgrond van missies met inzet van Nederlandse militairen

Een adequaat volkenrechtelijk mandaat: het debat over de rechtsgrond van missies met inzet van Nederlandse militairen Een adequaat volkenrechtelijk mandaat: het debat over de rechtsgrond van missies met inzet van Nederlandse militairen Door Dick LEURDIJK 1 in: ARMEX, 91e jaargang nummer 3, juni 2007 Nederland stemt het

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:

Nadere informatie

Majesteit, De stroom van vluchtelingen is de grootste sinds de

Majesteit, De stroom van vluchtelingen is de grootste sinds de 1 Toespraak tijdens de Nieuwjaarsontvangst van Zijne Majesteit de Koning in het Koninklijk Paleis te Amsterdam op 12 januari 2015 door de Voorzitter van de Eerste Kamer, Mr. A. Broekers-Knol Majesteit,

Nadere informatie

Het waarom van ons aanbod

Het waarom van ons aanbod Pagina 1 van 5 - scroll Het waarom van ons aanbod Mensen laten zich leiden door ervaringen en de betekenis die zij daaraan hebben gegeven. Daarmee besturen zij zichzelf en daarmee geven zij iedere keer

Nadere informatie

Reputatiemanagement en CDA. Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA

Reputatiemanagement en CDA. Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA Reputatiemanagement en CDA Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA Opzet presentatie 2 1. Trends en ontwikkelingen 2. Verkiezingen 2010: verval CDA en JPB 3. Wat doen bij reputatieschade

Nadere informatie

My job is not to reason why but to do and die

My job is not to reason why but to do and die My job is not to reason why but to do and die Niels Roelen Het is niet aan militairen om zich publiekelijk uit te spreken aangezien zij slechts een uitvoeringsorgaan van de politiek zijn. De Amerikaanse

Nadere informatie