DRINKWATERPEILING Marktonderzoek bij huishoudelijke gebruikers

Transcriptie

1 DRINKWATERPEILING 2011 Marktonderzoek bij huishoudelijke gebruikers

2 DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Drinkwaterpeiling 2011 Marktonderzoek bij huishoudelijke gebruikers Samenstellers Ellen Wailly Pieter Coppens Ingeborg Limbourg Afdeling Staf Administrateur-generaal, Dienst Reguleringsinstantie, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) Samenvatting In dit rapport worden de resultaten voorgesteld van het marktonderzoek dat eind 2010 werd uitgevoerd naar het drinkwatergebruik en de drinkwaterprijs bij huishoudelijke gebruikers. Wijze van refereren VMM, Drinkwaterpeiling 2011, Marktonderzoek bij huishoudelijke gebruikers Verantwoordelijke uitgever Philippe D Hondt, afdelingshoofd Lucht, Milieu en Communicatie Vlaamse Milieumaatschappij Depotnummer D/2011/6871/005 2

3 INHOUDSTAFEL DOEL...5 METHODOLOGIE...5 RESULTATEN...7 Kennis drinkwatermaatschappij... 7 Gebruik leidingwater als drinkwater... 9 Kennis drinkwaterfactuur Inhoud waterfactuur Controle waterfactuur Kennis gratis water Perceptie prijs en prijsevolutie Evolutie leidingwaterprijs laatste 5 jaar Perceptie prijs/kwaliteit leidingwater Kennis prijs leidingwater Invloed prijsstijging Informatiebehoefte en communicatie CONCLUSIES...23 Kennis drinkwatermaatschappij Gebruik leidingwater als drinkwater Kennis drinkwaterfactuur Perceptie prijs en prijsevolutie Invloed prijsstijging Informatiebehoefte en communicatie

4 LIJST MET FIGUREN EN TABELLEN Figuur 1: Distributiegebieden drinkwatermaatschappijen situatie 2010 Tabel 1: Verdeling van de weerhouden enquêtes t.o.v. de drinkwatermaatschappijen Tabel 2: Kennis drinkwatermaatschappij Tabel 3: Drinken van leidingwater Tabel 4: Analyse drinken van leidingwater per provincie Tabel 5: Reden zelden of nooit drinken van leidingwater Tabel 6: Kennis van componenten integrale waterfactuur Tabel 7: Controle van de waterfactuur Tabel 8: Kennis over gratis water Tabel 9: Kennis over gratis water per provincie Tabel 10: Perceptie prijsstijging leidingwater Tabel 11: Perceptie prijs-kwaliteit leidingwater in functie van bepaalde stellingen Tabel 12: Vergelijking tevredenheid prijs-kwaliteit met andere nutsvoorzieningen Tabel 13: Kennis van de prijs van 1 liter leidingwater Tabel 14: Waterverbruik in geval van prijsstijging per activiteit Tabel 15: Impact prijsstijging per activiteit Tabel 16: Informatiewens per provincie Tabel 17: Informatiewens per leeftijdscategorie Tabel 18: Waarover informatie ontvangen? Tabel 19: Hoe informatie ontvangen? 4

5 DOEL Eind 2010 voerde de WaterRegulator een peiling uit bij de Vlaamse bevolking naar het ervaren van drinkwater en de drinkwaterprijs. Het opzet van dit marktonderzoek is drieledig. Het in kaart brengen van de perceptie van de Vlaamse bevolking ten aanzien van drinkwater en de drinkwaterprijs laat toe klemtonen te leggen bij het invullen van de opdracht van de WaterRegulator. Daarnaast zal, door het regelmatig uitvoeren van een dergelijk marktonderzoek, de evolutie van de perceptie van drinkwater en de prijs ervan in kaart gebracht en geëvalueerd worden. Tenslotte is het kennen van bepaalde gevoeligheden belangrijk voor de communicatie van de Vlaamse Milieumaatschappij en de WaterRegulator ten aanzien van de klanten van de drinkwatermaatschappijen. METHODOLOGIE De marktbevraging werd in opdracht van de WaterRegulator uitgevoerd door ivox tussen 17 en 21 december Het betrof een online bevraging die gericht werd aan huishoudelijke watergebruikers. Industriële gebruikers werden niet meegenomen in het onderzoek. Omdat deze enquête een peiling is naar parate kennis omtrent kennis en perceptie van drinkwater en zijn prijs werd de deelnemers gevraagd geen informatie in te winnen bij het invullen. Zo werd uitdrukkelijk gevraagd om de laatste drinkwaterfactuur niet te bekijken. Het invullen van de vragenlijst nam zo n 10 minuten in beslag. Er werden volledig ingevulde enquêtes weerhouden. De resultaten zijn representatief voor de Vlaamse bevolking voor wat betreft : - Geslacht - Leeftijdsverdeling - Provincie - Opleidingsniveau 5

6 Bij het weerhouden van de representatieve enquêtes werd geen rekening gehouden met de verdeling van de verschillende drinkwatermaatschappijen over de Vlaamse bevolking. Onderstaande tabel 1 toont evenwel aan dat de weerhouden enquêtes nagenoeg op dezelfde manier verdeeld zijn over de verschillende maatschappijen zoals de Vlaamse bevolking verdeeld is over deze maatschappijen. Tabel 1: Verdeling van de weerhouden enquêtes t.o.v. de drinkwatermaatschappijen Aandeel Aandeel in bedeling Drinkwatermaatschappij weerhouden enquêtes van de Vlaamse bevolking AWW 9,1% 9,4% Brabant Water (NL) 0,0% 0,0% GW Hoeilaart 0,0% 0,2% GW Knokke-Heist 0,3% 0,5% IWM 1,1% 1,7% IWVA 0,8% 1,0% IWVB 3,0% 3,8% PIDPA 19,2% 18,5% SW Aalst 0,0% 0,0% SW Sint-Niklaas 0,0% 0,8% TMVW 17,4% 19,6% VIVAQUA 0,7% 0,6% VMW 48,4% 43,9% Eindtotaal 100% 100% 6

7 RESULTATEN Enkel de relevante verschillen tussen de geslachten, de leeftijdscategorieën, de opleidingsniveaus, de provincies en de drinkwatermaatschappijen worden hieronder besproken. De in dit document besproken relevante verschillen zijn in de tabellen rood gekleurd en cursief geschreven. De statistisch significante verschillen hebben een gearceerde achtergrond gekregen. Kennis drinkwatermaatschappij Het openbaar waterdistributienetwerk in de 308 Vlaamse gemeenten wordt momenteel beheerd door 13 exploitanten van een openbaar waterdistributienetwerk (verder drinkwatermaatschappijen genoemd). De kleinsten in Vlaanderen, SW Aalst en Brabant Water 1, beheren slechts een heel beperkt netwerk voor de waterlevering aan respectievelijk 2 en klanten. Figuur 1: Distributiegebieden drinkwatermaatschappijen situatie Brabant Water is een Nederlandse drinkwatermaatschappij die instaat voor het beheer van een deel van het openbaar waterdistributienetwerk in Baarle-Hertog. 7

8 De drinkwatermaatschappijen zijn het eerstelijnsaanspreekpunt bij vragen van inwoners over watervoorziening. Door het bevragen van de kennis van de eigen drinkwatermaatschappij wordt gepeild naar de betrokkenheid bij de eigen watervoorziening. Resultaat bevraging Van de ondervraagden stelt 80% zijn drinkwaterleverancier te kennen. Aan deze deelnemers werd gevraagd de naam van deze maatschappij in te vullen. Doordat ook de postcode van de woonplaats van de deelnemer gekend is en de WaterRegulator beschikt over gegevens van de actieve drinkwatermaatschappijen per postcode, kan de correctheid van het resultaat nagegaan worden. 61% van de deelnemers die stellen hun drinkwaterleverancier te kennen (van 80% van de deelnemers aan de enquête dus), slaagden er ook in de correcte naam van hun drinkwatermaatschappij in te vullen. Bij de beoordeling van de correctheid van ingevoerde naam werden verschillen tussen afkortingen en volledig weergegeven namen, en verschillen in hoofdlettergebruik als juist beschouwd. Bekijken we de totale steekproef dan kan besloten worden dat van alle deelnemers aan dit onderzoek slechts 49% de juiste naam van zijn drinkwatermaatschappij kon invullen. Op te merken is wel dat de kennis van de waterleverancier sterk varieert tussen de drinkwatermaatschappijen. Zo kent 83% van de bevraagde PIDPA-klanten zijn maatschappij, terwijl de gemeentelijke waterdienst Knokke-Heist, VIVAQUA en IWVB blijkbaar veel minder gekend zijn bij hun bevraagde klanten. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat voor deze maatschappijen slechts een heel beperkt aantal klanten bevraagd werd en het bijgevolg niet mogelijk is om hier sluitende conclusies uit te trekken. Het relatief lage percentage voor VMW, de grootste watermaatschappij in Vlaanderen, is deels te verklaren door het feit dat vrij veel bevraagden hun watermaatschappij min of meer blijken te kennen maar zich vergissen in de opeenvolging van de letters (bijvoorbeeld VWM i.p.v. VMW). Deze vergissingen zijn geklasseerd als fout. Tabel 2: Kennis drinkwatermaatschappij Drinkwatermaatschappij AWW Aantal deelnemers 91 Aantal blanco 6 Aantal fout 33 Aantal correct 52 Aandeel correct 57,1% IWM ,3% IWVA ,5% IWVB ,7% Knokke-Heist ,0% PIDPA ,8% TMVW ,8% VIVAQUA ,3% VMW ,6% Eindtotaal % 8

9 95% van de ondervraagden stelt in het voorbije jaar geen contact opgenomen te hebben met zijn drinkwatermaatschappij, los van de meteropname. Deze 95% is over alle provincies en drinkwatermaatschappijen gelijk verspreid zodat ze geen invloed heeft op de gekendheid van de drinkwatermaatschappij zoals in bovenstaande tabel 2 opgenomen. Gebruik leidingwater als drinkwater Drinkwater moet aan heel hoge kwaliteitseisen voldoen. Aan de hand van een controleprogramma wordt regelmatig gecontroleerd of het leidingwater aan al de normen voldoet. Onderzoek wijst uit dat het gedistribueerde water in ruime mate voldoet aan de gestelde kwaliteitsnormen en dat het dus perfect geschikt is om als drinkwater gebruikt te worden. Resultaat bevraging Minder dan de helft van de ondervraagden (41%) drinkt dagelijks leidingwater. Bijna een kwart van de deelnemers (23%) beweert zelfs nooit kraantjeswater te drinken Het dagelijks drinken van leidingwater neemt wel toe met de leeftijd. Zo stelt 49% van de 50-plussers dagelijks kraantjeswater te drinken ten opzichte van 36% van de ondervraagden in de leeftijdscategorie van 20 tot 34 jaar. Verder blijkt uit de analyse van de antwoorden ook een opmerkelijk verschil tussen mannen en vrouwen. Het aantal vrouwen dat stelt nooit kraantjeswater te drinken (27%) is statistisch significant hoger dan het aantal mannen dat dit stelt. Tegelijkertijd is de dagelijks-drinkers groep van de ondervraagden ook meer vrouwelijk (43%). Vrouwen lijken dus bewuster juist wel of juist nooit leidingwater te drinken. Tabel 3: Drinken van leidingwater Hoe vaak drinkt u water van de kraan (kraantjeswater)? Geslacht Leeftijd Totaal Vlaanderen Man Vrouw j j j. Dagelijks 41,0% 39,2% 42,7% 36,2% 36,5% 48,8% Een paar keer per week 13,6% 15,6% 11,5% 14,4% 14,7% 11,8% Een paar keer per maand 7,0% 8,2% 5,8% 11,6% 5,8% 4,7% Een paar keer per jaar 15,2% 17,3% 13,2% 15,4% 18,1% 12,5% Nooit 23,2% 19,7% 26,7% 22,4% 24,9% 22,2% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 9

10 Bij analyse van de resultaten per provincie blijkt dat in Limburg (46%) het vaakst dagelijks water van de kraan gedronken wordt en in West-Vlaanderen het minst (32%). Bovendien valt op dat één op drie West-Vlaamse respondenten meedeelt nooit kraantjeswater te drinken. Dit is een statistisch significant veel hoger percentage dan in de andere provincies, waar meer kraantjeswater gedronken wordt. Tabel 4: Analyse drinken van leidingwater per provincie Hoe vaak drinkt u water van de kraan (kraantjeswater)? Totaal West- Oost- Vlaams- Vlaanderen Vlaanderen Vlaanderen Brabant Antwerpen Limburg Dagelijks 41,0% 32,4% 40,9% 42,2% 43,4% 45,9% Een paar keer per week 13,6% 14,6% 12,7% 14,4% 12,4% 14,7% Een paar keer per maand 7,0% 6,2% 5,9% 10,9% 5,9% 7,5% Een paar keer per jaar 15,2% 13,5% 14,7% 15,2% 17,4% 14,3% Nooit 23,2% 33,3% 25,8% 17,3% 20,8% 17,6% 100% 100% 100% 100% 100% 100% In de enquête werd ook gepeild naar de reden waarom zelden of nooit kraantjeswater gedronken wordt. Als voornaamste oorzaak is aangevinkt dat er altijd flessenwater in het huishouden voorhanden is (26%), gevolgd door het niet lekker smaken van het kraantjeswater (15%), het niet vertrouwen van het kraantjeswater (11%) en het bevatten van teveel kalk (11%). Uit analyse van de antwoorden kan geen verklaring gevonden worden voor het beduidend minder drinken van kraantjeswater in West-Vlaanderen. Geen enkele van de aangehaalde redenen werd door West-Vlaamse respondenten significant meer aangevinkt. Tabel 5: Reden zelden of nooit drinken van leidingwater Waarom drinkt u zelden of nooit water van de kraan? Er is altijd flessenwater beschikbaar in mijn huishouden 26,1% Smaakt niet lekker 14,8% Ik vertrouw het niet 11,4% Bevat teveel kalk 11,3% Andere 4,9% Ruikt niet lekker 3,5% Het is niet zuiver 2,0% Slechte kwaliteit 1,2% Het ziet er niet goed uit 1,0% Te duur 0,5% Bevat minder mineralen dan flessenwater 0,10% 10

11 Kennis drinkwaterfactuur Inhoud waterfactuur Sinds de reorganisatie van de watersector betaalt elke abonnee van een drinkwatermaatschappij in Vlaanderen via de integrale waterfactuur ook voor de afvoer én voor de zuivering van het afvalwater afkomstig van het verbruikte leidingwater. Met andere woorden, de abonnee betaalt zowel voor de productie en levering van zijn leidingwater als voor de afvoer en zuivering van zijn afvalwater via één (drinkwater)factuur. In het marktonderzoek werd gepeild naar de kennis van de deelnemers over de componenten van deze waterfactuur. Resultaat bevraging Een opvallend resultaat is dat de kennis van de integrale waterfactuur vrij groot blijkt. Meer dan 80% van de respondenten bevestigt immers dat de kost voor de zuivering van afvalwater vervat zit in de drinkwaterfactuur. Deze kennis is wel beduidend kleiner voor de afvoer van afvalwater (58%). Opvallend is evenwel ook dat 30% van de deelnemers meent dat ook het onderhoud van waterwegen vervat zit in de prijs en 10% denkt dat ook betaald wordt voor het gebruik van hemelwater. Tabel 6: Kennis van componenten integrale waterfactuur Welke kosten zijn, volgens u, vervat in de rekening van uw kraantjeswater? Productie van drinkwater 71,6% Levering van drinkwater 87,7% Afvoer van afvalwater 57,8% Zuivering van afvalwater 81,8% Onderhoud van waterwegen (kanalen, rivieren, ) 30,3% Gebruik van hemelwater (regenwater) 9,0% Administratieve kosten van de waterleverancier 80,7% Andere 2,0% 11

12 Controle waterfactuur In de peiling werd gevraagd in welke mate de waterfactuur bekeken wordt. Dit kan een indicatie geven over de bezorgdheid van de respondent over de correctheid van zijn factuur of over de eventuele stijging van het te betalen bedrag. Resultaat bevraging Ongeveer de helft van de deelnemers stelt de waterfactuur vluchtig te overlopen. De controle van de waterfactuur stijgt naarmate de leeftijd van de respondent stijgt. Zo stelt 32% van de 50- tot 70-jarigen de waterfactuur aandachtig te lezen ten opzichte van slechts 18% van de 20- tot 34-jarigen. Ook tussen de verschillende opleidingsniveaus blijken er significante verschillen te zijn. Deelnemers met een diploma van hoogstens lager middelbaar stellen duidelijk meer dan andere categorieën hun waterfactuur heel grondig na te kijken. Tabel 7: Controle van de waterfactuur In welke mate controleert u uw waterfactuur? Leeftijd Diploma Hoogstens Totaal Vlaanderen j j j. lager middelbaar Hoger middelbaar Hoger onderwijs Ik kijk ze helemaal niet na 15,5% 26,3% 14,0% 8,5% 16,7% 14,8% 15,4% Ik overloop ze vluchtig 52,4% 49,6% 58,6% 48,7% 43,1% 54,0% 56,7% Ik lees ze aandachtig 24,3% 18,2% 21,1% 32,0% 27,1% 25,9% 20,7% Ik controleer ze heel grondig 7,8% 5,9% 6,2% 10,7% 13,1% 5,4% 7,2% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% De energiefactuur wordt in het algemeen veel grondiger gecontroleerd dan de waterfactuur. Volgens een bevraging van de VREG (2010) controleert maar liefst 41% van de bevraagden zijn energiefactuur grondig. Voor de waterfactuur blijkt slechts 8% van de Vlaamse bevolking deze heel grondig na te kijken. Dit verschil kan allicht verklaard worden door de grotere impact van de energiefactuur op een huishoudbudget. Uit het huishoudbudgetonderzoek (2008) van de FOD Economie blijkt namelijk dat de elektriciteitsfactuur gemiddeld 2% vertegenwoordigt in een budget tegenover gemiddeld 0,6% voor de waterfactuur. De grotere aandacht in de media voor elektriciteit en de reclamecampagnes van elektriciteitsleveranciers spelen waarschijnlijk ook een rol. Een niet onbelangrijk gegeven is hier uiteraard ook het feit dat een consument een vrije keuzemogelijkheid heeft wat betreft zijn elektriciteitsleverancier. Die vrije keuze is niet mogelijk voor zijn waterleverancier. Deze keuze wordt gemaakt door een gemeente voor zijn inwoners. 12

13 Kennis gratis water De kost die elke abonnee betaalt voor de productie en levering van leidingwater, wordt aangerekend via een vaste vergoeding (abonnementsgeld en/of meterhuur) en een variabele vergoeding (afhankelijk van de hoeveelheid verbruikt water). Per gedomicilieerde ontvangt elke abonnee jaarlijks 15m³ gratis water. Dit wil zeggen dat voor de eerste 15m³ verbruik per persoon per jaar het tarief van de variabele vergoeding voor productie en levering van leidingwater 0 /m³ bedraagt. In de bevraging werd gepeild naar de kennis van deze maatregel. Resultaat bevraging Bijna 60% van de ondervraagden gaat akkoord met de stelling dat gratis water geleverd wordt. Tussen de verschillende leeftijdscategorieën is een significant verschil op te merken over de kennis van deze maatregel. De kennis blijkt groter te zijn bij mannen dan bij vrouwen en blijkt toe te nemen met de leeftijdscategorie. Eerder is gebleken dat ook net de leeftijdscategorie van 50- tot 70-jarigen zijn waterfactuur grondiger bekijkt en controleert. Meer controle van de waterfactuur resulteert dus wellicht ook in meer kennis. Tabel 8: Kennis over gratis water Ik krijg jaarlijks een bepaalde hoeveelheid gratis drinkwater. Geslacht Leeftijd Totaal Vlaanderen Man Vrouw j j j. Niet akkoord 11,6% 11,3% 11,8% 13,5% 10,2% 11,3% Akkoord 56,9% 60,9% 53,0% 44,1% 58,7% 65,1% Geen mening 31,5% 27,9% 35,2% 42,4% 31,1% 23,5% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 13

14 Opmerkelijk is ook dat de kennis van het gratis water varieert tussen de provincies. In de provincie West-Vlaanderen is men meer vertrouwd met het gegeven van het gratis water dan in de provincie Antwerpen. Tabel 9: Kennis over gratis water per provincie Ik krijg jaarlijks een bepaalde hoeveelheid gratis drinkwater West- Oost- Vlaams- Vlaanderen Vlaanderen Brabant Antwerpen Limburg Niet akkoord 11,5% 11,8% 8,9% 11,9% 13,8% Akkoord 63,3% 57,3% 61,7% 50,1% 55,9% Geen mening 25,2% 30,9% 29,5% 38,0% 30,2% 100% 100% 100% 100% 100% Als we dit resultaat vergelijken met de kennis van de Vlaamse bevolking over de gratis elektriciteit dan stellen we vast dat er iets minder kennis is over de gratis water maatregel. Uit een onderzoek van de VREG in 2010 blijkt immers dat 69 % van de bevraagden de maatregel van gratis elektriciteit kent. De VREG merkt in haar onderzoek ook op dat de jongeren (jonger dan 35 jaar) minder op de hoogte zijn van de maatregel. Deze vaststelling sluit aan bij de eerdere vaststelling dat jongeren hun waterfactuur minder controleren. Een verklaring zou kunnen zijn dat jongeren algemeen minder geïnteresseerd zijn in hun facturen. 14

15 Perceptie prijs en prijsevolutie Evolutie leidingwaterprijs laatste 5 jaar De integrale prijs ( /m³) van de waterfactuur voor de periode steeg voor een gemiddeld gezin 2 in Vlaanderen met gemiddeld zo n 54%. In de enquête werd gepeild naar de perceptie van de prijsevolutie. Resultaat bevraging Meer dan 70% van de ondervraagden stelt een prijsstijging van het leidingwater de voorbije 5 jaar gevoeld te hebben. Bijna 40% stelt zelfs dat het kraantjeswater veel duurder geworden is. Vooral de deelnemers uit de hogere leeftijdscategorieën merken op dat leidingwater duurder is geworden. Zo stelt 44% van de 35- tot 49-jarigen dat kraantjeswater veel duurder is geworden t.o.v. van slechts 22% van de deelnemers tussen 20 en 34 jaar. Tabel 10: Perceptie prijsstijging leidingwater Is de prijs van kraantjeswater, volgens u, gewijzigd tijdens de afgelopen 5 jaar? Leeftijd Diploma Totaal Vlaanderen j j j. Hoogstens Lager middelbaar Hoger middelbaar Hoger onderwijs Het is veel goedkoper geworden 0,1% 0,0% 0,0% 0,3% 0,0% 0,2% 0,0% Het is een beetje goedkoper geworden 0,4% 0,7% 0,3% 0,3% 0,4% 0,5% 0,3% Het is ongeveer hetzelfde gebleven 9,4% 13,9% 7,0% 8,2% 8,2% 9,7% 9,9% Het is een beetje duurder geworden 34,4% 31,4% 33,8% 37,3% 35,4% 34,8% 33,3% Het is veel duurder geworden 37,2% 21,9% 43,6% 42,9% 41,3% 35,3% 36,7% Weet ik niet 18,5% 32,1% 15,4% 11,1% 14,7% 19,5% 19,8% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 2 Gemiddeld gezin als basis voor deze berekening is 2,37 personen en een gezinsverbruik van 87 m³ per jaar 15

16 Perceptie prijs/kwaliteit leidingwater Aan de hand van 6 gerichte vragen werd gepeild naar de ervaring van de prijs van water. Hierbij aansluitend werd ook de perceptie van de verhouding van prijs en kwaliteit voor andere nutsvoorzieningen nagegaan. Resultaat bevraging Iets minder dan 60 % van de ondervraagden, met een piek van bijna 70% bij de jongeren, stelt de prijs van kraantjeswater niet te kennen. De perceptie van de kennis van de prijs van water neemt toe met de leeftijd. Opmerkelijk bij de antwoorden op de overige 5 gerichte vragen is het grote aantal ondervraagden dat als antwoord geen mening of noch akkoord, noch niet akkoord aanvinkte. Deze worden in onderstaande tabellen 11 en 12 weergegeven als geen antwoord. Dit geeft reeds aan dat de ondervraagden niet echt begaan zijn met de prijs van water. Deze vaststelling kan ook afgeleid worden uit de verdere analyse van de antwoorden. Ongeveer de helft van de ondervraagden stelt dat de uitgaven voor kraantjeswater geen groot deel van hun huishoudbudget vertegenwoordigen. Het huishoudbudgetonderzoek van de FOD Economie geeft aan dat het aandeel van de drinkwaterfactuur in het huishoudbudget voor een gemiddeld Vlaams gezin in 2008 zo n 0,6% bedroeg. Dit is een relatief klein aandeel. Uit de enquête blijkt dat de ervaring van het aandeel van de waterfactuur in het totaal huishoudbudget toeneemt met de leeftijd van de respondenten. Anderzijds neemt deze perceptie af bij toename van de scholingsgraad. Er zijn geen exacte cijfers gekend over het aandeel van de waterfactuur in het huishoudbudget rekening houdend met opleidingsniveau en leeftijd van het gezin, zodat deze vaststellingen niet kunnen getoetst worden aan de werkelijkheid. Het vermoeden bestaat wel dat gemiddeld het huishoudbudget van ouderen en laaggeschoolden kleiner is. (cfr. Bevolkingsgroepen onder de armoededrempel VRIND 2010). Iets meer dan een derde van de deelnemers geeft aan dat kraantjeswater een goede prijs-kwaliteit verhouding heeft. Vooral ouderen en hoger geschoolden gaan akkoord met deze stelling. Op de vraag of de prijs van kraantjeswater een correcte prijs is geeft meer dan twee derde van de ondervraagden geen antwoord. Hoger geschoolden gaan eerder akkoord met deze stelling dan lager geschoolden. Over het wakker liggen van de prijs van kraantjeswater zijn de meningen nagenoeg gelijk verdeeld over akkoord, niet akkoord en geen mening. Toch stelt meer dan de helft van de ondervraagden wel geïnteresseerd te zijn in de prijs van leidingwater. Deze interesse neemt duidelijk toe met de leeftijd. 16

17 Tabel 11: Perceptie prijs-kwaliteit leidingwater in functie van bepaalde stellingen Perceptie van prijs - kwaliteit van leidingwater: in welke mate gaat u akkoord met volgende uitspraken Leeftijd Totaal Vlaanderen j j. Hoogstens Lager j. middelbaar Diploma Hoger middelbaar Hoger onderwijs Niet akkoord 18,9% 11,9% 17,8% 25,1% 20,0% 17,6% 19,6% Akkoord 57,3% 67,3% 55,6% 51,3% 58,3% 55,3% 58,9% Ik ken de prijs van kraantjeswater niet Geen antwoord 23,9% 20,8% 26,6% 23,6% 21,7% 27,1% 21,5% De uitgaven voor kraantjeswater vertegenwoordigen een groot deel van mijn huishoudbudget Niet akkoord Akkoord Geen antwoord 49,5% 16,3% 34,3% 49,4% 9,6% 41,0% 52,6% 14,9% 32,5% 46,4% 22,7% 30,8% 38,0% 23,6% 38,3% 47,1% 15,1% 37,7% 59,7% 12,7% 27,6% Niet akkoord 16,8% 13,9% 18,7% 17,1% 19,6% 17,5% 14,1% Kraantjeswater heeft een goede prijs/kwaliteit verhouding Akkoord Geen antwoord 36,2% 47,1% 34,1% 52,0% 33,8% 47,5% 40,1% 42,9% 36,3% 44,0% 31,4% 51,0% 41,6% 44,3% Niet akkoord 20,6% 16,1% 22,2% 22,4% 26,1% 18,8% 18,8% Akkoord 19,1% 23,9% 16,7% 17,7% 16,8% 18,0% 21,7% De prijs van kraantjeswater is een correcte prijs Geen antwoord 60,5% 60,1% 61,2% 59,9% 57,1% 63,2% 59,4% Niet akkoord 30,9% 31,3% 31,8% 29,9% 34,4% 31,2% 28,3% Akkoord 36,0% 37,6% 35,3% 35,2% 36,3% 30,9% 41,6% Ik lig niet wakker van de prijs van kraantjeswater Geen antwoord 33,1% 31,1% 32,8% 34,9% 29,3% 37,9% 30,1% Niet akkoord 54,0% 46,0% 51,6% 62,4% 55,5% 52,5% 55,0% Ik ben niet geïnteresseerd in de prijs van kraantjeswater Akkoord Geen antwoord 10,8% 35,2% 16,6% 37,3% 9,6% 38,9% 7,6% 30,0% 10,8% 33,8% 10,6% 36,9% 11,1% 33,9% De tevredenheid over de prijs-kwaliteitverhouding blijkt aanzienlijk hoger voor kraantjeswater (58%) dan voor de andere nutsvoorzieningen (elektriciteit: 46%, internet: 48%, televisieabonnement: 42%). Toch een opmerkelijk resultaat gelet op het feit dat dit de enige niet geprivatiseerde nutsvoorziening is die bevraagd werd. Vooral de deelnemers met een diploma van minstens hoger onderwijs stellen tevreden te zijn over de prijs-kwaliteitverhouding van leidingwater. Tabel 12: Vergelijking tevredenheid prijs-kwaliteit met andere nutsvoorzieningen Vergelijking met andere nutsvoorzoeningen: in welke mate gaat u akkoord met volgende uitspraken Leeftijd Diploma Hoogstens Totaal Lager Hoger Hoger Vlaanderen j j j. middelbaar middelbaar onderwijs Niet akkoord 14,4% 10,2% 16,8% 15,4% 18,2% 15,6% 10,6% Voor de prijs die ik ervoor betaal, ben ik tevreden Akkoord 57,5% 60,7% 54,5% 57,9% 51,4% 53,6% 66,0% over de kwaliteit van het geleverde kraantjeswater geen antwoord 28,1% 29,1% 28,7% 26,7% 30,4% 30,7% 23,4% Niet akkoord 24,3% 18,4% 26,2% 27,0% 23,7% 23,8% 25,3% Voor de prijs die ik ervoor betaal, ben ik tevreden Akkoord 46,2% 48,0% 42,2% 48,7% 46,4% 43,3% 49,5% over de kwaliteit van de geleverde elektriciteit geen antwoord 29,4% 33,5% 31,6% 24,3% 30,0% 32,9% 25,1% Niet akkoord 28,0% 27,1% 28,8% 28,2% 22,6% 29,2% 30,3% Voor de prijs die ik ervoor betaal, ben ik tevreden Akkoord 47,8% 50,5% 46,7% 47,0% 45,8% 46,1% 51,3% over de kwaliteit van mijn internetverbinding geen antwoord 24,1% 22,4% 24,5% 24,8% 31,6% 24,7% 18,3% Niet akkoord 27,4% 21,6% 30,2% 29,3% 28,3% 26,1% 28,4% Voor de prijs die ik ervoor betaal, ben ik tevreden Akkoord 41,5% 44,4% 40,5% 40,2% 39,1% 42,4% 41,8% over de kwaliteit van mijn televisie abonnement geen antwoord 31,1% 34,1% 29,3% 30,5% 32,5% 31,4% 29,8% 17

18 Kennis prijs leidingwater In 2010 bedroeg de gemiddelde integrale prijs voor 1m³ (1.000 liter) leidingwater 3,47 per m³ of 0,00347 per liter 3. Aan de deelnemers van het onderzoek werd gevraagd of ze de prijs voor 1 liter kraantjeswater kunnen inschatten. Resultaat bevraging Meer dan 75% van de respondenten deelt mee de prijs voor 1 liter kraantjeswater niet te weten. Bij de deelnemers die toch een poging wagen liggen de meningen ver uit elkaar. De jongere deelnemers geven een gemiddelde prijs aan van 0,28 per liter, de oudere deelnemers schatten die op 2,95. Vastgesteld wordt dat gemiddeld alle deelnemers, zowel jongeren als ouderen de prijs overschatten en dit met ver uiteenlopende factoren (0,28 = factor 80-2,95 = factor 850). Tabel 13: Kennis van de prijs van 1 liter leidingwater Hoeveel kost, volgens u, 1 liter kraantjeswater? Leeftijd Totaal Vlaanderen j j j. Weet ik niet 75,3% 64,6% 78,1% 80,6% Weet ik wel 24,7% 35,4% 21,9% 19,4% Gemiddelde opgegeven prijs 1,23 0,28 0,85 2,95 Er werd ook gepeild naar de kennis van de totale jaarlijkse kost voor leidingwater. Omdat het de bedoeling was om een beeld te krijgen van de perceptie van de drinkwaterprijs bij de Vlaamse bevolking, werd er uitdrukkelijk gevraagd om geen factuur te raadplegen voor het invullen van deze enquête en dus ook niet voor het invullen van deze prijsinschatting. De helft van de ondervraagden waagde zich aan een raming van hun jaarlijkse kost. Deze ramingen werden vergeleken met de gemiddelden in Vlaanderen, rekening houdend met de gezinssituatie van de respondent. Deze vergelijking toont eveneens aan niettegenstaande het berekeningen zijn uitgaande van gemiddelden dat de jaarlijkse kost voor leidingwater overschat wordt. 3 De berekening van de integrale prijs is gebeurd voor een gemiddeld gezin en met de berekende gemiddelden van de verzorgingsgebieden van de drinkwatermaatschappijen, cfr de berekeningen uitgevoerd voor VMM Watermeter

19 Invloed prijsstijging In de enquête werd gepeild naar mogelijke gedragswijzigingen ten gevolge van prijsstijgingen. Naast een algemene vraag naar vermindering van watergebruik bij prijsstijging werd ook meer in detail gevraagd welke activiteiten aangepast zouden worden. Aan telkens ongeveer een derde van de deelnemers werd gevraagd hoe het watergebruik zou aangepast worden als de prijs met respectievelijk 10%, 20% of 30% zou stijgen. Aan de hand van deze vragen wordt gepeild naar het voornemen om zijn watergebruik voor verschillende doeleinden aan te passen en of dit voornemen sterker is naarmate de prijsstijging hoger is. Of de gebruikers effectief hun watergebruik aanpassen ten gevolge van prijsstijgingen maakt geen deel uit van dit onderzoek. Resultaat bevraging De meningen over de stelling Als de prijs van kraantjeswater zou stijgen, dan zou ik minder verbruiken zijn verdeeld. De jongere leeftijdscategorieën zijn hiermee wel meer niet akkoord dan de oudere leeftijdscategorieën. In functie van het geslacht, opleidingsniveau of provincie zijn er geen significante verschillen te vinden. Tabel 14: Waterverbruik in geval van prijsstijging per activiteit Als de prijs van kraantjeswater zou stijgen, dan zou ik minder water verbruiken. Leeftijd Totaal Vlaanderen j j j. Niet akkoord 30,0% 34,3% 31,6% 25,1% Akkoord 34,0% 36,5% 29,9% 35,9% Geen mening 36,0% 29,1% 38,5% 39,0% 100% 100% 100% 100% 19

20 In tabel 15 is de analyse weergegeven van de antwoorden op de vraag naar de impact op het waterverbruik per activiteit bij prijsstijgingen. Tabel 15: Impact prijsstijging per activiteit Stel dat kraantjeswater duurder wordt, stel bijvoorbeeld een prijsstijging van X%, welke impact zou dat hebben op elk van de onderstaande activiteiten? Stijgingspercentage 10% 20% 30% Zou ik minder doen 50,9% 64,9% 63,4% Zou ik evenveel doen 35,1% 24,6% 23,5% Zou ik meer doen 0,0% 0,6% 0,8% Water gebruiken voor tuinonderhoud Geen mening 14,0% 9,9% 12,3% Zou ik minder doen 28,9% 38,3% 42,6% Zou ik evenveel doen 60,0% 51,7% 45,3% Zou ik meer doen 0,0% 0,3% 0,5% Een bad nemen Geen mening 11,2% 9,7% 11,6% Zou ik minder doen 20,0% 27,1% 23,4% Zou ik evenveel doen 58,0% 52,6% 55,7% Zou ik meer doen 1,3% 0,6% 0,5% Vaatwasser gebruiken Geen mening 20,7% 19,7% 20,4% Zou ik minder doen 15,9% 19,8% 21,1% Zou ik evenveel doen 71,6% 68,3% 68,2% Zou ik meer doen 1,0% 2,1% 0,3% Kraantjeswater drinken Geen mening 11,5% 9,8% 10,4% Zou ik minder doen 7,9% 7,4% 6,6% Zou ik evenveel doen 70,5% 67,4% 67,3% Zou ik meer doen 16,0% 19,5% 17,0% Flessenwater drinken Geen mening 5,7% 5,7% 9,1% Zou ik minder doen 7,5% 7,3% 8,7% Zou ik evenveel doen 82,9% 79,3% 77,7% Zou ik meer doen 4,8% 10,1% 9,2% Een douche nemen (stortbad) Geen mening 4,9% 3,3% 4,4% Zou ik minder doen 6,6% 7,3% 9,2% Zou ik evenveel doen 90,1% 89,4% 86,5% Zou ik meer doen 0,0% 0,0% 0,3% Kleren wassen Geen mening 3,3% 3,3% 4,0% Zou ik minder doen 2,3% 3,5% 1,4% Zou ik evenveel doen 95,4% 93,8% 95,4% Zou ik meer doen 0,0% 0,6% 1,3% Water gebruiken om te koken Geen mening 2,3% 2,1% 2,0% Uit de resultaten kan besloten worden dat de grootte van de prijsstijging slechts beperkt en slechts voor een aantal specifieke activiteiten effect heeft op het voornemen minder water te gebruiken. Enkel voor de activiteiten een bad nemen en water gebruiken voor tuinonderhoud stellen de respondenten dit beduidend minder te zullen gaan doen in geval van prijsstijgingen. Dit voornemen neemt toe naarmate de prijsstijging hoger is. Dit impliceert dat een groot deel van de respondenten van mening is dat dit activiteiten zijn waarop water kan bespaard worden, zonder dat hiervoor veel aan levenskwaliteit ingeboet wordt. 20

21 Informatiebehoefte en communicatie Aan de deelnemers werd gevraagd in welke mate zij meer informatie over hun drinkwater en hun drinkwaterfactuur wensen, waarover zij meer informatie wensen te ontvangen en via welke kanalen zij deze informatie wensen te ontvangen. Resultaat bevraging Meer dan 40 % van de ondervraagden stelt over voldoende informatie te beschikken betreffende hun drinkwaterfactuur. Ruim 44 % wenst meer info. Nagenoeg één derde hiervan stelt dat wat meer informatie welkom is, een minderheid (9,2%) stelt dat veel meer info gewenst is. De bevraagden uit de provincie Limburg tonen het meest interesse voor bijkomende info. De deelnemers uit de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen stellen meer over voldoende info te beschikken. Tabel 16: Informatiewens per provincie Wenst u meer informatie over drinkwater of uw drinkwaterfactuur dan u nu reeds aangeboden krijgt? Totaal West- Oost- Vlaams- Vlaanderen Vlaanderen Vlaanderen Brabant Antwerpen Limburg Ja, wat meer info is welkom 33,9% 32,5% 31,8% 37,8% 32,9% 36,1% Ja, ik wil veel meer info en toelichting 9,2% 11,3% 9,0% 5,5% 8,6% 12,3% Nee, ik beschik over voldoende info 43,9% 40,6% 48,4% 41,9% 46,4% 38,1% Geen mening 13,0% 15,6% 10,8% 14,8% 12,1% 13,5% 100% 100% 100% 100% 100% 100% De mannelijke deelnemers stellen significant meer veel meer info en toelichting te wensen. De tevredenheid over de ter beschikking gestelde info varieert ook met de leeftijdscategorie. De deelnemers tussen 35 en 49 jaar stellen eerder over voldoende informatie te beschikken terwijl de jongere en oudere deelnemers meer tot veel meer info wensen. Tabel 17: Informatiewens per leeftijdscategorie Wenst u meer informatie over drinkwater of uw drinkwaterfactuur dan u nu reeds aangeboden krijgt? Geslacht Leeftijd Man Vrouw j j j. Ja, wat meer info is welkom 34,7% 33,0% 35,8% 29,9% 36,2% Ja, ik wil veel meer info en toelichting 11,7% 6,6% 6,7% 8,8% 11,4% Nee, ik beschik over voldoende info 40,7% 47,1% 43,3% 48,2% 40,2% Geen mening 12,9% 13,3% 14,2% 13,1% 12,2% 100% 100% 100% 100% 100% 21

22 Aan de deelnemers die stelden meer informatie nuttig te vinden werd bijkomend bevraagd waarover meer inlichtingen gewenst zijn. Hierbij werden reeds een aantal mogelijkheden weergegeven. Het resultaat is weergegeven in tabel 18. De ondervraagden stelden voornamelijk meer informatie te wensen over prijswijzigingen en de evolutie van het eigen gebruik. Vooral de jongste deelnemers wensen betreffende alle weergegeven mogelijkheden significant meer informatie te ontvangen en zijn hierbij opvallend meer geïnteresseerd in tips om spaarzaam om te gaan met water en in het verbruik van gelijkaardige klanten in vergelijking met de oudste deelnemers. Vastgesteld wordt ook dat deelnemers met een diploma hoogstens lager middelbaar meer geïnteresseerd zijn in de evolutie van het eigen gebruik terwijl de hoger gediplomeerden meer informatie wensen over prijswijzigingen. Tabel 18: Waarover informatie ontvangen? Waarover wenst u meer informatie te ontvangen? Leeftijd Diploma Hoogstens Totaal Lager Hoger Hoger Vlaanderen j j j. middelbaar middelbaar onderwijs De evolutie van mijn verbruik 77,4% 83,8% 78,1% 72,6% 82,9% 73,4% 78,6% Het verbruik van gelijkaardige klanten (gezinsgrootte, type woning, ) 59,0% 65,9% 65,7% 49,1% 55,3% 56,8% 63,9% Tips om spaarzaam om te gaan met water 61,7% 66,5% 60,8% 59,1% 60,9% 63,0% 60,8% Informatie over prijswijzigingen (uitleg, redenen, nut, ) 80,5% 82,1% 82,1% 78,1% 74,8% 82,0% 82,3% Andere 2,6% 2,3% 3,4% 2,1% 0,9% 2,2% 4,1% Over de wijze waarop bijkomende informatie welkom is, scoort een brochure bij de factuur overduidelijk het best, gevolgd door bijkomende informatie verstrekking via de website van de drinkwatermaatschappij. Er worden hierbij geen significante verschillen vastgesteld tussen geslacht, leeftijdscategorie en geschooldheid. Slechts een kleine minderheid wenst via een overheidsdienst bijkomende informatie te ontvangen. De deelnemers zien dus duidelijk de eigen drinkwatermaatschappij als beste informatiekanaal. Tabel 19: Hoe informatie ontvangen? Op welke wijze zou u deze bijkomende informatie het liefste willen ontvangen? Totaal Vlaanderen Via een brochure bij mijn factuur 66,5% Via de website van de drinkwatermaatschappij 22,0% Via een overheidswebsite 2,0% Via een overheidsbrochure 6,6% Andere 2,8% 22

23 CONCLUSIES Kennis drinkwatermaatschappij Ongeveer de helft van de Vlaamse bevolking kent zijn drinkwatermaatschappij. De kennis van de drinkwatermaatschappij varieert sterk. De grotere drinkwatermaatschappijen in Vlaanderen zijn algemeen beter bekend bij hun abonnees dan de kleinere. VMW vormt hierop een uitzondering. Veel VMW-abonnees slagen er niet in de juiste opeenvolging van de letters van de afkorting weer te geven. Gebruik leidingwater als drinkwater Gemiddeld drinkt 41% van de Vlaamse bevolking dagelijks leidingwater. Het drinken van leidingwater neemt toe naarmate de leeftijd toeneemt. Er zijn grote provinciale verschillen in het drinken van leidingwater. Inwoners van de provincie Limburg drinken het meest dagelijks drinkwater. De inwoners van West-Vlaanderen drinken vaker nooit leidingwater. Er worden meerdere redenen aangegeven waarom leidingwater niet gedronken wordt. De beschikbaarheid van flessenwater en de smaakperceptie zijn de belangrijkste. Kennis drinkwaterfactuur De kennis van de verschillende componenten van de integrale drinkwaterfactuur die sinds 2005 ingevoerd werd is groot. Opvallend is wel dat nagenoeg een derde van de deelnemers aan de enquête van mening is dat ook het onderhoud van waterwegen vervat zit in de drinkwaterfactuur. 60% van de bevolking weet dat jaarlijks een hoeveelheid water gratis geleverd wordt. De kennis van deze maatregel varieert per provincie. Inwoners uit Antwerpen kennen de maatregel minder goed dan inwoners uit de andere provincies. De drinkwaterfactuur wordt door de helft van de abonnees slechts vluchtig overlopen. De grondigheid van de controle van de waterfactuur neemt toe met de leeftijd. Ook blijkt dat lager geschoolden hun waterfactuur grondiger controleren. Deze vaststellingen sluiten aan bij de perceptie van de mate waarin de waterfactuur een belangrijk deel uitmaakt van het huishoudbudget. Ouderen en lager geschoolden menen vaker dat de uitgaven voor leidingwater een groot deel uitmaken van het huishoudbudget. Jongeren controleren hun waterfactuur duidelijk minder grondig. Ze zijn ook minder op de hoogte van de gratis water maatregel. De algemene kennis over drinkwater en zijn prijs neemt toe naar mate de factuur grondiger bekeken wordt. 23

24 Perceptie prijs en prijsevolutie Meer dan 70% van de ondervraagden stelt een prijsstijging van het leidingwater de voorbije 5 jaar gevoeld te hebben. De invoering van de integrale waterfactuur in 2005 heeft inderdaad een sterke stijging van de waterfactuur met zich mee gebracht. Er werd niet bevraagd, en het is bijgevolg niet duidelijk, of de huishoudelijke abonnees zich bewust zijn van het feit dat de heffing op waterverontreiniging niet meer afzonderlijk gevestigd wordt, maar dat deze nu vervat zit in de integrale waterfactuur, en hierdoor deels verantwoordelijk is voor de prijsstijging van leidingwater. De Vlaamse bevolking blijkt niet echt begaan met de prijs van water. De meerderheid van de Vlaamse bevolking kent de prijs van leidingwater niet. Als gevraagd wordt naar een raming van de prijs dan is het resultaat een sterke overschatting van de prijs. In vergelijking met andere nutssectoren blijkt de tevredenheid over de prijs-kwalteit verhouding van leidingwater aanzienlijk hoger te liggen. Vooral hoger opgeleiden zijn van mening dat leidingwater een goede prijs-kwaliteit verhouding kent, zeker in vergelijking met andere nutssectoren. Gelet op het feit dat drinkwatervoorziening volledig publiek is, in vergelijking met de andere nutssectoren die bevraagd werden, is dit toch een opmerkelijke vaststelling. Invloed prijsstijging De gezinnen geven aan dat een prijsstijging van het leidingwater slechts een beperkte invloed zal hebben op een aantal specifieke huishoudelijke activiteiten. Vooral voor een bad nemen en water gebruiken voor tuinonderhoud geeft men aan minder leidingwater te zullen gebruiken als de prijs zou stijgen. Dit geeft aan dat de gezinnen van mening zijn dat dit activiteiten zijn waarop leidingwater kan bespaard worden, zonder dat hiervoor te veel aan levenskwaliteit ingeboet wordt. Informatiebehoefte en communicatie Meer dan 40% van de huishoudens is van mening over voldoende informatie te beschikken over drinkwater en de drinkwaterfactuur. Toch stelt ook zo n 40% graag meer informatie te willen ontvangen. Er is vooral vraag naar informatie over de evolutie van het eigen gebruik en naar de verantwoording van prijswijzigingen. De jongste leeftijdscategorieën zijn ook sterk geïnteresseerd in tips om spaarzaam om te gaan met water en in een vergelijking van het eigen verbruik met dit van gelijkaardige klanten. De abonnees zien de eigen drinkwatermaatschappij duidelijk als beste informatieverstrekker. Liefst ontvangen ze de informatie via een brochure bij de factuur. Slechts een kleine minderheid wenst via een overheidsdienst geïnformeerd te worden. 24

25 25