Betaalbaarheid zorgstelsel & -infrastructuur in België

Transcriptie

1 Betaalbaarheid zorgstelsel & -infrastructuur in België Een macro-economische kadering Ziekenhuis Academy - Gent, 2 april 216 Johan Van Gompel, senior economist KBC docent KU Leuven Campus Brussel & Antwerp Management School (AMS)

2 Betaalbaarheid zorgstelsel- & infrastructuur Een macro-economische kadering Europese regelgeving Overheidsfinanciën Economische groei Demografie 2

3 Medische zorg in België Beter dan gemiddeld in Europa, maar minder goed dan in de buurlanden Indicatoren inzake medische zorg (212, per 1 burgers) EU-gemiddelde Gemiddelde 3 buurlanden (NL, DU & FR) België 3 Bron: Eurostat, WHO

4 Medische zorg in België Beter dan gemiddeld in Europa, met sterkere stijging van de uitgaven Health infrastructure meets the needs of society? (IMD, World Competitiveness Yearbook, 215) 5 1 Overheidsuitgaven inzake gezondheidszorg (ruime definitie: ziekte en arbeidsongeschiktheid, medische producten en apparaten, ziekenhuisdiensten, O&O, ) (*) Zwitserland 12 4 België Frankrijk Nederland 11 België Eurozone Duitsland Spanje Oostenrijk Denemarken Finland VK 25 Japan VS Italië Ierland Portugal Griekenland 7 6 Volle lijn: in % van het bbp (linkse as) Stippellijn: EUR per inwoner (rechtse as) Bron: IMD Business School Bron: Eurostat (*) excl. langdurige zorg

5 214 Medische zorg in België Beter dan gemiddeld in Europa, met sterkere stijging van de uitgaven Health infrastructure meets the needs of society? (IMD, World Competitiveness Yearbook, 215) Zwitserland België Frankrijk Nederland Duitsland Spanje Oostenrijk Denemarken Finland VK Japan VS Italië Ierland Portugal Griekenland 5 1 Overheidsuitgaven inzake gezondheidszorg (ruime definitie: ziekte en arbeidsongeschiktheid, medische producten en apparaten, ziekenhuisdiensten, O&O, ) (*) Ierland België Italië Spanje Zweden Frankrijk VK Duitsland Oostenrijk Portugal Luxemburg Finland Nederland Noorwegen Denemarken In % van het bbp 5 Bron: IMD Business School Bron: Eurostat (*) excl. langdurige zorg

6 Langdurige zorg in België Meer in instellingen, maar niet de duurste Aandeel 65-plussers dat langdurige zorg ontvangt (214, in % totaal aantal 65-plussers) Overheidsuitgaven inzake langdurige zorg (verpleging en verzorging ouderen, chronisch zieken, gehandicapten, ) Thuiszorg In instellingen 11 België Eurozone Volle lijn: in % van het bbp (linkse as) Stippellijn: EUR per inwoner (rechtse as) Bron: OESO (Health Statistics 215) Bron: Eurostat

7 214 Langdurige zorg in België Meer in instellingen, maar niet de duurste Aandeel 65-plussers dat langdurige zorg ontvangt (214, in % totaal aantal 65-plussers) Overheidsuitgaven inzake langdurige zorg (verpleging en verzorging ouderen, chronisch zieken, gehandicapten, ) Thuiszorg In instellingen Finland Italië Frankrijk Oostenrijk Portugal Zweden Luxemburg Spanje België Duitsland VK Denemarken Nederland Noorwegen 5 3 Ierland In % van het bbp Bron: OESO (Health Statistics 215) Bron: Eurostat

8 Investeringen in zorginfrastructuur in België Oplopend en relatief hoog binnen Europa Investeringen in vaste activa in de gezondheidszorg (privaat & publiek) 1 België 5 1 België Nederland In % bbp Frankrijk Duitsland Eurozone In % bbp (linkse as) 1.2 In % totale investeringen (rechtse as) Bron: NBB.Stat ( investeringen in vaste activa in de menselijke gezondheidszorg ) Bron: OESO (Health Statistics 215) ( gross fixed capital formation on medical facilities )

9 Betaalbaarheid zorgstelsel- & infrastructuur Een macro-economische kadering Europese regelgeving Overheidsfinanciën 9

10 Nieuwe Europese ESR-regelgeving Aangepast referentiekader voor de nationale rekeningen (ESR21) Internationaal standaardsysteem inzake het opstellen van nationale rekeningen: Gezamenlijke verantwoordelijkheid van VN, Wereldbank, IMF, OESO en EC Eerste VN-richtlijn in 1947, daarna drie actualisaties (SNA, System of National Accounts) Telkens vertaald in eigen Europese richtlijnen (ESA, European System of National Accounts) SNA ESA / ESR , 1979 (second edition) (inwerking april 1999) (inwerking sept. 21) Door lidstaten aangevuld met bijkomende methodologische verbeteringen: Occasionele herzieningen op initiatief van INR (gebeurt +/- om de vijf jaar) Eveneens resultaat van expliciete vragen van Eurostat (bv. opname illegale economie) 1

11 Nieuwe Europese ESR-regelgeving Impact op de overheidsrekeningen Schuldratio totale overheid (in % van het bbp) België (ESR1995) België (ESR21) Eurozone (ESR1995) Eurozone (ESR21) Verhoging schuldratio Belgische overheid ondanks opwaartse herziening bbp (tegenover verlaging schuldratio voor de gehele eurozone) Herclassificatie van een aantal eenheden binnen de overheidssector (vnl. sociale huisvestingsmaatschappijen, gemeentelijke en intercommunale bedrijven) Wijziging behandeling van publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) die worden gebruikt om infrastructuur op te richten (scholen, ziekenhuizen, ) Volledige investeringsbijdrage moet worden geboekt op ogenblik waarop de verplichting tot betaling ontstaat i.p.v. op ogenblik van de effectieve betaling 11 Bron: EC (AMECO)

12 Nieuwe Europese ESR-regelgeving Zijn grote overheidsprojecten (in de zorgsector) nog financierbaar? Wanneer zijn PPS-projecten ESR-neutraal? (d.w.z. buiten overheidsbegroting) Wanneer entiteit een marktproducent is die economisch significante prijzen hanteert. Is het geval als > 5% van de productiekosten door verkopen wordt gedekt. ESR21 voegt de kapitaalkosten aan de productiekosten toe, waardoor meer entiteiten onder de overheidssector zullen vallen Wanneer grootste risico bij private partner ligt. ESR21 stelt dat een meerderheidsfinanciering, een garantie die de financiering dekt of een beëindigingsclausule die voorziet in een compensatie van door de financiers beschikbaar gestelde middelen, ertoe leiden dat projecten niet langer ESRneutraal zijn Wat indien niet ESR-neutraal? Dan moet de uitgave voor het project over de periode van de constructie gebudgetteerd worden en kan het niet meer over een langere periode worden gespreid. Door de uitvoering van projecten over een langere periode te spreiden, kan ook de budgettaire impact worden uitgesmeerd Dat grote projecten nog maar moeilijk in de begroting kunnen worden opgenomen, is vooral het gevolg van het hakken in de investeringsbudgetten. Door het budgetteren van investeringsuitgaven kunnen grote projecten opgevangen worden: in periodes van lage investeringen wordt dan een pot opgebouwd die aangesproken kan worden als er een groot project moet uitgevoerd worden 12

13 Belgische publieke financiën Overheidsuitgaven ontspoord sinds Oplopende overheidsuitgaven en belastingen (in % van het bbp) Banengroei vooral geconcentreerd bij de overheid en in gesubsidieerde sectoren (27= 1) Primaire uitgaven Totale ontvangsten Rentelasten 'Gesubsidieerde' banen (*) Totaal aantal banen 'Niet-gesubsidieerde' banen in private sector Banen in industrie, bouw en energie 13 Bron: EC (AMECO); Federaal Planbureau (*) Overheid en onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, dienstencheques

14 Belgische publieke financiën Geen goede track-record inzake sanering en relatief langere weg te gaan Afwijking werkelijk begrotingssaldo van norm die 2 resp. 4 jaar eerder werd vooropgesteld in Stabiliteitsprogramma 1 (in % van het bbp) Structurele begrotingsbesparing (in % van het bbp) Verschil met norm -2 jaar Verschil met norm - 4 jaar 14 Bron: EC (AMECO); Stabiliteitsprogramma s; NBB Bron: NBB (jaarverslag 215)

15 Belgische publieke financiën Nog zware saneringsinspanning in voor de boeg Reeds gerealiseerd Stabiliteitsprogramma (voorjaar 215) Nog te doen In % van bbp Begrotingssaldo Structureel saldo Verbetering Rentelasten Structureel primair saldo Verbetering :.6% (2.3 mia euro) : 1.8% : 1.8% (8.2 mia euro) 15

16 Indicator performantie overheid Belgische publieke financiën Nog efficiëntiewinsten boeken langs de uitgavenkant Oplopende overheidsuitgaven en belastingen (in % van het bbp) Efficiëntie van de overheid vs. overheidsuitgaven Finland Primaire uitgaven Totale ontvangsten Rentelasten Denemarken Zwitserland Noorwegen Zweden Luxemburg Nederland België Oostenrijk VK VS Duitsland Frankrijk Japan Spanje Portugal Griekenland Italië Overheidsuitgaven (in % van het bbp) 16 Bron: EC (AMECO); Federaal Planbureau Bron: Wim Moesen (Leuvense Economische Standpunten, 215)

17 Belgische publieke financiën Verdere sanering tegen achtergrond van zwakke economische groei Vergelijking met begrotingssaneringen in de jaren 8 en Schuldratio totale Belgische overheid (in % van het bbp) 17 Reële bbp-groei (in %) Begrotingssaldo totale overheid (% van bbp) Structureel primair saldo (% van bbp) Bron: EC (AMECO); Hoge Raad van Financiën * : traject Stabiliteitsprogramma

18 Betaalbaarheid zorgstelsel- & infrastructuur Een macro-economische kadering Economische groei Demografie 18

19 Economische groei in België Relatief gunstige cyclische prestatie verbergt vertraging potentiële groei Ierland Duitsland België Frankrijk Oostenrijk Nederland Eurozone Spanje Portugal Finland Italië Griekenland Reëel bbp Q1 28 Q4 215 (%-verandering over de periode) Effectieve en potentiële groei van de Belgische economie (in %) Potentiële groei Reële bbp-groei 19 Bron: EC (AMECO)

20 Economische groei in België Magere langeretermijnvooruitzichten MIDDELLANGE TERMIJN LANGE TERMIJN IMF (1) EC (2) OESO (3) Oxford Consensus EC (2) OESO (3) Oxford Consensus Economics (4) Economics (5) Economics (4) Economics (5) Reële bbp-groei België Eurozone Werkgelegenheidsgroei België Eurozone Productiviteitsgroei België Eurozone (1) World Economic Outlook, Oktober 215 (2) The 215 Ageing Report, Underlying assumptions and projection methodology, 8/214 (3) Economic Outlook 95, long-term database (4) Thomson Financial Datastream (5) Monthly Consensus Forecast, March 216; Global outlook , October 213 2

21 Productiviteitsgroei Groei-omgeving relatief ongunstig België - Factoren van economische groei (jaarwijziging in %, 1-jaars voortschrijdend gemiddelde) Hefbomen productiviteitsgroei (plaats in rangschikking, 215) 4 3 Aantal gewerkte uren Kapitaalvoorraad Productiviteit (*) Human Capital Index (1) Innovation Union Scoreboard (2) Global Entrepreurship Index (3) Global Competitiveness Index (1) België Duitsland Frankrijk Nederland 21 Bron: EC (AMECO) (*) Totale factorproductiviteit Bron: (1) World Economic Forum; (2) European Commission; (3) Global Entrepreneurship and Development Institute

22 Overheidsinvesteringen Productiviteitsgroei Overheidsinvesteringen op een te laag niveau 6 Overheidsinvesteringen (in % van het bbp) Lopende overheidsuitgaven vs. overheidsinvesteringen (214, in % van het bbp) België Eurozone 3 buurlanden (*) Lopende overheidsuitgaven 22 Bron: EC (AMECO) (*) Gemiddelde Duitsland, Frankrijk en Nederland

23 Productiviteitsgroei Overheidsinvesteringen op een te laag niveau België Overheidsinvesteringen (in % van het bbp) Eurozone 3 buurlanden (*) In periodes van sanering wordt doorgaans sterk ingekort op de publieke investeringen (weg van de minste weerstand) In België hielden de overheidsinvesteringen tijdens de crisis goed stand, te verklaren door de relatief mindere saneringsinspanning Het niveau van de Belgische overheidsinvesteringen is nog altijd bij laagste in de EU Structureel onderinvesteren zorgt voor een verborgen schuld (nl. een grote investeringsbehoefte in de toekomst) Pleidooi voor gouden financieringsregel (cf. prof. Moesen KULeuven): - Budgettaire discipline blijft voorbehouden voor de recurrente overheidsverrichtingen - Overheidsinvesteringen mogen wel met leningen worden gefinancierd 23 Bron: EC (AMECO) (*) Gemiddelde Duitsland, Frankrijk en Nederland

24 Werkgelegenheidsgroei Demografie zet rem op groeipotentieel België - Bevolking op beroepsactieve leeftijd (in ) Effectief Projectie gemaakt in 21 Projectie gemaakt in 213 Projectie gemaakt in 214 Projectie gemaakt in 215 Projectie gemaakt in Werkzaamheidsgraad (werkenden in % bevolking 2- tot 64 jaar) België Eurozone Duitsland Frankrijk Nederland EU22 Strategie België 73,2% 24 Bron: Federaal Planbureau Bron: Eurostat

25 Drie vergrijzingsgolven Golf één: toenemend aantal 5-64, maakt langer werken onvermijdelijk Werkzaamheidsgraad (werkenden in % betrokken leeftijdsgroep) België - Verandering tijdens decennium (in ) België Eurozone Bron: Eurostat (LFS) Bron: Federaal Planbureau (projectie 216)

26 Productiviteitsgroei Impact vergrijzing op de macro-economische productiviteit?.4 Over 3 and over the hill (bekwaamheid relatief t.o.v jarigen) Verbale aanleg Schrijversinzicht Vingerbehendigheid Algemene intelligentie Numeriek vermogen Bron: Vegard Skirbekk (23) Bron: Luc Sels ( Van early exit naar active ageing )

27 Drie vergrijzingsgolven Golf twee en drie: meer wonderjaren, ook meer zorgjaren 9 85 Levensverwachting van 65-jarigen (vol = België, gearceerd = eurozone) Algemene levensverwachting Zorgjaren België - Verandering tijdens decennium (in ) Gezonde levensverwachting Wonderjaren Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen Bron: Eurostat (EHLEIS) Bron: Federaal Planbureau (projectie 216)

28 Vergrijzingskosten in België Eerst stelselmatig opwaarts, recent neerwaarts herzien 5 Effectief Ouderenafhankelijkheidsgraad (bevolking 65+ tegenover 15-64, in %) Projectie gemaakt in 21 Projectie gemaakt in 214 Projectie gemaakt in 215 Projectie gemaakt in Vergrijzingsgerelateerde overheidsuitgaven (bij ongewijzigd beleid, in % van het bbp) Totaal Gezondheidszorg (acute & langdurige zorg) Verslag 26 Verslag 214 Verslag Bron: Federaal Planbureau Bron: Studiecommissie voor de Vergrijzing

29 Samengevat 1. België heeft een binnen Europa kwaliteitsvolle gezondheidszorg die ook relatief hogere uitgaven met zich brengt. De langdurige zorg gebeurt meer in instellingen met toch relatief (iets) lagere uitgaven. De investeringen in zorginfrastructuur zijn oplopend en relatief hoog 2. De vergrijzing zet de publieke financiën onder druk. Om de houdbaarheid ervan te garanderen, hebben we de komende jaren nog een relatief zware weg inzake sanering te gaan. Die vindt plaats tegen de achtergrond van een lage economische groei 3. De verdere sanering moet vnl. focussen op de overheidsuitgaven, zonder in te korten op de publieke investeringen. Los van het risico van de weg van de minste weerstand dreigen ook de nieuwe ESR-regels een rem te zetten op de publieke investeringen 4. Gelet op de toenemende zorgbehoefte zullen bijkomende investeringen in de zorginfrastructuur onvermijdelijk zijn. Dat noodzaakt de budgettering van investeringsuitgaven om projecten op te vangen. Om de zorg betaalbaar te houden, zal anderzijds, waar mogelijk, efficiëntieverbetering ook in de zorgsector nodig zijn 29

30 3 3/5/216