Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs. November 2004 Een product van GGD Zuidelijk Zuid Limburg & Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep

Transcriptie

1 Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs November 2004 Een product van GGD Zuidelijk Zuid Limburg & Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep

2 Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs Protocol met richtlijnen op het gebied van alcohol, roken, drugs, gokken en medicatie November 2004 Een product van GGD Zuidelijk Zuid Limburg & Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep

3 Colofon Dit genotmiddelen protocol is tot stand gekomen op verzoek van het voortgezet onderwijs in de regio Maastricht-Mergelland. De ontwikkeling was in handen van GGD Zuidelijk Zuid Limburg en Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep. Het staat scholen vrij om mede op basis van dit protocol een eigen invulling te geven aan het op directieniveau vast te stellen schoolbeleid op het terrein van alcohol, roken, drugs, gokken en medicijngebruik. Uitgave: Tekst & eindredactie: Advies: GGD Zuidelijk Zuid Limburg Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep Nicole Boot, GGD Zuidelijk Zuid Limburg Marijke Bouts, Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep Werkgroep Veilige School Platform zorgcoördinatoren VO VSO Politie regio Limburg-Zuid Ministerie van Justitie - kantor Maastricht Scholen voor Voortgezet Onderwijs regio Maastricht GGD Zuidelijk Zuid Limburg Verslavingspreventie Mondriaan Zorggroep Huidige versie: November 2004 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Limburg GGD Zuidelijk Zuid Limburg, 2004, Maastricht. Met duidelijke bronvermelding mag vrij uit deze uitgave worden geciteerd en gekopieerd.

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding Definitie bepaling Wat zijn drugs? Soorten drugs Medicijnen Epilepsie Depressie Astmatische aandoeningen Diabetes Mellitus ADHD Paracetamol Wetgeving Wetten Straffen en maatregelen Schoolbeleid Regels m.b.t. roken Regels m.b.t. alcohol Regels m.b.t. drugs Regels m.b.t. dealen Regels m.b.t. gokken/kansspelen Regels m.b.t. medicijn gebruik Regels tijdens reizen en excursies Uitzonderingen Opsporingsbeleid Preventiebeleid Preventief controleren Signaleren en begeleiden schoolslag aanbod op gebied van genotmiddelen Plan van aanpak Geraadpleegde literatuur Folders websites 25. Bijlagen A. Overzicht verschijnselen per genotmiddel B. Belangrijke samenwerkingspartners C. Overzicht taken en verantwoordelijkheden D. Voorbeeld brief voor ouders E. Beknopte beschrijving voor in schoolgids F. Overzicht belangrijke websites G. Overzicht opiumwet lijst I en II H. Folders genotmiddelen Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 1

5 1. Inleiding In dit protocol wordt een algemene beschrijving gegeven van alle relevante zaken rondom genotmiddelen in en rondom de scholen. Voor de totstandkoming van dit protocol zijn een aantal stappen doorlopen. Hieronder zal stapsgewijs worden ingegaan op de uit gevoerde stappen die hebben bijgedragen aan het realiseren van het protocol dat nu voor u ligt. 1. Inventarisatie van de reeds beschikbare informatie op het gebied van genotmiddelen, medicatie en beleid rondom genotmiddelen. Deskundigen op het gebied van genotmiddelen en medicatie vanuit de GGD ZZL, Mondriaan Zorggroep, Politie Limburg-Zuid, justitie en het Trimbos Instituut zijn hierbij intensief betrokken. 2. Globale opzet genotmiddelenprotocol is als discussiestuk ingebracht bij belanghebbenden: zorgcoördinatoren, werkgroep Veilige school en samenwerkingsverband/clz. 3. Via de zorgcoördinatoren, werkgroep Veilige school en samenwerkingsverband/clz is informatie opgevraagd over het schoolbeleid rondom genotmiddelen (schoolprotocollen / schoolgids). Van drie scholen is hierover informatie ontvangen en betrokken bij de ontwikkeling van voorliggend protocol. 4. De informatie afkomstig van de scholen, aangevuld met de huidige expertise op het terrein van genotmiddelenpreventie en bestaande wettelijke kaders hebben geleid tot voorliggend voorstel voor standaard schoolbeleid. 5. Het basisdocument is door afgevaardigden van de politie en justitie (beiden leden werkgroep Veilige School) medio juli 2004 getoetst aan bestaande wetgeving en opsporingsbeleid. Waar nodig is het document aangepast. 6. Het onderdeel gericht op medicijngebruik is medio september 2004 getoetst door een jeugdarts (tevens lid van de werkgroep Veilige School). Waar nodig is het document aangepast. Het is de bedoeling dat dit protocol dient als handleiding bij het uitstippelen van het beleid en het handelen rondom genotmiddelen op scholen. 2. Aanleiding In heel Limburg heeft 11% van de tweede klassers en 30% van de vierde klassers wel eens cannabis gebruikt. In vergelijking met 1996 is het percentage cannabis gebruikers onder de tweede klassers gelijk gebleven. Bij de vierde klassers is het percentage zelfs iets gedaald. Ook het XTC gebruik is in Limburg sinds 1996 afgenomen. In 1996 gaf nog ongeveer 9% van de jongens uit de vierde klas aan XTC te gebruiken terwijl dit in % was (De Vreede et al., 2003). Ondanks dat het percentage drugsgebruik onder de jongeren af lijkt te nemen, begint de drugs problematiek binnen de scholen een steeds grotere vorm aan te nemen. Het is een probleem waarvan scholen aangeven nog onvoldoende vat op te krijgen. Op verzoek van het samenwerkingsverband VO VSO is besloten om een regionaal drugsprotocol te ontwikkelen. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 2

6 3. Definitie bepaling In dit hoofdstuk wordt een nadere toelichting gegeven van de definitie van genotmiddelen en de verschillende soorten. Met dit hoofdstuk hopen wij de wereld van de genotmiddelen wat overzichtelijker voor u te maken. 3.1 Wat zijn drugs? Op de vraag: Wat zijn drugs. is geen eenduidig antwoord te geven. Soms wordt bij de definitie uitgegaan van de werking van het middel, en soms wordt gekeken naar wat er in de wet staat over het middel. Wanneer wordt gekeken naar de werking, dan is een middel een drug wanneer het de hersenen prikkelt en er daardoor geestelijk en lichamelijke effecten optreden. De effecten kunnen stimulerend, verdovend of bewustzijnsveranderend zijn. Het onderscheid naar werking is echter niet altijd scherp te maken. Sommige middelen hebben een gemengd effect. XTC is bijvoorbeeld oppeppend, maar verandert ook de waarneming en hasj en weed kunnen afhankelijk van de dosis en situatie behalve bewustzijnsveranderend ook versuffend werken. Wanneer wordt uitgegaan van de werking van middelen dan zijn alcohol, koffie en tabak ook drugs. Volgens de wet is dat niet zo (zie 5.1 Opiumwet). 3.2 Soorten drugs Er zijn verschillende soorten drugs in de handel verkrijgbaar. Globaal gezien worden alle drugs verdeeld in drie hoofdgroepen: 1. Verdovende middelen Hierbij komt de gebruiker in een slaperige roes. Door de kalmerende en ontspannende werking worden de scherpe kanten van het leven afgeslepen. Voorbeelden van verdovende middelen zijn: Heroïne en andere opiaten, alcohol, slaapmiddelen 2. Stimulerende middelen Bij deze middelen krijgt de gebruiker het gevoel meer energie te hebben en alerter te zijn. Voorbeelden van stimulerende middelen zijn: Cocaïne, amfetamine ( speed ), tabak, koffie. 3. Bewustzijnsveranderende middelen De gebruiker van deze middelen gaat de wereld (heel) anders zien en beleven. Met name bij cannabis treedt een verandering in de zintuiglijke waarneming op. Bij paddo s en LSD is er sprake van een hallucinerende werking. Voorbeelden van bewustzijnsveranderende middelen zijn: Hasj, weed, LSD, paddo s In paragraaf 8.2 wordt uitgebreid ingegaan op de verschillende signalen die waar te nemen zijn bij het gebruik van drugs. In bijlage A is een overzicht opgenomen met een reeks verschijnselen die specifiek bij een bepaald genotmiddel horen. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 3

7 4. Medicatie In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van een aantal medicijnen die door jongeren gebruikt worden. Het is helaas niet mogelijk om alle soorten medicatie hier uitgebreid te beschrijven. Voor een compleet overzicht verwijzen wij u naar het farmacotherapeutisch kompas op internet ( Deze website bevat een database van alle soorten medicatie met bijbehorende werking, bijwerkingen, dosering enz. Wanneer u vragen heeft over individuele leerlingen kunt u altijd contact opnemen met uw schoolarts van de GGD te Maastricht ( ). In de volgende paragrafen wordt een beschrijving gegeven van medicatie van vijf aandoening te weten: epilepsie, depressie, astmatische aandoeningen, diabetes en ADHD. Als aanvulling wordt kort ingegaan op paracetamol gebruik. 4.1 Epilepsie Er zijn verschillende soorten medicijnen mogelijk voor de behandeling van epilepsie. Antiepileptica onderdrukken de aanvallen die veroorzaakt worden door een overmatige ontlading van de zenuwcellen in de hersenschors. Elke aanval brengt een risico van een ongeval met zich mee. De behandeling van epilepsie is daarom gericht op het onderdrukken (preventie) van volgende aanvallen. De behandeling wordt per individu bepaald. Indien leerlingen op school medicatie toegediend krijgen is het aan te raden om uitvoerige instructies te vragen bij de ouders en hierover afspraken te maken. Voor meer informatie verwijzen we naar het naar de internetsite Depressie Depressie kan op verschillende manieren met medicijnen worden behandeld. Het belangrijkste kenmerk van antidepressiva is, dat ze de stemmingen en andere kenmerken van depressie zoals interesseverlies en schuldgevoel normaliseren. Kenmerkend aan antidepressiva is, dat de werking pas na twee tot vier weken merkbaar is. Bijwerkingen daarentegen kunnen al een paar uur na inname optreden. De dosering wordt per individu bepaald. Indien leerlingen op school medicatie toegediend krijgen is het aan te raden om uitvoerige instructies te vragen bij de ouders. Voor meer informatie verwijzen we naar het naar de internetsite Astmatische aandoeningen Astma wordt gekenmerkt door aanvallen van ademnood als gevolg van luchtwegblokkades in de vorm van ontstekingen. Kenmerkende symptomen van astma zijn: kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten, sputumproductie. De luchtwegen hebben een hoge gevoeligheid voor: 1. Niet specifieke prikkels Waaronder lichamelijke inspanning, rook, mist, kou. 2. Allergische prikkels Huisstofmijt, gras, boompollen en huidschilfers van dieren. De behandeling is erop gericht om de ziekte zodanig onder controle te krijgen dat men zo min mogelijk wordt belemmerd bij de dagelijkse activiteiten. De medicatie wordt individueel afgestemd op basis van de ernst van de astma en de reeds gebruikte medicatie. Iedereen krijgt een behandeling voorgeschreven bestaande uit 4 stappen, oplopend van lichte astma tot ernstige astma. De belangrijkste medicijnen bij de behandeling van astma zijn luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. Luchtwegverwijders zorgen ervoor dat de luchtwegen bijna direct weer wijder worden, waardoor kortademigheid minder wordt. Deze middelen beschermen Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 4

8 ook tegen inspanningsastma. Ontstekingsremmers bestrijden de ontsteking in de luchtwegen. Hierdoor worden de luchtwegen beschermd tegen prikkels. Bij inspanningsastma is het verstandig om vóór de inspanning te puffen.sommige leerlingen schamen zich voor het gebruik van een pompje en gebruiken dit liever buiten het zicht van mede-leerlingen en docenten. Indien leerlingen op school medicatie toegediend krijgen is het aan te raden om uitvoerige instructies te vragen bij de ouders. Pompjes die overmatig gebruikt worden lieden tot een amfetamine affect. Op hangplekken wordt dit weleens gesignaleerd. Voor meer informatie verwijzen we naar het naar de internetsite Diabetes mellitus Diabetes mellitus is een stoornis die wordt veroorzaakt door een relatief of absoluut tekort aan insuline. Hierdoor ontstaan belangrijke veranderingen in de koolhydraat-, eiwit- en vetstofwisseling. Het belangrijkste kenmerk is het hoge bloedglucose gehalte dat wordt bepaald door een wisselwerking tussen insuline en lichaamseigen stoffen die tegenovergesteld werken t.o.v insuline. Onder normale omstandigheden is het bloedglucose gehalte tussen de 4-8mmol/l. Bij diabetes mellitus is dit evenwicht verstoord. Er zijn twee vormen van diabetes mellitus te onderscheiden: 1. Type 1 Insuline afhankelijke diabetes. Er is sprake van een absoluut tekort aan insuline. Deze vorm begint vaak op jeugdige leeftijd. De oorzaak is onbekend. Voor de behandeling zijn insuline injecties noodzakelijk. 2. Type 2 Insuline onafhankelijke diabetes. Er is sprake van een relatief tekort aan insuline. Het wordt veroorzaakt door twee factoren: ongevoeligheid voor insuline in de doelorganen waardoor meer insuline nodig is om hetzelfde effect te kunnen bereiken. Daarnaast is er sprake van een langzame progressieve afname van de insuline productie. Deze vorm komt vaak voor bij mensen met overgewicht. Voor de behandeling is calorie beperking noodzakelijk. Als aanvulling kunnen bloedglucose verlagende middelen voorgeschreven worden. Indien leerlingen op school medicatie toegediend krijgen is het aan te raden om uitvoerige instructies te vragen bij de ouders. Voor meer informatie verwijzen we naar het naar de internetsite ADHD ADHD staat voor aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis. ADHD heeft 3 belangrijke kenmerken: 1. Aandachtstekort Iemand heeft moeite om aandacht op te brengen voor bepaalde taken en bezigheden. Iemand is snel afgeleid en kan zich niet concentreren. 2. Hyperactiviteit Verwijst naar onrust en drukte. 3. Impulsief gedrag Spontane ideeën worden onmiddellijk uitgevoerd (eerst doen dan denken). Er zijn verschillende gradaties te onderscheiden van ADHD. Voor meer informatie over ADHD kunt u contact opnemen met uw schoolarts. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 5

9 Er zijn verschillende soorten medicijnen mogelijk voor de behandeling van ADHD (bijvoorbeeld Concerta en Ritalin). De medicijnen hebben een stimulerende werking op het centrale zenuwstelsel vergelijkbaar met gebruik van amfetaminen (stimulerende middelen). Door deze werking valt het preparaat onder de bepalingen van de Opiumwet. De dosering van medicijnen wordt individueel vastgesteld. Overdosering leidt tot overprikkeling van het CZS (centrale zenuwstelsel). Combinatie gebruik van genoemde medicatie en alcohol is af te raden. Alcohol kan de centrale bijwerkingen verergeren. Combinatie gebruik met stimulerende drugs kan leiden tot overstimulatie van het CZS doordat ze elkaars werking versterken. Gevolgen hiervan kunnen zijn: hartritmestoornissen, ademhalingsproblemen en een gevaarlijke hoge bloeddruk. Indien leerlingen op school medicatie toegediend krijgen is het aan te raden om uitvoerige instructies te vragen bij de ouders. Voor meer informatie verwijzen we naar het naar de internetsite Paracetamol Paracetamol is een medicijn met een koortsonderdrukkende en ontstekingsremmende werking. Kinderen slikken paracetamol bij klachten als hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid of koorts. Paracetamol lijkt een onschuldig, en is ook de veiligste en voldoende werkzame pijnstiller, maar ook hier zijn risico s aan verbonden. Er zijn verschillende vormen van paracetamol in de handel. Let altijd goed op de omschrijving en toepassingsvormen die op de verpakking vermeld staan. De dosering is erg belangrijk. De werking van een paracetamol kan bij ieder individu verschillend zijn, dit afhankelijk van o.a. het gewicht. Een maximale veilige dosering voor volwassenen en kinderen ouder dan 12 jaar (vanaf 40 kg) is 4 gram per dag. Een dosis van 25 gram paracetamol wordt als dodelijk beschouwd. Bij een eenmalige dosis van 6 gram of meer treedt leverbeschadiging op. Belangrijke symptomen die kunnen optreden bij overdosering zijn: misselijkheid en braken. Neem in dit geval direct contact op met de huisarts of EHBO. Voor een compleet overzicht verwijzen we naar het farmacotherapeutisch kompas op internet ( Voor meer informatie over de werking van geneesmiddelen in combinatie met drugs verwijzen we naar de website Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 6

10 5. Wetgeving In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de verschillende wetten rondom genotmiddelen gebruik en de daarbij behorende maatregelen. 5.1 Wetten Hieronder volgt een overzicht van de verschillende wetten: a. Tabakswet De wet schrijft voor dat de werkgever verplicht is te zorgen voor een rookvrije werkplek. In de praktijk betekent dit dat roken in openbare gebouwen en scholen verboden is. Mogelijkheden tot roken behoren tot de uitzonderingen. Aan de werkgever is de keuze of er wel of geen rookruimte wordt ingericht voor de rokende werknemers. Deze ruimte mag dan enkel als rookruimte gebruikt worden en niet voor andere doeleinden. b. Drank- en horecawet Deze wet beschrijft onder welke voorwaarden alcohol verkocht mag worden vanuit ruimten zoals cafés en restaurants. De wet gaat in op situaties die te maken hebben met openbaar drankgebruik. Verkopen van alcoholhoudende dranken met een promillage lager dan 15% (bijvoorbeeld bier, wijn, port, sherry en vermouth) aan jongeren onder de 16 jaar is verboden. Voor sterke drank met een promillage hoger dan 15% geldt een leeftijdsgrens van 18 jaar. c. Opiumwet De belangrijkste bepalingen over drugs zijn vastgelegd in de Opiumwet. Die maakt sinds 1976 onderscheid tussen harddrugs en softdrugs. De middelen werden verdeeld over 2 lijsten: Lijst I (harddrugs) bevat middelen die volgens de overheid een onaanvaardbaar groot risico met zich meebrengen. Bekende illegale middelen uit deze groep zijn:heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD en XTC. Lijst II (softdrugs) bevat middelen die volgens de overheid een minder groot risico opleveren voor de volksgezondheid. Op deze lijst staan de hennepproducten (hasj en weed) en slaap- en kalmeringsmiddelen (o.a.valium en Seresta). Het gebruik van drugs is niet strafbaar. Bezit, handel, verkoop en productie zijn dat wel. Voor hasj en marihuana bestaat echter een gedoogbeleid. De verkoop van kleine hoeveelheden softdrugs in coffeeshops is strafbaar, maar wordt in de praktijk alleen vervolgd als de coffeeshop zich niet houdt aan de AHOJ-G criteria. AHOJ-G staat voor: geen Affichering (reclame, enz.) geen Harddrugs verkopen geen Overlast veroorzaken geen toegang tot coffeeshops voor Jeugdigen onder de 18 jaar geen verkoop van Grote hoeveelheden (meer dan 5 gram) per transactie De overheid wil hiermee voorkomen dat de cannabisgebruiker bij het kopen in aanraking komt met harddrugs en criminelen. De maximale handelsvoorraad van een coffeeshop is 500 gram, maar gemeenten kunnen een lager maximum vaststellen. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 7

11 In de drugsnota van 1995 stelt het kabinet dat het niet wenselijk is om coffeeshops in de nabijheid van scholen te vestigen. Is dit wel het geval, dan kan de school de gemeente hierop aanspreken. Gemeenten hebben sinds 1 oktober 1996 de mogelijkheid een eigen coffeeshopbeleid op te stellen want toen zijn de Richtlijnen voor het opsporings- en strafvorderingsbeleid inzake strafbare feiten van de opiumwet aangepast. d. Wet op kansspelen Deze wet reguleert onder andere het aanbod en de deelname aan kansspelen. Kenmerken van kansspelen zijn dat er geld en goederen mee gewonnen kunnen worden en dat de uitkomst van het spel voor een belangrijk deel van het toeval afhankelijk is. Kansspelen zijn in het beginsel verboden, tenzij er een vergunning voor verleend is. De gemeente of het Ministerie van Justitie kunnen deze vergunning enkel verlenen als de opbrengst voor het kansspel voor een goed doel is. Vaak zie je op scholen dat leerlingen in de pauzes of tussendoor op school of op het schoolterrein kaarten of dobbelen om geld of goederen. Dit valt buiten de wet op kansspelen en is toegestaan omdat de deelnemer overwegend invloed heeft op de uitkomst van het spel. e. Algemeen plaatselijke verordeningen Behalve de rijksoverheid heeft ook de gemeente mogelijkheden om door middel van wetgeving het gebruik van genotmiddelen te reguleren. Middels de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) kan de gemeente zaken zoals sluitingstijden en vergunningen regelen. Scholen kunnen hier in relatieve zin in sturen. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 8

12 5.2 Straffen en maatregelen Volgens de richtlijnen opsporings- en strafvorderingsbeleid strafbare feiten Opiumwet is het opzettelijk hebben, bereiden, bewerken, verwerken, verkopen, afleveren, verstrekken, vervoeren en vervaardigen van alle drugs strafbaar. Een uitzondering geldt voor medische, veterinaire, instructieve en wetenschappelijke doeleinden. Hiervoor moet dan echter wel door het Ministerie van Justitie toestemming zijn verleend. Gebruik van drugs is niet strafbaar (niet van softdrugs zoals hasj en ook niet voor een harddrugs zoals cocaïne). Bezit van en handel in is dat wel. Het is daarom dan ook belangrijk om vast te stellen wat onder een gebruikershoeveelheid verstaan wordt. Tabel 1 geeft hiervan een overzicht. Voor een compleet overzicht van de verschillende middelen staat in bijlage F. Tabel 1:Overzicht gebruikershoeveelheden Lijst Gebruiker Dealer Lijst 1 harddrugs (heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD, XTC) Een gebruikers hoeveelheid: Één bolletje, wikkel. Pil, dosis in ieder geval groter dan halve gram. Lijst 2 softdrugs (Hasj, weed, slaap en kalmeringsmiddelen) Een hoeveelheid van maximaal 30 gram Hoeveelheden die boven gebruikershoeveelheden liggen Een hoeveelheid van meer dan 30 gram Dealen: Vanaf een hoeveelheid van 30 gram spreekt men van dealen. Dealen is het in het bezit hebben van meer dan een gebruikershoeveelheid drugs en het al dan niet gratis verstrekken, verkopen, vervoeren en afleveren (koerieren) van alle drugs (soft- en harddrugs). Dat wil zeggen dat de politie, indien een leerling meer dan 30 gram softdrugs bij zich heeft, er automatisch vanuit gaat dat deze bedoeld zijn voor de verkoop. De leerling wordt in dat geval als dealer aangemerkt. Bij herhaling binnen vijf jaar wordt, voor zover het maximum nog niet is bereikt, de straf met een kwart verhoogd. De school kan ervoor kiezen om strengere regels te hanteren dan de wet voorschrijft. Ze moeten er dan wel voor zorgen dat alles zwart op wit staat. Strafmaat en drugs jonger dan 12 jaar Personen die ten tijde van het begaan van een strafbaar feit jonger zijn dan 12 jaar, worden niet strafrechtelijk vervolgd. Zij krijgen geen strafblad. Wel kunnen er andere maatregelen worden genomen bijvoorbeeld de STOP actie, een opvoedkundige maatregel. Deze jongeren mogen geen werkzaamheden verrichten jaar Deze jongeren vallen onder het jeugdrecht, zij kunnen een strafblad krijgen afhankelijk van de ernst van de overtreding. Bij een licht vergrijp kan een alternatief voor een rechtelijke vervolging aangeboden worden: de HALT-maatregel. De jongere komt dan niet voor de rechter en krijgt geen strafblad. Wanneer de jongere echter in gebreke blijft wordt hij of zij alsnog voorgeleid aan de rechter en is een strafblad het gevolg. Bij dealen komen de jongeren niet in aanmerking voor de HALT-maatregel maar worden ze meteen voorgeleid aan de rechter. Het strafblad vervalt op het moment dat zij 18 jaar worden met twee uitzonderingen: Als de jongere een geldboete vlak voor zijn 18 e verjaardag krijgt opgelegd. In dat geval vervalt het strafblad na twee jaar (vlak voor de 20 e verjaardag). Bij toekenning van jeugddetentie geldt een termijn van vier jaar na het begaan van het delict. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 9

13 16-17 jaar Deze categorie valt onder het jeugdrecht, maar kan ook veroordeeld worden via het volwassenenrecht indien daartoe grond bestaat op basis van de ernst van het begane feit, de persoonlijkheid van de dader of de omstandigheden waaronder het feit is begaan. 18 jaar of ouder Deze categorie wordt berecht via het volwassen recht. Echter, personen die ten tijde van het begaan van een strafbaar feit jonger zijn dan 21 jaar, kunnen veroordeeld worden via het jeugdrecht als de aard van het delict daar aanleiding toe geeft. Er wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen een overtreding en een misdrijf: Overtreding Wetsdelict; minder ernstig strafbaar feit - in tegenstelling tot een misdrijf in de regel slechts strafbaar met hechtenis en/of geldboete en in beginsel in eerst aanleg berecht door de kantonrechter. Misdrijf Rechtsdelict; ernstig strafbaar feit in tegenstelling tot overtreding waarop, in de regel, als hoofdstraf gevangenisstraf is gesteld en waarvan de berechting in eerste instantie aan de arrondissementsrechtbanken is opgedragen. Bij de straffen die jongeren krijgen wordt ook rekening gehouden met dit onderscheid. Alternatieve sancties: 1. het verrichten van onbetaalde arbeid voor algemeen nut 2. het verrichten van arbeid tot herstel van de aangerichte schade 3. het volgen van een leerproject Prioriteitstelling Dealen valt onder het kopje misdrijf. Het wordt echter niet altijd even zwaar bestraft. Er zijn verschillende mogelijkheden te onderscheiden: harddrugs hebben een zwaardere strafmaat dan softdrugs. Binnen de wet wordt onderscheid gemaakt tussen een overtreding en een misdrijf. Voor Lijst I geldt: - Het onopzettelijk handelen in strijd met een verbod gegeven m.b.t. een middel vermeld op lijst I is een overtreding. - Het opzettelijk handelen in strijd met een verbod gegeven m.b.t. een middel vermeld op lijst I is een misdrijf. Voor Lijst II geldt: - Het onopzettelijk handelen in strijd met een verbod gegeven m.b.t. een middel vermeld op Lijst II is een overtreding. - Het opzettelijk handelen in strijd met een verbod gegeven m.b.t. een middel vermeld op Lijst II is een misdrijf. Uitzondering: Het opzettelijk telen, bereiden, bewerken, verwerken, verkopen, afleveren, verstrekken, vervoeren, voorhanden hebben en vervaardigen van minder dan 30 gram van een stof voorkomend op Lijst II onder hennep is een overtreding. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 10

14 De prioriteit wordt mede bepaald door de categorie dader. 1. Handelaren (georganiseerde criminaliteit) 2. Koeriers die geen handelaren zijn 3. Klein handelaren 4. Gebruikers Strafcategorieën Bij het toepassen van strafcategorieën gelden een aantal zaken: Delicten worden zwaarder bestraft als er harddrugs en niet softdrugs in het spel zijn. Bezit voor de handel wordt zwaarder beoordeeld dan bezit voor eigen gebruik. Het Openbaar Ministerie heeft prioriteiten vastgesteld voor opsporing en vervolging, het zogenaamde opportuniteitsbeginsel. Dit betekent dat het OM kan afzien van vervolging van strafbare feiten als hiermee het algemeen maatschappelijk belang is gediend. De richtlijnen voor opsporing en vervolging van de Opiumwet-delicten noemen de volgende prioriteiten: Grootschalige handel en productie van harddrugs heeft de hoogste prioriteit. Daarna volgen strafbare feiten met betrekking tot softdrugs, behalve gebruik. Opsporing en vervolging van het bezit van harddrugs voor eigen gebruik (in het algemeen 0,5 gram) en ten hoogste 5 gram softdrugs hebben de laagste prioriteit. Als coffeeshops zich houden aan de AHOJ-G criteria ( zie 4.1 Opiumwet), wordt de verkoop van maximaal 5 gram hasj of marihuana per transactie niet gericht opgespoord. Tabel 2 geeft een overzicht van de maximale straffen bij overtredingen. Tabel 2: Overzicht maximale straffen bij overtredingen Strafbare feiten en maximale straffen Middelen op lijst I Opiumwet (harddrugs) Maximum straffen Invoer / uitvoer 12 jaar vrijheidsstraf en / of boete Verkoop, vervoer, vervaardiging 8 jaar vrijheidsstraf en / of boete voorgenomen in- / uitvoer, verkoop, 6 jaar vrijheidsstraf en / of boete vervoer, vervaardiging voorbereiding van misdrijven witwassen van zwart geld vervaardigen en in de handel brengen van precursoren Bezit 4 jaar vrijheidsstraf en / of boete Bezit voor eigen gebruik 1 jaar vrijheidsstraf en / of boete Middelen op lijst II Opiumwet (softdrugs) Maximumstraffen invoer / uitvoer 4 jaar vrijheidsstraf en / of boete verkoop, vervoer, vervaardiging voor handelsdoeleinden Verkoop, vervoer, vervaardiging, bezit van meer 2 jaar vrijheidsstraf en / of boete dan 30 gram Verkoop, vervaardiging, bezit tot 30 gram 1 maand vrijheidsstraf en / of 2250 boete Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 11

15 6. Schoolbeleid Dit hoofdstuk betreft enkel een voorbeeld van schoolbeleid t.a.v. genotmiddelen. Iedere school is vrij om hier een eigen invulling aan te geven. Onze school wil bijdragen aan het welzijn van de leerlingen en medewerkers. Dat kan alleen wanneer de regels die we hebben opgesteld voor iedereen gelden. En wanneer iedereen zich eraan houdt: leerlingen en medewerkers. Ook voor het gebruik van genotmiddelen gelden regels. Ze zijn bedoeld om: bij te dragen aan ieders gezondheid te voorkomen dat iemand onnodig last heeft van anderen ervoor te zorgen dat de school haar belangrijkste functie (het geven en volgen van onderwijs) zo goed mogelijk kan uitvoeren. De genoemde regels gelden voor de dagelijkse gang van zaken op school. Een aantal regels geldt alleen voor speciale gelegenheden zoals feesten, werkweken en schoolreisjes. Wanneer er buiten school onder verantwoordelijkheid of in naam van de school (feestelijke) bijeenkomsten plaatsvinden, beschouwt de school het als haar verantwoordelijkheid om met organisatoren en exploitanten afspraken te maken over genotmiddelen gebruik en gokken. Zowel voor leerlingen als medewerkers kunnen explicietere sancties worden geformuleerd bij het niet naleven van de regels van de school. In de tekst zijn een aantal sancties opgenomen zoals momenteel worden toegepast. In de volgende paragrafen zullen de regels per onderdeel nader worden toegelicht. 6.1 Regels m.b.t. roken In school wordt niet gerookt. De wet stelt, dat de werkgever moet zorgen voor een rookvrije werkplek. Roken is alleen toegestaan op plekken die daar speciaal voor zijn aangewezen en die alleen voor rookdoeleinden worden gebruikt. De medemens mag geen hinder ondervinden van de rookoverlast. Vanuit de voorbeeldfunctie die medewerkers vervullen t.o.v. de leerlingen, is het strikt verboden voor medewerkers om in het zicht van leerlingen te roken. Dit geldt ook voor het schoolplein. Tijdens vergaderingen, werkbijeenkomsten en andere overleg situaties wordt niet gerookt. De aanwezigen bepalen of er gedurende de bijeenkomst een rookpauze wordt gehouden. In voorkomende gevallen wordt gebruik gemaakt van de door de vestigingsdirecteur aangewezen ruimten bedoeld onder het vorige punt. Voor iedereen geldt, dat hij of zij ophoudt met roken zodra derden daar hinder van ondervinden. Passief roken is immers schadelijk voor de gezondheid. Tijdens personeelsfeesten die een gezelligheidskarakter dragen, klassenavonden en andere (leerling)activiteiten voor de derde of hogere klassen die buiten de lesuren worden gehouden geldt dat de organisatoren zo nodig in overleg met de directie - van tevoren met elkaar afspreken of, en zo ja waar er mag worden gerookt. Daarbij zijn de vorige punten van toepassing. In gevallen die niet in de voorgaande regels worden genoemd beslist de directie. Wanneer leerlingen de regels over roken overtreedt, wordt hij hierop aangesproken. Bij herhaling volgt een gesprek en kan de leerling bestraft wordt met nablijven na schooltijd en het maken van extra opdrachten. Medewerkers die de regels overtreden worden hierop aangesproken door de schoolleiding/teamleider. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 12

16 6.2 Regels m.b.t. alcohol Op school is het, tijdens lesdagen en op tijden waarop werk ten behoeve van het onderwijs wordt verricht, niet toegestaan onder invloed van alcohol te zijn. Wanneer iemand onder invloed van alcohol verkeert kan hij/zij niet goed werken of leren. Op klassenavonden, feesten, werkweken en andere bijeenkomsten van de drie laagste klassen worden voor geen van de aanwezigen alcoholhoudende dranken geschonken. Volgens de wet is het verboden om alcohol te verkopen aan personen onder de 16 jaar. Bovendien wil de school voorkomen, dat automatische koppeling ontstaat tussen alcohol en feestelijkheid: als het feestelijk moet worden, dan kan dat ook zonder alcohol. Op klassenavonden, feesten, werkweken en andere bijeenkomsten van klas vier en hoger kunnen op verzoek van leerlingen, ouders en docenten in beperkte mate alcoholhoudende dranken worden geschonken. De organisatoren zorgen altijd voor een aantrekkelijk aanbod van alcoholvrije dranken. Wanneer alcohol wordt geschonken, maken de organisatoren afspraken over toezicht en vervoer naar huis. Het is verboden om op school, klassenavonden, feesten, werkweken en andere onder de verantwoordelijkheid van de school georganiseerde bijeenkomsten, alcoholhoudende drank bij zich te dragen. Tijdens personeelsbijeenkomsten die een gezelligheidskarakter dragen, kan alcohol worden geschonken. Hierbij streeft de schoolleiding naar matigheid. Indien leerlingen aanwezig zijn of openlijk kunnen waarnemen wat er zich op deze bijeenkomsten afspeelt, dan speelt het voorbeeld gedrag van docenten een grote rol. Het niet schenken van alcohol heeft dan de voorkeur. In alle gevallen buiten de hierboven genoemde activiteiten (jubilea, afscheidsbijeenkomsten, diploma-uitreikingen, congressen en dergelijke) beslist de schoolleiding na overleg met de organisatoren over het schenken van alcohol. Alcoholvrij is in principe de norm, bij bijzondere gelegenheden kan daarvan worden afgeweken. De organisatoren zorgen altijd voor een aantrekkelijk aanbod van alcoholvrije dranken. Wanneer leerlingen de alcoholregels overtreedt volgt een gesprek. Afhankelijk van de ernst van de overtreding en bij herhaling volgt schorsing voor maximaal twee dagen. Wanneer de overtreding tijdens een buitenschoolse activiteit plaatsvindt, volgt bovendien uitsluiting van de activiteit of van de eerstvolgende activiteit. Medewerkers die de regels overtreden worden hierop aangesproken door de schoolleiding/teamleider. 6.3 Regels m.b.t. drugs Het is volgens de wet verboden drugs in bezit te hebben of te verhandelen (=dealen). Op school is bezit van en handel in (=dealen) drugs dus ook verboden. Op school is men niet onder invloed van drugs. Het gebruik is dus verboden. Wanneer iemand drugs heeft gebruikt, kan hij niet goed leren of werken. Op klassenavonden, feesten, werkweken, schoolreizen en andere feestelijke bijeenkomsten verkeert men niet onder invloed van drugs. Wanneer iemand de regels van drugs overtreedt of een vermoeden van drugsgebruik bestaat volgt een gesprek met een door de school aangewezen medewerker, bijvoorbeeld de mentor. Afhankelijk van de ernst van de overtreding en bij herhaling volgt Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 13

17 schorsing van maximaal twee dagen. Wanneer de overtreding tijdens een buitenschoolse activiteit plaatsvindt, volgt uitsluiting van die activiteit of van een eerstvolgende activiteit. Wanneer er sprake is van handel (dealen) in drugs schakelt de schoolleiding de politie in. Dit kan door contact op te nemen met de schoolagent. 6.4 Regels m.b.t. dealen Dealen is niet toegestaan in en rond de school. Dealen is niet toegestaan tijdens buitenschoolse activiteiten zoals schoolfeest of werkweek. Onder dealen wordt verstaan het al dan niet gratis verstrekken, verkopen, kopen, vervoeren en afleveren van alle drugs (soft- en harddrugs). Wanneer aangetoond is dat iemand deze regel overtreedt kan de politie worden ingeschakeld. Afhankelijk van de ernst van de overtreding (hoeveelheid en soort drugs) en van de leeftijd van de leerling volgt schorsing of verwijdering van de school. Een school kan er ook voor kiezen om een gesprek met de leerling aan te gaan en te voldoen met een waarschuwing. Het is echter aan de school om hierin een keuze te maken. 6.5 Regels m.b.t. gokken / kansspelen Gokken / kansspelen mogen alleen worden uitgevoerd met een vergunning. Gokken om geld of goederen in welke vorm dan ook (kaartspelen, dobbelen, enz.), is verboden in de school en op het schoolterrein. Gokken op bijeenkomsten die onder verantwoordelijkheid van de school worden georganiseerd, is in principe verboden. De directie kan een uitzondering maken voor het organiseren van kansspelen waarvan de opbrengst ten goede komt aan een goed doel. Een vergunning is hiervoor noodzakelijk. Wanneer iemand de regels overtreedt, volgt een gesprek. Afhankelijk van de ernst van de overtreding en bij herhaling volgt schorsing van maximaal twee dagen. Wanneer de overtreding tijdens een buitenschoolse activiteit plaatsvindt, volgt bovendien uitsluiting van die activiteit of van een eerstvolgende activiteit. 6.6 Regels m.b.t. medicijngebruik Paracetamol wordt maximaal twee maal per dag aan dezelfde leerling uitgereikt. Paracetamol worden enkel door de docent van de desbetreffende klas op het betreffende moment uitgereikt. De leerling neemt de paracetamol in, in bij zijn van de verstrekker. In het klassenboek wordt per leerling een registratie van medicijngebruik bijgehouden. Voor overige medicijnen dient de verstrekker zich te houden aan de afspraken die met ouders gemaakt zijn. Registratie wordt bijgehouden in het klassenboek. Bij frequent paracetamol gebruik, ouders informeren zodat zij met hun kind een arts kunnen raadplegen. Bij scholen is het ook mogelijk dat de conciërge de paracetamol verstrekt. Het is wel aan te raden een registratie hierover bij te houden. 6.7 Regels tijdens reizen en excursies Roken in openbare gebouwen, in de bus en op de slaapkamers is verboden. Roken in gastgezinnen is alleen toegestaan na uitdrukkelijke toestemming van de gastouders. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 14

18 Het is absoluut verboden alcoholische dranken mee te nemen en tijdens de reis te nuttigen. Overdadig gebruik van en/of misbruik van alcoholische dranken is verboden. De reisleiding kan besluiten tot het uitvoeren van sancties. Dit op basis van vooraf door de school opgestelde richtlijnen en straffen. Gokken om geld is altijd verboden. Bezit van, handel in en/of gebruik van drugs is ten strengste verboden. Indien bezit van, handel in en/of gebruik van drugs wordt geconstateerd, zal de deelnemer onmiddellijk van verdere deelname aan de reis worden uitgesloten. Vervoer naar huis zal plaatsvinden op kosten van de ouders, dan wel, bij meerderjarigheid van de deelnemer, op eigen kosten. Indien de deelnemer tengevolge van bezit van en/of handel in drugs in aanraking komt met justitiële autoriteiten, in Nederland dan wel in het buitenland, zal de reisleiding onmiddellijk diens ouders in kennis stellen. Deze zullen dan voor verdere afhandeling zorg dienen te dragen. Bij meerderjarigheid van de deelnemer wordt deze geacht zelf de consequenties van zijn/haar handelen te dragen. Bij buitenlandse reizen en internationale uitwisselingen zullen ouders en leerlingen bovenstaande regels voor gezien en akkoord ondertekenen. Medewerkers die reizen begeleiden zullen niet in aanwezigheid van leerlingen roken. Medewerkers mogen bij gelegenheid maximaal twee alcoholische dranken nuttigen, mits minimaal twee begeleiders volledig sober blijven. Evenals bij leerlingen, is het gebruik van of dealen in drugs te allen tijde ten strengste verboden. Voor leerlingen die tijdens reis/kampweken geneesmiddelen moeten gebruiken, is het raadzaam afspraken te maken met ouders. 6.8 Uitzonderingen In bepaalde gevallen kan de schoolleiding besluiten van de hierboven genoemde afspraken af te wijken of afspraken aan te vullen. Als leerlingen vragen hebben over deze regels, kunnen ze daarvoor terecht bij hun mentor of klassenleraar. De school zal zich echter wel moeten houden aan bepaalde beperkingen zoals deze door de wet zijn opgelegd. Hieronder worden een aantal regels genoemd die van belang zijn voor de school. De school moet zich ervan bewust zijn dat het schoolbeleid alleen geldig is binnen de schoolpoorten. Buiten de schoolpoorten is men gebonden aan de burger bevoegdheden. Men kan dan slechts tot corrigerend optreden. De politie kan worden ingeschakeld om repressief op te treden. Fouilleren is aan de burger niet toegestaan! Dit mag alleen de politie. Iedereen is bevoegd de verdachte aan te houden in geval van ontdekking op heterdaad. Het is echter verstandig om in zo n geval de politie te waarschuwen zodat de verdachte zo snel mogelijk overgedragen kan worden. (bron: Art. 53 van het wetboek van strafvordering) Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 15

19 7. Opsporingsbeleid Dit hoofdstuk geeft een uitgebreide beschrijving van de mogelijkheden en beperkingen rondom het opsporingsbeleid van genotmiddelen op de school. Houd bij de beschreven maatregelen wel rekening met de regels die gelden bij het controleren van persoonlijke bezittingen. Het schoolgebouw en het bijbehorende terrein vormen privé-terrein. Om deze reden kan de schoolleiding personen die er niets te zoeken hebben verwijderen uit de gebouwen en de bijbehorende terreinen. Desnoods kan dit worden afgedwongen door de politie in te schakelen. De schoolregels mogen niet in strijd zijn met het algemeen geldende recht. Procedure bij het in beslag nemen van drugs door de school: Zorg ervoor dat de overhandiging of de inbeslagneming gebeurt in het bijzijn van een meerderjarige getuige. Het maakt in juridische zin niet uit wie dat is. In beslagneming mag alleen maar bij aanhouding op heterdaad van spullen die de verdachte bij zich heeft. Dit is geen toestemming om te fouilleren. Geef de leerling na het overhandigen of in beslag nemen een ontvangstbewijs met de naam van de school, de naam en functie van de ontvanger, datum, soort en hoeveelheid drugs. De ontvanger ondertekent en bewaart een kopie. De directie (school) is verplicht om de drugs zo spoedig mogelijk te overhandigen aan de politie. De school mag de drugs nooit vernietigen. De school mag een leerling nooit fouilleren of de persoonlijke bagage laten onderzoeken. Dit is alleen voorbehouden aan hen die uit hoofde van hun beroep onder bepaalde voorwaarden bevoegd zijn. Het openen van kluisjes van leerlingen op school is toegestaan. Het kluisje is tijdelijk ter beschikking gesteld van de leerling maar blijft eigendom van de school. De inhoud van het kluisje is eigendom van de leerling. Let op: er gelden wel twee voorwaarden: 1. het moet in het reglement zijn opgenomen dat de kluisjes mogen worden geopend door de schoolleiding of leerkracht, in principe, in het bijzijn van de leerling. De inhoud van het kluisje is immers eigendom van de leerling. 2. de spullen in het kluisje (tassen, jassen) mogen slechts doorzocht worden met toestemming van de leerling. De inhoud van het kluisje is immers eigendom van de leerling. Het is aan te raden de leerling zelf de tassen te laten leegmaken. Wanneer een leerling verdacht wordt van bezit van of handel in drugs wordt er allereerst een gesprek gevoerd door een of meer functionarissen van de school die vooraf zijn aangewezen (zie bijlage C). Het verdient aanbeveling dit gesprek met minimaal twee personen te voeren. Wanneer er sprake is van een strafrechtelijke overtreding en de politie gaat over tot een nader onderzoek kunnen schoolfunctionarissen namelijk gevraagd worden om als getuige op te treden. De politie zal de leerling nader ondervragen. Bij het betrappen op gebruik van softdrugs kan de school mogelijk zelf maatregelen nemen. Bij de handel in drugs (dealen) en bezit van andere drugs is er echter sprake van een strafbaar feit en is het raadzaam de politie in te schakelen. Toezien op naleving van beleid kan worden uitgevoerd op o.a.: 1. schoolgebouw: kluisjes, garderobes, toilet ruimten, stille hoekjes en trappenhuizen. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 16

20 2. school terrein: fietsenhok, fietsenkelder, stille hoekjes, parkeerterrein, bos en struikgewas 3. school omgeving: omliggende straten, steegjes, plekken waar jongeren samenkomen, bos en struikgewas. Denk er bij controles in de omgeving van de school wel aan dat het school reglement hier niet van toepassing is. Bovengenoemd toezicht kan op verschillende manieren worden uitgevoerd: School als privaat terrein. Het schoolgebouw en het bijbehorende terrein is privé-terrein. Dit biedt de mogelijkheid om personen van het terrein te verwijderen. Desnoods kan dit worden afgedwongen door de politie in te schakelen. De school kan regels opstellen (die niet in strijd zijn met het algemeen geldende recht) waaraan gebruikers van het gebouw en de bijbehorende terreinen zich dienen te houden. Fouilleren en doorzoeken persoonlijke bezittingen. (zie bij procedure) Doorzoeken kluisjes. (zie bij procedure) Er bestaat een mogelijkheid om bepaalde mensen op voorhand de toegang tot het terrein en/of de gebouwen te weigeren. Informatie hierover kunt u inwinnen bij de politie of uw schoolagent. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 17

21 8. Preventiebeleid Het preventiebeleid voor genotmiddelen gebruik kan op een aantal manieren tot uiting komen op scholen. In dit hoofdstuk worden een aantal mogelijkheden besproken. 8.1 Preventief controleren Ter preventie van genotmiddelen gebruik kan ervoor gekozen worden om preventief te controleren. Er zijn verschillende mogelijkheden voor de uitvoering van preventief controleren: 1. Dagelijks en incidenteel controleren 2. Structureel controleren 3. Aangekondigd of onaangekondigd controleren 4. Pleinwacht Belangrijke aandachtspunten voor de pleinwacht (docent) zijn: Let op verdachte auto s en scooters. Voertuigen die vaak op hetzelfde tijdstip (tijdens pauzes) op een parkeerplaats of rond school staan. Vaak is het zo dat groepen scholieren zich ophouden rondom het voertuig. Let op verdachte personen. Personen waarvan bekend is dat zij geen deel uitmaken van de schoolpopulatie, maar die zich toch met regelmaat bij de school ophouden. Als het om dealers gaat zal het opvallen dat scholieren zich ophouden bij deze persoon. Professioneel toezicht. Bij sommige scholen wordt de pleinwacht opgevangen door professionele toezichthouders of bewakingsdiensten. Hier hangt wel een prijskaartje aan. Een voordeel is dat een of meerdere personen zich volledig kunnen richten op de veiligheid op en rond de school in de breedste zin van het woord. Het is in dit geval wel belangrijk dat er goede afspraken zijn gemaakt over de terugkoppeling van informatie. De school blijft immers verantwoordelijk voor de veiligheid. Camera toezicht. Camera toezicht kan preventief werken tegen allerlei overtredingen zoals diefstal, vandalisme, intimidatie en dealen op school. Het kan incidenten voorkomen of helpen bij het opsporen van daders. Dit is echter alleen toegestaan door politie. De wet en andere maatschappelijke spelregels zorgen voor beperkingen. Camera toezicht is alleen toegestaan als duidelijk is aangegeven op de verschillende plekken in en rond de school dat er opnames worden gemaakt. De school moet volgens de wet ook kunnen aantonen dat zij een redelijk belang heeft bij de aanleg van het camerasysteem, dan wel dat zij dit voor de uitvoering van haar taken nodig heeft (zorg dragen voor de veiligheid van de school en omgeving). Het is dan ook van belang om duidelijk onderscheid te maken tussen de taken van de politie en de taken van de school op het gebied van veiligheid. Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 18

22 8.2 Signaleren en begeleiden Er zijn verschillende signalen waar te nemen die op het gebruik van drugs kunnen duiden. Problemen met genotmiddelen zijn niet makkelijk te signaleren. Veelal zijn de signalen algemeen en a-specifiek en is het gedrag voor velerlei uitleg vatbaar. Dus wees voorzichtig met voorbarige conclusies, ga eerst met de betreffende leerling in gesprek. Hieronder volgt een overzicht van een aantal algemene verschijnselen. In bijlage A is een overzicht opgenomen van verschijnselen die specifiek bij een bepaald genotmiddel horen. Algemene verschijnselen: Concentratieproblemen Relatieproblemen Sociaal isolement Schoolverzuim Verlies van vrienden, verandering van vriendenkring Nalatigheid met afspraken Geen interesse in de omgeving Veelvuldig praten over middelen en gebruik of over gokken en geld Sterk afwijkend gedrag Tijdens de les vaak naar het toilet willen Regelmatig vragen naar een hoofdpijn pilletje Vele ongelukjes Dalende prestaties Maandagmorgen-verzuim Bij signaleren kunnen de volgende stappen worden onderscheiden: Waarnemen Er valt iets op bij een leerling. Herkennen Het gedrag is niet normaal voor de betreffende leerling. Interpreteren Men denkt dat de leerling een probleem heeft mogelijk gerelateerd aan het gebruik van genotmiddelen. Toetsen Interpretatie aftasten bij collega s. Een gesprek Komt de waarneming overeen met wat de leerling vindt? Analyseren Wat is er aan de hand? Is er een probleem? Voor wie is het een probleem? Kanttekeningen bij signaleren: één signaal zegt nog niet veel. Pas wanneer een signaal zich in hevige mate en in combinatie met andere signalen voordoet kan het worden opgevat als indicatie voor gebruik van genotmiddelen een signaal kan meerdere oorzaken hebben en hoeft niet van genotmiddelen gebruik afkomstig te zijn. (verliefdheid, alcohol gebruik kan voor een euforische stemming zorgen, hooikoorts voor rode ogen) Kanttekeningen bij het gesprek: Het is belangrijk om voorafgaand aan het gesprek een aantal zaken op een rijtje te zetten. Belangrijke zaken hierbij zijn: wat wil ik bereiken, ben ik bekend met de achtergrond van de leerling, wat zijn de regels van de Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 19

23 school en wat wordt er op de school gedaan op het gebied van genotmiddelen gebruik. Realiseer je altijd dat wat jij als probleem ziet, door de leerling (nog) helemaal niet als probleem hoeft te worden gezien. In het eerste gesprek dienen de volgende punten aan bod te komen: 1. Hoe gaat het met je, op school en daarbuiten? 2. Wat is er aan de hand? 3. Klopt het wat ik heb gemerkt? Wat merk je bij jezelf? 4. Heeft het te maken met genotmiddelen? 5. Wil je iets aan de situatie veranderen? Vermijd in het gesprek zoveel mogelijk de volgende rollen: 1. rechercheur: ondervragen 2. dominee: preken en moraliseren 3. aanklager: beschuldigen 4. heerser: waarschuwen en dreigen 5. commandant: bevelen en voorschrijven 6. expert: adviseren Hulpmogelijkheden van buiten de school Dit is noodzakelijk wanneer het gaat om ernstige problemen of wanneer de leerling geen hulp van de school wil. Voorbeelden van organisaties zijn: Algemeen Maatschappelijk werk, Riagg, instelling voor jeugdhulpverlening, Mondriaan Zorggroep divisie verslavingszorg Een uitgebreid overzicht van hulpinstanties is opgenomen in bijlage B Genotmiddelen Protocol Voortgezet Onderwijs 20