Eindrapportage Kennisimpuls December 2010

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Eindrapportage Kennisimpuls December 2010"

Transcriptie

1 vereniging Wonen boven Winkels Nederland Postadres: Postbus 82422, 2508 EK, Den Haag T: +31 (0) Eindrapportage Kennisimpuls December 2010 VOORAF De minister van VROM verleende de Vereniging Wonen boven Winkels Nederland op verzoek van de vaste Kamercommissie begin 2009 een startbijdrage voor haar werkprogramma toegekend, die toegespitst op zogenaamde regioprofielen. Er zijn 71 regioprofielen opgesteld. Terzelfder tijd verwierf de vereniging een opdracht in het kader van het VROM project Kennisimpuls. Dat project is er op gericht leegstand van gebouwen tegen te gaan, vooral kantoorgebouwen en lege winkelverdiepingen. In die opdracht werd voorzien in het realiseren van een website voor de vereniging en in het organiseren van 6 regionale kringen (5 effectief), regionaal voor lokaal opererende partijen en 3 voor eigenaren/beleggers (2 effectief) en 1 voor winkelgebruikers/-ketens met een landelijke portefeuille ( 1 virtueel). Daarnaast zijn bezoeken gebracht aan gemeenten, woningstichtingen, eigenaren, winkelbedrijven en diverse instanties. Dit rapport is een gecombineerde rapportage voor beide onderdelen, omdat die in de optiek van de vereniging direct in elkaar passen: de regioprofielen leveren basismateriaal voor de regiokringen. De rapportage gaat dieper in op de achterliggende processen die de leegstand van winkelverdiepingen in kernwinkelgebieden veroorzaakten. Vervolgens komt de problematiek aan de orde waarmee projecten te maken krijgen die hergebruik ten doel hebben. Ook wordt ingegaan op meer structurele factoren die de condities vormen waarbinnen initiatiefnemers moeten opereren. 1

2 0. SAMENVATTING (Hoofdconclusie en aanbeveling) Hoofdconclusie: scherpere inzichten Alle betrokken partijen (h)erkennen in meer of mindere mate de noodzaak van het hergebruik van leegstaande winkelverdiepingen. Het hergebruik vergt grote investeringen, die lang niet altijd door inkomsten kunnen worden afgedekt. De gemeenten stellen zich (voorzichtig) op als probleemeigenaar, maar hebben medewerking nodig van eigenaren, die vaak weer afhankelijk zijn van winkelbedrijven. De groei van het aantal nieuwe woningen boven winkels (bedrijven) in zgn. aanloopstraten is fors teruggelopen. De grootste leegstand komt voor op A1- en A2-locaties. Succesvolle voorbeelden leiden niet direct tot navolging. De leegstand neemt nog toe, nu ook van winkels in aanloopstraten. Door een grote mate van vrijblijvendheid blijven grote maatschappelijke kansen op gebied van binnenstadskwaliteit, economische aanjaagfunctie en specifiek woningaanbod onvoldoende benut. Er is behoefte aan beter inzicht in kosten, opbrengsten, waardeontwikkeling, omgang met regelgeving, etc. Nieuwe instrumenten zijn nodig om partijen bij elkaar te krijgen. De Vereniging Wonen boven Winkels Nederland mist voldoende arm- en daardoor slagkracht om haar leden de gewenste ondersteuning te kunnen bieden. Richtinggevende kaders en instrumenten op provinciaal en vooral nationaal niveau zijn dringend gewenst voor een landelijk, effectief stimuleringsbeleid. Hoofdaanbeveling: nieuwe instrumenten Er moet op korte termijn financiële ruimte komen voor onderzoek op financieel- en economisch gebied (kosten- en batenanalyses; bedrijfseconomisch en maatschappelijk) om inzicht te krijgen in de waardeontwikkeling door wonen boven winkels op de waarde van het winkelvastgoed. Met de resultaten daarvan moeten zowel gemeenten, eigenaren, winkelbedrijven en woningstichtingen overtuigd kunnen worden van de voordelen op langere en kortere termijn. Gezien de maatschappelijke belangen en de structuurversterkende kansen is een sterkere rol van rijk en provincies op dit beleidsterrein zeer wenselijk. Gemeenten kunnen in samenwerking met eigenaren, winkelbedrijven en woningstichtingen tot concrete resultaten komen. Ingezet moet worden op de gezamenlijke verbetering van beleidskaders, randvoorwaarden en stimulerende instrumenten. Een coördinerende rol op rijksniveau is noodzakelijk en zou bijvoorbeeld kunnen worden toegevoegd aan het Nationaal Programma Herbestemming (NPH). Rol voor de vereniging: samenwerking De Vereniging Wonen boven Winkels Nederland is in gesprek met de VNG en Aedes om - met de beperkte middelen, die beschikbaar zijn - tot een slagvaardiger organisatie en aanpak te komen. Programmatische samenwerking met het NPH worden verkend, in welk kader ook de aangegeven onderzoeken en de ontwikkeling van de instrumenten aan de orde zijn. Belangrijk is het beschikbaar komen van financiële middelen voor de ontwikkeling van genoemde instrumenten. 2

3 1. INLEIDING De leegstand in Nederlandse binnensteden staat al decennia op de politieke en maatschappelijke agenda. Leegstaande panden zijn in die periode ook regelmatig gekraakt en dat leidde tot veel discussie, publiciteit en ook tot optreden van politie en ME. Het vraagstuk is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een heet politiek hangijzer. In 2009 is het initiatief genomen tot een oplossing in de vorm van de wet kraken en leegstand 1, die per 1 oktober 2010 van kracht is. De kern van de wet is dat kraken verboden wordt en tegelijkertijd de leegstand zoveel mogelijk wordt tegen gegaan. Een van de activiteiten, die naar aanleiding van de discussies over bovengenoemd initiatief in de Tweede Kamer werd gestart, is de zgn. Kennisimpuls Leegstand. Een initiatief van het Ministerie van VROM om leegstand van kantoren en van winkelverdiepingen in kernwinkelgebieden tegen te gaan door de kennis hierover bij belanghebbenden te vergroten. Bedoeling is de kennis over de leegstand te delen, te verspreiden en waar mogelijk en nodig te verdiepen. De Kennisimpuls Leegstand is opgedeeld in twee onderdelen: de leegstand van kantoren en de leegstand boven winkels. Deze rapportage betreft de leegstand boven winkels in de kernwinkelgebieden van de grotere steden. Daarvoor is een aanpak ontwikkeld door de Vereniging Wonen boven Winkels Nederland in samenwerking met het adviesbureaus acquireal te Maastricht en Daelinck te Tiel. Doel was de leegstand op regionaal niveau bespreekbaar te maken. Daartoe zijn regionale profielen opgesteld van een groot aantal gemeenten. Die regionale profielen zijn regionaal in kringen besproken met gemeenten, provincies en woningstichtingen. Ook zijn kringen georganiseerd voor eigenaren en winkelbedrijven. Tevens is een nieuwe website opgezet, waarop, naast algemene informatie, nieuwe kennis en ook de profielen en de uitkomsten van de kringen zijn gepubliceerd. Doel was de kennis ook in te bedden in een organisatie voortbouwend op het beschikbare netwerk van de Vereniging Wonen boven Winkels. Er is sprake geweest van een uitgebreide kennisuitwisseling, waarvan in deze rapportage verslag wordt gedaan. De opgedane en verspreide kennis en het uitgebouwde netwerk zijn voor de vereniging aanleiding geweest om de ambities met betrekking tot het aanpakken van de leegstand te herijken. Er zijn op basis van de resultaten nieuwe ambities geformuleerd. Het bereiken van de ambities is afhankelijk van een aantal voorwaarden die als conclusies uit de regionale kringen van de Kennisimpuls kunnen worden getrokken. 1 Op 15 oktober 2009 aangenomen door de Tweede Kamer en op 1 juni 2010 aangenomen door de Eerste Kamer. Binnenkort zal de wet bij Koninklijk Besluit in werking treden. 3

4 2. WONEN BOVEN WINKELS IN NEDERLAND: Stand van zaken voor de kennisimpuls Wonen boven winkels als titel is in Nederland geïntroduceerd in 1984 of daaromtrent. Naar verluid voor het eerst in Haarlem. In die periode zijn in Nederland de auto s stap voor stap uit de binnenstad verbannen. Die ontwikkeling ging gelijk op met veranderingen in de kooppatronen en koopstromen en de verhoging van het besteedbare inkomen. Winkelen werd ontspanning op de vrije zaterdag. De binnenstad leende zich als decor voor evenementen. Deze ontwikkelingen hadden tot gevolg dat de middenstanders, de belangrijkste bewoners van de kernwinkelgebieden, hun woningen boven de winkels gingen verlaten. Tuinen of binnenplaatsen werden bij de winkel getrokken. De auto kon niet meer voor de deur geparkeerd worden en het uitgangsleven werd intensiever. Dat ging gepaard met een toename van stadslawaai. Het wooncomfort in de binnenstad nam af en de middenstanders konden zich meer comfortabele woningen buiten de binnenstad veroorloven. De ontwikkeling van de detailhandel is vanaf 1970 gekenmerkt door een snelle ontwikkeling van de kernwinkelgebieden in grotere steden, vooral in de sfeer van wat aangeduid is als funshopping. De omzet in deze sectoren ging met sprongen omhoog en concentreerde zich in de kernwinkelgebieden van de grotere steden. De aankoop van dagelijkse inkopen concentreerde zich op supermarkten, veelal aan de randen van de stad gelegen. In alle sectoren van de detailhandel was sprake van schaalvergroting en vooral filialisering. Genoemde ontwikkeling ging ten koste van de winkels in dorpen en buurten. Het vertrek van middenstanders uit het stadscentrum, eerst als bewoners en later ook als ondernemers, had tot gevolg dat de bovenverdiepingen niet meer gebruikt werden als woning. In het begin (jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw) werden de leegstaande verdiepingen gebruikt als magazijn en als personeelsruimte. Maar ook de behoefte aan dergelijke ruimten nam geleidelijk af, omdat voorraden veel minder werden aangehouden en het personeel de pauze in de stad doorbracht (eetcafés). Bovendien werd bij verbouwing van de winkels (gemiddeld eens in de 8-10 jaar) de pui vaak aangepast om een bredere etalage te krijgen. In veel gevallen werd dan ook de trap naar de eerste verdieping bij de winkel getrokken, waardoor de verdiepingen moeilijk of niet bereikbaar werden. In die periode onderging ook het eigendom van de winkelpanden in de grotere steden belangrijke wijziging. Middenstanders verkochten hun winkelpanden aan beleggers. In eerste instantie aan collega middenstanders, die ontdekten dat het beleggen in winkels winstgevend kon zijn. Gaandeweg werden winkelpanden opgekocht door opkomende beleggingsfondsen, zowel institutionele als particuliere fondsen. Een deel van de particuliere fondsen is naderhand naar de beurs gebracht. Op dit moment is sprake van een veertigtal beleggers (institutionele, beursgenoteerd en grote particulieren) die in de grotere steden 50% of meer van de winkelpanden in het kernwinkelgebied in bezit hebben. Deze beleggers verhuren deze winkelpanden aan een veertig- tot vijftigtal winkelbedrijven die gebruikt worden als filialen voor de grootwinkelbedrijven. De verdiepingen in belangrijkste winkelstraten van de grote(-re) steden in Nederland komen in de loop van de jaren negentig en het begin van deze eeuw nagenoeg helemaal leeg te staan. Maar, zoals aangegeven, is al in de jaren tachtig op deze leegstand gereageerd. Initiatieven daartoe kwamen van gemeenten en architecten, die, gewapend met de ervaringen van de stadsvernieuwing, aan de slag gingen. Particuliere woningverbetering met behulp van subsidies werd daarbij als instrument ingezet. 4

5 In de loop van jaren negentig zijn met dergelijke (subsidie-)regelingen, al dan niet ondersteund door gemeentelijke projectmanagers goede resultaten behaald in Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Leiden en Haarlem. Vooral in de zgn. aanloopstraten werden leegstaande verdiepingen met behulp van subsidies en ondersteuning van de projectmanagers weer bewoonbaar gemaakt. De investeringen kwamen voor rekening van de eigenaren en met de subsidies van gemeenten, vaak in combinatie met subsidies voor monumenten, werden honderden zo niet meer dan duizend woningen gerenoveerd en bewoonbaar gemaakt. De leegstand op de zgn. A1- en A2-locaties nam in de genoemde periode echter eerder toe dan af. En dat gold ook voor de aanloopstraten, die bovendien nog te maken kregen met leegstand van de winkels zelf. Het gevolg was dat de leegstand sneller toenam dan dat woningen in leegstaande verdiepingen werden gerealiseerd. De zgn. subsidieaanpak, gericht op particuliere woningverbetering door investeringen van de eigenaren zelf, was vooral succesvol in de jaren negentig en de gerealiseerde woningen waren vooral gelegen in zgn. aanloopstraten. Vanaf 2002 is sprake van een stagnatie van de ontwikkeling van nieuwe woningen op deze locaties. De productie, soms hoger dan 25 woningen per jaar, viel scherp terug. In een aantal steden zijn in de afgelopen jaren toch, zij het op bescheiden schaal, resultaten behaald met de subsidiegerichte aanpak. In Nijmegen, Purmerend, Hoorn, Dordrecht en Gouda zijn, zij het op bescheiden schaal, recent nieuwe woningen gerealiseerd en in Breda is een nieuw initiatief gestart, dat zicht op resultaten lijkt te krijgen. In 1991 is in Maastricht de CV Wonen boven Winkels Maastricht opgericht, die in 1993 is omgezet naar een NV. Aandeelhouders van de NV zijn de gemeente Maastricht, de Universiteit Maastricht en woningcorporatie Woonpunt. Anders dan de op particuliere woningverbetering gebaseerde subsidieaanpak, worden de leegstaande verdiepingen door de NV verworven (aankoop, erfpacht) en de NV ontwikkelt de nieuwe woningen en geeft ze na realisatie in beheer bij de woningcorporatie. Sinds 1993 zijn in Maastricht 420 woningen gerealiseerd. Daarbij vallen een aantal zaken op: - de woningen worden vooral gerealiseerd op A1- en A2-locaties - na een trage start zijn tot en met 2004 zijn 250 woningen gerealiseerd, nadien in 5 jaar 170 woningen, en tot en met 2013 worden volgens de planning van in ontwikkeling zijnde woningen nog eens 130 woningen gerealiseerd; per jaar steeg het aantal gerealiseerde woningen van 6 naar ca er is sprake van de ontwikkeling van woningen in clusters in bouwblokken. - de woningtypen zijn vooral kleinere studio s van m² en dat geldt vooral (bijna uitsluitend) voor de woningen die sinds 2002 gerealiseerd worden. Sinds een 1998 zijn in verschillende steden vergelijkbare NV s op gericht (Deventer, Zwolle, Amersfoort, Groningen, Arnhem, Zutphen, Utrecht en Eindhoven), maar het beschikbaar hebben van een NV bleek geen garantie voor succes. Deze groei van het aantal NV s is vooral te danken aan initiatieven van woningcorporaties, in samenwerking met gemeenten. Na de bruteringsoperatie hebben in de periode een aantal woningcorporaties belangstelling getoond voor wonen boven winkels (Deventer, Zwolle, Zutphen, Groningen, Arnhem) en zijn samen met gemeenten overgegaan tot het oprichten van vennootschappen, vergelijkbaar met de NV in Maastricht. Eigenlijk kan wat betreft de NV s alleen in Amersfoort gesproken worden van vergelijkbare resultaten als welke in Maastricht behaald zijn en de verwachting is dat de voortvarende aanpak in Eindhoven ook resultaten gaat opleveren. In Deventer, Zwolle, Zutphen, Groningen en Arnhem zijn sinds de oprichting enkele tientallen woningen gerealiseerd. In Sittard-Geleen is niet gekozen voor een NV, maar een samenwerking tussen de gemeen- 5

6 te en de woningcorporatie Woonpunt. De werkwijze is vergelijkbaar met die in Maastricht en de resultaten zijn zeker bemoedigend. Op het moment dat de Kennisimpuls van start ging was sprake van: - een tweetal manieren om de leegstand aan te pakken: de zgn. subsidieaanpak en de zgn. bedrijfsmatige aanpak. - de subsidieaanpak leverde duidelijk minder resultaten op dan in het voorgaande decennium. - de zgn. bedrijfsmatige aanpak blijkt vooral in het afgelopen decennium in een aantal steden succesvol, zonder dat die garanties biedt. - een afnemende belangstelling bij woningcorporaties. - de financiële crisis met grote gevolgen voor de vastgoedsector incl. de woningcorporaties. - mede als gevolg daarvan een toename van de leegstand, vooral ook in aanloopstraten en binnenstedelijke kantoorgebouwen. - een geleidelijk weer toenemende belangstelling van gemeenten, onder meer door de toegenomen (belangstelling voor) leegstand en door de woningvraag van studenten en jongeren naar centrumstedelijke woonmilieus. De hierboven kort weergegeven ervaringen en de daarmee opgedane kennis waren onderwerp van de Regionale Kenniskringen. Daarbij werd ook gebruik gemaakt van de regioprofielen die in 2009 en 2010 van de meeste grotere (centrum-)gemeenten zijn opgesteld. In de volgende paragraaf wordt verslag gedaan van de discussies met gemeenten, woningstichtingen, beleggers en winkelbedrijven. 6

7 3. REGIOPROFIELEN Voor 81 grotere gemeenten zijn regioprofielen opgesteld. Doel van de regioprofielen is op een vergelijkbare wijze en in een oogopslag inzicht te verschaffen in de mogelijkheden van en ervaringen met wonen boven winkels in een centrumgemeente. De profielen zijn in een aantal gevallen onderwerp geweest van overleg met de betrokken gemeenten, woningcorporaties en vennootschappen. Die specifieke profielen zijn daarop aangepast en definitief gemaakt. Voor een aantal gemeenten gelden ze als voorzet of concept. Alle regioprofielen zijn op de website van de vereniging geplaatst. De gezamenlijke profielen geven een indicatie van het potentieel van wonen boven winkels, zowel wat betreft de vraag naar woningen in centrumstedelijke woonmilieus als het aanbod van de leegstand in de steden. In de ruim 70 grotere gemeenten, waar regioprofielen voor zijn opgesteld, is sprake van een geraamd potentieel van ruim woningen. De ramingen zijn indicatief en gedeeltelijk gebaseerd op systematische inventarisaties. De ervaring leert dat de gehanteerde wijze van ramen aan de voorzichtige kant is, te meer omdat meestal niet naar de aanloopstraten, binnenterreinen en achterhuizen gekeken is. Bij de aanpak van projecten in de praktijk blijken die en andere woningen en lege ruimten (bijv. boven de winkeldozen) wel in beeld te komen of zelfs gerealiseerd te kunnen worden, ofschoon ze in eerdere inventarisaties niet in het potentieel waren opgenomen. Vooral bij een aanpak in de eerdergenoemde bouwblokken kunnen verdiepingen in achterhuizen en op binnenterreinen vaak toch ontsloten worden. Tijdens het opstellen van de profielen zijn een aantal ontwikkelingen manifest geworden. Dat zijn o.m.: - De door de financiële crisis ontstane problemen op de woningmarkt, waardoor de markt voor grotere (koop- en huur-)woningen in binnensteden fors terugviel. - De toenemende vraag naar kleine (30-50 m²), goedkope ( per maand) huurwoningen in binnensteden, vooral voor jongeren, studenten en eenpersoonshuishoudens. - Belangstelling van gemeenten en hoger onderwijsinstellingen voor kenniswerkers en hun huisvesting. - De afname van de financiële mogelijkheden voor gemeenten en woningstichtingen. Het is niet mogelijk geweest deze ontwikkelingen altijd adequaat mee te nemen. De informatie was veelal kwalitatief en op inschattingen gebaseerd. De vraag is of de regioprofielen ook echt gebruikt gaan worden en als dat zo is wie ze dan gaat onderhouden. Het antwoord op de laatste vraag ligt voor de hand: de Vereniging Wonen boven Winkels Nederland zou de meest gerede instantie zijn voor het actualiseren van de profielen. In de bijlagen zijn een aantal profielen opgenomen. Voor de beschikbare profielen wordt verwezen naar de website: 7

8 4. REGIOKRINGEN Voor de volgende provincies zijn een 5 tal regiokringen georganiseerd: Noord Holland, Utrecht, Gelderland, Noord Brabant en Limburg. Met de andere (gemeenten in) provincies is serieus overleg gevoerd over te organiseren kringen (Friesland, Overijssel, Zuid Holland en Zeeland), maar de voorbereiding lukte niet in het gegeven tijdskader (d.w.z. vóór de zomer 2010). Met (gemeenten in de) andere provincies (Groningen, Drenthe en Flevoland) was de animo in eerste instantie te gering om tot een snelle organisatie van de regiokringen te komen. De resultaten van de kringen staan in de vorm van een verslag ook op de website De resultaten worden hierna in algemene termen weergegeven, waarbij ook gebruik is gemaakt van informatie uit voorbereidende gesprekken met provincies en met gemeenten waar geen regiokring georganiseerd werd: 1. Het zwaartepunt van de belangstelling voor wonen boven winkels ligt (weer) bij de gemeenten. De belangstelling is duidelijk groeiende, omdat de eenpersoonshuishoudens op dit moment zorgen voor de belangrijkste groei van het aantal huishoudens. Jongeren- en studentenhuisvesting een politiek thema geworden zijn (kenniseconomie) en binnen-/centrumstedelijk wonen volop in de belangstelling staat. De belangstelling bij grotere steden voor wonen boven winkels neemt ondanks de budgettaire beperkingen duidelijk toe. Van een gemeente (Dordrecht) is bekend dat zij zodanig tevreden is over de behaalde resultaten dat ze het project wil afronden (m.u.v. een centrale locatie). In twee middelgrote gemeente (Vlaardingen en Den Helder) zijn recent nieuwe initiatieven gestart op instigatie van de vereniging en de Kennisimpuls voor een aanpak van wonen boven winkels in combinatie met de vitaliseringen en renovatie van historische delen van het stadscentrum. 2. Bij provincies is de belangstelling vooralsnog beperkt, hoewel Noord Holland wonen boven winkels nadrukkelijk willen meenemen in de provinciale woonvisie. Limburg heeft een subsidiebedrag beschikbaar gesteld ( 5 mio), maar kan met de opgestelde subsidieregeling geen aansluiting krijgen bij de praktijk van wonen boven winkels in de grotere steden in de provincie. In Noord Brabant, Limburg en in Gelderland komt wonen boven winkels op de agenda s van de regionale overleggen over de woningbouw. Het in meerdere regionale kringen geopperde idee dat provincies de leiding kunnen nemen in revolverende fondsen voor wonen boven winkels heeft (nog) nergens geleid tot een serieus initiatief. 3. Voor woningcorporaties is het beeld gedifferentieerder. Waar woningcorporaties succesvol deelnemen in vennootschappen en samenwerkingsverbanden (Maastricht, Amersfoort, Sittard-Geleen en Eindhoven) is de opstelling ronduit positief. In een aantal steden lijken de ervaringen van dien aard (Zwolle, Deventer, Groningen en Arnhem) dat weinig toekomst wordt gezien in de bedrijfsmatige aanpak. De gemeente Arnhem heeft op basis van opgedane ervaringen hernieuwde belangstelling voor de subsidiegerichte aanpak. In veel steden is sprake van een heroverweging door woningcorporaties. Als daarbij alsnog sprake is van belangstelling wordt het initiatief aan anderen overgelaten. In een gemeente (Tilburg) heeft een woningcorporatie het initiatief genomen voor een hernieuwde oriëntatie op wonen boven winkels. 4. De marktontwikkelingen voor jongeren- en studentenhuisvesting, vooral gerelateerd aan hun vraag naar centrumstedelijke woonmilieus, is in de meeste regiokringen een eyeopener gebleken. In de nieuwe coalitieakkoorden krijgt het centrumstedelijk wonen voor genoemde doelgroepen veel aandacht, waarbij en directe link naar wonen boven winkels helaas niet altijd gelegd wordt. Ook bij universi- 8

9 teiten en hogescholen neemt de belangstelling voor studentenhuisvesting als instrument voor de promotie van (master-)opleiding snel toe. 5. De regelgeving voor het bouwen in (monumentale) binnensteden, die voor een belangrijk deel gericht zijn op veiligheid (bouwbesluit) wordt weliswaar als beperkend ervaren, maar de noodzaak ervan wordt ook ingezien. De opmerkingen over de regelgeving betreffen een aantal terreinen waarop versoepeling en begrip van belang kan zijn: - Het bouwbesluit is duidelijk, maar de toepassing ervan lijkt per gemeente behoorlijk te verschillen. Zonder dat sprake is van een versoepeling van de regels zijn in sommige gemeenten sneller resultaten te behalen dan in andere gemeenten, waar de tegenwerpingen door bouwinspecteurs (en de brandweer) niet door creatieve oplossingen overwonnen kunnen worden. Er is behoefte aan uitwisseling van concrete ervaringen op dit terrein. - Parkeernormen (parkeerplaatsen op eigen terrein, storting in parkeerfonds) worden (ondanks hardheidsclausules) strikt toegepast en dat maakt projecten vaak onhaalbaar. Hierin lijkt, mede door de op gang gebrachte kennisuitwisseling, verandering te komen. Wonen boven winkels vindt plaats in bestaande woningen en dan gelden soms andere regels of regels kunnen anders geïnterpreteerd worden. Voor specifieke doelgroepen (studenten, jongeren, kenniswerkers) geldt dat zij minder auto rijden, dan wel de auto buiten de binnenstad (bij de werkgever) parkeren en nauwelijks een verhoging van de parkeerdruk veroorzaken. - Bestemmingsplannen leiden in sommige gevallen tot vertragingen, maar de bereidheid van gemeenten om mee te werken aan oplossingen en snelle procedures is vaak groot en inspraak blijkt niet vaak ernstige bezwaren op te leveren. Het is wel van belang ervaring op dit terrein uit te wisselen, vooral over (het bepreken van) commerciële functies op verdiepingen. 6. Veiligheid en vooral leefbaarheid in relatie tot de aantrekkingskracht van binnensteden scoren hoog bij gemeenten. Wonen boven winkels lijkt het stadium van speeltje van een toevallig belangstellende wethouder van volkshuisvesting voorbij en wordt steeds vaker betrokken in integrale afwegingen gericht op de vitalisering van de binnensteden. Er zijn zelfs gemeenten die een bouwblokaanpak overwegen in het kader van het op te stellen structuurplan voor de binnenstad. Op die wijze kunnen zij anticiperen op afwegingen van ogenschijnlijk tegengestelde belangen. Vooral in verkokerde organisaties botsen die steeds vaker in de binnenstad. Deze belangstelling kan een forse impuls betekenen voor wonen boven winkels. Met name als verband wordt gelegd met de ervaring dat wonen boven winkels een snel groeiende niche kan zijn in een overwegend stil vallende woningmarkt en in een afnemende aandacht voor grootschalige herontwikkeling van (kracht-)wijken. Uit bovenstaande mag worden afgeleid dat sprake is van zinvolle uitwisselingen van kennis en ervaringen in de regionale kenniskringen. Die kenniskringen blijken een redelijk adequaat communicatiemiddel voor gemeenten en woningstichtingen om ervaringen te delen en inspanningen op elkaar af te stemmen. Het uitwisselen van kennis en ervaring op provinciaal niveau is goed bevallen. Aanbevolen wordt om de provincies die al belangstelling hebben te benaderen voor het organiseren van regiokringen. Voor de provincies Noord Holland, Utrecht, Gelderland, Noord Brabant en Limburg zouden de deelnemers beslist meedoen aan een tweede versie en die zullen nagenoeg zeker door andere gemeenten worden bijgewoond. Voor Limburg bijvoorbeeld zou dat kunnen leiden tot ook financiële steun door de provincie. 9

10 5. KRINGEN VOOR BELEGGERS EN WINKELBEDRIJVEN Een 2-tal gelegenheden zijn aangegrepen voor overleg met beleggers. In maart 2010 is in samenwerking met de gemeente Maastricht een bijeenkomst georganiseerd in combinatie met een bezoek aan de TEFAF. De belangstelling van beleggers was groot en de kennis- en ervaringsuitwisseling levendig. Een tweede bijeenkomst is georganiseerd tijdens de PROVADA. Ondanks vooraf gemelde belangstelling kwamen weinig beleggers naar de in samenwerking met PropertyNL georganiseerde bijeenkomst. De belegde bijeenkomst voor winkelbedrijven bleek bij voortduring op planningsproblemen bij de deelnemers te stuiten en is vervolgens ingevuld door sommatie van individuele gesprekken. Als voorbereiding op de bijeenkomsten is ook veel overleg gevoerd met afzonderlijke beleggers en winkelbedrijven. De algemene resultaten zijn als volgt weer te geven: 1. Voor beleggers en winkelbedrijven is wonen boven winkels in zakelijk en financieel opzicht niet echt interessant. De netto-opbrengsten zijn (zeker ten opzichte van de opbrengsten van de winkelverdiepingen) marginaal. En men verwacht mogelijke negatieve effecten bij eventuele heroriëntaties op langere termijn als de verdiepingen toch weer in beeld komen als bedrijsfunctie. Ook kijkt men vaker negatief tegen de bewoning van de verdiepingen en de mogelijke overlast. 2. Bijzonder aandachtspunt voor bewoning van leegstaande verdiepingen zijn maatregelen om te voldoen aan de brandveiligheidsvoorschriften (brandwerendheid, branddoor- en overslag, vluchtwegen). Die voorzieningen vragen vaak om ingrijpende maatregelen, ook in de winkels. De maatregelen kunnen vaak pas aangebracht worden bij verbouwing van de winkels. Dan moet er bovendien al vooraf op geanticipeerd zijn, omdat die verbouwingen zo snel mogelijk moeten worden gerealiseerd (inkomstenderving). Dat vereist goede afspraken vooraf en is een argument voor een bouwblokaanpak van het structuurplan van de binnenstad. In voorkomende gevallen willen beleggers meewerken als er voor hen ook voordelen te behalen zijn. 3. Voor beleggers worden de leegstaande verdiepingen toch in toenemende mate een bron van zorg. Huurders willen niet meer vanzelfsprekend ook de verdiepingen huren, te meer daar veel verdiepingen vaak in erbarmelijk staat van onderhoud verkeren. De beleggers komen steeds vaker voor groot onderhoudsinvesteringen te staan. 4. Een aantal beleggers heeft in combinatie met winkelverbouwingen zelf woningen ontwikkeld, maar de resultaten zijn voor hen niet onverdeeld positief, en zelfs overwegend negatief. Wel zijn beleggers in toenemende mate geïnteresseerd in de relatie tussen de waardeontwikkeling van hun vastgoed en de (kwaliteit van ) de omgeving. Maar het is een beginnend proces en er zijn nog geen rekenmodellen. Daarvoor zijn inmiddels wel enige initiatieven genomen. 5. Een aantal beleggers (institutionele en beursfondsen) lijken in toenemende mate bereid te overleggen over hun portefeuille zeker als dat kan gebeuren met partijen die blijk gegeven hebben zorgvuldig met hun belangen en die van de huurders overweg te kunnen en ook voor goede nazorg kunnen in staan. 6. Winkelbedrijven hebben de grootste aarzelingen en vaak zelfs heel weinig of geen enkele belangstelling. Dat blijkt zelfs op te gaan voor besprekingen in kringver- 10

11 band of op basis van plannen. Ook in het geval in een stad een project succesvol gerealiseerd is geeft dat geen garantie voor een project in een andere stad. Elk project wordt op eigen merites en zeer kritisch beoordeeld. Positieve opstellingen lijken wel eens toevalstreffers, maar ook hier speelt vertrouwen een grote rol. Met grote winkelbedrijven wordt voorzichtig overleg gevoerd over de voor hen noodzakelijke winkel- en vooral ondersteunende ruimte, veiligheid, combinatie entrees met nooduitgangen, energiebesparende maatregelen, grootonderhoud, etc. Zowel beleggers als winkelbedrijven blijken gevoelig voor succesverhalen, maar zijn vooral op hun hoede voor de partijen waar ze zaken mee doen. Ervaringen met gemeenten worden vaak niet als positief en vertrouwenwekkend ervaren. De opbrengsten zijn ten opzichte van de exploitatie van de winkels marginaal. 11

12 6. CONCLUSIES De volgende conclusies zijn uit de kennisuitwisseling in de georganiseerde kringen te trekken: 1. Onder de huidige bedrijfseconomische inzichten is wonen boven winkels bijna altijd onrendabel en daarom voor de eigenaren niet interessant genoeg. 2. Of dit ook met maatschappelijke kosten en dito opbrengsten het geval is, is niet bekend. Dergelijke berekeningen zijn - voor zover bekend nooit gemaakt. 3. Grotere gemeenten erkennen dat er sprake kan zijn van een onrendabele top en willen in voorkomende gevallen subsidies verstrekken en staatssteun is op voorwaarden toegestaan. 4. Provincies tonen in hun woonvisies en programmering in toenemende mate belangstelling voor wonen boven winkels. De gedachte aan een revolverend fonds speelt alleen in Limburg. 5. De belangstelling van woningstichtingen is minder algemeen. In succesvolle samenwerkingsvormen is de rol van woningcorporaties cruciaal. De deelname daaraan lijkt niet spontaan te stand te komen. 6. Regelgeving kan belemmerend zijn. Vaak blijkt dat het niet de regels zelf zijn, maar de wijze waarop ze worden toegepast. Partijen staan vaak lijnrecht tegenover elkaar, waar dat niet nodig is voor het zorgvuldig toepassen van de regels. 7. Wonen boven winkels, zeker voor jongeren, studenten en eenpersoonshuishoudens, lijkt in beleidsmatig opzicht hoger te scoren in coalitieprogramma s die zich richten op het versterken van de kenniseconomie. Wonen boven winkels wordt dan een serieuze niche in de woningmarkt. 8. Beleggers stellen zich afwachtend op betreffende voorstellen om afstand te doen van leegstaande verdiepingen. Dat geldt nog meer voor de huurders van de winkelpanden, de winkelbedrijven, die de panden vaak in hun geheel huren. Wonen boven winkels staat ver af van hun kerntaak: retail. 9. Beleggers krijgen belangstelling als de waardeontwikkeling van hun panden in het geding komt. Winkelbedrijven zijn georiënteerd op omzet (koopstromen) en marge. 10. Kleinere beleggers/eigenaren, vooral aanwezig in aanloopstraten en in kleinere steden, zijn in zekere mate geïnteresseerd in het met subsidie en ondersteunend projectmanagement investeren in de nieuwe woningen en deze ook (te (doen) exploiteren. 11. Grote beleggers zijn vooral geïnteresseerd in de bedrijfsmatige aanpak, die hun weinig geld en energie kost en op termijn een bijdrage kan leveren aan waardevermeerdering dan wel het tegen gaan van waardevermindering. 12. Kennis over wonen boven winkels is rudimentair bij alle partijen aanwezig. Het ontbreekt aan communicatie tussen partijen, de uitwisseling van kennis en het noodzakelijke vertrouwen tot een open kennisuitwisseling te komen. 13. Cruciaal zijn inzichten in de waardeontwikkeling en het zien van en het horen over successen elders, vooral via collega s. 12

13 14. De kennisimpuls is een zinvolle investering geweest, maar vergt op een of andere wijze een voortzetting om daadwerkelijk effectief te kunnen bijdragen. Vooralsnog gaat die voorzetting de mogelijkheden en draagkracht van de Vereniging Wonen boven Winkels Nederland te boven. 13

14 7. AANBEVELINGEN De volgende aanbevelingen zijn af te leiden uit de conclusies: 1. Er is behoefte bij veel betrokken partijen aan inzicht in zowel bedrijfseconomische kosten- en batenanalyse als een bredere maatschappelijke kosten- en batenanalyse. Deze analyses kunnen het best gebaseerd zijn op gegevens uit concrete projecten en verzameld op basis van een afgesproken format. Het rijk moet het initiatief nemen om, eventueel in samenwerking met andere belanghebbende partijen (gemeenten, VNG, WbW NL), een opdracht te verstrekken voor het ontwikkelen van een analyse- format dat lokaal gebruikt kan worden. 2. Op dezelfde wijze moeten mogelijkheden voor de financiering van projecten worden onderzocht. Dat moet uitmonden in een voorstel voor een regionaal/provinciaal dan wel een landelijk revolverend fonds. Daarbij spelen ook de vraagstukken van EU-regelgeving. Het is te verwachten dat hiervoor deelname kan worden gevonden bij het Nationaal Programma Herbestemming. Het financieringsvraagstuk moet ook gerelateerd worden aan het vraagstuk van de waardeontwikkeling van vastgoed in binnensteden en de impact van wonen boven winkels daarop. 3. De rol van de gemeenten moet worden uitgewerkt in een notitie van de VNG in nauwe samenwerking met de vereniging, zowel beleidsmatig, organisatorisch als wat betreft de regelgeving. 4. Op basis van de eerdergenoemde onderzoeken (aanbevelingen 2 en 3) moet het coördinerend departement een notitie (doen) uitwerken die, in combinatie met aanbevelingen over waardeontwikkelingen, beleggers kan worden voorgelegd. 5. Waar de provincies een rol hebben in de ontwikkeling van ruimtelijke (woon-) visies dient overleg plaats te vinden via IPO over de plaats en rol van wonen boven winkels, op basis van een door IPO en de vereniging op te stellen notitie. 6. In samenwerking met Aedes moet door het coördinerend departement in een door Aedes met de vereniging op te stellen notitie een model worden opgesteld voor de impact en het (bedrijfseconomisch en matschappelijk) belang van wonen boven winkels op de strategische woningvoorraad van de woningstichtingen in 2018/ Met andere belanghebbende partijen (Aedes, VNG) neemt WbW NL het initiatief om een Kennisbank te installeren waar ervaringen over (de toepassing van) regelgeving kunnen worden gedeponeerd met de bedoeling om stroomlijning in de uitvoering aan te brengen. 8. Wonen boven winkels overstijgt duidelijk de lokale casuïstiek. Het rijk moet zich de brede maatschappelijke opgave ter harte nemen. Aangezien de implicaties zich over meerdere beleidsterreinen en ministeries uitstrekken (BZK, IM, EZI&L in de nieuwe constellatie) dient één departement het initiatief en coördinatie op zich te nemen en een stimuleringsbeleid te (doen) ontwikkelen met nieuwe instrumenten, die de uitvoerende partijen in de praktijk kunnen worden gebracht (vergelijkbaar met programma s als Mooi Nederland en Herbestemming Leegstand). 14

15 Bijlage Overzicht Regioprofielen REGIOPROFIELEN PROVINCIE Groningen REGIO/STAD 1. Groningen Assen (deels Drenthe) status potentie woningen Groningen website Eemsmonde/Delfzijl Delfzijl website 150* 2 3. Overige steden Groningen Veendam website Stadskanaal website Friesland 4. Stadsregio Leeuwarden Leeuwarden website Zuid-Friese stedenband Heerenveen website Westergozone Franekeradeel website 75 7 Harlingen website Drenthe 1. Groningen Assen (deels Groningen) Assen website Stadsregio Emmen Emmen website Zuid-Drentse stedenband Overijssel 9. Zwolle-Kampen Zwolle website Twente Enschede website Hengelo website Stedendriehoek (deels Gelderland) Deventer website Gelderland 11. Stedendriehoek (deels Overijssel) Apeldoorn website Zutphen website Stadsregio Arnhem - Nijmegen Arnhem website Nijmegen website Doesburg concept

16 Rheden concept WERV (deels Utrecht) Wageningen concept Ede website Veluwe Meer Harderwijk website Utrecht 13. WERV (deels Gelderland) Rhenen website Veenendaal website Bestuur regio Utrecht Utrecht website Stadsgewest Amersfoort Amersfoort website Overig Flevoland 19. Stadsregio Flevoland 20. Overig Emmeloord Noord Holland 21. Stadsregio Amsterdam Amsterdam website Zaanstad website Haarlemmermeer concept Noord Holland overig 22A Haarlem website Beverwijk website Velsen website B Alkmaar website Heerhugowaard concept Bergen concept Den Helder Den Helder website Gooi/Vechtstreek Hilversum website Bussum website Naarden concept Overig Purmerend website Hoorn website

17 Zuid Holland 26. Holland Rijnland Leiden website Haaglanden Den Haag website Delft website Stadsregio Rotterdam Rotterdam website Schiedam website Vlaardingen concept Stadsregio Drechtsteden Dordrecht website Zwijndrecht website Papendrecht website Sliedrecht website Overig Gouda concept 55 Zeeland 31. Stedennetwerk Zeeland Middelburg website Vlissingen website Goes website Terneuzen website Noord Brabant 32. Stadsregio Eindhoven Eindhoven website Helmond website Noord Brabant overig 33A Den Bosch website Oss website B Breda website Tilburg website Brabantse buitensteden Bergen op Zoom website Limburg 35. Stadsregio Zuid Limburg Maastricht website Heerlen/Parkstad website Sittard Geleen Stadsregio Venlo Venlo website

18 37. Stedennetwerk Roermond Roermond website Overig Weert website Venray website Totaal * cursief betekent: geen inventarisatiegegevens beschikbaar 18

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017

Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties. Prijs per m² GBO in mediaan 2017 Woningen Provincie/Gemeenten Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties woningen woningen. Provincie Drenthe Assen 67.700 31.400 Woningvoorraad 32.900 33.700 33.700 Tussenwoning 448 16,7 166.000

Nadere informatie

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016

Woningen. Prijzen en transacties. Provincie / Steden. Marktgegevens en prognoses. Transactieprijzen koopwoningen in mediaan 2016 Woningen 2017 Provincie / Steden Marktgegevens en prognoses Prijzen en transacties Aantal inwoners 2016 Aantal woningen 2016 Woningvoorraad/ huishoudens/inwoners 2020 2025 Koopwoningen Aantal verkochte

Nadere informatie

thema 1 Nederland en het water topografie

thema 1 Nederland en het water topografie thema 1 Nederland en het water topografie Argus Clou Aardrijkskunde groep 6 oefenkaart met antwoorden Malmberg s-hertogenbosch thema 1 Nederland en het water topografie Gebergten Vaalserberg Plaatsen Almere

Nadere informatie

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia

Toiletreclame Regionale Tarieven Indoormedia Volume netwerk Horeca Doelgroep 13-49 Alkmaar 1 2 weken 34 17 10 950,- 135,- 495,- 115,- Almere 1 2 weken 17 8 5 475,- 115,- 250,- 110,- Amersfoort 1 2 weken 50 25 15 1.425,- 150,- 745,- 125,- Amsterdam

Nadere informatie

Na Amsterdam is Utrecht de stad met de meeste deelauto s. In deze stad staan meer auto s dan in Den Haag en Rotterdam samen.

Na Amsterdam is Utrecht de stad met de meeste deelauto s. In deze stad staan meer auto s dan in Den Haag en Rotterdam samen. Memo Van Datum Onderwerp Friso Metz Trends gedeeld autogebruik Doorkiesnummer Bijlage(n) 6-254 392 Opnieuw toename van deelauto s Het aantal deelauto s in Nederland is tussen september 28 en maart 29 met

Nadere informatie

Den Haag, 17 mei 2000

Den Haag, 17 mei 2000 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 17 mei 2000 Hierbij leg ik aan uw Kamer over, conform artikel 10a, lid 6 van de Welzijnswet 1994, de tekst van de algemene maatregel

Nadere informatie

Steeds minder startersleningen beschikbaar

Steeds minder startersleningen beschikbaar RAPPORT Starterslening in Nederland Steeds minder startersleningen beschikbaar Uitgevoerd in opdracht van www.starteasy.nl INHOUD Starterslening in Nederland Steeds minder startersleningen beschikbaar

Nadere informatie

Bijlage 1: Uitwerking per regio

Bijlage 1: Uitwerking per regio De locatiekeuzes worden in deze bijlage per regio weergegeven. Daarbij volg ik de grenzen van het arrondissement / de politie-eenheid. 1. Regio Noord-Nederland eenheid Noord-Nederland leidt eenduidig tot

Nadere informatie

Waar moeten we bouwen en waar (nog) niet. Gerard Marlet 11 oktober 2016

Waar moeten we bouwen en waar (nog) niet. Gerard Marlet 11 oktober 2016 Waar moeten we bouwen en waar (nog) niet Gerard Marlet 11 oktober 2016 De triomf van de stad... 400.000 Prijs standaardwoning (in euro's) 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 Gemiddelde van

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 8942 14 juni 2010 Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 7 juni 2010, nr. R&P/RA/2010/11430,

Nadere informatie

Regioprofielen. Provincie Noord-Brabant

Regioprofielen. Provincie Noord-Brabant Regioprofielen Provincie Noord-Brabant Provincie Noord-Brabant REGIO S: BERGEN OP ZOOM BREDA EINDHOVEN S-HERTOGENBOSCH HELMOND OSS TILBURG Regioprofielen Potentie van de leegstand Bergen op Zoom: WbW voltooid?

Nadere informatie

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon

Geachte Voorzitter, Voorzitter van de Tweede Kamer. der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus EA Den Haag Telefoon Directoraat-Generaal Wonen Directie Strategie Kennisontwikkeling Rijnstraat 8 Postbus 30941 Voorzitter van de Tweede Kamer 2500 GX Den Haag der Staten Generaal Interne postcode 270 Postbus 20018 2500 EA

Nadere informatie

Wijziging Uitvoeringsregeling inkoop arbeidsvoorziening door gemeenten

Wijziging Uitvoeringsregeling inkoop arbeidsvoorziening door gemeenten Wijziging Uitvoeringsregeling inkoop arbeidsvoorziening door gemeenten SZW 2 december 1998/nr. AM/ARV/98/35644 Directie Arbeidsmarkt Werkgelegenheid Gelet op artikel 137a, tweede lid, van de Algemene bijstandswet,

Nadere informatie

2e Paasdag maandag 17 april

2e Paasdag maandag 17 april T-Shop 14 zondag 16 Alkmaar 10:00-18:00 gesloten gesloten gesloten gesloten gesloten gesloten Almelo 10:00-17:00 gesloten gesloten gesloten gesloten gesloten gesloten Almere Traverse 10:00-18:00 gesloten

Nadere informatie

IN EERSTE HALFJAAR 2002. Paula van der Brug en Robert Selten. April 2005. Het aantal gestarte trajecten in het eerste halfjaar van 2002.

IN EERSTE HALFJAAR 2002. Paula van der Brug en Robert Selten. April 2005. Het aantal gestarte trajecten in het eerste halfjaar van 2002. Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum voor Beleidsstatistiek UITSTROOM UIT DE UITKERING NA START REÏNTEGRATIETRAJECT IN EERSTE HALFJAAR 2002 Paula van der Brug en Robert Selten April 2005 Op 1 januari

Nadere informatie

Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen

Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen Robots houden groei arbeidsmarkt (nog) niet tegen AMSTERDAM - Het aantal banen dat verloren gaat aan automatisatie is nog steeds kleiner dan de vraag naar werknemers van vlees en bloed. Het aantal vacatures

Nadere informatie

De waarde van winkels

De waarde van winkels De waarde van winkels Gerard Marlet Nederlandse Raad Winkelcentra 20 januari 2015 Smart people, strong cities (Cpb) aandeel hoogopgeleiden 50,9% tot 79,2% 46,5% tot 50,9% 39,8% tot 46,5% 37,7% tot 39,8%

Nadere informatie

Aan het College van Burgemeester en Wethouders Postbus LV Den Haag Parnassusplein 5 T

Aan het College van Burgemeester en Wethouders Postbus LV Den Haag Parnassusplein 5 T > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag Aan het College van Burgemeester en Wethouders Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333 44 44 www.rijksoverheid.nl Contactpersoon dhr. drs.

Nadere informatie

weer thuis in de stad

weer thuis in de stad weer thuis in de stad Wonen boven winkels Een levendige binnenstad is aantrekkelijk voor bezoekers, levert woongenot voor specieke groepen mensen, is een broedplaats voor kenniseconomie en cultuur en vormt

Nadere informatie

Aantal deelauto s stijgt licht grote en middelgrote steden blijven achter

Aantal deelauto s stijgt licht grote en middelgrote steden blijven achter Memo Van Datum Onderwerp Friso Metz Trends gedeeld autogebruik 21 tweede halfjaar Doorkiesnummer Bijlage(n) 6-254 392 - Aantal deelauto s stijgt licht grote en middelgrote steden blijven achter In september

Nadere informatie

De waarde van de Academie. Gerard Marlet Antwerpen 7 november 2013

De waarde van de Academie. Gerard Marlet Antwerpen 7 november 2013 De waarde van de Academie Gerard Marlet Antwerpen 7 november 2013 Een stad met een Academie heeft meer 1,8% Aantal kunstenaars als percentage van de bevolking 18 Aanbod galerieën per 100.000 inwoners 1,6%

Nadere informatie

Factsheets Nederland. Kantoren- en bedrijfsruimtemarkt. medio 2015. www.dtz.nl

Factsheets Nederland. Kantoren- en bedrijfsruimtemarkt. medio 2015. www.dtz.nl Factsheets Kantoren- en bedrijfsruimtemarkt medio 215 www.dtz.nl 1 Factsheet kantorenmarkt medio 215 Kantoorbanen 2.236.85 214 t.o.v. 213,9% Aanbod 8.36 m 2,6% Voorraad 49.533. m 2,1% Opname 497. m 2 1

Nadere informatie

RDC Regio-indeling Nederland

RDC Regio-indeling Nederland RDC Regio-indeling Nederland De RDC Regio-indeling Nederland is gebaseerd op gebieden met een socio-demografische samenhang. Elke regio wordt in AutoMotive Dashboard verder uitgesplitst in Nederlandse

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op de artikelen 3, eerste lid, en 5 van de Kaderwet SZW-subsidies;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op de artikelen 3, eerste lid, en 5 van de Kaderwet SZW-subsidies; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 18468 13 april 2016 Regeling van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 4 april 2016, 2016-0000091001,

Nadere informatie

Gelet op artikel 21b, eerste lid, van de Wet op de rechterlijke organisatie; De Afdeling advisering van de Raad van State gehoord (advies van

Gelet op artikel 21b, eerste lid, van de Wet op de rechterlijke organisatie; De Afdeling advisering van de Raad van State gehoord (advies van Besluit van houdende aanwijzing van zittingsplaatsen van rechtbanken en gerechtshoven (Besluit zittingsplaatsen gerechten) Op de voordracht van Onze Minister van Veiligheid en Justitie van 2012, nr., Gelet

Nadere informatie

Krimp Prognose 2010-2025

Krimp Prognose 2010-2025 Provincie: Limburg (Stads)regio Venlo gemeenten: Profiel gemeente: Venlo Regio: 36 Aanbod van leegstaand Leegstand en potentieel: Huidige leegstand: Er is geen volledig inventariserend onderzoek gedaan.

Nadere informatie

Platform Detailhandel Nederland 1 van 7. Gemeente. Emmen

Platform Detailhandel Nederland 1 van 7. Gemeente. Emmen Gemeenten moeten vaart maken met rooftassenverbod Uit onderzoek van het Platform Detailhandel Nederland naar de 50 grootste gemeenten blijkt dat in slechts 13 plaatsen de winkeliers gesteund worden met

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 20 april 2018 Rapportage plancapaciteit

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 20 april 2018 Rapportage plancapaciteit Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid R.J. van Lente. sv 57 RIS Corr.no. 2000/32266/DSB Den Haag, 7 november 2000

BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid R.J. van Lente. sv 57 RIS Corr.no. 2000/32266/DSB Den Haag, 7 november 2000 Gemeente Den Haag BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid R.J. van Lente sv 57 RIS 080551 Corr.no. 2000/32266/DSB Den Haag, 7 november 2000 Treintaxi De gemeenteraad Het raadslid, de heer drs

Nadere informatie

natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten marmer polijsten

natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten natuursteen polijsten marmer polijsten almelo almere amersfoort amsterdam apeldoorn arnhem amsterdam belgisch hardsteen belgische hardsteen blauwe hardsteen boxmeer breda vloer schuren vloer schuren vloer schuren schuren schuren schuren vloeren

Nadere informatie

>350 woningen. Provincie Gelderland (Stads)regio Stadsregio Arnhem - Nijmegen. Profiel gemeente: Arnhem. 3,1% Van inwoners woont in centrum

>350 woningen. Provincie Gelderland (Stads)regio Stadsregio Arnhem - Nijmegen. Profiel gemeente: Arnhem. 3,1% Van inwoners woont in centrum Provincie Gelderland (Stads)regio Stadsregio Arnhem - Nijmegen gemeenten: Profiel gemeente: Arnhem Regio: 12 Aanbod van leegstand Leegstand per stad: Huidige leegstand: aantal verdiepingen - Potentie leegstand:

Nadere informatie

De staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Mevrouw drs. C.I.J.M Ross-van Dorp, Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG

De staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Mevrouw drs. C.I.J.M Ross-van Dorp, Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG De staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Mevrouw drs. C.I.J.M Ross-van Dorp, Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Bijlagen 3 Inlichtingen bij Uw kenmerk GVM2522185 Dossier/volgnummer 55807A-051

Nadere informatie

CRITERIA PRODUCTRATING INBOEDELVERZEKERING PRIJS

CRITERIA PRODUCTRATING INBOEDELVERZEKERING PRIJS CRITERIA PRODUCTRATING INBOEDELVERZEKERING PRIJS Om tot de ProductRating Prijs te komen heeft MoneyView de gemiddelde marktpositie van elk product berekend over 28.656 fictieve klantprofielen. Deze klantprofielen

Nadere informatie

CRITERIA PRODUCTRATING OPSTALVERZEKERING PRIJS

CRITERIA PRODUCTRATING OPSTALVERZEKERING PRIJS CRITERIA PRODUCTRATING OPSTALVERZEKERING PRIJS Om tot de ProductRating Prijs te komen heeft MoneyView de gemiddelde marktpositie van elk product berekend over 28.368 fictieve klantprofielen. Deze klantprofielen

Nadere informatie

Tarievenkaart commercieel, 2013

Tarievenkaart commercieel, 2013 Tarievenkaart commercieel, 2013 Opvallen doe je met... CITYDOGS DISPLAY NETWERK 3.376 locaties in de 50 grootste binnensteden van Nederland. 2 wekelijke campagneperioden. CITYDOGS FLYERING 23.290 locaties

Nadere informatie

Overijssel FRYSLÂN DRENTHE FLEVO- LAND DUITSLAND. Zwolle GELDERLAND. Steenwijk* Giethoorn* Hardenberg* Kampen* Vecht* Ommen* Nijverdal* Almelo

Overijssel FRYSLÂN DRENTHE FLEVO- LAND DUITSLAND. Zwolle GELDERLAND. Steenwijk* Giethoorn* Hardenberg* Kampen* Vecht* Ommen* Nijverdal* Almelo Vecht* 1 met namen Overijssel FRYSLÂN DRENTHE Steenwijk* Giethoorn* FLEVO- LAND Hardenberg* Kampen* DUITSLAND Zwolle Ommen* SALLAND* IJssel Deventer Nijverdal* Rijssen* Almelo Oldenzaal* TWENTE Hengelo

Nadere informatie

Naamloos. Floor Point natuursteen vloeren polijsten

Naamloos. Floor Point natuursteen vloeren polijsten almelo almere amersfoort amsterdam apeldoorn arnhem amsterdam belgisch hardsteen belgische hardsteen blauwe hardsteen boxmeer breda betonvloer schuren betonvloer schuren betonvloer schuren beton schuren

Nadere informatie

WoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit

WoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Middelburg, december 2013 Colofon SCOOP 2013 Samenstelling Dick van der Wouw Nadet Somers SCOOP Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling

Nadere informatie

Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten

Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten Auteur: Bert Bunschoten Centraal Bureau voor de Statistiek Telefoon: (070) 337 42 09 E-mail: bbnn@cbs.nl Woningbouw in VINEX-bouwgemeenten: aantallen en bouwkosten Geleidelijk worden er meer woningen gebouwd

Nadere informatie

van Werkplein naar Arbeidsmarkt naar 4 Transities Werkgever en Werkzoekende

van Werkplein naar Arbeidsmarkt naar 4 Transities Werkgever en Werkzoekende van Werkplein naar Arbeidsmarkt naar 4 Transities Werkgever en Werkzoekende DOEL Informatie Uitwisseling Vraag aan u Beleid min SZW SUWI: 2002 CWI en UWV samenwerking met gemeenten werk boven uitkering

Nadere informatie

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Wethouder Volksgezondheid! Wijkenaanpak Directie Publieke Rijnstraat 50 Postbus 20350 2500 EJ Den Haag www.

Nadere informatie

Alkmaar BCC BCC. Almere-Buiten BCC. Amersfoort BCC. Amsterdam BCC. Apeldoorn BCC. Arnhem BCC. Barendrecht BCC. Beek BCC. Bergen op Zoom BCC

Alkmaar BCC BCC. Almere-Buiten BCC. Amersfoort BCC. Amsterdam BCC. Apeldoorn BCC. Arnhem BCC. Barendrecht BCC. Beek BCC. Bergen op Zoom BCC Almere-Buiten Barendrecht Beek Bergen op Zoom Beverwijk Den Helder Ede Emmen Heerlen Helmond Hengelo Hilversum Hoogeveen Hoorn Leidschendam Lelystad Middelburg Muiden Oosterhout Oss Purmerend Roosendaal

Nadere informatie

Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar

Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar drs. O.J. van der Heijden o.heijden@marma.nl www.evbinnenstad.nl 1 Belang van Wonen in de Binnenstad Een juiste combinatie van functies in de binnen

Nadere informatie

Trickle down in de stad

Trickle down in de stad Trickle down in de stad Roderik Ponds (RUG/Atlas) ponds@atlasvoorgemeenten.nl Gerard Marlet (RUG/Atlas) Harry Garretsen (RUG) Clemens van Woerkens (Atlas) & de steden Arnhem, Delft, Haarlem, Leeuwarden

Nadere informatie

Amsterdam, 14 januari 2019 P e r s b e r i c h t

Amsterdam, 14 januari 2019 P e r s b e r i c h t Hoeveel van je eerste maandsalaris geef je uit aan afval? Cijfers Adzuna: In Hoorn geeft men gemiddeld 14,9% van een maandsalaris uit aan afvalstoffenheffing AMSTERDAM - Het percentage salaris dat huishoudens

Nadere informatie

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,

Nadere informatie

Kiwanis International

Kiwanis International Page 1 of 7 Netherlands 02 Noord Oost K11755 Assen NLD 27 27 0.00 K14813 Drachten NLD 15 15 0.00 K13567 Groningen NLD 22 22 0.00 K17463 Heerenveen NLD 10 10 0.00 K14275 Leeuwarden NLD 13 13 0.00 K15171

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA DEN HAAG Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Syntrus Achmea Real Estate & Finance. Waarde? Winkels! [ C L I C K TO S TA R T ] Boris van der Gijp. Provada, 6 juni 2018

Syntrus Achmea Real Estate & Finance. Waarde? Winkels! [ C L I C K TO S TA R T ] Boris van der Gijp. Provada, 6 juni 2018 Waarde? Winkels! [ C L I C K TO S TA R T ] Boris van der Gijp Syntrus Achmea Real Estate & Finance Provada, 6 juni 2018 Start 2 % Syntrus Achmea Real Estate & Finance 20 Totaal rendement bron MSCI Winkels

Nadere informatie

Kiwanis International

Kiwanis International Page 1 of 7 Netherlands 02 Noord Oost K11755 Assen NLD 27 27 27 27 0.00 K14813 Drachten NLD 15 15 15 15 0.00 K13567 Groningen NLD 22 22 22 22 0.00 K17463 Heerenveen NLD 10 10 10 10 0.00 K14275 Leeuwarden

Nadere informatie

Foto van de Drechtsteden

Foto van de Drechtsteden Foto van de Drechtsteden Raadscommissie ABZ 3 september 2012 Sjoerd Veerman Rien Val 1 De aantrekkingskracht van de Drechtsteden Gerard Marlet 6 maart 2012 The paradox of urban triumph bereikbaarheid banen

Nadere informatie

Vaatkeurmerk x x x x x x. x x x

Vaatkeurmerk x x x x x x. x x x PAV Academisch Medisch Centrum (AMC) Amsterdam Admiraal De Ruyter Ziekenhuis, Loc.Goes Loc. Zierikzee Loc. Vlissingen Albert Schweitzer Ziekenhuis (ASZ) Loc. Sliedrecht Loc. Zwijndrecht Alrijne Ziekenhuis,

Nadere informatie

Bijlage verzuimcijfers

Bijlage verzuimcijfers Bijlage cijfers 1. Landelijke cijfers De cijfers over het schooljaar - zijn afkomstig uit de leerplichttelling die jaarlijks onder de gemeenten wordt uitgevoerd. De respons van gemeenten bedroeg dit jaar

Nadere informatie

Mystery call en -traject

Mystery call en  -traject Mystery call en e-mail-traject Gemeenteraadsverkiezingen; Mystery guest-onderzoek onder 24 Nederlandse gemeenten SAMENVATTING 24 februari 2010 0 Inhoudsopgave 1. Projectomschrijving 1 1.1 Inleiding 1 1.2

Nadere informatie

Urbanisatie-effecten en vastgoedwaardeontwikkeling: Human Capital = Capital Growth. Richard Buytendijk, MSc, MSRE

Urbanisatie-effecten en vastgoedwaardeontwikkeling: Human Capital = Capital Growth. Richard Buytendijk, MSc, MSRE Urbanisatie-effecten en vastgoedwaardeontwikkeling: Human Capital = Capital Growth Richard Buytendijk, MSc, MSRE Research, ASR Vastgoed Vermogensbeheer Even voorstellen.. - achtergrond sociale geografie

Nadere informatie

PARTICULIERE WOONZORGKAART

PARTICULIERE WOONZORGKAART PARTICULIERE WOONZORGKAART PARTICULIERE WOONZORGKAART Cushman & Wakefield* onderzoekt sinds 2006 de trends en ontwikkelingen in de zorgmarkt. Een actuele en relevante trend is de opkomst van particuliere

Nadere informatie

Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven

Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven gemeente Eindhoven 15R6567 Raadsnummer Inboeknummer 15bst01548 Beslisdatum B&W 10 november 2015 Dossiernummer 15.46.551 Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven Inleiding In januari 2014 heeft het

Nadere informatie

Krimp Prognose 2010-2025

Krimp Prognose 2010-2025 Provincie: (Stads)regio gemeenten: Limburg Profiel gemeente: Maastricht Zuid-Limburg: Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen Regio: 35 Aanbod van leegstand Leegstand per stad: Huidige leegstand: aantal

Nadere informatie

Vastgoedbericht november 2010

Vastgoedbericht november 2010 21 december 20 Vastgoedbericht november 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex,

Nadere informatie

Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar

Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar Wonen Boven Winkels Vanuit het oogpunt van de eigenaar drs. O.J. van der Heijden o.heijden@marma.nl www.evbinnenstad.nl 1 Belang van Wonen in de Binnenstad Een juiste combinatie van functies in de binnen

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. S.A. Kurvers (VVD) (d.d. 9 november 2016) Nummer Onderwerp Koop- en huurwoningen Zuid-Holland

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. S.A. Kurvers (VVD) (d.d. 9 november 2016) Nummer Onderwerp Koop- en huurwoningen Zuid-Holland van Gedeputeerde Staten op vragen van S.A. Kurvers (VVD) (d.d. 9 november 2016) Nummer 3238 Onderwerp Koop- en huurwoningen Zuid-Holland Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting De VVD staat voor

Nadere informatie

Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt.

Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt. Theatertour VSK 2012/ 13 Nieuwegein 26juli 2012 Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt. Jaaroverzicht I Datum Plaats 24 september Amersfoort

Nadere informatie

Vastgoedbericht mei 2010

Vastgoedbericht mei 2010 Vastgoedbericht mei 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Gemeenteloketten soms te traag

Gemeenteloketten soms te traag Tekst 1 Lees eerst de vragen in het boekje Examen VMBO-KB. Zoek daarna de antwoorden op in de hierna volgende tekst. Je hoeft de tekst dus niet eerst door te lezen. Let op: deze tekst bestaat uit zes bladzijden!

Nadere informatie

Samen werken aan lokale bereikbaarheid

Samen werken aan lokale bereikbaarheid Samen werken aan lokale bereikbaarheid Aanbod van de VOC aan gemeenten voor een gezamenlijk geluid in het beleidsveld mobiliteit en infrastructuur. Doet u mee? 1 Wat is de VOC? De Vereniging Openbaar Vervoer

Nadere informatie

BIJLAGEN. Betrekkelijke betrokkenheid Studies in sociale cohesie. Sociaal en Cultureel Rapport Redactie: Paul Schnabel Rob Bijl Joep de Hart

BIJLAGEN. Betrekkelijke betrokkenheid Studies in sociale cohesie. Sociaal en Cultureel Rapport Redactie: Paul Schnabel Rob Bijl Joep de Hart BIJLAGEN Betrekkelijke betrokkenheid Studies in sociale cohesie Sociaal en Cultureel Rapport 2008 Redactie: Paul Schnabel Rob Bijl Joep de Hart Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag, december 2008 Bijlage

Nadere informatie

Vastgoedbericht december 2010

Vastgoedbericht december 2010 Vastgoedbericht december 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Vastgoedbericht augustus 2010

Vastgoedbericht augustus 2010 Vastgoedbericht augustus 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Woningbouwcapaciteit provincies en de stedelijke regio s

Woningbouwcapaciteit provincies en de stedelijke regio s Woningbouwcapaciteit provincies en de stedelijke regio s 2006 In opdracht van: Interprovinciaal Overleg (IPO) Contactpersoon: Gerard Milort (070) 888 1238/1203 gmilort@ipo.nl Auteurs/onderzoekers Hans

Nadere informatie

Bijlage 2: Overzicht dienstkringen met ijkjaren 1896, 1924, 1968, 1985 en 2000 Behoort bij de publicatie:

Bijlage 2: Overzicht dienstkringen met ijkjaren 1896, 1924, 1968, 1985 en 2000 Behoort bij de publicatie: Bijlage 2: Overzicht dienstkringen 1884-2005 met ijkjaren 1896, 1924, 1968, 1985 en 2000 Behoort bij de publicatie: 1-2-2016 Henk van de Laak ISBN: 978-94-6247-047-7 Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Naam Plaats donderdag 20 dec vrijdag 21 dec Koopzondag 23 dec dinsdag 25 dec woensdag 26 december 1828 Alkmaar WC de Mare open tot 21 uur open tot 21

Naam Plaats donderdag 20 dec vrijdag 21 dec Koopzondag 23 dec dinsdag 25 dec woensdag 26 december 1828 Alkmaar WC de Mare open tot 21 uur open tot 21 Naam Plaats donderdag 20 dec vrijdag 21 dec Koopzondag 23 dec dinsdag 25 dec woensdag 26 december 1828 Alkmaar WC de Mare open tot 21 uur open tot 21 uur open van 09:00 tot 17:00 Gesloten Gesloten 1887

Nadere informatie

Vastgoedbericht oktober 2010

Vastgoedbericht oktober 2010 Vastgoedbericht oktober 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Vastgoedbericht september 2010

Vastgoedbericht september 2010 Vastgoedbericht september 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

Nederlandse spoorwegen. rapportage schoonste stationsgebied verkiezing 2015

Nederlandse spoorwegen. rapportage schoonste stationsgebied verkiezing 2015 Nederlandse spoorwegen rapportage schoonste stationsgebied verkiezing 0 VOORWOORD Voor u ligt een onderzoeksrapportage naar de schoonbeleving van reizigers in verschillende stationsgebieden. Voor dit onderzoek

Nadere informatie

Ruwe sterftecijfers ziekenhuizen

Ruwe sterftecijfers ziekenhuizen Ruwe sterftecijfers ziekenhuizen Klinische opname Ziekenhuis Plaats Dagopname Dagmortaliteit Klinische mortaliteit % dag % kliniek Stg. Medisch Centrum Alkmaar Alkmaar 30.641 33.947 0 765 0,00 2,25 Ziekenhuisgroep

Nadere informatie

T-Mobile Netherlands.

T-Mobile Netherlands. T-Mobile Netherlands. Vergelijkend kwalitatief onderzoek naar de Nederlandse GSM netwerken door KEMA, periode januari - juli 2007. TMNL 2007 Monday, 15 October 2007 1 KEMA Drive Test. Gebruikte methode.

Nadere informatie

HET APOLLO MODEL. Figuur 1: Ontwikkeling aantal studenten HBO en WO, Nederland, 2013-2030

HET APOLLO MODEL. Figuur 1: Ontwikkeling aantal studenten HBO en WO, Nederland, 2013-2030 Amersfoort HET APOLLO MODEL Het Apollo Model is tot stand gekomen op initiatief van Kences en de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Met dit model

Nadere informatie

Vastgoedbericht juli 2010

Vastgoedbericht juli 2010 19 augustus 20 Vastgoedbericht juli 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het

Nadere informatie

Vastgoedbericht april 2010

Vastgoedbericht april 2010 Vastgoedbericht april 20 Het Kadaster brengt maandelijks een vastgoedbericht uit. Hierin worden statistieken gepresenteerd met de ontwikkelingen van de afgelopen maand: de prijsindex, het aantal verkochte

Nadere informatie

HET APOLLO MODEL. Figuur 1: Ontwikkeling aantal studenten HBO en WO, Nederland, 2013-2030

HET APOLLO MODEL. Figuur 1: Ontwikkeling aantal studenten HBO en WO, Nederland, 2013-2030 Rotterdam HET APOLLO MODEL Het Apollo Model is tot stand gekomen op initiatief van Kences en de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Met dit model

Nadere informatie

Toeristisch bezoek aan Dordrecht

Toeristisch bezoek aan Dordrecht Toeristisch bezoek aan Dordrecht Besteding van toeristische bezoekers groeit naar meer dan 100 miljoen In 2010 zorgde het toeristisch bezoek in Dordrecht voor een economische spin-off van ruim 73 miljoen.

Nadere informatie

Absoluut verzuim. Absoluut verzuim totaal verzuim. > 3 maanden. Opgelost in schooljaar

Absoluut verzuim. Absoluut verzuim totaal verzuim. > 3 maanden. Opgelost in schooljaar Bijlage 1. Landelijke gegevens De gegevens over het schooljaar 2014-2015 zijn afkomstig uit de leerplichttelling die jaarlijks onder de gemeenten wordt uitgevoerd. De respons op de leerplichttelling bedroeg

Nadere informatie

LANDELIJKE VERSPREIDING POSTERS, FLYERS EN MAGAZINES

LANDELIJKE VERSPREIDING POSTERS, FLYERS EN MAGAZINES LANDELIJKE VERSPREIDING POSTERS, FLYERS EN MAGAZINES Hieronder volgt een overzicht van de aantallen posters en flyers in de meest gevraagde steden alsmede de tarieven die we hiervoor hanteren. We zijn

Nadere informatie

Overzicht wijzigingen CAFAS database t/m Q1 2016

Overzicht wijzigingen CAFAS database t/m Q1 2016 Ablasserdam Dordrecht (+ Spijkenisse) A0 Centercom 01.05.2013 9/01.07.2013 Bergen op zoom Roosendaal+Breda A0 Centercom 01.07.2013 10/01.10.2013 Bloemendaal Haarlem+Haarlemmermeer A0 Centercom 01.10.2011

Nadere informatie

Nederlandse winkelmarkt

Nederlandse winkelmarkt September 212 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van Stand van zaken Nederlandse winkelmarkt 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G.Raven Bron gegevens NVM Data & Research, Nieuwegein

Nadere informatie

Leegstand Kantoren. Jobinside 5 november 2010. Sacha Klinkhamer Floor Schipper

Leegstand Kantoren. Jobinside 5 november 2010. Sacha Klinkhamer Floor Schipper Leegstand Kantoren Jobinside 5 november 2010 Sacha Klinkhamer Floor Schipper Presentatie Jobinside Inleiding door Sacha Klinkhamer (Infrastructuur & Milieu) Aanleiding, cijfers, probleemanalyse, oorzaken,

Nadere informatie

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Woonvisie Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Aanleiding Verschuiving van de volkshuisvestelijke opgave Sociale huur: Woningwet 2015 redelijke bijdrage Langer zelfstandig wonen Lokaal beleid 2

Nadere informatie

Notitie evaluatie provinciaal impulsplan Starters: een eigen thuis!

Notitie evaluatie provinciaal impulsplan Starters: een eigen thuis! Notitie evaluatie provinciaal impulsplan Starters: een eigen thuis! een bijdrage in de besluitvorming omtrent verlenging van de regeling, oktober 2009 1. Aanleiding startersregeling Op 30 juni 2006 is

Nadere informatie

Zeven weken lang acties met Allure

Zeven weken lang acties met Allure Zeven weken lang acties met Allure 13 april t/m 29 mei 2015 * Mits toegepast en onderhouden volgens voorgeschreven verfsysteem. Kijk op sigma.nl/voorjarenklaar voor de voorwaarden. Met 10 jaar garantie*

Nadere informatie

Memo. Friso Metz 3 september 2008 Statistieken gedeeld autogebruik Van Datum Onderwerp. Doorkiesnummer Bijlage(n)

Memo. Friso Metz 3 september 2008 Statistieken gedeeld autogebruik Van Datum Onderwerp. Doorkiesnummer Bijlage(n) Memo Van Datum Onderwerp Friso Metz 3 september 2008 Statistieken gedeeld autogebruik Doorkiesnummer Bijlage(n) 010-282 5753 - Het aantal deelauto s in Nederland groeit snel en het einde van de groei is

Nadere informatie

2.1 Coffeeshops in Nederland

2.1 Coffeeshops in Nederland 2.1 Coffeeshops in Nederland Eind 14 telt Nederland 591 coffeeshops verspreid over 3 coffeeshopgemeenten (figuur 2.1). Daarmee ligt het aantal coffeeshops voor het eerst sinds 1999, toen de eerste meting

Nadere informatie

Structurele leegstand van kantoren en het ruimtelijk ordeningsrecht. Mr. M.H.J. van Driel LL.M.

Structurele leegstand van kantoren en het ruimtelijk ordeningsrecht. Mr. M.H.J. van Driel LL.M. Structurele leegstand van kantoren en het ruimtelijk ordeningsrecht Mr. M.H.J. van Driel LL.M. Structurele leegstand van kantoren Massale leegstand van kantoren: ca. 6 miljoen m2 leeg ca. 2 miljoen m2

Nadere informatie

U kunt nog steeds subsidie aanvragen!

U kunt nog steeds subsidie aanvragen! U kunt nog steeds subsidie aanvragen! Het beste halen uit mensen en organisaties, zodat ze optimaal kunnen functioneren. Dat is het doel van het A+O fonds Gemeenten. Om dit doel te bereiken, ondersteunen

Nadere informatie

Sociale Alliantie. Er zijn geen kosten verbonden aan deze bijeenkomsten. Vervoerskosten kunnen op verzoek worden vergoed.

Sociale Alliantie. Er zijn geen kosten verbonden aan deze bijeenkomsten. Vervoerskosten kunnen op verzoek worden vergoed. Europees Jaar ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting Lokale Sociale Agenda 2010 Regionale instructie- en werkbijeenkomsten Vrijdag 19 februari Leiden regio Noord- en Zuid-Holland Dinsdag 2

Nadere informatie

Onderwerp Beantwoording vragen PvdA-fractie inzake gebruik leegstaande panden om woningnood op korte termijn op te lossen

Onderwerp Beantwoording vragen PvdA-fractie inzake gebruik leegstaande panden om woningnood op korte termijn op te lossen PvdA-fractie T.a.v. Mevrouw A. Postma De Roede 12 9285 VK Buitenpost Dossiernummer : n.v.t. Stuknummer : n.v.t. Behandeld door : E. Idsardi Email : gemeente@achtkarspelen.nl Uw brief/mail van Uw kenmerk

Nadere informatie

Rapportage (N)WW< 25 jaar. Augustus 2013

Rapportage (N)WW< 25 jaar. Augustus 2013 Rapportage (N)WW< 25 jaar Augustus 2013 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Signalen 2 WW-uitkeringen 3 Niet-werkende werkzoekenden 7 Colofon 18 Rapportage (N)WW< 25 jaar 1 Signalen WW-uitkeringen < 25 jaar

Nadere informatie

Bedrijfsruimtemarkt zuid-nederland Limburg en Noord-Brabant

Bedrijfsruimtemarkt zuid-nederland Limburg en Noord-Brabant Landelijke marktontwikkelingen Na een korte opleving in 2011 viel de opname van bedrijfsruimte in 2012 opnieuw terug. Tegen de verwachting in bleef het aanbod echter redelijk stabiel. Wel wordt een steeds

Nadere informatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken

Nadere informatie

CMHF is een van die Centrales en deze vertegenwoordigt de FvOv-verenigingen in het IGO.

CMHF is een van die Centrales en deze vertegenwoordigt de FvOv-verenigingen in het IGO. . IGO Regio-indeling In het MBO en HBO wordt het overleg gevoerd door collega s van de UNIENFTO, ook FvOv/CMHF. Het overleg over zaken die voortvloeien uit de CAO-MBO of de CAO-HBO op instellingsniveau

Nadere informatie