7 DTP. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

Transcriptie

1 7 DTP VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

2 84 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016

3 7.1 DTP-vaccinatie De vaccinatie beschermt tegen difterie, tetanus en polio (DTP). De basisimmuniteit wordt tot de 19e verjaardag opgebouwd met de vaccinatie tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio (DKTP), al of niet in combinatie met vaccinatie tegen Haemophilus influenzae type B (Hib)-ziekten en hepatitis B. Dat betekent dat het DTP-vaccin alleen gebruikt wordt voor de revaccinatie op de leeftijd van 9 jaar. De duur van die bescherming is voor elk van de betreffende infectieziekten anders. Na de basisvaccinatie met een vaccin tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib-ziekten en hepatitis-b (DKTP-Hib- HepB) zorgen 2 volgende vaccinaties voor het behoud van een goede immuniteit tegen bovengenoemde 3 ziekten. Op de leeftijd van 4 jaar gebeurt dat met een vaccin tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio (DKTP) en op 9 jarige leeftijd met het DTP-vaccin. Om een goede immuniteit tegen difterie, polio en tetanus te behouden wordt geadviseerd om elke jaar een DTP-vaccinatie te halen. Zo blijft iemand die naar een land reist waar (een van) deze ziekten nog voorkomen goed beschermd. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

4 7.2 De ziekten Difterie Ziekteverwekker Difterie wordt veroorzaakt door de bacterie Corynebacterium diphteriae die zich gemakkelijk vermeerdert. De bacterie produceert een toxine die de weefsels beschadigt, vooral van de luchtwegen, maar ook van het hart en het zenuwstelsel. Besmetting De difteriebacterie leeft in de huid of de mondholte, vooral bij mensen. Besmetting treedt op door hoesten of door contact met opgehoest materiaal of pus van een wond. Ook via besmette melk of besmet voedsel kan men de ziekte oplopen. Een mens kan drager zijn van de bacterie zonder zelf ziek te zijn. Incubatietijd De tijd tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen is 2-5 dagen. Ziekteverschijnselen Difterie begint meestal met keelpijn en koorts. Het meest kenmerkend is een grijs beslag op de keelamandelen en in de keelholte. Soms is de hals sterk opgezwollen. Vooral bij infectie in luchtpijp kunnen benauwdheid en verstikking optreden. Soms is er alleen een neusinfectie. Wonddifterie komt vaak voor in de tropen. Bij 10-25% van de patiënten tast het gif van de bacterie de hartspier aan. Ook het zenuwstelsel kan beschadigd raken. Mogelijke effecten zijn slikproblemen met risico op ernstig verslikken, aantasting van de aangezichtszenuwen met scheelzien en vermindering van gezichtsscherpte. Later kan spierzwakte van de ledematen optreden. Complicaties Vroeger overleed 5-10% van de difteriepatiënten. De andere patiënten herstelden langzaam, na maanden tot soms meer dan 1 jaar. Soms was de schade onherstelbaar. Difterie kan ook nu nog een dodelijke ziekte zijn. Behandeling Een patiënt met de eerste verschijnselen van difterie moet zo snel mogelijk difterie-antitoxine krijgen om de gifstoffen van de bacterie onschadelijk te maken. Verder krijgen difteriepatiënten antibiotica om de bacterie te bestrijden en daarmee verdere schade te voorkomen. Mensen in de omgeving van een patiënt lopen een groot risico besmet te raken. Als ze regelmatig zijn gevaccineerd, volstaat een herhalingsinenting. Meer informatie Voor meer informatie over difterie verwijzen wij naar de LCI-richtlijn: Infectieziekten/LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Difterie. 86 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016

5 Tetanus Ziekteverwekker Tetanus wordt veroorzaakt door de sporenvormende bacterie Clostridium tetani die gifstoffen produceert. Deze gifstoffen veroorzaken de ziekte. De bacteriën kunnen lang overleven bijvoorbeeld in aarde en in het maagdarmkanaal van dieren. Uitroeien ervan is onmogelijk. De sporen kunnen weer uitgroeien tot bacteriën. Besmetting De sporen van de tetanusbacterie groeien alleen in een zuurstofloze omgeving, zoals in wonden. Iedereen die niet goed is gevaccineerd, loopt bij een verwonding kans op een tetanusinfectie. De bacterie vermenigvuldigt zich vooral in grote en diepe wonden, zoals steekwonden en verbrijzelingen. Daarnaast is er een groot risico op infectie bij beten van dieren. Tetanus is niet van mens-op-mens overdraagbaar. Incubatietijd De tijd tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen varieert van 1 dag tot enkele maanden, maar is meestal 3-21 dagen. Dit wordt vooral bepaald door de plaats en de aard van de verwonding: de incubatietijd wordt langer naarmate de wond kleiner en minder gecontamineerd is en de afstand van de wond tot het centrale zenuwstelsel groter is. Ziekteverschijnselen Tetanus begint meestal met verschijnselen van rusteloosheid, geprikkeldheid en hoofdpijn. Daarna volgen vaak kaakkramp en slikklachten, stijfheid van de nek en buikspieren, en soms koorts. Uiteindelijk treden krampen op in alle skeletspieren. Complicaties Het gif van de tetanusbacterie kan snel het spier- en zenuwstelsel aantasten. De krampen zijn erg pijnlijk en treden op bij de kleinste prikkeling, zoals slikken en geluid. Patiënten kunnen als een kromme hoepel achterover in bed liggen. Ook de ademhaling wordt moeilijk of zelfs onmogelijk. Patiënten blijven volledig bij bewustzijn. Ze kunnen alleen met beademing en onder narcose, soms gedurende vele maanden, overleven. Soms overlijden mensen aan de complicaties die daarbij optreden, zoals longontsteking, bloedstolsels en embolie. Bij een goede behandeling ligt de sterfte in Nederland rond de 20%. Zonder behandeling is tetanus altijd dodelijk. Behandeling Eliminatie van de bacterie uit de wond door middel van wondreiniging en wondbehandeling; Neutralisatie van het nog niet gebonden toxine door het toedienen van hoge doses immunoglobuline (TIG) intramusculair, eventueel ook intrathecaal (binnen de hersenvliezen); Ondersteunende therapie door o.a. kalmerende middelen, pijnbestrijding, spierverslappers en soms antibiotica; Verpleging door het voorkomen van uitwendige prikkels en botbreuken en zorgen voor onbelemmerde ademhaling. Meer informatie Voor meer informatie over tetanus verwijzen wij naar de LCI-richtlijn: LCI_richtlijn_Tetanus. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

6 Polio Ziekteverwekker Poliomyelitis wordt veroorzaakt door 3 typen poliovirus die alleen bij de mens voorkomen. Poliovirussen zijn bestand tegen zuur in het maagdarmstelsel. De virussen kunnen ook lange tijd overleven in riool- en oppervlaktewater. Besmetting Het poliovirus verspreidt zich voornamelijk via gezonde dragers: direct, fecaal-oraal via de ontlasting en aerogeen via druppeltjes (praten, schreeuwen of zingen). Incubatietijd De tijd tussen de besmetting en de eerste ziekteverschijnselen is 7-14 dagen.verlammingsverschijnselen treden meestal 8-36 dagen op na besmetting. Ziekteverschijnselen De meeste infecties (90-95%) verlopen subklinisch, herstel is dan volledig. Een licht griepachtig ziektebeeld met nietspecifieke symptomen is regelmatig het begin: malaise, moeheid, geprikkeldheid, hangerig gevoel, soms wat koortsig, vaak een wat pijnlijke keel, neusverkoudheid of lichte hoofdpijn. Gastro-intestinale verschijnselen worden eveneens vaak gezien. Binnen enkele dagen zijn deze klachten meestal weer voorbij (abortieve poliomyelitis). Dit komt voor bij 4-8% van de patiënten. Soms kunnen patiënten zich enkele dagen goed voelen waarna het ziektebeeld alsnog verslechtert. Bij ongeveer 4 op de 100 patiënten ontstaan symptomen van hersenvliesontsteking, nekstijfheid, braken, hoofdpijn, koorts en pijn in rug en ledematen. Deze vorm van polio geneest meestal snel en volledig na 2-10 dagen. Bij 1 op de patiënten treden verlammingsverschijnselen op. De verlammingen ontstaan plotseling en zijn meestal binnen 2-3 dagen op hun maximum. In een veel kleiner aantal gevallen leidt polio tot zeer ernstige slik- en ademhalingsmoeilijkheden, waardoor kunstmatige beademing noodzakelijk is. Complicaties Bij een klein aantal patiënten worden de hersenzenuwen aangetast, waardoor spieren verlamd kunnen raken. De aangetaste zenuwcellen herstellen niet. Gedeeltelijk of geheel herstel kan plaatsvinden als andere spiergroepen de functie van de verlamde spieren overnemen. Ademhalingsverlammingen komen vooral voor bij mensen ouder dan 25 jaar. Bij 25-40% van de mensen die in hun jeugd verlammingen kregen ten gevolge van polio, ontwikkelen zich jaar later opnieuw spierzwakte, pijn, atrofie en vermoeidheid. Dit wordt het postpoliosyndroom genoemd. Behandeling Tegen polio bestaat geen behandeling met medicijnen. Bedrust en fysiotherapie kunnen soms complicaties voorkomen. Meer informatie Voor meer informatie over polio verwijzen wij naar de LCI-richtlijn: Infectieziekten/LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Poliomyelitis_anterior_acuta. 88 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016

7 7.3 De vaccinatie Het DTP-vaccin dient als revaccinatie na een volledig uitgevoerde basisvaccinatie van zuigelingen. Deze basisimmunisatie bestaat uit 4 DKTP-Hib-HepB-vaccinaties. Op 4-jarige leeftijd volgt de eerste revaccinatie met het DKTP-vaccin. De tweede revaccinatie is met het DTP-vaccin op 9-jarige leeftijd. Door deze revaccinatie wordt het lichaam opnieuw aangezet tot het maken van antistoffen tegen difterie, tetanus en polio. Immuniteit na doormaken ziekte en na vaccinatie Difterie Wie difterie overleeft, is daarna langdurig beschermd tegen de inwerking van de difteriebacterie. De bescherming na volledige vaccinatie (basisvaccinatie en 2 revaccinaties) is ongeveer 15 jaar. Tetanus Mensen hebben geen natuurlijke bescherming tegen de tetanusbacterie. Ook iemand die tetanus al een keer heeft doorgemaakt en dat heeft overleefd, kan opnieuw de ziekte krijgen. Volledige vaccinatie (basisvaccinatie en 2 revaccinaties) geeft goede bescherming, maar niet levenslang. Bij elke verwonding moet daarom overwogen worden of er een (re)vaccinatie nodig is. Polio De bescherming na het doormaken van de ziekte is vermoedelijk levenslang. De bescherming na volledige vaccinatie (basisvaccinatie en 2 revaccinaties) is zeer langdurig. Door het gebruik van medicijnen die de immuunreactie onderdrukken, bijvoorbeeld corticostroïden, kan de verwachte immunologische respons na vaccinatie uitblijven of verminderd zijn. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

8 7.4 Informatie over het vaccin Naam DTP-vaccin Producent DTP-vaccin: Bilthoven Biologicals (BBio) Jaar van invoer 1962 Verpakkingsvormen DTP-vaccin: ten pack Afmeting verpakking 196 x 176 x 32 mm. De vaccins worden met een vaste naald geleverd. Samenstelling vaccin Het DTP-vaccin is een geïnactiveerd vaccin. Eén dosis (1 ml) bevat: difterie toxoïd* 5 IE** tetanus toxoïd* 20 IE** geinactiveerde poliomyelitisvirustype 1 40 D-antigeeneenheden geinactiveerd poliomyelitisvirustype 2 4 D-antigeeneenheden geinactiveerd poliomyelitisvirustype 3 7,5 D-antigeeneenheden * De toxoïden zijn geadsorbeerd aan het aluminiumfosfaat ** Internationale Eenheden Hulpstoffen DTP-vaccin 2-Fenoxyethanol (conserveermiddel) Formaldehyde (E240) Natriumchloride Kaliumchloride (E508) Magnesiumsulfaat (E518) Aluminiumfosfaat 1,5 mg Fenolrood Calciumchloride (E509) Medium 199 (bevat hoofdzakelijk aminozuren, mineraalzouten en vitamines) Polysorbaat 80 (E433) Dinatriumwaterstoffosfaatdihydraat (E339) Kaliumwaterstoffosfaat (E340) Water voor injectie 90 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016

9 Farmaceutische vorm DTP-vaccin is een oranjerode, troebele suspensie voor injectie en wordt geleverd in een voorgevulde spuit. De verpakking bevat 10 voorgevulde spuiten met injectienaalden. Bijsluiter In elke verpakking zit een bijsluiter. De bijsluiter staat ook op de website van het RIVM: Bewaarcondities Binnen het RVP moet het vaccin bewaard en gebruikt worden conform de richtlijn Cold Chain voor uitvoerende organisaties (zie onder het kopje Uitvoering ). Tijdens vervoer en opslag dient het vaccin gekoeld bewaard te worden tussen 2-8 C en mag niet bevriezen. Het vaccin moet binnen 15 minuten gebruikt worden. Indicatie en doelgroepen Het DTP-vaccin is vanaf 5 jaar geschikt voor de opbouw van de basisimmuniteit. Binnen het RVP dient het vaccin als revaccinatie of booster, volgend op de basisimmunisatie van de DKTP-Hib-HepB vaccinaties. Vaccinatieschema in het RVP Kinderen krijgen de DTP-vaccinatie op de leeftijd van 9 jaar. Wijze van toediening Het vaccin wordt intramusculair toegediend. De voorkeursplaats voor deze injectie is de bovenarm (musculus deltoideus). Contra-indicaties De algemene contra-indicatie is aangetoonde overgevoeligheid voor 1 van de bestanddelen van het vaccin. Medische redenen om de inenting niet te geven zijn er zelden. Bij koorts (>38,5 C) of bij een ernstige (infectie)ziekte kan de vaccinatie worden uitgesteld. Voor kinderen uit een risicogroep zal, in overleg met de behandelend specialist, een individuele afweging gemaakt worden. Bij kinderen met een stollingsstoornis kan de vaccinatie subcutaan gegeven worden. Het DTP-vaccin kan sporen van de antibiotica neomycine, streptomycine en polymyxine B bevatten. Bij overgevoeligheid voor deze antibiotica is voorzichtigheid geboden. De kans dat jonge kinderen al een overgevoeligheid hebben opgebouwd voor deze antibiotica is echter bijzonder klein. Zie hiervoor de meest recente Uitvoeringsregels RVP op Interactie met andere geneesmidddelen Het DTP-vaccin kan simultaan toegediend worden met andere vaccins uit het RVP. Elke vaccinatie moet in principe in een ander ledemaat geïnjecteerd worden. Als dit niet mogelijk is kunnen 2 prikken in 1 ledemaat gegeven worden met een minimale afstand van 2,5 cm. Bij gescheiden toediening van het DTP-vaccin en andere vaccins uit het RVP hoeft geen minimuminterval worden aangehouden. De verwachte immunologische respons na een vaccinatie kan verminderd zijn of uitblijven bij onder andere: kinderen met een immuunstoornis; het gebruik van medicijnen die de immuunreactie onderdrukken. Zie hiervoor de meest recente Uitvoeringsregels RVP op Bijwerkingen Bijwerkingen zijn over het algemeen mild en van korte duur. Ze doen zich voor op de dag van vaccinatie en eventueel de dag erna. Bijwerkingen zijn vooral lokale klachten rond de prikplek zoals roodheid, zwelling en pijn. Afhankelijk van de leeftijd komen koorts, huilen, hangerigheid of flauwvallen voor. Het is belangrijk waakzaam te zijn voor ernstige coïncidentele ziektebeelden die behandeling nodig hebben. Er dient te worden voorkomen dat het ten onrechte toeschrijven van een bijwerking aan de vaccinatie, onnodige vertraging geeft in de diagnosestelling. Meld bijwerkingen altijd bij het Bijwerkingencentrum Lareb via VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/

10 Wat kunnen ouders zelf doen bij bijwerkingen? Bij pijn kan paracetamol helpen, maar meestal is dat niet nodig. Koorts, ook hoge koorts, is niet gevaarlijk en heeft een belangrijke signaalfunctie die verloren gaat bij het onderdrukken van de koorts. Koorts is een fysiologisch afweermechanisme van het lichaam tegen pathogenen. Het is belangrijk om een kind met koorts voldoende drinken te geven om uitdroging te voorkomen. Het is belangrijk om bij heftige of onverwachte verschijnselen de huisarts te waarschuwen. Er kan namelijk iets anders dan een bijwerking achter schuilgaan, bijvoorbeeld een ernstige infectieziekte. Ouders kunnen bijwerkingen melden bij het Bijwerkingencentrum Lareb via 92 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016

11 7.5 Instructies voor gebruik Stap 1 Controleer of het kind deze vaccinatie nodig heeft. Controleer aan de hand van het etiket of het juiste vaccin wordt gebruikt. Controleer of de expiratiedatum niet verlopen is. Stap 2 Dit vaccin heeft geen afneembaar vlagetiket. Noteer het lotnummer van de injectiespuit op de oproepkaart. De vaccinaties worden bij het RIVM-DVP-regiokantoor door de uitvoerende organisatie verantwoord door inzending van de ingevulde vaccinatiekaart, registratie via RVP-Online of via digitale uitwisseling Praeventis-Digitaal Dossier JGZ. Het RIVM-DVPregiokantoor registreert en beoordeelt de toegediende vaccinaties. Noteer de vaccinatiedatum in het dossier en op het vaccinatiebewijs van het kind. Stap 3 Zwenk de gevulde injectiespuit stevig om een troebele, oranje-rode suspensie te verkrijgen. Verwijder de lucht uit de injectiespuit. Stap 4 Het vaccin intramusculair in de bovenarm toedienen. Let op Het DTP-vaccin mag met geen enkel ander vaccin gemengd worden. Er mag dus ook niets in het DTP-vaccin opgelost worden. Structuur van lotnummer Het lotnummer bestaat uit 3 cijfers en 1 letter, bijvoorbeeld 132B. 7.6 Vraag en antwoord Kan het DTP-vaccin voor de primaire serie gebruikt worden? Nee, het DTP-vaccin is alleen geschikt als revaccinatie. Voor de basisimmunisatie wordt het DKTP-Hib-HepB-vaccin gebruikt. Bevat het DTP-vaccin antibiotica? Nee, het DTP-vaccin bevat geen antibiotica. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/