Het ouderschapsplan: de oorzaken en de gevolgen
|
|
- Evelien Lemmens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bachelorthese, 17 juni 2009 Het ouderschapsplan: de oorzaken en de gevolgen Naam: Eva Joosten Studentnummer: Begeleider: Annematt Collot D Escury-Koenigs. Aantal woorden abstract: 146 Aantal woorden literatuuroverzicht: 5148
2 Inhoudsopgave Abstract 3 Het ouderschapsplan, de oorzaken en de gevolgen 4 1 De scheiding: het proces en de periode daarna 5 Contact tussen de voormalige partners Gezag en zorg voor de kinderen na de scheiding 2 De scheiding en de kinderen 7 Het effect van scheiding op de kinderen Verschillen tussen kinderen van gescheiden en niet-gescheiden ouders Kwaliteit van de ouderlijke relatie Negatieve gevolgen voor de kinderen 3 Het ouderschapsplan 11 Afspraken Mening van de kinderen Een goed verloop van het ouderschapsplan Conclusie 14 Literatuur 15 2
3 Abstract Een scheiding is voor zowel de ouders als de kinderen een ingrijpende gebeurtenis. De invloed van de scheiding op kinderen uit zich in externaliserende en internaliserende problematiek. Het meest recente plan om het scheidingsproces en de periode daarna beter te laten verlopen is het ouderschapsplan (maart 2009). Hierin leggen de ouders afspraken vast met betrekking tot het gezag en de zorg voor de kinderen. Dit plan kan positief zijn wanneer het zorgt voor betere communicatie na de scheiding en daarmee minder conflicten tussen de ouders. Daarnaast is het van belang de kinderen te betrekken bij de het maken van de afspraken en zo min mogelijk te veranderen in de leefomgeving van de kinderen. In de toekomst is het van belang onderzoek uit te voeren naar de lange termijn gevolgen van dit plan op het gebied van conflict, veranderingen en gedrag van de kinderen na de scheiding. 3
4 Het ouderschapsplan, de oorzaken en de gevolgen. Iris is acht jaar, zij heeft een broertje, Robin, van vier jaar. Al sinds Iris zich kan herinneren hebben pappa en mamma constant ruzie, over niks eigenlijk. Afgelopen zaterdag hebben pappa en mamma Iris en Robin verteld dat ze niet meer verliefd zijn en dat pappa zal verhuizen. Een week later is het al zover, pappa is zijn spullen aan het inpakken. Iris begrijpt het allemaal nog niet zo goed. Iris en Robin gaan ieder weekend naar pappa toe, mamma brengt ze dan. Als pappa en mamma elkaar zien is er altijd weer ruzie, over welke schoenen Iris aanheeft, over of Robin wel goed eet, dat soort dingen. Iris begrijpt niet waarom pappa en mamma niet meer bij elkaar wonen, want ze maken nog net zoveel ruzie Een scheiding is een ingrijpende gebeurtenis, zowel voor de beide partners als voor de kinderen. De gezinssamenstelling, zoals die bekend was, verandert, wat zijn invloed kan hebben op verschillende factoren in het leven van het kind: geen gemakkelijke beschikbaarheid van één van beide ouders, eventueel verhuizen, een nieuwe partner in het leven van één van de ouders, enzovoort. Uit verschillend onderzoek is gebleken dat zowel het proces van de scheiding als de gevolgen van de scheiding voor kinderen over het algemeen negatief te noemen zijn. Zo is uit onderzoek van Sun (2001) gebleken dat kinderen door de scheiding academische, psychologische en gedragsmatige problemen kunnen ontwikkelen. Het is daarom van zeer groot belang onderzoek uit te voeren naar mogelijke manieren om het scheidingsproces en de periode daarna beter te laten verlopen. Het meest recente plan is het zogenaamde ouderschapsplan. Dit plan verplicht scheidende ouders afspraken te maken over alle mogelijke aspecten van het ouderschap. Dit literatuuroverzicht zal zich richten op dit ouderschapsplan, waarbij de volgende vraagstelling centraal staat: Op welke manier kan het ouderschapsplan het ontstaan van negatieve gevolgen, waaronder gedragsproblemen, bij kinderen positief danwel negatief beïnvloeden? Eerst wordt het proces van de scheiding en de periode daarna besproken. Hierbij wordt gekeken naar het soort contact tussen de partners voor de scheiding en wat daarvan de invloed is op het contact na de scheiding. Ook wordt behandeld hoe de nieuwe gezinssituatie het best ingevuld kan worden. Daarna wordt een overzicht gegeven van verschillende onderzoeken met betrekking tot de invloed van de scheiding op de kinderen, hierbij wordt gekeken naar welk probleemgedrag zich kan ontwikkelen als gevolg van de scheiding. Vervolgens wordt het ouderschapsplan besproken, waarbij de voorgaande onderzoeksconclusies geïntegreerd worden tot een advies met betrekking tot het ouderschapsplan. 4
5 1 De scheiding: het proces en de periode daarna. Wanneer gehuwde partners besluiten uit elkaar te gaan, wordt er een proces in gang gezet waarbij er veel verandert voor alle leden van het gezin. Deze veranderingen verlopen anders in ieder gezin en het kunnen zich richten op verschillende gebieden binnen het gezin, zoals de woonsituatie, de relatie tussen de ouders en de sociale omgeving. De manier waarop deze veranderingen verlopen heeft zowel invloed op de periode voor, tijdens, als na de scheiding. Verschillende factoren spelen een rol bij het proces van de scheiding. Zo speelt de manier waarop de partnerrelatie beëindigd wordt een prominente rol. Dit kan gepaard gaan met veel of weinig tot geen conflict. Welke factoren aan deze conflicten ten grondslag liggen, zal in deze paragraaf besproken worden. Daarnaast wordt gekeken naar wat de beste manier is om de zorg en het gezag voor de kinderen in te vullen. Contact tussen de voormalige partners In het onderzoek van Fischer, de Graaf en Kalmijn (2005) wordt gekeken naar verschillende factoren elke mogelijk van invloed zijn op het soort contact tussen de voormalige partners na de scheiding. De onderzoekers behandelden dit onderwerp aan de hand van data verzameld met de vragenlijst "Divorce in the Netherlands" (Kalmijn & de Graaf, 1999). Deze vragenlijst is afgenomen in 1998 en bevat een goede representatie van gescheiden personen in Nederland. Gekeken werd wat de invloed van verschillende factoren was op de soorten contact na de scheiding. Er werd onderscheid gemaakt tussen drie soorten contact: Vriendelijk contact, hieronder wordt contact zonder conflict verstaan; Geen contact; en Negatief contact, waarbij de voormalige partners sterk van elkaar van mening verschilden over verscheidene onderwerpen. Hierbij werd gekeken naar verschillende factoren welke mogelijk effect hebben op het soort contact na de scheiding: duur sinds de scheiding, duur van het huwelijk, eerdere emotionele binding tussen de partners, gezamenlijke kinderen, gezamenlijk activiteiten ondernemen gedurende het huwelijk, gezamenlijke huiseigenaren gedurende het huwelijk, eerdere conflicten gedurende de eerste vijf jaar van het huwelijk en de laatste periode van het huwelijk, eventuele nieuwe partners, liberale familiewaarden, neurotische persoonlijkheid. Uit het onderzoek kon de volgende conclusie getrokken worden: Binding opgebouwd gedurende het huwelijk is belangrijk voor het voortduren van het contact na de scheiding. Deze conclusie wordt bevestigd door het hebben van gezamenlijke kinderen, gezamenlijke huiseigenaren en de duur van het huwelijk. Conflicten tijdens het huwelijk zijn een belangrijke voorspeller voor het verloop van het contact na de scheiding. Vooral gedragsconflicten tijdens het huwelijk leiden tot een negatief contact na de scheiding. Banden tussen voormalige partners kunnen verbroken worden door nieuwe levenservaringen, zoals een nieuwe partner. Gezamenlijke kinderen versterken de band tussen voormalige partners, maar deze band vermindert wanneer de kinderen ouder worden. Partners met meer liberale levenshoudingen hebben meer contact met de voormalige partner. Daarnaast vergroot het hebben van een neurotische persoonlijkheid het hebben van, voornamelijk negatief, contact. In dit onderzoek zijn verschillende factoren besproken welke een invloed hebben op het soort contact tussen voormalige partners. Een belangrijke factor daarbij is het hebben van gezamenlijke kinderen, deze factor werkt polariserend voor het soort contact tussen de voormalige partners. Dat wil zeggen dat wanneer de voormalige partners vriendelijk contact hebben, dit versterkt wordt door het hebben van kinderen. Wanneer de partners negatief contact hebben, wordt ook dit versterkt door het hebben van gezamenlijke kinderen. Alle genoemde factoren zijn factoren die van invloed zijn op het soort contact tussen de ouders na de scheiding. Deze factoren zijn echter allen niet beïnvloedbaar door het maken van afspraken tussen de ouders na de scheiding. In de volgende paragrafen worden onderwerpen aangehaald waarover mogelijke 5
6 afspraken gemaakt kunnen worden tussen de voormalige partners. Zo wordt in het volgende onderzoek gekeken naar de beste manier de zorg en het gezag voor de kinderen na de scheiding te regelen. Gezag en zorg voor de kinderen na de scheiding In het onderzoek van Bauserman (2002) wordt gekeken naar hoe de gezinssituatie na de scheiding het best ingevuld kan worden. Hij vergelijkt hierbij éénouder gezag met gezamenlijk gezag. In het onderzoek werd data verzameld van verschillende, eerder afgenomen, vragenlijsten. Voorbeelden van toegepaste vragenlijsten zijn: the Child Behavior Checklist (CBCL), the Behavior Problem Checklist en the Family Relations Test. Deze vragenlijsten richtten zich voornamelijk op de gevolgen voor de kinderen, aangezien zij het meest gebaat zijn bij een goede invulling van de nieuwe gezinssituatie. De afgenomen vragenlijsten werden onderverdeeld in de volgende categorieën: algemene aanpassing, emotionele aanpassing, gedragsmatige aanpassing, zelfvertrouwen, relatie met de familie, academische prestatie en scheidingsspecifieke aanpassing. Er werd gekeken naar de verschillen tussen kinderen onder éénouder gezag en onder gezamenlijk gezag. De onderzoeker concludeerde dat kinderen onder gezamenlijk gezag zich, op alle genoemde gebieden, beter aan de situatie aanpasten dan kinderen onder éénouder gezag. Daarnaast is gebleken dat voormalige partners in gezamenlijk gezag minder conflict rapporteerden dan voormalige partners in éénouder gezag. Over het algemeen kan geconcludeerd worden dat gezamenlijk gezag de beste manier is om de nieuwe gezinssituatie in te vullen. Hierbij moet echter ook rekening gehouden worden met eventueel conflict tussen de ouders. Wanneer ouders gezamenlijk gezag uitoefenen, maar hierbij veel conflict ervaren, kan juist het gezamenlijke gezag meer schadelijk zijn voor de kinderen aangezien zij daardoor meer blootgesteld worden aan dit conflict tussen de ouders. Uit de besproken onderzoeken kan geconcludeerd worden dat vooral conflict een grote rol speelt bij het proces van scheiden en de periode daarna. Verschillende factoren die van invloed zijn op het contact tussen de voormalige partners zijn genoemd, een grote rol is daarbij weggelegd voor gezamenlijke kinderen. Het hebben van gezamenlijke kinderen versterkt het soort contact tussen de ouders. Dit wil zeggen dat het hebben van gezamenlijke kinderen de relatie tussen de voormalige partners kan verbeteren, maar ook kan verslechteren, waardoor meer conflict kan ontstaan. De hoeveelheid conflict tussen de voormalige partners voor, tijdens en na de scheiding, staat in directe relatie met de mate van aanpassing van de kinderen. Gezamenlijk gezag zonder conflict tussen de ouders blijkt voor de kinderen de meest ideale situatie om zich aan de situatie van de scheiding aan te kunnen passen. In de volgende paragraaf wordt nader ingegaan op de invloed van de scheiding op de kinderen op de volgende gebieden: externaliserende problematiek, zoals gedragsproblemen en delinquent gedrag, en internaliserende problematiek, zoals verlies van zelfvertrouwen en angst. 2 De scheiding en de kinderen In de vorige paragraaf zijn verschillende onderwerpen besproken welke een rol spelen bij het proces van de scheiding en de periode daarna. Hierbij is gebleken dat het hebben van gezamenlijke kinderen van grote invloed is op het verloop van de scheiding en de periode daarna. In het geval van gezamenlijke kinderen, moet met meer belangen rekening worden gehouden, in plaats van enkel met de belangen van de beide partners. Ook voor de kinderen is een scheiding een ingrijpende gebeurtenis, waarbij er voor hen veel zal veranderen in de reeds bekende gezinssituatie. Gebleken is dat het hebben van gezamenlijke kinderen invloed heeft 6
7 op de mate van contact tussen de voormalige partners en er moeten afspraken gemaakt worden over de invulling van de nieuwe gezinssituatie. De invloed van de scheiding op de kinderen is een breed onderzocht onderwerp. Dit soort onderzoek is relevant omdat met deze kennis de gevolgen van een scheiding eventueel zo onschadelijk mogelijk gehouden kunnen worden. In deze paragraaf worden een aantal onderzoeken besproken welke verschillende gevolgen van een scheiding voor de kinderen bespreken. Onderwerpen komen hierbij aan bod in de vorm van internaliserende en externaliserende problematiek zoals angst, zelfvertrouwen, competenties, gedragsproblemen en eventueel delinquent gedrag. Het effect van scheiding op de kinderen In het artikel van Spruijt (2006) worden verschillende onderzoeken besproken waarin gekeken wordt naar het effect van de scheiding op de kinderen. In het artikel wordt gekeken naar het effect van het verloop van de scheiding op de kinderen, hierbij werd ook gekeken naar sekseen leeftijdsverschillen. De onderzoeker doet op basis van zijn onderzoek een aantal aanbevelingen om de scheiding voor de kinderen zo positief mogelijk te laten verlopen. Volgens Spruijt heeft een scheiding over het algemeen kleine negatieve effecten voor de kinderen, echter wanneer er sprake is van conflicten tussen de voormalige partners, blijken deze negatieve effecten groter te worden. Deze conflicten tussen de ouders kan leiden tot boosheid en angst bij de kinderen. Andere negatieve effecten genoemd in het artikel van Spruijt zijn verlies van zelfvertrouwen en basisvertrouwen in de wereld. Wanneer ouders scheiden moeten de kinderen ook leren omgaan met de nieuwe situatie van een thuiswonende en een uitwonende ouder en eventuele nieuwe partners. Scheidingen hebben over het algemeen soortgelijke effecten voor meisjes en jongens. Echter komen geïnternaliseerde problemen als depressieve symptomen, emotionele problemen, psychische stress, lage zelfwaardering, somatische klachten en onwelbevinden vaker bij meisjes voor en geëxternaliseerde problemen als afwijkend gedrag, (licht) delinquent gedrag, antisociaal gedrag en agressief gedrag vaker bij jongens (Spruijt, 2006). De negatieve effecten voor verschillende leeftijdgroepen blijken gelijk te zijn. Om de negatieve effecten zo klein mogelijk te houden, geeft Spruijt (2006) de volgende aanbevelingen: Bevordering van autoritatief ouderschap, waarbij zowel steun als structuur geboden wordt; expliciet rekening houden met de kinderen; en omgang met beide ouders bevorderen met aandacht voor conflictbeheersing. Deze aanbevelingen zijn logisch te concluderen, het is echter moeilijk hier wetenschappelijke onderbouwing voor aan te dragen aangezien meerdere factoren tegelijkertijd een rol spelen bij een goed verloop van de periode na een scheiding. In het volgende onderzoek wordt gekeken naar gedragsmatige en emotionele verschillen tussen kinderen van gescheiden en niet-gescheiden ouders. Verschillen tussen kinderen van gescheiden en niet-gescheiden ouders In het artikel van Schick (2002) wordt gekeken naar de verschillen tussen kinderen van gescheiden en niet-gescheiden ouders op de gebieden van angst, zelfvertrouwen, verschillende gebieden van competentie en mate van gedragsproblemen. Daarnaast werd gekeken naar de invloed van conflict tussen de ouders. Als gevolg van het eventuele conflict werd ook gekeken naar de ervaren sociale steun van de beide ouders. De volgende vragenlijsten werden onder andere afgenomen: voor de mate van gedragsproblemen: the Child Behavior Cecklist (CBCL), voor het meten van de mate van conflict tussen de ouders: the Children's Perception of Interparental Conflict Scale (CPIC), waarbij met behulp van the Network Relationship Inventory (NRI) een nieuwe schaal gecreëerd werd voor het bepalen van de ervaren sociale steun van de ouders door de kinderen. Voor het zelfvertrouwen van de 7
8 kinderen werd de volgende vragenlijst afgenomen Self Perception Profile for Children (SPP), voor de mate van angst: General Anxiety Scale for Children (GASC). De variabelen welke centraal stonden voor het doel van het onderzoek werden gemeten vanuit het perspectief van de kinderen, de data met betrekking tot de eventuele gedragsproblemen werden van de ouders verkregen. Op deze manier is een breed beeld van de situatie te vormen. Gebleken is dat er alleen verschillen bestonden tussen kinderen van gescheiden families en kinderen van niet gescheiden families op het gebied van sociale angst en academische vaardigheden. Op deze gebieden bleek een meer negatief effect te bestaan voor kinderen van gescheiden families ten opzichte van kinderen van niet-gescheiden families. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat deze negatieve gevolgen niet enkel veroorzaakt worden door de scheiding, maar eerder door een ervaring van minder sociale steun van de vader en door conflict tussen de ouders. Conflict tussen de ouders blijkt een belangrijke factor te zijn bij het ontstaan van negatieve gevolgen voor de kinderen. Deze conflicten zijn een representatie van de kwaliteit van de relatie tussen de ouders. Kwaliteit van de ouderlijke relatie Het onderzoek van Mennemeyer en Sen (2006) richt zich op dit aspect, daarbij wordt gekeken naar een eventuele relatie tussen de kwaliteit van de ouderlijke relatie en het ontstaan van delinquent gedrag bij de kinderen. Gekeken werd naar gezinnen waarin beide eigen ouders zorgen voor de kinderen, gezinnen met een eigen ouder en een andere volwassen partner of een alleenstaande ouder. Voor de kwaliteit van de relatie wordt onderscheid gemaakt tussen ongelukkig, redelijk gelukkig en heel gelukkig. De onderzoekers stellen een theorie op waarbij zij ervan uitgaan dat de kans op onwenselijk gedrag van de kinderen groter is wanneer er een lagere kans is dat het gedrag opgemerkt wordt door een van de ouders. De kans dat het gedrag niet opgemerkt wordt, is groter naarmate de ouders een minder gelukkige relatie hebben. De onderzoekers verklaren dit doordat de aandacht van de ouders in dat geval meer op de relatie ligt dan op het gedrag van de kinderen. De mate van onwenselijk gedrag werd gemeten aan de hand van een vragenlijst waarin de kinderen gevraagd werd naar gedrag als roken, alcohol drinken, stelen, enzovoort. De kwaliteit van de relatie tussen de ouders werd gemeten aan de hand van de National Longitudinal Survey of Youth 1997 (NLSY97). In deze vragenlijst werden kinderen gevraagd hoe de ouders met elkaar omgingen. De onderzoekers concludeerden dat de kans op onwenselijk gedrag groter was voor kinderen van alleenstaande ouders dan voor kinderen wonend bij beide ouders in een gelukkige relatie of een redelijk gelukkige relatie. Daarnaast hebben kinderen wonend bij een eigen ouder en een stiefouder in een ongelukkige relatie een grotere kans op het vertonen van onwenselijk gedrag dan kinderen wonend bij een alleenstaande ouder. De onderzoekers hebben niet kunnen bewijzen dat kinderen wonend bij beide eigen ouder sin een ongelukkige relatie evenveel kans hebben op het vertonen van onwenselijk gedrag als kinderen wonend bij een alleenstaande ouder of kinderen wonend bij een gelukkig of redelijk gelukkig gezin met een ouder en een stiefouder. Er blijkt tussen deze groepen geen verschil te bestaan. De onderzoekers concluderen hieruit dat de kans op onwenselijk gedrag niet kleiner is voor kinderen wonend in een ongelukkig gezin, dan voor kinderen wonend bij een alleenstaande ouder of een gelukkig gezin met een ouder en een stiefouder. De onderzoekers stellen dat deze conclusie een argument vormt tegen het in stand houden van een ongelukkig huwelijk, omwille van de kinderen. Echter kan men uit de resultaten ook concluderen dat de kans op onwenselijk gedrag niet groter is voor kinderen wonend in een ongelukkig gezin, dan voor kinderen wonend bij een alleenstaande ouder of een gelukkig gezin met een ouder en een stiefouder. Deze conclusie zou een argument kunnen vormen voor het zo min mogelijk veranderen van de gezinssituatie, 8
9 ongeacht de kwaliteit van de ouderlijke relatie. Veranderingen binnen de gezinssituatie kunnen een verbetering zijn voor de kinderen, echter kunnen deze veranderingen, zoals eerder besproken, ook negatief gedrag van de kinderen met zich meebrengen. In het volgende onderzoek wordt hier nader op ingegaan. Negatieve gevolgen voor de kinderen In het onderzoek van Krohn en Hall (2009) werd gekeken naar de invloed van de hoeveelheid veranderingen binnen de familie op het ontstaan van delinquent gedrag en drugsgebruik. Verschillende factoren werden daarbij behandeld. Naast het delinquent gedrag, drugsgebruik en het aantal veranderingen binnen de familie gedurende een vastgestelde periode, werd ook gekeken naar de interactie tussen de adolescent en de ouder, problemen op school en interacties met leeftijdsgenoten. De onderzoekers verwachtten dat meer veranderingen binnen de familie, zoals scheiding, een nieuwe partner of verhuizing ten gevolge van een scheiding, leiden tot een grotere kans op familie- en schoolproblemen en problemen met leeftijdsgenoten. Door deze mogelijke problemen op diverse gebieden werd een grotere kans op delinquent gedrag en drugsgebruik verwacht. Daarnaast werd verwacht dat dit effect groter zou zijn voor jongens dan voor meisjes aangezien jongens hun boosheid eerder uiten in de vorm van externaliserend gedrag. Daarnaast hebben meisjes vaak een betere band met de moeder, deze ouder blijft het meest waarschijnlijk bij de kinderen. Gebleken is dat jongens die meer veranderingen binnen de familie hebben meegemaakt, meer veranderingen in problematische relaties met leeftijdsgenoten meemaken, waardoor zij eerder geneigd zijn tot onwenselijk gedrag en drugsgebruik. Echter is er geen sprake van een sekseverschil voor dit effect, bij meisjes is echter geen directe relatie tussen veranderingen in het gezin en delinquent gedrag vast te stellen. Geconcludeerd kan worden dat adolescenten wonend bij families waarin veel veranderingen hebben plaatsgevonden, een grotere kans hebben in delinquent gedrag en drugsgebruik te geraken dan adolescenten wonend bij families waarin minder veranderingen plaatsvinden. Uit de besproken onderzoeken is gebleken dat scheiding een negatieve invloed heeft op de kinderen, dit uit zich mogelijkerwijs in internaliserende en externaliserende problemen, en kan zelfs leiden tot delinquent gedrag. Het is dan ook van zeer groot belang een plan te ontwerpen om het proces van de scheiding en de periode daarna beter te laten verlopen. Door dit plan zodanig te ontwerpen dat de ouders afspraken maken over de zorg en het gezag voor de kinderen en deze afspraken zonder conflict naleven, kan men proberen de gevolgen van de scheiding voor de kinderen zo klein mogelijk te houden. Samenvattend kan gesteld worden dat wanneer ouders zich langdurig in een ongelukkige relatie bevinden, zij het beste kunnen kiezen voor een scheiding. Daarbij is het van belang dat de ouders zorgen dat er in de omgeving van de kinderen zo min mogelijk veranderd. Op die manier hoeven de kinderen zich minder aan te passen aan een nieuwe situatie waardoor zij minder internaliserende en externaliserende problematiek ervaren. In de volgende paragraaf wordt het meest recente plan besproken: "het ouderschapsplan". De achtergrond van dit plan wordt uitgelegd en aan de hand van de besproken onderzoeken nader besproken. 9
10 3 Het ouderschapsplan Uit de voorgaande paragrafen is gebleken dat veel factoren van invloed zijn bij het verloop van een scheiding. Een scheiding kan dus op veel verschillende manieren verlopen. Wanneer er gezamenlijke kinderen zijn, zijn zij ook onderdeel van het hele scheidingsproces en zal er voor hen ook veel veranderen. De invloed van de scheiding op de kinderen is over het algemeen negatief gebleken. Het is daarom van belang de scheiding zo soepel mogelijk te laten verlopen. Het meest recente plan hiervoor is het ouderschapsplan. De basis van de rechtsuitspraak is het bevorderen van gezamenlijk gezag, uit onderzoek is immers gebleken dat dit de beste manier is om de gezinssituatie na de scheiding in te vullen (Bauserman, 2002). Afgevraagd moet worden of er dan voldoende geregeld is voor de periode na de scheiding, vaak blijkt dat dit niet het geval is. Er zullen dus afspraken gemaakt moeten worden over de invulling van dat gezag en de zorg voor de kinderen. In het ouderschapsplan worden deze afspraken vastgelegd. Uit de brochure "Uit elkaar... En de kinderen dan?" Een uitgave van Jeugd en Gezin (maart 2009), staat het volgende over het ouderschapsplan: In het ouderschapsplan moeten in ieder geval afspraken worden opgenomen over: a. de manier waarop de ouders de zorg- en opvoedingstaken verdelen of de omgang regelen. Dat betekent onder meer dat moet worden vastgelegd waar het kind verblijft, hoeveel tijd hij met iedere ouder doorbrengt, wie welke taken op zich neemt; b. de manier waarop de ouders elkaar informatie geven en raadplegen over belangrijke zaken die de kinderen betreffen; c. de kosten van de verzorging en opvoeding van de minderjarige kinderen (kinderalimentatie). Het ouderschapsplan is dus een plan waarin alles met betrekking tot de zorg en het gezag voor de kinderen wordt vastgelegd, om op die manier de hoeveelheid conflict tussen de voormalige partners zo laag mogelijk te houden. Zoals uit de verschillende besproken onderzoeken is gebleken, zorgt een vermindering van conflict tussen de ouders voor een kleinere kans op negatieve gevolgen voor de kinderen. In deze paragraaf wordt gekeken of het ouderschapsplan mogelijk een meer positieve aanpak is voor het verdere levensverloop na een scheiding. Hierbij wordt het standpunt van de kinderen ook bekeken. Afspraken In het betoog van van Leuven (jaar van uitgave onbekend) wordt een praktische manier van ouderschapsreorganisatie na scheiding besproken. De auteur beschrijft een aanpassing van de wetgeving zodat alle soorten ouders, zowel niet gehuwden als gehuwde ouders, dezelfde rechten en plichten hebben. Een aspect dat hij hierbij noemt is: ruzie tussen de ouders met betrekking tot de kinderen, waarbij de kinderen direct betrokken worden. Volgens van Leuven is het van belang zo snel mogelijk na de scheiding samen te komen om afspraken te maken over de toekomst. Daarnaast wordt een goede eindiging van de partnerrelatie met behulp van scheidingsbemiddeling waarin de ouder- en partnerproblematiek wordt afgebakend, besproken. Volgens van Leuven is dit cruciaal bij het maken van afspraken over de periode na de scheiding. Van Leuven noemt de invulling van het ouderschap na echtscheiding "maatwerk, dat per geval beoordeelt dient te worden." Volgens van Leuven zou het ouderschapsplan daarom een goede optie zijn, aangezien hierin afspraken gemaakt worden over de periode na de scheiding, in het bijzonder met betrekking tot de kinderen. Daarnaast wordt met behulp van dit plan eventueel aanwezig conflict zo klein mogelijk gehouden. In het voorgaande is voornamelijk gesproken over afspraken tussen de ouders, in de volgende artikelen wordt nagegaan wat de mening van het kind bij dit proces is. 10
11 Mening van de kinderen Een scheiding is een ingrijpende beslissing voor beide partners, ook voor eventuele kinderen heeft een scheiding grote gevolgen. In de voorgaande artikelen is voornamelijk besproken op welke manier ouders het beste afspraken kunnen maken over de periode na de scheiding. Echter hebben deze afspraken ook gevolgen voor de kinderen. Het is daarom van belang rekening te houden met de wensen van de kinderen bij het maken van deze afspraken. Volgens Spruijt (2006) moet de nadruk liggen op het luisteren naar de kinderen. Hiermee krijgt het kind een meer centrale rol in het scheidingsproces. De manier waarop de mening van de kinderen wordt meegenomen in de bemiddelingsfase verschilt nogal volgens van Teeffelen (jaar van uitgave onbekend). In sommige gevallen wordt de mening van de kinderen als volwaardig meegenomen in het proces, in andere gevallen worden de kinderen volledig buiten beschouwing gelaten. Volgens van Teeffelen is het van belang kinderen van alle leeftijden te betrekken bij het scheidingsproces aangezien er bij kinderen van alle leeftijden vaak al een sterke mening of voorkeur over de situatie gevormd is. In het onderzoek van Steketee, Overgaag en Lunnemann (2003) worden zowel deskundigen als jongeren zelf geïnterviewd over de medezeggenschap over de gevolgen van een scheiding. De deskundigen vinden dat de toegang tot het recht voor jongeren te kort schiet. Jongeren zelf zijn slecht op de hoogte van wat hun rechten zijn en hoe ze hiervoor op kunnen komen. De jongeren zijn voorstander van een eigen rechtsgang, waarbij wel veel voorlichting gegeven moet worden. Daarnaast verwachten ze serieus genomen te worden bij het scheidingsproces. Als gevolg van deze berichten kan gesteld worden dat het over het algemeen zeer belangrijk is de kinderen te betrekken bij het scheidingsproces en dat kinderen en adolescenten zelf aangeven dit ook als prettig te ervaren. Het ouderschapsplan is hiervoor een goed uitgangsbasis. Afspraken gemaakt tussen de ouders, moeten in het belang van het kind zijn en met hen overlegd worden. Op die manier kunnen de gemaakte afspraken meer als familieafspraken worden gezien, in plaats van dat het enkel blijft bij afspraken tussen de ouders. Een goed verloop van het ouderschapsplan Volgens het onderzoek van Mennemeyer en Sen (2006) is het beter een ongelukkig huwelijk niet in stand te houden omwille van de kinderen. Om de negatieve gevolgen van een scheiding voor de kinderen zo klein mogelijk te houden, is het beter te scheiden zonder conflict, niet veel veranderingen in de omgeving van de kinderen aan te brengen en door duidelijke afspraken te maken over de nieuwe gezinssituatie. Deze afspraken behoren sinds maart 2009 vastgelegd te worden in het ouderschapsplan. Dorhout, Pieters en van Teeffelen (2009) geven aan dat met de komst van het ouderschapsplan twee veranderingen in de wet te signaleren zijn: een wijziging in het gezagsrecht door de explicitering van de ouderlijke verantwoordelijkheid en een verandering in de scheidingsprocedure, waarbij vanaf maart 2009 het opstellen van een ouderschapsplan verplicht gesteld is. Aangezien het ouderschapsplan een zeer recent plan is, is er nog weinig bekend over de effecten van het plan. Er kunnen echter wel een aantal punten genoemd worden welke van belang zijn bij een goed verloop van dit plan. Uit onderzoek van Bausermann (2002) is gebleken dat gezamenlijk gezag de beste invulling van de gezinssituatie na de scheiding is. Het ouderschapsplan is met zijn duidelijke afspraken tussen de ouders, een goed voorbeeld van gezamenlijk gezag over de kinderen. Zoals al eerder genoemd is het hierbij van belang de kinderen te betrekken bij het scheidingsproces. Wanneer dit op een juiste manier gebeurt bij het opstellen van het ouderschapsplan, kan dit bij de kinderen een gevoel van eenheid binnen het gezin teweegbrengen. Daardoor kunnen zij zich op langere termijn waarschijnlijk beter aan de nieuwe situatie aanpassen. Met goede afspraken tussen de ouders, waarbij de kinderen 11
12 betrokken worden, kunnen zij zich door beide ouders meer sociaal gesteund voelen. Volgens het onderzoek van Schick (2002) heeft dit een positieve invloed op de negatieve gevolgen van de scheiding. Een aantal doelen bij het opstellen van het ouderschapsplan is: een betere communicatie tussen de voormalige partners, om op die manier de hoeveelheid conflict zo laag mogelijk te houden; zo min mogelijk veranderingen in de omgeving van de kinderen te bewerkstelligen; en met behulp van de voorgaande doelen de negatieve gevolgen met betrekking tot de kinderen, zoals delinquent gedrag of angst, zo klein mogelijk te houden. Wanneer deze doelen behaald worden, is het ouderschapsplan mogelijk een goed plan voor een positief verloop van het scheidingsproces. 12
13 Conclusie In dit literatuuroverzicht stond de volgende vraagstelling centraal: Op welke manier kan het ouderschapsplan het ontstaan van negatieve gevolgen, waaronder gedragsproblemen, bij kinderen positief danwel negatief beïnvloeden? Verschillende onderzoeken zijn besproken om deze vraag te beantwoorden. Allereerst zijn een aantal aspecten met betrekking tot het verloop van de scheiding behandeld, zoals wat er anders zou kunnen in de relatie tussen de voormalige partners na de scheiding. Vervolgens is besproken op welke manier de scheiding van invloed is op de kinderen. Naar aanleiding van de besproken onderzoeken is bekeken of het ouderschapsplan een effectieve manier is om het proces van de scheiding en de periode daarna beter te laten verlopen. Uit de besproken onderzoeken kan geconcludeerd worden dat gezamenlijk gezag de beste invulling voor de nieuwe gezinssituatie is. Hierbij is wel van belang dat er geen conflict bestaat tussen de ouders. Conflict tussen de ouders vergroot de negatieve gevolgen van de scheiding voor kinderen. Deze negatieve gevolgen kunnen zich uitten in zowel internaliserende en externaliserende problematiek. Het is daarom van belang dat er een goed plan bestaat voor het verdere verloop na de scheiding. Het meest recente plan hiervoor is het ouderschapsplan, hierin worden concrete afspraken gemaakt tussen de ouders over het gezag en de zorg voor de kinderen na de scheiding. Op die manier kan dit plan dienen als een draaiboek voor de zorg voor de kinderen. Het ouderschapsplan moet dan wel aan een aantal eisen voldoen. Zo moet het tot betere communicatie leiden tussen de ouders, waardoor er minder conflict ontstaat. Dit heeft een positieve invloed op de negatieve gevolgen voor de kinderen. Daarnaast moet het plan rekening houden met de belangen van de kinderen, om zo ook hun wensen tegemoet te kunnen komen. Hierbij kan gedacht worden aan het doorvoeren van zo min mogelijk verandering in de omgeving van de kinderen. Aangezien het ouderschapsplan een zeer recent plan is, is er nog weinig bekend over de effecten van dit plan op de gevolgen van een scheiding op langere termijn. In de toekomst is het van belang hier longitudinaal onderzoek naar te verrichten. Enkele valkuilen van het plan kunnen zijn dat juist door de gemaakte afspraken de wensen van de kinderen over het hoofd gezien kunnen worden. Bij theoretische afspraken is het vaak moeilijk praktische bezwaren te bedenken, deze kunnen gedurende de tijd naar voren komen. Echter is het, volgens de afspraken in het ouderschapsplan, dan niet mogelijk hier, ondanks de praktische bezwaren, vanaf te wijken. Een ander punt van kritiek is dat het ouderschapsplan zich voornamelijk richt op de periode na de scheiding. Het zou voor een positief verloop van deze periode echter beter zijn de afspraken eerder vast te leggen. Daarbij kunnen ook afspraken gemaakt worden over het gezag en de zorg voor de kinderen gedurende het huwelijk. Zoals eerder genoemd, is er nog veel onderzoek te doen naar de lange termijngevolgen van het ouderschapsplan, mede op het gebied van conflict tussen de ouders na de scheiding, de hoeveelheid veranderingen in de leefomgeving van de kinderen na de scheiding en het gedrag van de kinderen na de scheiding. Dit onderzoek kan vervolgens vergeleken worden met onderzoek naar het verloop van de scheiding op de genoemde punten, wanneer geen ouderschapsplan opgesteld is. Bij dit vervolgonderzoek is het van belang te waken voor logische, voor de hand liggende conclusies, waarbij de wetenschappelijke onderbouwing over het hoofd gezien wordt. 13
14 Literatuur Bauserman, R. (2002).Child Adjustment in Joint-Custody Versus Sole-Custody Arrangements: A Meta-Analytic Review. Journal of Family Psychology, 16(1), Dorhout, P., Pieters, I. J., & van Teeffelen, P. A. J. Th. (2009) Eerste ervaringen van de praktijk van de wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding. Opgehaald vrijdag mei 2009, via Fischer, T. F. C., de Graaf, P. M., & Kalmijn, M. (2005). Friendly and Antagonistic Contact Between Former Spouses After Divorce: Patterns and Determinants. Journal of Family Issues, 26, Krohn, M. D., Penly Hall, G., & Lizotte, A., J. (2009). Family Transitions and Later Delinquency and Drug Use. J Youth Adolescence, 38, Van Leuven, C. A. R. M. (jaar van uitgave onbekend). Ouderschap na echtscheiding. Opgehaald maandag 6 april, via Mennemeyer, S. T., & Sen, B. (2006). Undesirable Juvenile Behavior and the Quality of Parental Relationships. Southern Economic Journal, 73(2), Schick, A. (2002). Behavioral and emotional differences between children of divorce and children from intact families: Clinical significance and mediating processes. Swiss Journal of Psychology, 61(1), Spruijt, A. P. (2006). Ouderlijke scheiding en de gevolgen voor kinderen. Tijdschrift van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie, 32, Steketee, M. J., Overgaag, A. M., & Lunnemann, K. D. (2003). Minderjarigen als procespartij? Opgehaald donderdag 23 april 2009, van Sun, Y. (2001). Family Environment and Adolescents Well-Being Before and After Parents Marital Disruption: A Longitudinal Analysis. Journal of Marriage and Family, 63, Van Teeffelen, P. A. J. Th. (jaar van uitgave onbekend). De stem van het kind in echtscheidings-, gezag- en omgangzaken. Opgehaald maandag 6 april 2009, via Brochure Uit elkaar... En de kinderen dan? Een uitgave van Jeugd en Gezin, maart 14
echtscheidingsrecht Gegevens uit sociaal wetenschappelijk onderzoek
Kinderen en het echtscheidingsrecht Gegevens uit sociaal wetenschappelijk onderzoek Amsterdam, 23 mei 2006 Ed Spruijt 1 1 2 Hoofdartikel in Trouw, vorige maand: Veel kinderen slechts één ouder Vooral contact
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling. In het onderhavige onderzoek staan de volgende vragen centraal:
Samenvatting Naar schatting hebben jaarlijks ongeveer 50 à 60 duizend minderjarige kinderen te maken met een scheiding. Deze kinderen hebben gemiddeld vaker problemen dan kinderen van gehuwde of samenwonende
Nadere informatieOuderlijke betrokkenheid en het welzijn van kinderen
Pagina 1 / 17 Ouderlijke betrokkenheid en het welzijn van kinderen Als kinderen meer ouderlijke betrokkenheid ervaren en een betere band met hun ouders hebben, is de kans kleiner dat zij gedragsproblemen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De adolescentie is lang beschouwd als een periode met veelvuldige en extreme stemmingswisselingen, waarin jongeren moeten leren om grip te krijgen op hun emoties. Ondanks het feit
Nadere informatieGezinsmilieu en het vooruitzicht op een huwelijk voor kinderen
Pagina 1 / 14 Gezinsmilieu en het vooruitzicht op een huwelijk voor kinderen Kinderen uit intacte gezinnen hebben vaker een positieve houden ten opzicht van het huwelijk en hogere verwachtingen van hun
Nadere informatieSamenvatting. (Dutch Summary)
(Dutch Summary) In dit proefschrift is de ontwikkeling van gedrags- en emotionele problemen van tweelingen en eenlingen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar onderzocht. In hoofdstuk 1 wordt een introductie
Nadere informatieGezin en het welzijn van pubers
Pagina 1 / 16 Gezin en het welzijn van pubers Kinderen uit intacte gezinnen zijn vaak emotioneel en psychisch gezonder en minder geneigd gedragsproblemen te vertonen, zoals geweld op school, criminele
Nadere informatieONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE LOES KANTERS l RIAN VAN DEN HIL l VALERIE VAN KUIJK l GUUSJE NAGELS INLEIDING VAN HET ONDERZOEK INLEIDING l HOOFDVRAAG l DEELVRAAG 1 l DEELVRAAG 2 l DEELVRAAG 3 l DEELVRAAG 4 INLEIDING
Nadere informatieDe school stelt het welzijn en de ontwikkeling van het kind voorop, is geen partij in een echtscheiding en blijft neutraal tegenover beide ouders.
Protocol omgaan met gescheiden ouders April 2015 We praten over een scheiding; hiermee bedoelen we zowel de ontbinding van een huwelijk, van een geregistreerd partnerschap als het uit elkaar gaan van ouders
Nadere informatieSignaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld. huiselijkgeweldwb.nl. 0900 126 26 26 5 cent per minuut
Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26 Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld Kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun
Nadere informatieArtikelen. Een terugblik op het ouderlijk gezin. Arie de Graaf
Artikelen Een terugblik op het ouderlijk gezin Arie de Graaf Driekwart van de kinderen die in de jaren zeventig zijn geboren, is opgegroeid bij twee ouders. Een op de zeven heeft een scheiding van de ouders
Nadere informatieOmdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals
Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van
Nadere informatieComplexe Scheidingen. Erika Holtjer GZ-psycholoog MfNgeregisteerd Mediator Forensich Mediator Coach Collaborative Divorce EMDR practitioner
Complexe Scheidingen Erika Holtjer GZ-psycholoog MfNgeregisteerd Mediator Forensich Mediator Coach Collaborative Divorce EMDR practitioner Complexe scheiding kind klem tussen ouders en in ontwikkeling
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository)
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Parenting and child adjustment after divorce: family relationship quality, parental stress, and child adjustment in post-divorce families Hakvoort, E.M. Link to publication
Nadere informatieAutisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda
Autisme in het gezin Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Disclosure belangen spreker Achtergrond Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk
Nadere informatieWebinar. Thema: conflictscheiding
Webinar Thema: conflictscheiding Welkom Cindy de Rijke Kompaan en De Bocht Ouderschapsbemiddelaar Peter Verbeeten Instituut voor Maatschappelijk werk medewerker kinderen en scheiden Tijdens de webinar
Nadere informatieRisicokapitalisatie? Maurice Gesthuizen
www.mensenmaatschappij.nl Uitgave: Amsterdam University Press Risicokapitalisatie? Maurice Gesthuizen M&M 89 (2): 111-115 DOI: 10.5117/MEM2014.2.GEST Scheiden is stressvol, zeker wanneer er kinderen bij
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit
Nadere informatie1 Inleiding: scheiden en de kinderen 11 2 Opzet van het boek 22 3 Cijfers en feiten over scheiden en kinderen 29
Inhoud 1 Inleiding: scheiden en de kinderen 11 1.1 Inleiding 11 1.2 Scheiden: een complex proces 1 2 Kader 1.2 Relatietherapie 13 1.3 Effecten in vele landen 1 4 1.4 Matige of ernstige problemen bij kinderen
Nadere informatieBegeleiding van jongeren met gescheiden ouders: Beslisboom voor professionals
Klein Velderman, M. & Pannebakker, F.D. (2016). Begeleiding van jongeren met gescheiden ouders. Beslisboom in het kader van het INBOX project. [ZonMw dossiernummer 729102004] Leiden: TNO, Child Health.
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieEchtscheiding en nieuw samengestelde gezinnen. Invloeden op ouderschap en kinderontwikkeling
Echtscheiding en nieuw samengestelde gezinnen Invloeden op ouderschap en kinderontwikkeling Cruciale vragen Verschillen in psychisch welbevinden ts. personen uit gescheiden en nietgescheiden gezinnen?
Nadere informatieLezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte
Lezing, 10 december 2004 Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Dr. Ludwien Meeuwesen, Sociaal psychologe verbonden aan de Universiteit Utrecht, Afdeling Algemene Sociale Wetenschappen,
Nadere informatieKortdurende hulpverleningstrajecten Maasland
Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland 1. Individuele sociale vaardigheidstraining 2. Sociale vaardigheidstraining groep 12-/12+ 3. Gezinsbegeleiding (6+) 4. Gezinsbegeleiding (0-6 jaar) 5. Individuele
Nadere informatieONDERZOCHT. Welke gevolgen kan een (echt)scheiding hebben voor kinderen?
ONDERZOCHT Welke gevolgen kan een (echt)scheiding hebben voor kinderen? Welke gevolgen kan een (echt)scheiding hebben voor kinderen? Ik ben ervan overtuigd dat het echt de moeite loont om dieper in te
Nadere informatieGEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG
GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG Effectiviteit Geef me de 5-methodiek in zorginstelling JP van den Bent In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
Samenvatting In deze studie is de relatie tussen gezinsfunctioneren en probleemgedrag van kinderen onderzocht. Er is veelvuldig onderzoek gedaan naar het ontstaan van probleem-gedrag van kinderen in de
Nadere informatieK I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R
PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID Jeugd 2010 4 K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland
Nadere informatie6 Psychische problemen
psychische problemen 6 Psychische problemen Gonneke Stevens In onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren is het relevant aandacht te besteden aan psychische problematiek, waarbij vaak een
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieWet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding
Ouderschapsplan opstellen bij scheiding en afschaffing van flitsscheiding Maart 2009 / F&A 9882 Ministerie van Justitie Directie Voorlichting Schedeldoekshaven 100 Postbus 20301 2500 EH Den Haag T 070
Nadere informatieOnderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieWeek tegen de kindermishandeling. Thema: conflictscheiding
Week tegen de kindermishandeling Thema: conflictscheiding Welkom Cindy de Rijke Kompaan en De Bocht Ouderschapsbemiddelaar Peter Verbeeten Instituut voor Maatschappelijk werk medewerker kinderen en scheiden
Nadere informatieConflictscheidingen in de rechtszaal
Conflictscheidingen in de rechtszaal Marijke ter Voert - Wat is een conflictscheiding? - Nemen conflictscheidingen toe? - Oorzaken en risicofactoren 2 Wat is een conflictscheiding? Scheidingen waarbij
Nadere informatieWonen zonder partner. Arie de Graaf en Suzanne Loozen
Arie de Graaf en Suzanne Loozen In 25 telde Nederland 4,2 miljoen personen van 18 jaar of ouder die zonder partner woonden. Eén op de drie volwassenen woont dus niet samen met een partner. Tussen 1995
Nadere informatieAls ouders uit elkaar gaan
Als ouders uit elkaar gaan Inhoud 3 > Als ouders uit elkaar gaan 4 > De Raad voor de Kinderbescherming 6 > Het ouderschap blijft bestaan 7 > Informatie en consultatie 9 > De rol van de Raad 11 > De rechter
Nadere informatieACHTERGRONDINFORMATIE GEZINSDIVERSITEIT
ACHTERGRONDINFORMATIE GEZINSDIVERSITEIT INHOUD Families in transitie, transities in families Facts & Figures: Wat weten we? Maatschappelijke context FiTTiF Goed Gezin(d) Projectdoelstellingen Toolbox Voorbeeld
Nadere informatieOuder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding
Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieRichtlijn / info voor ouders. Scheiding en problemen van jeugdigen. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. NVO, NVMW en NIP
Richtlijn / info voor ouders Scheiding en problemen van jeugdigen Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming NVO, NVMW en NIP Inleiding Kinderen 1 van gescheiden 2 ouders 3 hebben het vaak niet makkelijk.
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen
(Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen 141 Als kinderen psychische problemen ontwikkelen zoals gedragsproblemen
Nadere informatieUitgebreide omschrijving van het programma 09.30-10.00 uur: Binnenkomst, koffie en thee.
Uitgebreide omschrijving van het programma 09.30-10.00 uur: Binnenkomst, koffie en thee. 10.00-10.15 uur: Welkom en inleiding. 10.15-11.15 uur: Een ander geluid als het gaat om gezin en relatie 1. Wat
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De inleiding van dit proefschrift beschrijft de noodzaak onderzoek te verrichten naar interpersoonlijk trauma en de gevolgen daarvan bij jongeren in
Nadere informatieKinderen uit gebroken gezinnen hebben een groter risico op armoede tijdens de jeugd. Uit het
Pagina 1 / 16 Huwelijk en armoede Het huwelijk blijkt de kans op armoede als kind en volwassene te verkleinen. Kinderen uit gebroken gezinnen hebben een grotere kans op armoede tijdens het opgroeien. De
Nadere informatieSamenvatting. Achtergrond van het onderzoek. Doel en vraagstelling van het onderzoek
Samenvatting Achtergrond van het onderzoek Tot op heden zijn er in Nederland geen cijfers beschikbaar over de omvang van kindermishandeling. Deze cijfers zijn hard nodig; kennis over de aard en omvang
Nadere informatieKeeping Youth in Play: the Effects of Sports-Based Interventions in the Prevention of Juvenile Delinquency A. Spruit
Keeping Youth in Play: the Effects of Sports-Based Interventions in the Prevention of Juvenile Delinquency A. Spruit Dutch summary De financiële en maatschappelijke kosten van jeugdcriminaliteit zijn
Nadere informatieCo-ouderschap na scheiding: de beste oplossing? Anne-Rigt Poortman
Co-ouderschap na scheiding: de beste oplossing? Anne-Rigt Poortman 17-10-2018 50/50 regeling: kind verblijft ongeveer helft van de tijd bij de ene ouder en de andere helft bij de andere Co-ouderschap in
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieAls ouders uit elkaar gaan
Als ouders uit elkaar gaan Inhoud 3 > Als ouders uit elkaar gaan 4 > De Raad voor de Kinderbescherming 6 > Het ouderschap blijft bestaan 7 > Informatie en consultatie 9 > De rol van de Raad 11 > De rechter
Nadere informatieInhoud. 2 Opzet van het boek... 11 2.1 Inleiding... 12 2.2 Onderzoek Scholieren en Gezinnen... 12 2.3 Indeling van het boek... 14
V 1 Inleiding............................................................................. 1 1.1 Inleiding bij de tweede druk.......................................................... 2 1.2 Scheiden: een
Nadere informatieEFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS
EFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS Wetenschappelijk onderzoek In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit van de Geef me de 5 Basiscursus.
Nadere informatieKind in het middelpunt, maar niet in het conflict
Kind in het middelpunt, maar niet in het conflict Jeannette Pals Januari 2007 Inleiding Beschrijving problematiek Vorig jaar werden in Nederland 32,6 duizend huwelijken door de rechter ontbonden. Jaarlijks
Nadere informatieOUDERSCHAPSPLAN als. trait-d union
OUDERSCHAPSPLAN als trait-d union E.Groenhuijsen, 06-10-2011 1 Ouderschapslan als trait-d union Teveel kinderen verloren door scheiding het contact met een van de ouders (25%). Politiek, professionals
Nadere informatieOmgangscentrum Drenthe
Yorneo 0 12 Omgangscentrum Drenthe Een scheiding is een ingrijpende gebeurtenis die vaak veel emoties teweeg brengt. Soms zijn de woede, de frustratie en het verdriet zo groot, dat het voor ouders moeilijk
Nadere informatieTer attentie van de leden van de Vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie
De Kinderombudsman Position paper kleinkinderen en omgang na scheiding 1 april 2015 Ter attentie van de leden van de Vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie Inleiding De Kinderombudsman is door
Nadere informatieCarePower Cliënttevredenheidsonderzoek CarePower 2013/14
CarePower Cliënttevredenheidsonderzoek CarePower 2013/14 Datum : 01-02-2014 Auteur : Jaap Noorlander, Joris van Nimwegen Versie : 2 1 Inhoudsopgave Inleiding... Pagina 3 Vraagstelling... Pagina 3 Methode
Nadere informatieAfscheid van je vertrouwde gezin: (vecht)scheiding en gevolgen voor kinderen
Afscheid van je vertrouwde gezin: (vecht)scheiding en gevolgen voor kinderen Ed Spruijt Scheidingsonderzoeker Universiteit Utrecht 32e symposium jeugd- en gezinsonderzoek Nijmegen 15 oktober 2015 Cijfers:
Nadere informatieGelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap; belang van kind doorslaggevend
Regelingen en voorzieningen CODE 7.2.3.38 Gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap; belang van kind doorslaggevend jurisprudentie bronnen EB, Tijdschrift voor scheidingsrecht, afl. 10 - oktober 2010 Gerechtshof
Nadere informatieTrefdag workshop/focusgroep Ouderschap na relatiebreuk
Trefdag workshop/focusgroep Ouderschap na relatiebreuk Enkele trends Bij 2 op 3 echtscheidingen zijn kinderen betrokken Bijna 1 op 4 kinderen heeft gescheiden ouders Gescheiden ouders gaan sneller een
Nadere informatieProefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting
Proefschrift Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems Merel Griffith - Lendering Samenvatting Het gebruik van cannabis is gerelateerd aan een breed scala van psychische problemen, waaronder
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieSamenvatting (Dutch summary)
Parenting Support in Community Settings: Parental needs and effectiveness of the Home-Start program J.J. Asscher Samenvatting (Dutch summary) Ouders spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van kinderen.
Nadere informatieKindermishandeling: Prevalentie. Psychopathologie
Wereldwijd komt een schrikbarend aantal kinderen in aanraking met kindermishandeling, in de vorm van lichamelijke mishandeling of seksueel misbruik, verwaarlozing, of gebrek aan toezicht. Soms zijn kinderen
Nadere informatieHet Verplichte Ouderschapsplan en het Welbevinden van Scheidingskinderen: De Rol van
Running Head: HET VERPLICHTE OUDERSCHAPSPLAN Het Verplichte Ouderschapsplan en het Welbevinden van Scheidingskinderen: De Rol van Ouderlijke Conflicten en de Kwaliteit -en Kwantiteit van de Ouder-kind
Nadere informatieProbleemgedrag van kinderen na ouderlijke scheiding:
Probleemgedrag van kinderen na ouderlijke scheiding: het verschil tussen vier verschillende gezinstypen op de vijf meest voorkomende probleemgedragingen van kinderen MASTERTHESIS - S.VAN DER SCHOOT, J.M.
Nadere informatieScheiding en kinderen
Scheiding en kinderen Dat ik van mijn vader hou, Doet moeder soms verdriet En dat ik van mijn moeder hou Dat weet mijn vader niet. Zo draag ik mijn geheimen mee En loop van hier naar daar. Nog altijd hou
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieOuderschapsplan. (naam), wonende te (postcode/plaats), geboren op (datum) te (plaats), hierna te noemen de vader
OUDERSCHAPSPLAN Ouderschapsplan De ondergetekenden zijn: (naam), wonende te (postcode/plaats), geboren op (datum) te (plaats), hierna te noemen de vader en (naam), wonende te (postcode/ plaats), geboren
Nadere informatieOUDERSCHAPSPLAN. b. Uit het huwelijk is het volgende minderjarige kind / zijn de volgende minderjarige kinderen geboren:
OUDERSCHAPSPLAN De ondergetekenden: 1. Mevrouw [voorletters + naam], geboren op [geboortedatum], wonende te [postcode + plaats] aan *straat + huisnummer+, hierna te noemen: de moeder ; en 2. De heer [voorletters
Nadere informatieProtocol omgang met gescheiden ouders
Protocol omgang met gescheiden ouders 1. Algemeen Als ouders van een kind gaan scheiden is dat een zeer ingrijpende gebeurtenis. Dat geldt voor de ouders, maar zeker ook voor hun kinderen. Om duidelijk
Nadere informatieJ.G. Kraaijeveld-Wouters, algemeen voorzitter
Aan de Minister van Justitie Postbus 20301 2500 EH Den Haag datum : 2 mei 2005 kenmerk : CR35/1032112/05/TH/TvV betreft : advies:scheiden zonder rechter? Mijnheer de Minister, Op 4 maart bracht de Raad
Nadere informatieA c. Dutch Summary 257
Samenvatting 256 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van twee longitudinale en een cross-sectioneel onderzoek. Het eerste longitudinale onderzoek betrof de ontwikkeling van probleemgedrag
Nadere informatieHandboek scheiden en de kinderen
Handboek scheiden en de kinderen Handboek scheiden en de kinderen Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft Ed Spruijt Helga Kormos Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieArmoede en gevolgen voor kinderen
Armoede en gevolgen voor kinderen Hilde Kalthoff Zie ook Opgroeien en opvoeden in armoede, Kalthoff 2018 Inhoud presentatie Cijfers en risicogroepen Invloed op welbevinden Armoede en opvoeden Gevolgen
Nadere informatieEchtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was
Nadere informatieS Samenvatting Veldman, Karin.indd :25
S Samenvatting Psychische problemen tijdens de kindertijd en adolescentie kunnen langdurige negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld doordat ze de overgang van school naar werk negatief beïnvloeden. Jongeren
Nadere informatieVeranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders
Veranderingen in arbeidsparticipatie van gescheiden moeders Suzanne Peek Gescheiden moeders stoppen twee keer zo vaak met werken dan niet gescheiden moeders. Ook beginnen ze vaker met werken. Wanneer er
Nadere informatiePSYCHOSOCIALE GEZONDHEID
IJsselland PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID Jongerenmonitor 20 92% normaal risico op psychosociale problemen.3 jongeren School Klas 2 13-1 jaar Klas - jaar 86% goede ervaren gezondheid %* is op school gepest *van
Nadere informatieSamenvatting Resultaten PMA leerlingcoaching SWV VO Gorinchem & SWV-ND. Folkert van Oorschot, Bsc
Samenvatting Resultaten PMA leerlingcoaching SWV VO Gorinchem & SWV-ND Folkert van Oorschot, Bsc Datum: 5 september 2018 Introductie Binnen het onderwijs zijn er leerlingen met uiteenlopende problemen
Nadere informatiePROTOCOL. School en echtscheiding 2013-2017
PROTOCOL School en echtscheiding 2013-2017 De Malelande Juttepeergaarde 2 3824 BE Amerfoort 033-4564410 malelande@kpoa.nl Inleiding Dit protocol is geschreven om ouders en leerkrachten een handreiking
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieAls ouders gaan scheiden
Als ouders gaan scheiden Over de Raad voor de Kinderbescherming September 2009 Justitie Ministerie van Justitie Raad voor de Kinderbescherming Als ouders gaan scheiden Met de meeste kinderen en jongeren
Nadere informatieKijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders.
Inleiding 7 Steeds vaker komen we op school leerlingen tegen van wie de ouders gescheiden zijn. Eén op de drie huwelijken wordt ontbonden en veelal zijn daarbij kinderen betrokken. Uit onderzoek blijkt
Nadere informatieOuderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit
1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan
Nadere informatieExposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E.
Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Aktar Summary 1 Summary in Dutch (Samenvatting) Summary
Nadere informatiePROTOCOL OMGAAN MET GESCHEIDEN OUDERS
PROTOCOL OMGAAN MET GESCHEIDEN OUDERS 1. ALGEMEEN. Als ouders van een kind gaan scheiden is dat een zeer ingrijpende gebeurtenis. Dat geldt voor de ouders, maar in nog sterkere mate voor hun kinderen.
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Interactionistische perspectieven benadrukken dat de persoon en zijn of haar omgeving voortdurend in interactie zijn en samen een systeem vormen. Dit idee van integratie
Nadere informatieOuderlijke conflicten bij een scheiding
Running head: OUDERLIJKE CONFLICTEN BIJ EEN SCHEIDING Ouderlijke conflicten bij een scheiding Onderzoek naar de samenhang tussen ouderlijke conflicten bij een scheiding en de relatie tussen jongeren en
Nadere informatieVIDEO FEEDBACK ALS SUCCESVOL INSTRUMENT BIJ OUDERSCHAPSONDERZOEK Versterking van de positie van het kind en beïnvloeding van strijd tussen ouders door het beeld Contactbehoefte van het kind Kwaliteit van
Nadere informatieEchtscheidingseducatie
Echtscheidingseducatie Waar moet dat dan over gaan? Uitgezet met Survey Monkey: Via nieuwsbrief van Sankofa Op Linkedin groepen Op Facebookpagina van Sankofa Via Twitter (@gezinscoaching) Sankofa / Praktijk
Nadere informatieMediation bij en na scheiding
Advanced Therapy Mediation bij en na scheiding Ibtisam Rizkallah Wim Stoop Charlotte Stoop 06-44464540 026-3891964 info@advancedtherapy.nl Inhoudsopgave Wat is mediation?... 3 Wanneer biedt mediation de
Nadere informatieFinanciële stress van moeders en vaders beïnvloedt het hele gezinsleven
Financiële stress van moeders en vaders beïnvloedt het hele gezinsleven KOEN PONNET Koen Ponnet is deeltijds docent aan de Universiteit Antwerpen, bij het departement Sociologie & Communicatiewetenschappen
Nadere informatieEd Spruijt Helga Kormos. Handboek scheiden en de kinderen
Ed Spruijt Helga Kormos Handboek scheiden en de kinderen Ed Spruijt Helga Kormos Handboek scheiden en de kinderen Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft Tweede, geheel herziene
Nadere informatieInhoud Inleiding: Het ouderschap na de scheiding Hoe kinderen de scheiding ervaren
Inhoud Inleiding: Het ouderschap na de scheiding 11 Samen de toekomst onder ogen zien 12 Hoe kinderen de scheiding ervaren 12 Communicatie als uiting van liefde 13 Wat is het Zandkastelenprogramma? 15
Nadere informatie2014 Protocol Omgaan met (kinderen van) gescheiden ouders
2014 Protocol Omgaan met (kinderen van) gescheiden ouders Versie: 25-2-2014 De Bakelgeert, Daltonbasisschool Stationsweg 40 5831 CR, Boxmeer Tel. 0485-573386 www.debakelgeert.nl info@debakelgeert.nl Inhoud
Nadere informatieFamilies onder druk. Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen. Drs. Ibrahim Yerden. Probleemstelling
Families onder druk Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen Drs. Ibrahim Yerden Probleemstelling Hoe gaan Marokkaanse en Turkse gezinsleden, zowel slachtoffers als plegers om met huiselijk
Nadere informatieOpleiding tot Stiefplan-Coach België
Opleiding tot Stiefplan-Coach België Waarom een Opleiding Stiefplan-Coach? Het vormen van een nieuw gezin is niet eenvoudig. Ouders en kinderen maken in korte tijd ingrijpende veranderingen door met negatieve
Nadere informatieABC Echtscheidingsbemiddeling KINDEREN IN DE SCHEIDING
ABC Echtscheidingsbemiddeling KINDEREN IN DE SCHEIDING ABC Echtscheidingsbemiddeling 2013 Samenvatting U wilt uw kinderen verdriet door de scheiding zoveel mogelijk besparen, u gunt hen immers een veilige,
Nadere informatie