Children of the digital revolution: jongerencultuur

Transcriptie

1 S Children of the digital revolution: jongerencultuur en nieuwe oen Depreitere, 2001 New media rules the waves Onze samenleving heeft de laatste 25 jaar een ware geda antever wisseling ondergaan op vlak van communicatie en technologie. Wat in de jaren zeventig nog pure science-fiction op het witte doek was, is de dag van vandaag gemeengoed geworden. Shoppe n on-line, betalen met proton, mobiele tele fonie, web-vergaderingen, cybercafé s en waar vroeger het geflikker van alle en de televisie s avonds menige huiskamer verlichtte, staan nu pr aktisch overal één of meerdere C-scherme n broederlijk in de buurt van he t televisietoestel m ee te flikkere n. We bevinden ons in een digitaal tijdperk dat onze manier van leven en denken fundamenteel beïnvloedt. Het digitaal tijdperk heeft niet alleen een invloed op onze samenleving maar ook ontegensprekelijk op de jonge rencultuur. Hoe deze digitale revolutie e n jongerencultuur zich tot elkaar verhouden, is het opzet van dit discours. Let s surf! 1.his is a culture clash Jeugdcultuur, jongerencultuur, jeugdsubcultuur. Deze termen worden te pas en te onpas in de mond genomen maar waar staan deze termen voor? Het is niet makkelijk omdat het gaat om een samenstelling van twee vage begrippen: jeugd of jongeren en cultuur. och doen we een poging tot definitie. Er bestaat geen axiomatische definitie van jeugd. Jeugd is een begrip dat constant in beweging is. De meest gangbare definities situeren zich op twee vlakken: een biologische definitie en een maatschappelijke definitie. Je ugd is sowieso de biologische periode tussen de kindertijd en de volwassenheid. Deze overgangsfase kenmerkt zich door het losmakingproces van de ouders die tot dan de eerste en enige figuren waren waarmee de jongere zich kon identificeren. De jongere ondergaat bovendien een aantal lichamelijke veranderingen die hij of zij psychisch moet verwerken. Men ontwikkelt een eigen identiteit. GrabbeloN

2 Maatschappelijk gezien ne men jongeren een aparte plaats in, ze nemen deel aan de maatschappij, aan de gangbare cultuur op hun eigen manier. De overgangsperiode tussen de kindertijd en de volwassenheid is de periode bij uitstek om te experimenteren met de eigen mogelijkheden, met de eigen positie, de eigen status. Het is de periode van sociale heroriëntatie: de jongere komt vanuit het (beschermende) milieu van het gezin en moet nu zijn weg zien te vinden in de groeperingen buiten dit gezin. Jongeren gaan op zoek naar hun plaats in de samenleving. Ook het begrip cultuur is niet onder één noemer te vangen. In de loop der tijden zijn er reeds honderden betekenissen en invullingen aan het begrip cultuur gegeven. ls we het hebben over cultuur in het kader van jongerencultuur, dan beperken we ons tot cultuur als een eigen pakket vaardigheden, gewoontes en gedachten die mensen meekrijgen en zich eigen maken en gebruiken om hun leven zinvol te maken. Cultuur kan alleen maar bestaan onder een groep mensen. ls die groep enkel uit jongeren bestaat, spreekt men logischerwijze van jongeren- of jeugdcultuur. Binnen de algemene jongerencultuur onderscheidt een deel jongeren zich van deze a lgemene jongerencultuur door deel uit te maken van een subcultuur of een tegencultuur. Beide vormen maken onlosmakelijk deel uit van de algemene jongerencultuur en verz etten zich tege n de heersende oudercultuur. Een jeugdsubcultuur biedt hierbij echter geen alternatief voor de heersende oudercultuur terwijl een tegencultuur dat wel doet. ot eind jaren zeventig was dit onderscheid heel duidelijk: rock n roll was bijvoorbeeld een subcultuur waarbij jongeren zich onderscheidden van de oudercultuur door hun kledij, muziek en gedrag maar op het einde van de rit toch aansloten bij het traditionele huisje-tuintje verhaal. De hippiecultuur bood echter ee n volledig alternatief voor de heersende oudercultuur en de golden sixties. De punkcultuur veegt eind jaren zeventig dit duidelijk onder scheid van tafel en vormt zowel een subc ultuur als tege ncultuur waarna het beeld en de inhoud van jongerenculturen alleen maar diverser en diffuser wordt. De elkaar steeds sneller opvolgende vormen van jongerenculturen hangen dan nu weer puur hedonisme aan of vallen op door een verregaand ideologisme. an het einde van de twintigste eeuw slaat het fin du siecle in volle hevigheid toe e n kennen we de ene revival na de andere waarbij de verschillende jeugdculturen van de laatste 50 jaar de revue passeren. Ve rschillende tot dan toe onverenigbare jeugdculturen gaan een uiterlijk huwelijk met elkaar aan grunge verenigde de punk- en hippiecultuur - en bepalen het straatbeeld. De eens zo duidelijke verpakking staat niet meer voor de inhoud van weleer en keer op keer worden grenzen verlegd. De steeds groter wordende bereikbaarheid van informatie heeft hier een onmiskenbare rol gespeeld naast de groeiende invloed van de commercie en de media, waartoe ook de nieuwe media behoort. GrabbeloN

3 S 2.Computer killed a V star Net zoals het bijna onbegonnen werk is om een sluitende definitie te formuleren voor het begrip jongerencultuur is het een dito opdracht als het over nieuwe media gaat. Desondanks maakt praktisc h iedereen bij het horen van de term nieuwe media onmiddellijk de link met het internet. Maar niet alle en het internet speelt meer en meer een cruciale rol bij jongeren, ook de mobiele telefonie is er de laatste jaren in geslaagd om op een recordtempo één van de favoriete communicatiemiddelen te worden bij jongeren. Bij wijze van illustratie een greep uit de facts and figures over internet en mobiele telefonie. Coppens, M. (2000) Internetgeneratie bestaat nog niet, De Standaard, 16/02/ 2000 BRUSSEL De computer en zeker het Internet zijn in de leefwereld van jongeren lang niet zo evident als radio en televisie. Bijna alle van de tweehonderd 16- tot 23-jarigen die werden ondervraagd door Market nalysis & Synthesis (MS) kijk en in het w eekend televisie, maar slechts twee op drie zit op zaterdag of zondag aan de computer. Minder dan één op drie surft dan al eens op het net. De Clerck, J.. ( 2000) Het Surfgedrag van Vlaamse tieners onderzoc ht, Internet- ddict, 12/10/2000 Uit een onderzoek van de RUG blijkt dat 80 % van de Vlaamse jongeren thuis een C gebruikt en dat bijna de helft van hen die C aanwendt om op Internet te surfen. X, (2000) Jonge webgeneratie is veel actiever dan volwassenen, De inanciee l Economische ijd, 06/12/2000 Bijna Belgen jonger dan 25 jaar vormen vandaag de jeugdige webgeneratie die regelmatig op het internet surft. Dat zijn er meer dan vorig jaar. Daarmee zijn de jongeren tussen 6 en 24 jaar goed voor het grootste segment van de totale groep van internetgebruikers in ons land. Hun populairste webbezigheden zijn en, chatten en muziek downloaden. Deze resultaten komen naar voren uit de jaarlijkse grootschalige studie van het internetadvies- en onderzoeksbureau Insites. Marijsse, N. (2000) Eerste enquête naar SMS gedrag bij jongeren, Internet-ddict, 30/10/2000 Uit een nieuwe studie van Motorola bij de Belgische jeugd blijkt dat 85 procent van de jongeren zijn GSM gebruikt om te SMS-en. Reeds 28 procent van de jongeren gebruikt zijn GSM enkel en alleen om te SMS-en. Voornaamste reden hiervoor blijkt de minieme kostprijs. Zijn we op weg naar een nieuwe subcultuur? GrabbeloN

4 X, Stokvis, Wel of nie t een GSM, De Standaard, 23/10/2000 Vroeger was de inzet een bromfiets, of een piercing. Vandaag wordt er in huisgezinnen met pubers geruzied en met deuren gegooid om een gsm. l mijn klasgenoten hebben er één, ma! 3.Children of the digital revolution 3.1. Veranderende media Het schrift, het boek, radio, televisie waren revolutionaire uitvindingen die telkenmale het maatschappelijk leven sterk beïnvloedde n. Dit geldt evenzeer voor de nieuwe media of de digitalisering waarbij de vorige revoluties opgeslorpt worden door de computer. Zelfs traditionele instituties zoals bijvoorbeeld scholen, bibliotheken of musea ontsnappen niet aan deze ontwikkeling. De intrede van de nieuwe media creëert nieuwe mogelijkheden met als centraal kenmerk interactie: de consument kan actief deelnemen en wordt zo ook producent. De postindustriële samenleving verlegt de klemtoon van het vervangen van menselijke arbeid door machines naar het manipuleren van informatie door automatisering. De hiërarchische samenleving brokkelt ziende rogen af onder de opmars van de netwerksamenleving de horizontale samenleving - als gevolg van het ontstaan van een nieuwe economie, de groei van de globalisering en de ontwikkeling van de digitalisering. Een zee aan informatie wordt voor iedereen meer en meer toegankelijk. Deze maatschappelijke evolutie zindert door tot in de jongerencultuur omdat zij nu éénmaal deel uitmaakt van deze veranderende samenleving. De veelheid aan keuzes en mogelijkheden maken het de jongere de dag van vandaag niet makkelijker op om zijn of haar eigen identiteit te bepalen, te meer omdat de netwerksamenleving het mogelijk maakt om tegelijkertijd tot meerdere netwerken te behoren. Deze e volutie in de maatschappij heeft ook tot gevolg dat de traditionele gevestigde instituten zoals bijvoorbeeld onderwijs om kennis te vergaren op hun grondvesten daveren. Intelligentie wordt niet langer bepaald door de som en reproductie van schoolse kennis en vaardigheden. Gardner (1983) verruimt intelligentie tot de som van ruimtelijke, muzikale, emotionele, sociale, motorische, logisch-wiskundige en talige intelligentie Jongerencultuur en digitalisering Van BC naar EBC We kunnen er niet om heen: we leven in een gedigitaliseerde maatschappij waarbij wat vandaag belangrijk lijkt morgen verouderd en achterhaald is. Jongeren groeien op in deze maatschappij waarbij cyberspace voor hen een natuurlijke biotoop is. Net zoals jongeren die na de grote crisis in de jaren zeventig de samenleving niet als e en samenleving in crisis ervoeren, is de digitale samenleving voor de jongeren vandaag niet me er dan vanzelfsprekend. GrabbeloN

5 S Children are at the epicenter of the information revolution, ground zero of the digital world. hey helped build it, and they understand it as well or better than anyone. Not only is the digital world making the young more sophistica ted, altering their ideas of what culture and literacy are, it is connecting them to one another, providing them with a new sense of political self. ( ) hey re citizens of a new order, founders of the Digital Nation. atz 1996 Jongeren zijn niet langer alleen geletterd, ze zijn digitaal geletterd. Ze zijn dit niet, ze worde n het door hun sociale omgeving, de digitale samenleving. Geletterd zijn betekent dat men kan communiceren in de cultuur waarin men leeft, in dit geval de digitale samenleving. Naast het BC speelt het kennen en kunnen gebruiken van het EBC een steeds grotere rol he game zone Net zoals de modewereld zijn mosterd én inkomsten haalt bij de steeds veranderende jongerenculturen, is de digitalisering een geschenk uit de hemel voor de commercie. inder- en jongerenprogramma s, computergames moeten echter wel voldoen aan de markteisen en vormen een niet te onderschatten onderdeel van de groeiende wereldhandel en merchandising: Star Wars, linstones, Batman, Seamstraat, okémon, the Simpsons, om er maar enkele te noemen. Iedere nieuwe kinderheld wordt in het zog gevolgd door een batterij aan spin-off producten: boeken, televisieseries, computergames, kledij, schoolgerief,. Ook binnen de popmuziek stellen we hetzelfde fenomeen vast. Niet alleen de boys- en girlsbands volgen elkaar in een razendsnel tempo op met telkens de bijhorende merchandising, ook binnen de alternatieve popmuziek stellen we een zelfde evolutie vast. Hier betalen bands echter een z ware tol voor, hun le vensverwachting wordt drastisch ingekort: the king of today is the loser of tomorrow. Ee n jarenlang succesverhaal zoals bijvoorbeeld dat van Elvis resley, he Rolling Stones of he Beatles behoort praktisch tot het verleden. Enkel diegenen die hun principes opzij zetten en who goes with the flow maken nog een kans op een langere carrière. opartiesten zoals bijvoorbeeld Madonna of Michael Jackson hebben dit maar al te goed begrepen. Op het vlak van computergames behoren Nintendo en Sega tot de rijkste bedrijven in de wereld en net zoals in de jaren vijftig is de jeugd meer da n ooit een rijke bron aan inkomsten voor de commer cie. De commercie wordt er niet alleen rijk van, ze bepaalt bovendien grotendeels de levensstijl gevoed door de groeiende koopkracht van de jeugdige consument die maar al te graag gaat bijklussen om zich bijvoorbeeld het laatste nieuwe type GSM aan te schaffen en de bijhorende telefoonrekening te kunnen betalen. Om de entertainment-slagkracht te vergroten gaan verschillende bedrijven ook samenwerken. Zo lanceert Walt Disney Company in samenwerking met Microsoft Network Disney s Daily Blast : een mix van on-line spelletjes, animated GrabbeloN

6 stories en de laatste nieuwtjes voor de jeugdige bevolking, maar waar echter wel moet worden voor betaald. Jeff Sanderson, manager van Microsoft Network, geeft grif toe dat de samenwerking met Disney de kassa aardig doet aantikken. With all the fears that parents have about the Internet, the Disney name is trusted and valued. If there is anything that will get them on-line, Disney will. (he Wall Street Journal. March 31, 1997). Zo besloot pple een tijd geleden minder te investeren in onderzoek, waardoor een aantal toponderzoekers plots vrij kwamen. Zij werden niet gevraagd door universiteiten maar door bedrijven. Zo verliet de onderwijsspecialist llan ay, pple voor Disney Imagineering. Het ziet er naar uit dat Disney edutainment en digitalisering au sérieux neemt. lle redenen voor ouders, begeleiders, opvoeders en leraren om Disney - dus de media - au sérieux te nemen rends in digitale jeugdculturen Dig it! De digitale revolutie is een belangrijk keerpunt voor jeugdculturen. Door de nieuwe, digitale media kunnen jeugdculturen niet alleen veel sneller ontstaan en verspreid worden, het succes van die nieuwe media zelf is voor een groot stuk verbonde n met de Net Generatie. Dit betekent echter niet dat hedendaagse jeugdculturen pe r definitie digitale jeugdculturen zijn maar de wederzijdse beïnvloeding tussen de digitalisering en jonge ren/jongerenculturen is een feit. Hoewel er zuivere vormen van digitale jeugdculturen bestaan (hacke rs, c yberpunks, gamers, computernerds ) is er een digitale invloed op de gehele maatschappij en dus ook op jeugdculturen. Housers, ravers en gabbers zoeken mekaar op in chatrooms, op nieuwsgroepen en per . Ze wisselen online samples en zelfgemaakte audio-mixes uit of ze worden op de hoogte gehouden van opkomende real-life events op een of andere newssite. Maar niet alleen de technologie-gelinkte jeugdculturen make n volop gebruik van deze nieuwe mogelijkheden, ook de rock n roll die in het begin eerder weigerachtig stond tegenover de digitale revolutie maakt ondertussen volop gebruik van deze mogelijkheden. Veel subculturen hebben bijvoorbeeld hun eigen site waar z owel fans of conc ertorga nisator en alles vinden wat hun hartje be geert. Het antwoord op de vraag waarom jongeren die digitale cultuur zo omarmen is complex. Jongeren blijken early adopters die nieuwe technologieën het makkelijkst aanvaarden: dat was zo bij de eerste transistorradio s, jongeren waren de e erste grote televisiefans en dat is bij de digitale technologieën niet anders. GrabbeloN

7 S eer to peer technologie Een belangrijke verschuiving bij de digitale revolutie is dat niet langer één entiteit of instituut - of het nu een bibliotheek, een school of een museum is - bepaalt of controleert welke inf ormatie er verspreid wordt. Die ongecontroleerdheid is net één van de belangrijkste kenmerken van het internet. Door de technische architectuur van het netwerk met links die op verschillende manieren met elkaa r verbonden zijn (een webstructuur) is het onmogelijk controle uit te oefenen op het volledige netwerk. De mogelijkheden van de digitale media stellen gebruikers ervan in staat informatie te creëren en uit te wisselen op een manier die vroeger ondenkba ar was. Meer dan ooit komen de pr oductie - en distributiemiddelen in handen van de consument. Die trend wordt bovendien binnen de digitale technologieën voortgezet. erwijl in de begindagen van het internet enkele grote servers de internetgebruikers va n informatie bedienden, is ie dere ge bruiker door steeds beter wordende technologie in staat se rver te zijn. Het grootste succes van peer-to-peer technologie zijn ongetwijfeld de file-sharing programma s. Een internetse rvice die het de gebr uikers mogelijk maakt muziekfiles, videofiles, programma s, documenten... te delen met elkaar. De bekendste aanbiede r van die services is wellicht Napster, maar door de juridische perikele n rond dit bedrijf kwamen andere aanbieders snel de plaats van Napster innemen: udiogalaxy, Gnutella, Limewire, azaa... Een anekdote illustreert hoe fanatiek jongeren begaan zijn met deze manier van delen : Lars Ullrich, drummer van de band Metallica en fervent tegenstander van Napster, kwam op de MV Video Music wards 2000 een award uitreiken. oe n hij werd aangekondigd en op het podium verscheen, werd zijn speech bijna volledig overstemd door het joelende en fluitende publiek. De jongeren in de zaal pikten het duidelijk niet dat iemand, al is het de drummer van een populaire metalband, rege ls probeerde op te leggen aan het medium waarover zij controle he bben. Een andere verklaring kan ligge n in de gewijzigde opvattingen over intellectueel eigendom. Een wijziging die door de digitale media op zijn minst op gang is gebracht en komt voort uit wat Mizrach (1997) de Hacker Ethic noemt. Most importantly, the basis of the Hacker Ethic, then and now, has been a rhetoric of opposition to the idea of intellectual property and the conservative worldview of corporate computing practices. Most software developers do not distribute open source code for their programs so that people can look at how they were designed, and come up with their own ideas for how to improve on the code or do the same job more efficie ntly. Many computer designers maintain proprietary standards on their technology, and often have a variety of coercive techniques to force people to bring equipment to author ized representatives GrabbeloN

8 for upgrades, repairs, and modifications. he hacker subculture sees much of this practice as basically slowing down and impeding innovations in computing technology Jeugd opnieuw gedefinieerd Het traditionele criterium om je ugd te definiëren is de leeftijd. Volgens de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie is jeugd de leeftijdsgroep van 15 tot 24 jaar. Digitale media herdefiniëren het concept jeugd in twee richtingen. (Sefton- Green, 1998: 3) dultification Jongeren worden door digitale technologieën in staat gesteld vroeger deel te nemen aan de wereld van volwassenen. Omdat men in de cyberwereld niet afhankelijk is van een lichaam is het makkelijk voor jongeren om zich in die volwassen wereld te begeven. Veelal zijn ze zelfs machtiger, vaardiger dan de gemiddelde volwassene omdat hun digitale vaardigheden beter ontwikkeld zijn. Een voorbeeld hiervan zijn de whizzkids die ingehuurd worden door I-bedrijven om complexe websites te maken, te programmeren, databases te ontwikkelen... Ook jongeren die via online beurssites beleggen en speculeren (al dan niet met goede afloop), komen door de digitale media op plaatsen te recht waar ze vroe ger onmogelijk konden komen. Juvenilisation Door nieuwe technologieën kunnen volwassenen langer kind blijven. Dat is dan vooral door de game-industrie. Spelletjes spelen is niet langer voorbehouden aan kinderen, het is O voor volwassenen om te spelen. Getuige hiervan zijn de marketingcampagnes van onder meer Sony laystation die duidelijk een ruimere doelgroep hebben dan de jarigen. Ook de term surfen is, wellicht niet toevallig, ontleend aan een populaire jeugdsubcultuur. De grensvervaging tussen jeugd en volwassenheid hangt op die manier samen met de grensvervaging tussen vrije tijd en werk (onder meer ook door de invloed van digitale media). Een reclameslogan van het computerbedrijf pple voor een nieuw model vat dit mooi samen. nd when your children stop working... you can play with it. De herdefiniëring van het concept jeugd is uiteraard niet e nkel toe te schrijven aan de digita le revolutie. Ook oudere media zorgden ervoor dat volwassenen langer tot de categorie jeugd konden horen. Juvenilisation is een beproefde marketingstrategie. Luister je naar dat soort muziek, dan ben je jong. Draag je dat merk van kleren, idem. Het eigenaardige is dat dit in de digitale media gebeurt via een goed (speelgoed) dat vroeger uitsluitend voor kinderen bestemd was. Spelen is een typische kinder- (bij uitbreiding jeugd-) activiteit. Die constructie wordt nu herzien. GrabbeloN

9 S Welcome to the jungle, baby Wat verder opvalt bij hedendaagse jeugdculturen in het algemeen en digitale jeugdculturen in het bijzonder, is de grote variatie van jeugdsubculturen. Waar vroeger enkele subculturen vrij dominant waren me t e ventueel een tegenpool (hippies, be-bop, punks ) is er nu e en veel grotere verscheidenheid aan jeugdculturen. he observer of contemporary youth subcultures is often struck by the ethnographic variety of the sce ne. Communications revolution and the mass media have contributed a lot to a shift towards a rapid spread and synchronic existence of a multitude of youth subcultures originating in different parts of the world. It is however important to realise that this variety has a serious social function. In societies that no longer offer to the young generations the security of common values and a c ultural norm, the possibility to experiment with different worldviews is an essential precondition for the building of the self. Youth subcultures can be seen as experimental playgrounds, an open market where one can test values, identities and life styles before composing his/her personal value m o d e l. (McCarthy, 1998) In de optiek van jeugdcultuur als experimentele fase is een verschuiving van jeugdcultuur naar jeugdculturen logisch als we de evolutie van geletterdheid naar geletterdheden begrijpen. De flexibiliteit die noodzakelijk is om verschillende vaardigheden snel aan te leren e n het inzicht te weten wanneer welke vaardigheid van pas komt, eist een experimentele fase die daarmee parallel loopt. Daarbij wordt vaak het belang van spelen in het algemeen en computergames in het bijzonder onderstreept. Wanneer Carsten (1999:9) het heeft over strategy e n adventure games, zegt hij dat exploration het sleutelwoord is in die computergames. Exploration can be seen as good training in familiarizing oneself with new unmanageable contexts and systems, and this is a skill that is becoming more and more necessary in our society. Carsten suggereert hier dat wanneer jongeren be zig zijn met de digitale cultuur (ook al spelend) je de vaardigheden leert die tellen in de informatiemaatschappij. Jongeren hebben niet enkel een ruimer aanbod aan jeugdculturen, het is ook perfect mogelijk tot verschillende subculturen te behoren zonder dat dit noodzakelijk tot conflicten leidt. Dit heeft als gevolg dat digitale jeugdculturen minder strak gedefinieerd zijn dan bijvoorbeeld een subcultuur als de punks. Elke subcultuur heeft natuurlijk zijn eigen codes, gebruiken en tekens maar als iemand verschillende sets van codes, gebruiken en tekens hanteert, komen die naar de buitenwereld minder geprononceerd over. GrabbeloN

10 Globalisering van jeugdculturen Communicatie via digitale media gebeurt op een essentieel ander niveau dan traditionele communicatie-vormen. Het gemak en de snelheid waarmee gecommuniceerd kan worden heeft ingrijpende gevolgen voor jeugdculturen. he old rules about space and time as something dividing or separating young people from each other, have reached another state. My peers as my we were not only somebody similar to me in a spatial meaning, but also as my contemporaries in the meaning of time. his was for sure also present in an abstract sense at the time we knew that other people worldwide were digging the Beatles - and we called this reference group, but there is something else going on with idlinks and Global Youth Dialogues on the Internet. Here you find your Greenpeace mates, and here the local rock composer is picking down tune sequences from a friend in San ransisco, and a lot of more peculiar special interests are identified between contemporaries. o be peers mean to be at the same age, but now it is more and more emphasized that we also belong to the same time - simultanuously. (Stafseng & Siurala, 1997) 4.Conclusie De digitale revolutie confronteert ons met een indrukwekkende pa radigma - wisseling. We worden geconfronteerd met een jeugd die opgegroeid is in een digitale omgeving. Cyberspace is voor zo n digitale generatie even natuurlijk als boek, film en televisie voor vorige generaties. De antropologe Margaret Mead c onstate erde ooit dat in complexe maatschappijen waarin de wereld grondig verandert kinderen ouders onde rwijzen. Derrick De erckhove verwees naar het oude bijbelse gezegde dat het kind de vader van de mens kon worden. In elk geval wordt het duidelijk dat de traditionele geletterdheid in crisis is. Hij schrijft in dit verband dat onwetendheid ook positieve kanten heeft omdat niet geprogrammeerde individuen e en functionele voor sprong zullen hebben over hun geprogrammeerde medemensen. Inderdaad, de flexibiliteit van de onwetende zal zijn wortels hebben in het feit dat zij zich de nieuwe technologieën eigen kan maken zonder eerst te hoeven afrekenen met bestaande vooroordelen en attitudes (De erkhoven 1995). In elk geval wordt er een nieuwe ruimte gecreëerd - a writing space of a society of text - die op dit moment een soort ontmoetingsplaats geworden is - a border zone of a contact zone - waar spannende praktijken en theorieën in beeld komen (Barrett 1992, Bolter 1990). Cybercultuur creëert een nieuw gevoel van ruimte en tijd en daar maken jeugdculturen gretig gebruik van. Zien of nu ook Steven Spielberg met zijn laatste kaskraker rtificial Intelligence binnen 25 jaar gelijk krijgt. GrabbeloN

11 5.Gebruikte naslagwerken / publicaties Maatschappelijke ontwikkelingen, Jongeren en digitalisering, Rune Buerman Computergames, Bart Bonami S Grrrlies just wanna have fun?, uit Wilde jaren : een eeuw jeugdcultuur, om ter Bogt, Belinda Hibbel, eleac, 2000, pag. 286 ev., ISBN: E-leren in interl@nd, uit lasse nr. 119 Nu leren ze het EBC, uit lasse nr. 119 GrabbeloN