AZ Maria Middelares, Arteveldehogeschool & 1

Transcriptie

1 Screening van cognitie en communicatie door de logopedist - VVL - 3 december INLEIDING (Paemeleire, 2014) & 1

2 Invloed van normale veroudering op taal/communicatie (Kempler, 2005) Verminderd functioneren o.m. mentale verwerkingssnelheid, motoriek, werkgeheugen, gehoor, visus, Woordvinding: tip-of-the-tongue state (woord- en naamvinding!), verbal fluency, Discourse: lagere beknoptheidsindex, meer off topic verbosity, trager spreektempo; eenvoudigere syntax Auditief taalbegrip: lange, complexe, snelle zinnen moeilijker (42/39) (115/65) (102/65) (64/40) (99/56) (46/20) (40/27) Semantische VF (dieren/1 min) Fonologische VF (F/1 min) leeftijd en VF (N = 509) Paemeleire (2007) STCC-7 getallen zoeken jaar: M=55, SD=15,30, cut off= jaar: M=46, SD= 8,90, cut off= jaar: M=42, SD= 8,67, cut off= jaar: M=32, SD= 7,27, cut off=17 & 2

3 TAKEN LOGOPEDIST Cognitie en communicatie zijn gedeelde terreinen Iedereen communiceert met de cliënt Iedereen moet zicht hebben op cognitie van de cliënt Verschillende disciplines bij betrokken Psycho, ergo, logo, Taakafbakening? Taken logopedisten bij cognitie? (zie ook Paemeleire, 2014) Screening cognitie met algemene screeninginstrumenten op voorschrift van arts (MMSE, kloktest, ACE-R, ) Beschrijven observaties en screeningsresultaten Rapportage score en vergelijking score met normwaarden Neuropsychologische testen afnemen Neuropsychologische vragenlijsten (gedrag/emotie) afnemen Diagnose dementie stellen, aanvinken diagnostische criteria dementie & 3

4 BESCHIKBARE SCREENINGSINSTRUMENTEN Algemene screeningsinstrumenten Dutch Revised SMMSE (DRS) (Roggeman, 2013) Vlaamse versie Mini Mental State Examination (MMSE) Vlaamse versie Addenbrooke s Cognitive Examination Revised (ACE-R) (Savonet & Van Beneden, 2008) Gratis download via Vlaamse ACE-R Normen bij 285 normale proefpersonen tussen 50 en 85 jaar(coene et al., 2007) & 4

5 Algemene screeningsinstrumenten The Addenbrooke s Cognitive Examination (ACE) was determined to be the best instrument according to the criteria used in this review. The ACE has been revised (ACE-R) for clinical use and is said to be more comprehensive. (Lischka et al., 2012) Vlaamse ACE-R: toch ook duidelijke beperkingen (VF, normen, regio, ) Montreal Cognitive Assessment-Dutch version (MoCA), gratis download via Beperkingen screeningsinstrumenten Vaak vertalingen, verschillende versies in omloop Sommige versie hebben ontoereikende afname- en scoringsregels voor betrouwbare afname Vaak gebrekkige Vlaamse normering of gebruik van originele normen Sensitiviteit (zeker bij hoogopgeleiden in beginstadium) niet altijd voldoende Bijv. review kloktest its use in detecting early and mild cases of dementia is limited (Pinto & Peters, 2009) observaties, beschrijving van proces en familieanamnese zijn dus zéér belangrijk Specifieke logopedische instrumenten Arizona Battery for Communication Disorders of Dementia (ABCD) (Dharmaperwira-Prins, Bayles & Tomoeda, 1993) Communicatie Onderzoek Dementie (COD) (Dharmaperwira-Prins, 2010) ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC) (Paemeleire, 2013) Normwaarden normale proefgroep N = 314 (18-91 jaar) Voorlopig geen uitgebreid patiënten data noch SE en SP & 5

6 Zinvolle subtests van de STCC bij screening vermoeden van dementie STCC-5: foto s benoemen STCC-6: navertellen verhaal STCC-7: getallen zoeken STCC-8: namen noemen (proefversie) STCC-11: informatie leren (proefversie) STCC-14: monumenten benoemen (proefversie) SCREENING IN DE PRAKTIJK COGNITIEVE SCREENING Vermoeden van dementie (ontstaan en evolutie) Paemeleire (2015) Visus, Gehoor Taal, Spraak, cognitie Stemming, gedrag (NPI) Inzicht en klachten (ZAG-vragenlijst) Beeldvorming MMSE, ACE-R, MOCA, STCC, DSR, Observatie spontane conversationale taal Overzicht van dagelijks activiteiten ADL, iadl vragenlijst Subtests STCC Sociale participatie en veranderingen hierin Medicatie Sociale ondersteuning/relaties (draagkracht, kennis, inzicht, ) Hulpmiddelen en diensten Familie-anamnese, OAG-vragenlijst Leeftijd, opleiding/beroep, geslacht Sociaal-culturele achtergrond, life events Copinggedrag Woonsituatie Interesses, levensstijl Premorbide functioneren & 6

7 Cognitieve screening: spontaan gesprek Start altijd met uitgebreid spontaan gesprek Meest natuurlijke begin Niet bedreigend, vertrouwensband creëren Geruisloos testen (zie voorbeelden) Informatie verzamelen in verband met mogelijke beïnvloedende factoren, o.a. Geletterdheid Scholingsgraad versus beroep of persoonlijke functioneren Interesses en activiteiten 1. dossierstudie Aanmelding Medische gegevens Multidisciplinaire gegevens Reden aanvraag cognitieve screening 2. spontaan gesprek Observeren communicatie Gehoor (bijna 1/2 boven 75 jaar heeft een gehoorprobleem (NIDCD, 2010) Auditief taalbegrip Woordvindingsstoornissen Grammatica Perseveraties... & 7

8 2. spontaan gesprek Observeren gedrag Agitatie/agressie bijv. neen godverdomme, ik antwoord niet, laat mij met rust met uw onnozele vragen Hallucinaties bijv. daar, ziet ge die dierkes op de muur lopen? Depressie/somberheid bijv. ach Meneer wat heeft het allemaal voor zin dat ik dit nog doe? Waanideeën/achterdocht bijv. gij test mij om mijn geld af te pakken, ik weet het Euforie bijv. maar dat is ne keer plezant zie (lacht hardop) Repetitief gedrag bijv. continu met de voeten over de grond schuiven 2. spontaan gesprek Geruisloos testen cognitie Leeftijd? Woonplaats? Sociale situatie, Naam/leeftijd/beroep kinderen, kleinkinderen? TV? Welke programma s? Wat heeft u laatst gezien? Lezen? Laatste boek? Welke krant? Feit uit recente actualiteit weergeven? Vaste huisarts? Naam huisarts? 2. spontaan gesprek Subjectieve geheugenklachten Vindt u zelf (ook) dat uw geheugen minder is? Hoe merk je dit dan? Is het een klein probleem of een groot probleem? Heeft het invloed op wat u doet? Bij lichte problemen: vragenlijst zoals ZAG zinvol Inzicht: vergelijken met screeningsresultaten, observaties en familie-anamnese (OAG) & 8

9 Zelfevaluatie van Aandacht- en Geheugen (ZAG) (Paemeleire, 2007) Gratis download via 3. afname screeningstesten Gestandaardiseerde afname en scoring Observatie seacties persoon bij falen: Catastrofische reactie ik kan niets meer Confabulaties Non-antwoorden (al dan niet met frustraties) Ontwijken/camoufleren/excuseren begint GIJ ne keer (dieren/ 1 minuut) mijn hoofd staat er niet op (zin schrijven) Ik wil naar mijn kamer, ik ben moe (na eerste nietgekende tijdsoriëntatiefeit) ik moet niet veel rekenen, ik moet alleen zorgen dat er geld in mijn portemonnee zit (serial 7 s) ik moet er mijn tijd voor hebben (doet niets) daar hou ik mij niet zo mee bezig (dieren/ 1 minuut) ik ben van 27, ge kunt gij toch ook rekenen. (hoe oud bent u?) & 9

10 ze hebben me dat niet gezegd (In welk ziekenhuis zijn we?) Ik ben op van de stress, normaal gezien kan ik dat allemaal hoor (welke dag is het?) Goh Meneer, ik heb vandaag nog niet op de kalender gekeken (In welk jaar zijn we?) "Als ik wil onthouden, onthoud ik het, t is omdat ik mij daar niet op voorbereid heb, hè (oproeping 3 woorden MMSE) 4. hetero-anamnese Partner, familielid, mantelzorger, Al dan niet gebruik van vragenlijsten 5. verslaggeving/rapportage arts Gebruikmaken van herkenbare voorbeelden bijv. Meneer geeft aan dat hij nog heel veel boeken leest maar kan de titel van het boek dat hij momenteel leest niet opnoemen ) Dixit formulering voor uitspraken van omgeving bijv. dixit de schoondochter is meneer niet meer in staat om met de auto te rijden en weigert de huisarts het rijverbod met de patiënt te bespreken & 10

11 5. verslaggeving/rapportage arts Scores geven (eventueel vergelijken met eerdere scores) Score vergelijken met normgroep Subscores bespreken It is essential to consider the profile of performance [ ] and not just the overall total score (Hodges, 2007) MMSE-score van 27 MMSE-score van 27/30 Bijv. 0/3 op geheugenreproductie of -1 datum, -1 stylo in plaats van potlood, -1 verdieping TAKE HOME MESSAGES SCREENING COGNITIE EN COMMUNICATIE Opvolgen internationale literatuur? & 11

12 Bedankt voor uw aandacht Referenties Lischka, A. R., Mendelsohn, M., et al. (2012). A Systematic Review of Screening Tools for Predicting the Development of Dementia. Canadian Journal on Aging, 31(3), Hodges, J. R. (2007). Cognitive assessment for clinicians. Oxford: University Press. Pinto, E. & Peters, R. (2009). Literature review of the clock drawing test as a tool for cognitive screening. Dement Geriatr CognDisord, 27, Ahmed, S., Arnold, R., Thompson, S. A., Graham, K. S., & Hodges, J. R. (2008). Naming of objects, faces and buildings in mild cognitive impairment. Cortex, 44, Paemeleire, F. (2014). De ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC): een nieuw instrument voor volwassenen met NAH. Logopedie, 27(2), Ponsford, J., Snow, P., & Sloan, S. (1995). Traumatic Brain Injury: Rehabilitation For Everyday Adaptive Living. UK: Lawrence Erlbaum Associates. Referenties Roggeman, E., Willemarck, N., Goeminne, L. & Paemeleire, F. (2014). Dutch Revised SMME (DRS): evaluatie van een nieuw screeningsinstrument voor personen met gevorderde dementie. Logopedie, 27(5), Paemeleire, F., Daeyaert, L. & Lambrecht, W. (2015). De ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC): focus op de woordvloeiendheidstaken. Logopedie, 28(3), Thielens, I., Beeckman, A., & Verraest, E. (2014). Scenario test als basis voor een functioneel communicatieprofiel bij beginnende alzheimerdementie. Logopedie, Savonet, A., Van Beneden, G., Willemarck, N. & Paemeleire, F. (2008). De Addenbrooke s Cognitive Examination Revised (ACE-R): Vlaamse vertaling en aanpassing van een cognitieve screening. Logopedie, 21(3), & 12

13 Referenties Dharmaperwira-Prins, R. (2010). Onderzoek voor communicatiestoornissen bij dementie. Heemstede: uitgave in eigen beheer. Dharmaperwira-Prins, R.I.I., Bayles, K.A. & Tomoeda, C.K. (1993). Nederlandse vertaling en bewerking van de Arizona Battery for Communication Disorders of Dementia (ABCD). Lisse: Swets & Zeitlinger. Paemeleire, F. (2013). Screeningtest voor Cognitie & Communicatie (STCC). Uitgave in eigen beheer, Coene, K., Coetsier, E., Franceus, J. & Goeminne, L. ( ). Addenbrooke's Cognitive Examination - Revised: Descriptief onderzoek bij een gezonde Vlaamse populatie. Gent: onuitgegeven bachelorsciptie, Arteveldehogeschool, afstudeerrichting Logopedie. & 13