1 Kerngegevens, Profiel en Personalia Kerngegevens Profiel Personalia Verslag College van Beheer 16

Transcriptie

1 Jaarverslag

2 Inhoud 84 e verslagjaar 1 Kerngegevens, Profiel en Personalia Kerngegevens Profiel Personalia 13 2 Verslag College van Beheer 16 Voorwoord Financiële positie Beleggingen Pensioenen Goed pensioenfondsbestuur Risicomanagement Communicatiebeleid Vastgoedfraude Kosten Verwachtingen Verantwoording Oordeel Verantwoordingsorgaan 53 4 Philips Pensioenfonds in cijfers Kerncijfers: vijfjarenvergelijking Ontwikkelingen deelnemers Pensioenregelingen Philips 60 5 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting behorende tot de jaarrekening Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Risicobeheer en derivaten 90 Inhoud

3 6 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum Financiering en uitvoering Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant English Summary Key Data 110 Colofon 114 Inhoud

4 1 Kerngegevens, Profiel en Personalia

5 1.1 Kerngegevens 1 Bedragen in miljoenen euro s Financiële positie Eind Eind 2011 Pensioenvermogen Voorziening pensioenverplichtingen Dekkingsgraad 3 104% 2 103% Vereiste dekkingsgraad 107% 2 108% Minimaal vereiste dekkingsgraad 104% 2 104% Reële dekkingsgraad 73% 2 70% Ontwikkeling dekkingsgraad 108% 5% 106% 104% 4% 102% 3% Dekkingsgraad 5 100% 98% 96% 2% 1% Gemiddelde marktrente 94% Eind dec Eind jan Eind feb Eind mrt Eind apr Eind mei Eind jun Eind jul Eind aug Eind sep Eind okt Eind nov Eind dec 0% De dekkingsgraad steeg in het afgelopen jaar van 103% naar 104% omdat het pensioenvermogen meer is gestegen dan de voorziening pensioenverplichtingen. In paragraaf 2.1 Financiële positie vindt u een uitgebreidere toelichting op het verloop van de dekkingsgraad gedurende het verslagjaar. In dezelfde paragraaf wordt meer uitleg gegeven over de vereiste dekkingsgraad, de minimaal vereiste dekkingsgraad en de reële dekkingsgraad Voor een samenvatting van de kerncijfers van 2008 tot en met, zie paragraaf 4.1 Kerncijfers: vijfjarenvergelijking De voorziening pensioenverplichtingen, de dekkingsgraad, de vereiste dekkingsgraad, de minimaal vereiste dekkingsgraad en de reële dekkingsgraad per eind zijn allemaal berekend op basis van de Ultimate Forward Rate (UFR) rekenrente. Deze nieuwe rekenrente maakt deel uit van maatregelen waarover de regering in september heeft besloten. Overal waar in dit jaarverslag gesproken wordt over de dekkingsgraad, wordt de nominale dekkingsgraad bedoeld. Kerngegevens, Profiel en Personalia

6 Herstelplan Het Pensioenfonds heeft vanwege een dekkingstekort (per september 2011) eind november 2011 bij De Nederlandsche Bank (DNB: de toezichthouder) een herstelplan ingediend om ervoor te zorgen dat de financiële positie weer op orde komt. De dekkingsgraad van Philips Pensioenfonds lag eind december met 104% op het minimaal vereiste niveau, maar nog altijd onder het vereiste niveau (107%). Dat betekent dat er te weinig reserves zijn om eventuele verdere tegenslagen op te vangen. Het door het Pensioenfonds ingediende herstelplan blijft daarom van kracht. Meer informatie over het herstelplan is te lezen in paragraaf 2.1 Financiële positie Beleggingen Verdeling belegd vermogen 4 Eind Eind 2011 Liability matching portefeuille Return portefeuille Totaal Resultaten beleggingen (resultaat benchmark) Liability matching portefeuille 13,6% (13,2%) 10,2% (12,1%) Return portefeuille 11,4% (12,0%) -1,4% (-3,1%) Totaalrendement 12,9% 6,7% 6 Een toelichting op de hierboven gegeven rendementen wordt gegeven in paragraaf Beleggingsbeleid algemeen en resultaten. Beleggingsbeleid in het kort Om de beleggingsresultaten van het Fonds te beoordelen, moeten deze in samenhang worden bezien met de ontwikkeling van de pensioenverplichtingen. De dekkingsgraad van het Fonds geeft deze samenhang weer. Het beleid van Philips Pensioenfonds is gericht op enerzijds het beheersen van risico s en anderzijds het creëren van middelen om te kunnen indexeren. De liability matching portefeuille is bedoeld om 64% van de nominale pensioenverplichtingen 6, verhoogd met een inflatieverwachting op lange termijn van 2%, te financieren. Het doel van de return portefeuille is om voldoende rendement te behalen om het overige deel van de verplichtingen te kunnen financieren en om buffers te creëren om onverwacht hogere inflatie (hoger dan 2%) te financieren. Maar ook om bijvoorbeeld het langlevenrisico en de kosten van het Fonds op te kunnen vangen Hier is het belegd vermogen vermeld exclusief beleggingen in het beschikbare premiedeel van het Philips Executives Pension Plan en van het Philips flex pensioen (prepensioneringsregeling). Hier zijn de resultaten van de liability matching portefeuille en de return portefeuille weergegeven. Tussen haakjes is het rendement van de desbetreffende benchmarks vermeld. De waarde van deze nominale pensioenverplichtingen is, voor de berekening van het matchingpercentage, vastgesteld op basis van de rentecurve voor euro staatsobligaties (GOV-rentecurve). In het financieringsbeleid van het Fonds wordt deze rentecurve gehanteerd. Kerngegevens, Profiel en Personalia

7 1.1.3 Pensioenen Aantal deelnemers Eind Eind 2011 Pensioenopbouwers - Philips flex pensioen - Philips eindloonregeling - Philips Executives Pension Plan Pensioenontvangers - Ouderdomspensioen - Nabestaandenpensioen - Wezenpensioen - Arbeidsongeschiktheidspensioen Houders premievrije polissen Totaal Ontwikkelingen deelnemersbestand en overige gegevens Het aantal medewerkers dat pensioen opbouwt bij Philips Pensioenfonds is in afgenomen: van eind 2011 naar eind. Het totaal aantal pensioenopbouwers van het Fonds bedroeg eind Tot de categorie pensioenopbouwers behoren ook ex-philipsmedewerkers die vanwege arbeidsongeschiktheid of een vertrekregeling recht hebben op voortzetting van hun pensioenopbouw. De arbeidsongeschikten zijn naast pensioenopbouwer ook pensioenontvanger; zij ontvangen immers een arbeidsongeschiktheidspensioen van het Fonds. In onderstaande tabel is de uitsplitsing van de pensioenopbouwers weergegeven. 7 Aantal pensioenopbouwers Philips Pensioenfonds Eind Eind 2011 Philips-medewerkers Ex-Philips-medewerkers met een vertrekregeling Ex-Philips-medewerkers die arbeidsongeschikt zijn Totaal Premies Bedragen in miljoenen euro s 2011 Werkgever Werkgever koopsommen 2 1 Werknemers pensioenregeling 0 0 Werknemers vrijwillige verzekeringen 1 1 Totaal Kerngegevens, Profiel en Personalia

8 Uitkeringen Bedragen in miljoenen euro s 2011 Pensioenuitkeringen Afkopen 1 1 Waardeoverdrachten individueel 0 3 Waardeoverdrachten collectief 0 0 Totaal Indexaties 2011 Pensioenopbouwers 0% 0% Pensioenontvangers en houders premievrije polissen 0% 0% 8 Kerngegevens, Profiel en Personalia

9 1.2 Profiel Doelstelling Stichting Philips Pensioenfonds is belast met de uitvoering van de pensioenregelingen die gelden voor Philips-werknemers in Nederland. Dit houdt in: het administreren van pensioenrechten en -aanspraken en uitbetalen van pensioenen en het op solide wijze beleggen en beheren van de betaalde pensioenpremies en het overige vermogen van het Fonds Structuur 9 Op de website van Philips Pensioenfonds ( is meer informatie te vinden over de structuur van het Fonds. Hier vindt u bijvoorbeeld een beschrijving van de diverse betrokken partijen bij het Fonds en u kunt de volledige statuten van Philips Pensioenfonds downloaden onder het kopje Handige downloads. Meer informatie over de personalia van het College van Beheer leest u in paragraaf 1.3 Personalia. Kerngegevens, Profiel en Personalia

10 College van Beheer Philips Pensioenfonds wordt bestuurd door het College van Beheer. Het College is verantwoordelijk voor het beleid van het Fonds en de uitvoering ervan. Samenstelling en besluitvorming Het College van Beheer bestaat uit twaalf leden: vier leden van werkgeverszijde (leden A), benoemd door Koninklijke Philips Electronics N.V., vier leden van werknemerszijde (leden B) en vier leden uit de kring van gepensioneerden (leden C). Het College van Beheer vergadert ten minste viermaal per jaar. In deze vergaderingen hebben werkgeversleden ieder twee stemmen zodat zij in totaal evenveel stemmen kunnen uitbrengen als de niet-werkgeversleden. Geldige besluiten kunnen alleen worden genomen met een meerderheid van ten minste drievierde van het totaal aantal stemmen dat in een vergadering van het College van Beheer kan worden uitgebracht. In aanvulling daarop is vereist, dat ten minste twee leden A, twee leden B en twee leden C voor het desbetreffende voorstel hebben gestemd. Adviseur Het College van Beheer laat zich bij de uitvoering van zijn taken bijstaan door een juridisch adviseur. Commissies De beleidsvoorbereiding vindt voor een belangrijk deel plaats binnen de zes statutaire commissies van Philips Pensioenfonds. Deze commissies zijn samengesteld uit leden van het College van Beheer aangevuld met één of meer externe deskundigen (met uitzondering van de Klachtencommissie en de Governancecommissie). Daarnaast worden de commissies aangevuld met adviseurs vanuit het Directiebureau. Dit zijn de directeur van het Fonds en/of een lid van het management team en eventueel betrokken medewerkers van het Directiebureau. De commissies hebben de volgende taken: 10 - De Beleggingscommissie adviseert het College over het strategische beleggingsbeleid, alsmede over de uitbestedingspartners voor het vermogensbeheer. - De Pensioencommissie is belast met de strategische advisering van het College van Beheer op pensioengebied. - De Klachtencommissie neemt namens het College van Beheer besluiten over schriftelijke bezwaren van belanghebbenden tegen beslissingen van het Fonds in het kader van de uitvoering van de pensioenreglementen. - De Communicatiecommissie is belast met het ontwikkelen en implementeren van het strategisch communicatieplan en het meedenken over de opzet in hoofdlijnen van een aantal communicatiemiddelen. - De Auditcommissie oordeelt en adviseert over de opzet en werking van de risico- en controlesystemen waarmee het Fonds werkt voor de financiële verantwoording en rapportage. Verder adviseert de Auditcommissie over de opzet en werking van de maatregelen ter beheersing van IT-, uitbestedings- en operationele risico s. - De Governancecommissie is belast met het adviseren over en waar nodig het doen van voorstellen omtrent (aanpassingen in) de pension fund governance (goed pensioenfondsbestuur) van het Fonds met inbegrip van het ingaan op vragen rond de taakafbakening van verschillende organen, commissies en adviseurs, informatiestromen en rapportagelijnen en de beheersbaarheid en praktische uitvoerbaarheid van een en ander. Kerngegevens, Profiel en Personalia

11 Naast de zes statutaire commissies was er ook in een ad-hoc commissie actief: het zogenoemde Special Committee. - Het Special Committee is in 2008 ingesteld om de besluitvorming van het College van Beheer rond de vastgoedfraude voor te bereiden. Dit betekent onder meer dat de commissie is belast met het begeleiden van de periodieke rapportages aan het College. Meer informatie over de vastgoedfraude vindt u in paragraaf 2.7 Vastgoedfraude. Directie/Directiebureau Het College van Beheer laat zich in de uitoefening van zijn taken bijstaan door het Directiebureau onder leiding van een directeur. De directeur wordt benoemd door het College van Beheer. Behalve met de leiding van het Directiebureau is de directeur belast met de externe vertegenwoordiging van het Fonds. Het Directiebureau heeft de volgende hoofdtaken: - de beleidsvoorbereiding ten behoeve van het College van Beheer en zijn commissies; - de operationele uitvoering van het beleid; - de uitbesteding van werkzaamheden aan derden en het toezicht daarop; - het beheersen van de risico s van het Fonds. Met het Directiebureau heeft het College van Beheer de beschikking over een eigen, onafhankelijke staf van 26 medewerkers. Dit is de stand per eind. De directeur en de medewerkers van het Directiebureau zijn in dienst van het Fonds. Verantwoording & Intern toezicht Verantwoordingsorgaan Het College van Beheer legt verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan over het beleid en de wijze waarop het is uitgevoerd. Het Verantwoordingsorgaan is bevoegd daarover een oordeel te geven. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit zes leden: twee werkgeversleden, twee werknemersleden en twee gepensioneerdenleden (voor personalia, zie paragraaf 1.3). In de statuten van Philips Pensioenfonds, en in het reglement van het Verantwoordingsorgaan, zijn de taken en bevoegdheden van het Verantwoordingsorgaan beschreven. De statuten van het Fonds zijn via in te zien. 11 Vergadering van Aangeslotenen Het College doet in de jaarlijkse Vergadering van Aangeslotenen verslag van de gang van zaken in het afgelopen boekjaar en legt het jaarverslag ter goedkeuring voor. Het Verantwoordingsorgaan geeft tijdens de Vergadering van Aangeslotenen een toelichting op het oordeel van het Verantwoordingsorgaan over het gevoerde beleid. Intern toezicht Waar het Verantwoordingsorgaan een oordeel geeft over de beleidskeuzes en de uitvoering van het beleid, is het intern toezicht gericht op het beoordelen van procedures en processen, de wijze van aansturing van het Fonds en het beheersen van risico s op de langere termijn. Philips Pensioenfonds heeft gekozen voor een visitatiecommissie als vorm van intern toezicht. In de wet is bepaald dat minimaal eens per drie jaar een visitatie moet plaatsvinden. Eind is besloten de visitatie jaarlijks te laten plaatsvinden. Meer informatie hierover leest u in paragraaf 2.4 Goed pensioenfondsbestuur onder het kopje Rapport Visitatiecommissie. Kerngegevens, Profiel en Personalia

12 De Visitatiecommissie bestaat uit minimaal drie onafhankelijke deskundigen. Over de samenstelling van de Visitatiecommissie wordt steeds besloten voorafgaande aan het verlenen van de visitatieopdracht. Accountant/Actuaris Philips Pensioenfonds heeft Ernst & Young Accountants LLP als externe accountant aangesteld en Towers Watson als externe actuaris. Uitbesteding De uitvoerende werkzaamheden voor het pensioen- en vermogensbeheer zijn uitbesteed. - Aon Hewitt geeft uitvoering aan het pensioenbeheer. - BlackRock (Netherlands) B.V. (kortweg BlackRock ) draagt zorg voor de uitvoering van het vermogensbeheer, met uitzondering van de beleggingen in onroerend goed. - Aviva Investors Global Services Limited (kortweg Aviva ) beheert de indirecte nietbeursgenoteerde onroerendgoedportefeuille. De direct onroerendgoedportefeuille wordt door het Fonds zelf beheerd. In het contract met de pensioenbeheerder Aon Hewitt is een Service Level Agreement (SLA) opgenomen. In deze overeenkomst zijn afspraken gemaakt over de te leveren prestaties bij een groot aantal processen dat Aon Hewitt uitvoert voor Philips Pensioenfonds. Het Fonds wordt periodiek geïnformeerd over de realisatie van de SLA-afspraken. Daarnaast vindt er frequent overleg plaats over allerlei lopende zaken. De door de vermogensbeheerders BlackRock en Aviva gerealiseerde beleggingsrendementen worden vergeleken met een door Philips Pensioenfonds vastgestelde benchmark. Het Fonds bespreekt periodiek de gerealiseerde beleggingsresultaten met de vermogensbeheerders. Daarnaast vindt er frequent overleg plaats over allerlei lopende zaken. 12 Het beleid van het Fonds is om via ISAE3402-rapportages zicht te krijgen op de effectieve werking van de interne beheersmaatregelen bij de uitbestedingspartners. Een ISAE3402- rapportage is een rapportage van de uitbestedingsorganisatie voorzien van een oordeel van een onafhankelijke auditor. Hierin geeft de auditor aan dat de uitbestedingsorganisatie haar in de rapportage genoemde processen op orde heeft en dat de beheersingsmaatregelen in de processen gedurende een bepaalde periode ook effectief hebben gewerkt. De werkzaamheden en resultaten van de verschillende uitbestedingspartners van Philips Pensioenfonds worden periodiek geëvalueerd. Koepelorganisatie Philips Pensioenfonds is aangesloten bij de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF). Stichting OPF is een koepelorganisatie die opkomt voor de belangen van ondernemingspensioenfondsen in Nederland en Europa. De directeur van het Fonds is lid van het algemeen bestuur van Stichting OPF. Indirect is Philips Pensioenfonds ook aangesloten bij de Pensioenfederatie. De Pensioenfederatie wordt namelijk gevormd door de koepels voor bedrijfstak- (VB), beroeps- (UvB) en ondernemingspensioenfondsen (OPF). De directeur van het Fonds is als afgevaardigde van Stichting OPF lid van het bestuur van de Pensioenfederatie. Kerngegevens, Profiel en Personalia

13 1.3 Personalia 7 Beleggingscommissie Pensioencommissie Klachtencommissie Communicatiecommissie Auditcommissie Governancecommissie College van Beheer Philips Pensioenfonds Leden benoemd door Koninklijke Philips Electronics N.V. (leden A) Drs. H.J.G. Hendriks Voorzitter Mr. E.P. Coutinho Vice-voorzitter V V V Drs. P.J.W.M. Warmerdam Penningmeester V Ir. J.A.M. van Leeuwen RC L V Leden benoemd door de aangeslotenen (leden B) Ing. P. Breimer Secretaris L L L A.W.P. Louws L L 13 E.J.H.M. Spijkers BSc. MM (tot 1 november ) V L Drs. E.M.M. Thoolen (tot 1 oktober ) L L Vacature (vanaf 1 oktober ) Vacature (vanaf 1 november ) Gepensioneerdenleden (leden C) P.J.M. Ekelschot L V A.P.A. van Geloven L L Drs. ing. J.H. Scholing L L Ir. M. van Herk (tot 1 november ) L L Vacature (vanaf 1 november ) 7 Daar waar er vacatures zijn in de commissies, in verband met het feit dat het College van Beheer onvoltallig is, wordt daar op tijdelijke basis in voorzien. Kerngegevens, Profiel en Personalia

14 Beleggingscommissie Pensioencommissie Klachtencommissie Communicatiecommissie Auditcommissie Governancecommissie Leden Verantwoordingsorgaan Werkgeversleden Drs. R.M. Dierick Drs. P. van der Steen MFE Werknemersleden R.J. Doves MSc RA Drs. R.J.V.M. Poulssen RC Gepensioneerdenleden Drs. P.E.J. Boost Mr. drs. W.F. van Rappard 14 Directeur Philips Pensioenfonds Mr. J.B.J. Kemme A A A A Directiebureau Philips Pensioenfonds M.J. Dogge RA Hoofd Accounting & Reporting A J.A. Kuijsten AAG Hoofd Pensioenen A A A Mr. drs. R.J. Schreur Hoofd Beleggingen A J.L. van Herwaarden Pensioencommunicatie A S.J.M.A. Scheepers Pensioencommunicatie A Juridisch adviseur Prof. dr. A.F. Verdam A Kerngegevens, Profiel en Personalia

15 Beleggingscommissie Pensioencommissie Klachtencommissie Communicatiecommissie Auditcommissie Governancecommissie Actuaris Towers Watson Accountant Ernst & Young Accountants LLP Vertegenwoordiging commissies namens werkgeversleden Drs. H.G. van Diepen AAG (1) A Externe deskundigen Drs. F.A.M. ten Brink (2) A 15 Drs. G.W. Euverman (3) A Drs. H. Kapteijn RA (4) A A.J.M. Kool MCC (5) (1) adviseur pensioenzaken Philips Electronics Nederland B.V. (2) voormalig directeur beleggingen Pensioenfonds Provisum (C&A Nederland) (3) voormalig lid maatschap Watson Wyatt Brans & Co. (4) zelfstandig gevestigd adviseur (5) communicatiestrateeg Towers Watson Nederland L = Lid V = Voorzitter A = Adviseur A Op de website van Philips Pensioenfonds ( vindt u de actuele indeling en is meer informatie opgenomen over de leden van het College van Beheer. Hier zijn onder andere de toetredingsdatum en de benoemingstermijn vermeld. Afgetreden leden College van Beheer Het College van Beheer heeft in afscheid genomen van Edwin Spijkers en Ernst Thoolen. Als gevolg van hun einde dienstverband bij Philips zijn zij teruggetreden als werknemersleden. Ook van Maarten van Herk heeft het College van Beheer afscheid genomen. Hij is teruggetreden als gepensioneerdenlid. Het College is de heren zeer erkentelijk voor hun grote inzet en bijdrage gedurende een periode met uitzonderlijke dynamiek: zowel de behandeling van de vastgoedfraude alsook economische ontwikkelingen hebben om bijzondere extra inspanningen gevraagd, die zij met grote loyaliteit geleverd hebben. Kerngegevens, Profiel en Personalia

16 2 Verslag College van Beheer

17 Voorwoord Ondanks een beleggingsresultaat van 6,7% in 2011, heeft het College van Beheer begin wederom moeten besluiten de pensioenen niet te indexeren. Het College van Beheer ervaart dat als uiterst teleurstellend en pijnlijk. We zien dat de wereld om ons heen voortdurend in beweging is. Met aanzienlijke risico s op de financiële markten als gevolg. Daardoor is en blijft de weg naar herstel onzeker. Naast de hiervoor al genoemde onzekerheden op de financiële markten, is er ook onzekerheid over het toekomstige toezichtskader voor pensioenfondsen. Daar wordt op dit moment nog volop aan gewerkt. Verder gebeurt er ook intern het een en ander. De onderneming en de vakorganisaties zijn op dit moment in onderhandeling over een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) voor de Philips-werknemers in Nederland. Pensioen is een belangrijk thema in dit overleg. Indien er een nieuwe pensioenregeling komt en het Fonds besluit deze in uitvoering te nemen, moeten hiervoor uiteraard de nodige voorbereidingen worden getroffen. Kortom, de dynamiek in pensioenland is onverminderd groot. Binnen deze dynamiek hebben zich ook het afgelopen jaar weer vele mensen met grote toewijding ingezet voor het Fonds. Het College van Beheer wil al deze mensen daarvoor langs deze weg van harte dank zeggen. 17 Verslag College van Beheer

18 2.1 Financiële positie Eind Eind 2011 Pensioenvermogen Voorziening pensioenverplichtingen Dekkingsgraad 104% 7 103% Vereiste dekkingsgraad 107% 7 108% Minimaal vereiste dekkingsgraad 104% 7 104% Reële dekkingsgraad 73% 7 70% De dekkingsgraad steeg in het afgelopen jaar van 103% naar 104% omdat het pensioenvermogen meer is gestegen dan de voorziening pensioenverplichtingen. Hoofdoorzaak van de stijging van het pensioenvermogen zijn de positieve beleggingsopbrengsten. Enkele factoren die impact hadden op de mutatie van de voorziening pensioenverplichtingen zijn een gestegen levensverwachting (verhogend effect) en de introductie van de zogenoemde Ultimate Forward Rate rekenrente (verlagend effect). Meer uitleg over de genoemde invloeden op de voorziening pensioenverplichtingen vindt u in paragraaf 5.4 Toelichting behorende bij de jaarrekening. Renteontwikkeling 10-jaars staatsrente en FTK/UFR-curve 18 6% 5% 4% 3% 2% staatsrente FTK/UFRcurve 1% 0% dec-2007 mrt-2008 jun-2008 sep-2008 dec-2008 mrt-2009 jun-2009 sep-2009 dec-2009 mrt-2010 jun-2010 sep-2010 dec-2010 mrt-2011 jun-2011 sep-2011 dec-2011 mrt- jun- sep- dec- 8 De voorziening pensioenverplichtingen, de dekkingsgraad, de vereiste dekkingsgraad, de minimaal vereiste dekkingsgraad en de reële dekkingsgraad per eind zijn allemaal berekend op basis van de Ultimate Forward Rate (UFR) rekenrente. Deze nieuwe rekenrente maakt deel uit van maatregelen waarover de regering in september heeft besloten. Verslag College van Beheer

19 Dekkingsgraadanalyse De tabel hieronder laat zien welke aspecten invloed hebben gehad op de dekkingsgraad en de mate waarin (uitgedrukt in dekkingsgraadpunten). De belangrijkste posten worden in paragraaf Beleggingsbeleid algemeen en resultaten en paragraaf Verzekeringstechnische analyse verder toegelicht. Dekkingsgraadanalyse 9 Dekkingsgraad eind ,9% Liability matching portefeuille 9,4% Return portefeuille 3,2% Benodigde rentetoevoeging -1,6% Wijziging rentecurve -7,0% Salaris-/indexatieontwikkeling 0,0% Gehanteerde kanssystemen 0,1% Premie 0,1% Kosten 0,1% Aanpassing levensverwachting -2,7% Overig Dekkingsgraad eind 104,2% -0,3% 19 Reële dekkingsgraad De dekkingsgraad waarbij alleen rekening wordt gehouden met de opgebouwde pensioenuitkeringen, noemen we de nominale dekkingsgraad. Het is ook mogelijk om de dekkingsgraad te berekenen waarbij er rekening mee wordt gehouden dat de pensioenen in de toekomst worden verhoogd met de stijging van de prijzen. Philips Pensioenfonds berekent ook deze dekkingsgraad, omdat het Fonds ernaar streeft om de pensioenen jaarlijks te verhogen indien er sprake is van een stijging in de consumentenprijzen. We spreken dan over de reële dekkingsgraad. Om de reële dekkingsgraad te bepalen, moet een inschatting worden gemaakt van de toekomstige prijsstijgingen, de inflatie. Hiervoor wordt het percentage gebruikt dat uitgaat van de marktverwachtingen voor de Europese inflatie. Dit percentage wordt ook wel de break-even inflatie genoemd. Deze marktverwachtingen komen voort uit vraag en aanbod op de beurs. De reële dekkingsgraad op basis van de break-even inflatie, bedroeg eind 73% (eind 2011: 70%). 9 Percentages zijn afgerond op 1-decimaal nauwkeurig. Verslag College van Beheer

20 Herstelplan Voor de dekkingsgraad van Philips Pensioenfonds gelden twee wettelijk voorgeschreven grenzen: - De vereiste dekkingsgraad is voor Philips Pensioenfonds 107% (eind ). Nu de dekkingsgraad van het Fonds onder dit niveau ligt, spreekt men van een reservetekort. Het Fonds heeft daarom een langetermijnherstelplan, waarin de maatregelen staan beschreven om binnen vijftien jaar (vanaf september 2011) een dekkingsgraad van 107% te bereiken. De hoogte van de vereiste dekkingsgraad verschilt per pensioenfonds en is onder andere afhankelijk van de leeftijdsopbouw en de door het Fonds genomen beleggingsrisico s. In paragraaf 5.7 Risicobeheer en derivaten worden deze beleggingsrisico s verder toegelicht. - De minimaal vereiste dekkingsgraad is voor Philips Pensioenfonds 104%. Als de dekkingsgraad van het Fonds onder of op dit niveau ligt, is sprake van een dekkingstekort. De dekkingsgraad lag gedurende het verslagjaar enkele maanden onder, maar eind op dit niveau. Het Fonds heeft daarom ook een kortetermijnherstelplan met maatregelen om binnen drie jaar (vanaf september 2011) een dekkingsgraad van 104% te bereiken. Ondanks het feit dat de dekkingsgraad in de maanden september tot en met november boven en eind december op de minimaal vereiste dekkingsgraad lag, is het kortetermijnherstelplan van kracht gebleven. Een kortetermijnherstelplan wordt pas officieel beëindigd als de dekkingsgraad van het Pensioenfonds drie opeenvolgende kwartaaleinden boven het minimaal vereiste niveau ligt. Inhoud herstelplan In het herstelplan worden de (korte- en langetermijn-)maatregelen beschreven die het College van Beheer kan nemen om de financiële situatie weer op orde te krijgen. Dit kunnen wijzigingen zijn in het beleggingsbeleid, maatregelen betreffende de premie (indien de onderneming daarmee instemt), het niet-indexeren van de pensioenen en bij voortdurende verslechtering zelfs het verlagen van de pensioenen. 20 Het College van Beheer heeft het indexatiebeleid van het Pensioenfonds eind 2011 uitgebreid met een aanvullende maatregel. Deze maatregel houdt in dat indexatie pas kan plaatsvinden als de dekkingsgraad zich boven het niveau van de vereiste dekkingsgraad (eind december : 107%) bevindt. Indexatie is ook bij een dekkingsgraad boven het niveau van de vereiste dekkingsgraad echter zeker geen vanzelfsprekendheid. Of en in welke mate er geïndexeerd wordt, wordt namelijk elk jaar opnieuw bepaald door het College van Beheer. Evaluatie herstelplan op 31 december Philips Pensioenfonds geeft uitvoering aan het herstelplan. Hoe de dekkingsgraad zich gaat ontwikkelen, hangt niet alleen af van de maatregelen van het herstelplan, maar ook van externe factoren. De economie kan immers verbeteren of verslechteren en het niveau van de rente kan veranderen. Het verloop van het herstel wordt uiteraard op de voet gevolgd. Jaarlijks op 31 december is er een officieel toetsmoment. Op basis van de stand per die datum wordt gekeken hoe de dekkingsgraad zich heeft ontwikkeld ten opzichte van het zogenoemde herstelpad. Op 31 december is deze toets uitgevoerd. De conclusie was dat de dekkingsgraad van 31 december met 104% boven het herstelpad lag. Dat betekent dat het College nu geen aanvullende maatregelen hoeft te nemen. Verslag College van Beheer

21 Meer informatie over het herstelplan Alle pensioenopbouwers, pensioenontvangers en premievrije polishouders hebben begin februari 2013 informatie ontvangen over onder andere het toetsmoment van 31 december. Op de website van Philips Pensioenfonds wordt meer informatie gegeven over het herstelplan. Deze informatie is te vinden op Op deze website is ook het volledige herstelplan te downloaden. Crisisplan In het herstelplan dat vanaf september 2011 van kracht is voor het Fonds, zijn maatregelen opgenomen die erop gericht zijn om de dekkingsgraad van het Fonds binnen drie, respectievelijk vijftien jaar, te laten stijgen tot (boven) de vereiste dekkingsgraad, respectievelijk de minimaal vereiste dekkingsgraad. DNB heeft alle pensioenfondsen verplicht ook een crisisplan op te stellen. In het crisisplan staat beschreven wat het College van Beheer gaat doen als het Pensioenfonds in een crisissituatie terechtkomt of dreigt te komen. Het crisisplan is breder van opzet dan het herstelplan, maar omvat ook de situatie dat de financiële situatie zodanig is, dat het Fonds wettelijk verplicht is een herstelplan op te stellen. De maatregelen uit het crisisplan voor zo n situatie komen grotendeels overeen met de maatregelen zoals deze beschreven staan in het huidige herstelplan. Een samenvatting van het crisisplan is te vinden op 21 Verslag College van Beheer

22 2.2 Beleggingen Algemene ontwikkelingen op beleggingsgebied Algemene economische ontwikkelingen hebben directe invloed op de beleggingen van Philips Pensioenfonds. Daarom wordt hier eerst een beeld geschetst van de algemene ontwikkelingen op beleggingsgebied in het jaar. Fragiele wereldeconomie De eerste helft van kenmerkte zich vooral door aanhoudende zorgen over de Europese schuldencrisis. Deze zorgen werden onder andere gevoed door de Griekse verkiezingen en de toenemende fragiliteit van het Spaanse bankensysteem. Daarbij ontbrak het aan overtuiging dat de Europese beleidsmakers het vermogen hadden de bredere problemen in de eurozone aan te pakken. Buiten Europa nam de groei van de Amerikaanse economie sterk af, waarna ook de groei in de grotere opkomende economieën, waaronder China, Brazilië en India afnam. Monetaire verruiming Het negatieve sentiment van de eerste helft van veranderde abrupt toen de president van de Europese Centrale Bank (ECB), president Mario Draghi, op 26 juli de inmiddels beroemde woorden uitsprak dat de ECB alles zal doen om de euro te steunen. Dit was de aanleiding voor een scherpe daling van de rentestanden van de perifere Europese economieën. De daadkracht in deze uitdrukking was genoeg om de perceptie van de financiële markten over de effectiviteit van de beleidsmakers in de eurozone te veranderen. Tevens werden stappen gezet in het aanpakken van de solvabiliteit van banken en de oprichting van een gemeenschappelijk toezichthouder voor banken binnen de eurozone. Beleidswijzigingen in andere landen versterkten het marktherstel. Vooral de Federal Reserve in de Verenigde Staten kondigde een nieuwe ronde van monetaire verruiming aan. Aanvullende stimuleringsmaatregelen werden ook aangekondigd in sommige van de grotere opkomende economieën, bijvoorbeeld in Brazilië. Tegen het eind van het jaar werd tevens duidelijk dat China vooralsnog geen harde landing zou maken en dat er zelfs tekenen waren van een versnelling van de economische groei. Dit had positieve neveneffecten voor andere landen en voor het Verre Oosten in het bijzonder. 22 Impact op financiële markten De onzekerheden gedurende de eerste helft van het jaar leidden tot een hoge mate van risicoaversie onder beleggers. Hierdoor ontstond een negatieve prijsdruk op vooral aandelen, grondstoffen en obligaties van de Europese perifere landen. De in het derde kwartaal ingezette monetaire verruiming in zowel Europa als de Verenigde Staten zorgden er echter voor dat rentes over de gehele linie sterk daalden en beleggers weer meer vertrouwen kregen in een herstel van de economische groei. Beleggers schatten de kans op een extreem negatieve uitkomst van economische groei beduidend kleiner in dan voorheen, wat ertoe leidde dat de meer risicovolle beleggingscategorieën als aandelen en bedrijfsobligaties sterk opveerden. Aandelen Aandelenmarkten stonden gedurende de eerste helft van het jaar onder grote druk als gevolg van de voortdurende Europese schuldencrisis en de angst voor een wereldwijde economische recessie. Vooral de zorgen omtrent een harde landing van de Chinese economie hadden hun weerslag op aandelenmarkten in opkomende markten en het Verre Oosten (exclusief Japan). Vanaf juli vonden beleggers echter weer vertrouwen in de aandelenmarkten na stevig ingrijpen van de verschillende monetaire autoriteiten. Verder gesteund door meer positieve economische Verslag College van Beheer