Colofon. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

Transcriptie

1

2 Colofon Het regioportret Achterhoek verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Achterhoek. Het regioportret Achterhoek wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkten Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil. 1

3 Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN 3 AANBOD 2 POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING 4 3 ARBEIDSPARTICIPATIE 5 4 BEROEPSBEVOLKING 6 5 PENDEL 7 6 NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW) 8 VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK 9 ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 11 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK SECTOR- EN STUDIERENDEMENT 15 OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS HET OORDEEL VAN WERKGEVERS SAMENVATTEND OVERZICHT 19 DEFINITIES 20 BIJLAGEN 23 2

4 1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Achterhoek, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband WGV Z&W Oost-Nederland. De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstree en Winterswijk. Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder WGV Z&W Oost-Nederland, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret Voor meer informatie over regionaal beschikbare cijfers verwijzen we u naar WGV Z&W Oost-Nederland ( 3

5 Leeftijden 2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Achterhoek, Bevolkingspiramide Achterhoek, 2010 en e.o. Potentiële beroepsbevolking personen Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) personen Werkzame Werkloze beroepsbevolking beroepsbevolking Nietberoepsbevolking (heeft werk >= 12u pw) (zoekt werk >= 12u pw) personen personen personen Wil >= 12u pw werken personen Wil of kan niet >= 12u pw werken personen Bron: EBB, bewerking Etil Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Achterhoek en Nederland, (index; 1996=100) Bron: CBS Statline, bewerking Etil Reden: Opleiding/studie (30%) Ziekte/AO (22%) Vut (20%) Zorgtaken (15%) Anders (13%) Achterhoek Nederland 4 Bron: CBS Statline, bewerking Etil vrouwen 2010 vrouwen 2020 mannen 2010 mannen 2020 Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Achterhoek. Daarvan hebben mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in de Achterhoek, deze mensen willen meer dan 12 uur per week werken. Van deze groep zijn personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Achterhoek. De ui-vorm geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen. Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast bevestigt dit beeld en toont een afnemende potentiële beroepsbevolking vanaf De potentiële beroepsbevolking in de Achterhoek daalt daarbij in een aanzienlijk hoger tempo dan in Nederland.

6 3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Achterhoek Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Achterhoek en Nederland, (in %) en Nederland, (in %) 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Achterhoek Nederland 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Achterhoek Nederland Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %) Achterhoek Achterhoek Nederland Nederland Totaal 71% 74% 71% 73% Mannen 80% 79% 79% 79% Vrouwen 62% 69% 63% 68% jaar 45% 49% 45% 46% jaar 92% 93% 87% 89% jaar 86% 88% 86% 88% jaar 85% 87% 81% 85% 55 jaar e.o 49% 55% 50% 56% autochtoon 73% 72% allochtoon 60% 66% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met namevrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen, en hoger opgeleiden participeren over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Achterhoek 71%, wat gelijk is aan het landelijk gemiddelde. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Dit zal de afnemende potentiële beroepsbevolking in ieder geval tot 2015 compenseren. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Achterhoek zijn gestegen tot 74%. In Nederland is dit 73%. Kenmerken bruto arbeidsparticipatie De participatie onder mannen ligt landelijk en in Achterhoek hoger dan onder vrouwen. Dit blijft zo tot Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot bijna 70%. Dat van mannen zal rond de 80% blijven schommelen. De participatie van mannen ligt in Achterhoek in 2009 iets hoger dan landelijk. In de jaren erna is de participatie van mannen vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. Dit geldt ook voor de participatie onder vrouwen. In de leeftijdsgroep jaar participeert tussen 85 en 92% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Achterhoek lager dan landelijk. In 2009 is de participatie van jongeren gelijk aan het landelijk beeld, terwijl in 2015 de participatie onder jongeren hoger is dan landelijk. De participatie van allochtonen ligt lager dan landelijk. 5

7 4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Achterhoek en Nederland, Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %) (index; 1996=100) Achterhoek Achterhoek Nederland Nederland Totaal (absoluut) Mannen 58% 55% 56% 54% Vrouwen 42% 45% 44% 46% jaar 10% 12% 11% 12% jaar 19% 19% 22% 23% jaar 28% 22% 27% 23% jaar 29% 30% 25% 27% 55 jaar e.o 15% 17% 14% 15% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Achterhoek Nederland autochtoon 92% 82% allochtoon 8% 18% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van beroepsbevolking Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een afnemende potentiële beroepsbevolking stijgt de beroepsbevolking in Achterhoek licht de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Achterhoek uit personen. In 2010 daalt de beroepsbevolking nog, maar in de jaren erna is er weer sprake van een stijging, waardoor in 2015 de beroepsbevolking in Achterhoek uit personen bestaat. In totaal is dit een daling van 0,3%. Landelijk zal de beroepsbevolking tussen 2009 en 2015 ook blijven stijgen (ondanks een lichte daling in 2010) van ruim 7,8 miljoen personen naar ruim 8,1 miljoen in 2015, een stijging van 3,7%. In de beroepsbevolking is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Dat geldt zowel voor de Achterhoek als landelijk. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio weinig af van Nederland. Driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. In 2015 is er wel een kleine verschuiving te zien van de categorie naar 45-plus. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Achterhoek een kleiner aandeel allochtonen kent dan het landelijk gemiddelde. 6

8 5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Achterhoek, Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers) 40% % 0 0% % % Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo -60% Zorg en WJK Achterhoek Alle sectoren Achterhoek Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Achterhoek Nederland Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Achterhoek, 2009 Inkomende pendel Uitgaande pendel Regio van herkomst Regio van bestemming Midden-Gelderland 730 Midden-Gelderland Noordwest-Veluwe en 670 Noordwest-Veluwe Stedendriehoek en Stedendriehoek Twente 580 Twente Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Achterhoek is er in Zorg en WJK sprake van een negatief binnenlands pendelsaldo, dat na een toename in 2007 in de loop van de jaren stabiel is gebleven. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK Ongeveer inwoners van Achterhoek verlaat de regio om elders in de Zorg en WJK te gaan werken, terwijl mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo verlaten meer werknemers in de sector de regio. De populairste bestemmingen om vanuit Achterhoek in Zorg en WJK te gaan werken, zijn naburige regio s Midden-Gelderland, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek en Twente. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. Dan blijkt dat het binnenlands pendelsaldo in de zorg relatief gezien negatiever uitvalt dan in andere sectoren. De sector Zorg en WJK kent in Achterhoek een relatief kleinere inkomende binnenlandse pendel vergeleken met alle overige sectoren. Daarnaast is de uitgaande pendel in Zorg en WJK relatief gezien echter groter dan in andere sectoren. Hierdoor valt het binnenlands pendelsaldo in Zorg en WJK negatiever uit. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In Achterhoek werken mensen die in het buitenland wonen, daarvan komt slechts een zeer beperkt deel in Zorg en WJK terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in Zorg en WJK afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland. Aangenomen mag worden dat de buitenlandse pendel in Achterhoek voornamelijk vanuit Duitsland komt. 7

9 6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's Achterhoek Nederland Totaal NWW Totaal NWW Zorg en WJK Mannen 55% 52% Vrouwen 45% 48% jaar 9% 8% jaar 66% 70% > 55 jaar 25% 22% Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Achterhoek en Nederland, jaargemiddelde (in %) 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% < 1 jaar werkloos 58% 53% > 1 jaar werkloos 42% 47% Basisonderwijs 20% 28% VMBO 22% 21% HAVO/VWO 3% 4% Bron: UWV Werkbedrijf, CBS MBO 42% 31% HBO/Bachelor 11% 11% WO/Master 2% 4% Bron: UWV Werkbedrijf, CBS 0% Achterhoek Nederland Kenmerken werkloosheid Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Achterhoek mensen werkloos, daarvan was 55% man (landelijk 52%) en 25% van de NWW-ers was ouder dan 55 jaar (landelijk 22%), terwijl 9% nog geen 25 was (landelijk 8%). In Achterhoek had 42% van de NWW ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 45% was middelbaar opgeleid (landelijk 35%) en 13% was hoger opgeleid (landelijk 15%). Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaalmaatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Achterhoek staan daarom 260 niet-werkende werkzoekenden in Zorg en WJK ingeschreven. Recente ontwikkelingen werkloosheid De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-ww Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren. In Achterhoek ligt de werkloosheid structureel lager dan landelijk. Het gemiddelde NWW percentage was in ,3% in Achterhoek en 6,4% in Nederland. 8

10 7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Achterhoek en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009 Achterhoek Nederland Werkgelegenheid Zorg WJK Zorg % totale % totale % totale absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut In werknemers % % % In arbeidsvolume werknemers % % % In banen van werknemers % % % WJK % totale werkgelegenheid 2% 2% 2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Achterhoek en Verdeling werknemers naar branches, 2009 Nederland, (index; 2006=100) 108 Achterhoek 5% 3% 106 1% % 5% Ziekenhuizen 8% % GGZ Achterhoek Nederland Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Achterhoek naar branche, NL Gem. jaarlijkse groei (%) Branches (%) Ziekenhuizen ,9% 2,5% Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) ,5% 3,4% Gehandicaptenzorg ,2% 3,4% Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) ,8% 1,6% Zorg overig ,7% -0,6% Jeugdzorg ,1% 5,2% Kinderopvang ,0% 9,1% Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) ,9% -1,5% Totaal ,1% 2,2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 9 Gem. jaarlijkse groei % 49% 15% 11% 13% 6% 6% 13% Nederland 34% 15% 5% 22% 20% 4% 7% 14% 12% 10% Gehandicaptenzorg VVT Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang WMD

11 Karakteristieken van werknemers naar branche, Achterhoek, 2009 Branches Aantal werknemers 2009 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Ziekenhuizen ,69 40,9 13% 31% 84% GGZ 900 0,81 42,6 18% 28% 67% Gehandicaptenzorg ,63 39,6 12% 37% 86% VVT ,59 42,9 16% 22% 95% Zorg overig ,76 40,7 12% 33% 82% Jeugdzorg 300 0,85 39,0 9% 37% 66% Kinderopvang 900 0,56 34,5 7% 57% 98% WMD 500 0,68 40,5 17% 35% 72% Totaal Zorg en WJK Achterhoek ,63 41,4 14% 29% 89% Totaal alle sectoren Achterhoek ,77 39,4 17% 40% 60% Totaal Zorg en WJK Nederland ,67 40,6 15% 33% 84% Totaal alle sectoren Nederland ,79 39,0 16% 43% 59% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, (in %) 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Zelfstandigen Achterhoek Zelfstandigen Nederland Bron: SSB Zelfstandigen Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dat is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Achterhoek zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 18% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Net zoals landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Achterhoek toe in de periode Procentueel was de toename gemiddeld 1,1% per jaar. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er bijvoorbeeld in Achterhoek een groot verschil in werkgelegenheid in de branche WMD in de jaren 2006, 2007 en Het aantal werknemers neemt in 2007 af van 600 naar 400, om vervolgens in 2008 weer toe te nemen tot 600 werknemers. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in Achterhoek werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg. Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2%. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6% onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche op punten sterk af van het landelijk beeld. Zo neemt het aantal werknemers in de branche VVT in de Achterhoek af, terwijl deze sector landelijk juist toeneemt. In de Achterhoek nam het aantal werknemers, in de periode , in de branche kinderopvang sterk toe (gemiddeld met 32%). Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In de Achterhoek werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,63 werkweek tegenover 0,67 landelijk. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In de Achterhoek hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met respectievelijk 0,56 en 0,59. De gemiddelde leeftijd van werknemers in de sector Zorg en WJK is 41 jaar en 89 procent van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in de Achterhoek als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. In 2008 is het aandeel zelfstandigen in de Achterhoek groter dan in Nederland. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK. 10

12 8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Achterhoek en Nederland, 2009, absoluut en Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Achterhoek en Nederland, 2009 Achterhoek Nederland Achterhoek % instroom % instroom Zorg & WJK Absoluut Zorg & WJK V&V SAW Kwalificaties Absoluut Abs. % % V&V Zorghulp (niveau 1) 40 4% % BOL % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % BBL % % Verzorgende (niveau 3) % % HBO % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verpleegkundige (niveau 5) 59 6% % AG* Assisterenden (niveau 4) 46 5% % SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % % V&V SAW Zorg & WJK Nederland Zorg & WJK Overig Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 78 8% % Abs. % Abs. % Pedagogisch werker (niveau 4) 25 3% % BOL % % Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 11 1% 831 2% BBL % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) 29 3% 839 2% HBO % % Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2 0% 715 1% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 76 8% % Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 11 1% 708 1% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 62 6% % Totaal Zorg en WJK % % Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent Overig Abs. Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest zowel landelijk als in de regio ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (MBO+HBO). De populairste opleidingen op mboniveau in de Achterhoek zijn pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2), en verzorgende (niveau 3). In de Achterhoek is er een groot verschil in de relatieve instroom in BOL- en BBLopleidingen voor Zorg en WJK: 25% van alle BOL-leerlingen kiest voor een dergelijke opleiding en zo n 16% van de BBL ers maakt deze keuze. Landelijk zijn deze percentages respectievelijk 22 en 26. Ongeveer 14% van alle leerlingen in Achterhoek die instromen in het HBO, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. In de Achterhoek is de instroom binnen het HBO het grootst in sociaal pedagogische hulpverlening. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen is afgenomen. In totaal is de afname bijna 3% in de Achterhoek. De instroom in andere opleidingen is in deze periode wel toegenomen. Landelijk gezien is er sprake van een toename van de instroom in zowel opleidingen voor Zorg en WJK als alle overige opleidingen. Kenmerken instroom MBO De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Achterhoek ligt het aandeel mannen in zowel BOL als BBL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL als BBL-opleidingen lager dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Kenmerken instroom HBO In 2009 lag het aandeel mannen en 25-plussers dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau respectievelijk rond 19 en 24%. Hierin wijkt de regio slechts licht af van het landelijke beeld. In de Achterhoek wijkt het aandeel allochtonen in de hbo-instroom meer af van het Nederlands beeld. Ongeveer 10% van de instroom betrof in 2009 allochtonen, terwijl het Nederlandse gemiddelde op 23% lag. 11

13 Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Achterhoek en Nederland, (in %) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Achterhoek (in %) uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Achterhoek (in %) 2009, Nederland(in %) 30% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Achterhoek Totaal overige opleidingen Nederland Zorg en WJK Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

14 9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg & WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010, Achterhoek Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) ** ** ** ** ** ** Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 9% 12% 16% 20% Verzorgende (niveau 3) % 54% 7% 7% 42% Verpleegkundige (niveau 4) % 33% 13% 4% 16% Verpleegkundige (niveau 5) 221 n.v.t. n.v.t. 12% 7% 20% AG Assisterenden (niveau 4) % 13% 2% 18% 8% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 2% 9% 9% 5% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 7% 22% 9% 14% Pedagogisch werker (niveau 4) % 21% 20% 7% 22% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 38% 35% 7% 27% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 97 96% 4% 54% 18% 6% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) ** ** ** ** ** ** Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 302 n.v.t. n.v.t. 25% 6% 28% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 28 n.v.t. n.v.t. 39% 15% 12% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 176 n.v.t. n.v.t. 17% 12% 19% Totaal Zorg en WJK % 16% 16% 9% 20% Totaal overige opleidingen % 22% 64% 11% 16% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. ** Aantallen kleiner dan 10 worden niet weergegeven. Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010, Nederland Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) % 28% 8% 51% 37% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 17% 10% 40% 21% Verzorgende (niveau 3) % 61% 7% 20% 44% Verpleegkundige (niveau 4) % 41% 14% 14% 26% Verpleegkundige (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 13% 13% 21% AG Assisterenden (niveau 4) % 12% 4% 37% 17% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 14% 7% 30% 14% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 27% 22% 20% 26% Pedagogisch werker (niveau 4) % 29% 18% 19% 29% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 48% 24% 14% 40% Sociaal cultureel werker (niveau 4) % 6% 47% 47% 9% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) % 4% 26% 56% 14% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 23% 27% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 35% 30% 31% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 29% 28% Totaal Zorg en WJK % 21% 15% 26% 25% Totaal overige opleidingen % 17% 59% 25% 20% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. 13

15 Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Achterhoek (in %) 2010, Achterhoek (in %) 70% 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Deelnemers MBO Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn. In de Achterhoek volgen op mbo-niveau ruim deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 3), verpleegkundige (niveau 4) en helpende zorg en welzijn (niveau 2). In de Achterhoek volgen op hbo-niveau ruim 700 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding sociaal pedagogische hulpverlening. Kenmerken deelnemers In zowel de Achterhoek als landelijk nemen er relatief veel mannen deel aan de opleidingen sociaal cultureel werker en cultureel maatschappelijke vorming. In de Achterhoek hebben de opleidingen sociaal cultureel werker, assisterenden en helpende zorg en welzijn het hoogste aandeel allochtonen (tussen de 16 en 18%). Het aandeel 25-plussers is fors in de opleidingen verzorgende en sociaal pedagogische hulpverlening. In vergelijking met BOL-opleidingen, hebben BBLopleidingen een hoog aandeel 25-plussers (zie linksboven). Het aandeel allochtonen is duidelijk beperkter in BBL-opleidingen in de regio, terwijl het aandeel mannen licht groter is dan in BOL-opleidingen. Op hbo-niveau is het deel van de deelnemers dat man is groter dan op mboniveau. Het aandeel allochtonen is iets kleiner dan bij BOL-opleidingen, maar groter dan bij BBL-opleidingen. Het aandeel 25-plussers is groter dan bij BOLopleidingen, maar duidelijk kleiner dan bij BBL-opleidingen. 14

16 10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) SECTORRENDEMENT STUDIERENDEMENT Achterhoek Nederland Kwalificaties Gediplomeerden Rendement Rendement Gediplomeerden Rendement Rendement Achterhoek Nederland Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) V&V Zorghulp (niveau 1) 27 40% 0% % 2% 57% 71% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 7% % 5% 79% 77% Verzorgende (niveau 3) % 0% % 2% 69% 69% Verpleegkundige (niveau 4) 73 87% 0% % 1% 69% 65% Verpleegkundige (niveau 5) 20 90% 0% % 1% 70% 62% AG Assisterenden (niveau 4) 36 72% 0% % 0% 74% 72% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 60 28% 26% % 43% 70% 64% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 19 ** ** % 5% * * Pedagogisch werker (niveau 4) % 10% % 15% 68% 67% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 60 ** ** % 6% * * Sociaal cultureel werker (niveau 4) 20 15% 20% 869 7% 22% 40% 50% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 3 ** ** % 9% 53% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 28 53% 15% % 21% 64% 61% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) ** ** ** 471 7% 26% 75% 49% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 14 39% 21% % 33% 42% 57% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. **Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen. Sectorrendement Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Het sectorrendement is in de Achterhoek het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden van deze groep tussen de 86 en 90% werkzaam in de zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 72%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement (veel) lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding. Studierendement Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt in de Achterhoek gemiddeld 76% hun diploma (dit betreft een gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Dat is iets meer dan landelijk (75%). Het gemiddelde studierendement onder mbo-leerlingen SAW in de Achterhoek ligt gemiddeld op 66%. Op mbo-niveau 1 en 2 ligt het studierendement in de Achterhoek gemiddeld op 78% (landelijk 76%). Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 40 en 74% in de Achterhoek. Het studierendement is het laagst voor de opleiding sociaal cultureel werker. Over het algemeen is het rendement van BBL-opleidingen het hoogst. Het studierendement in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK wijkt enigszins af van dat in het mbo. In de Achterhoek haalt gemiddeld 61% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. Bij hbo verpleging ligt het rendement hoger dan bij de opleidingen gedrag en maatschappij. 15

17 16

18 11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Achterhoek en Nederland (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) Achterhoek Nederland Werkbeleving* Zorg (n=323 ) WJK (n=88 ) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,4 3,7 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,7 3,6 3,7 Inhoud & omstandigheden werk 4,1 4,3 4,1 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,6 3,7 3,5 3,7 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) ZKH GGZ GHZ VVT Zorg overig JZ KO WMD Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) (n=770) (n=805) (n=779) (n=765) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 3,4 3,3 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 3,7 3,7 3,8 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 4,2 4,1 4,3 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 3,3 3,8 3,5 3,9 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-vov personeel in Achterhoek Vertrekgeneigdheid VOV personeel in Achterhoek (in %) (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) VOV personeel Zorg (n=252) VOV personeel Welzijn (n=63) VOV personeel niet-vov personeel Werkbeleving* (n=317) (n=71) Ervaren werkdruk 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,1 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,5 3,8 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 WJK Zorg 2% 9% 10% 9% 23% 21% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Op zoek naar een andere baan Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil 17

19 12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Achterhoek (n= 22) Nederland (n= 1.000) Beheersing van de werkdruk 42% Beheersing van de werkdruk 27% Onder- of overkwalificatie van personeel 33% Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie 21% Vergrijzing van het personeel 29% Het aantrekken van (nieuw) personeel 20% Het aantrekken van (nieuw) personeel 22% Vergrijzing van het personeel 20% Inzetbaarheid van het personeel 17% Loonkosten 17% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Achterhoek en Nederland Achterhoek (n= 22) Nederland (n= ) Meest succesvol Aanpassen werktijden 21% Werkprocessen efficiënter vormgeven 15% 1 Door extra personeel aan te trekken 14% Door extra personeel aan te trekken 11% 2 Werkprocessen efficiënter vormgeven 13% Betere roostering 8% 3 Betere roostering 12% Werkdrukanalyse 4% - Flexibilisering werktijden 7% Coaching van leidinggevenden 3% 4 Geen maatregelen genomen 29% Geen maatregelen genomen 42% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Werknemers In juni 2011 gaven ruim 400 werknemers in de Achterhoek hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. Men is meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf, dit geldt voor zowel de Zorg als WJK. In de Zorgsector is men het minst tevreden over de ervaren werkdruk, terwijl men in de sector WJK er gelijke tevredenheid bestaat over de ervaren werkdruk, de ervaren zelfstandigheid en de waardering door de leidinggevende. In de Achterhoek zijn werknemers in WJK iets positiever over de ervaren werkdruk ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In de Achterhoek zijn er slechts kleine verschillen in werkbeleving tussen VOV-personeel en niet-vov personeel. Het VOV-personeel is iets minder positief over de ervaren zelfstandigheid en de inhoud en omstandigheden van het werk dan niet-vov personeel. Ongeveer 10% van het VOV-personeel in de Zorg in de Achterhoek geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage hoger, op 23%. In zowel Zorg als WJK is een groot deel van deze groep ook echt actief op zoek naar een andere baan. Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de Zorg is slechts 2% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage beduidend hoger op 9%. In de Achterhoek is het dreigende verlies voor de sector Zorg en WJK dus respectievelijk 2 en 9%. Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 22 werkgevers in de Achterhoek deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid wijkt in de Achterhoek enigszins af van het landelijk gemiddelde. Het nummer 1 knelpunt dat werkgevers in de Achterhoek ervaren is beheersing van de werkdruk. Landelijk is dit eveneens het nummer 1 knelpunt. Ook de mate waarin maatregelen genomen worden om diezelfde werkdruk te verminderen komt in de Achterhoek redelijk overeen met het landelijk beeld. De populairste maatregel om de werkdruk te verminderen is in de Achterhoek "aanpassen van werktijden". Landelijk is dit "werkprocessen efficiënter vormgeven". Opvallend genoeg geeft 29% van de werkgevers in de Achterhoek aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 42% aangeeft dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid is. Ook strookt dit niet met de ervaring van werknemers aangezien zij dit aspect relatief laag beoordelen. * De resultaten van het werkgeversonderzoek zijn op regionaal niveau niet representatief maar indicatief 18

20 13 Samenvattend overzicht De Achterhoek ontgroent en vergrijst. AANBOD De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit mensen in de Achterhoek. In de toekomst zal dit aantal afnemen. De potentiële beroepsbevolking in de Achterhoek daalt daarbij in een aanzienlijk hoger tempo dan in Nederland. In 2009 was de bruto participatiegraad in de Achterhoek 71% en daarmee gelijk aan het landelijk gemiddelde. De komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats. In 2009 ligt de arbeidsparticipatie van ouderen in Achterhoek lager dan landelijk. In 2009 is de participatie van jongeren gelijk aan het landelijk beeld, terwijl in 2015 de participatie onder jongeren hoger is dan landelijk. De participatie van allochtonen ligt lager dan landelijk. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in de Achterhoek uit personen. De komende jaren stijgt de beroepsbevolking in de Achterhoek licht, na een daling in Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. VRAAG In Achterhoek zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 18% van alle werknemers, dit is hoger dan het landelijk gemiddelde van 15%. De meeste mensen zijn werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg. In de periode nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in de Achterhoek toe met gemiddeld 1,1% per jaar. Landelijk nam de werkgelegenheid toe met ruim 2% per jaar. In de regio nam het aantal werknemers in de branche VVT af, terwijl deze sector landelijk juist toeneemt. Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Achterhoek werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,63 werkweek tegenover 0,67 landelijk. Regionaal gezien hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 89% van de werknemers is vrouw. In de Achterhoek is het aandeel jongeren (35-) in Zorg en WJK ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in de Achterhoek als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen. ONDERWIJS Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in de Achterhoek afgenomen met bijna 3%. Binnen Zorg en WJK kiezen de meeste leerlingen in Achterhoek voor de mboopleidingen pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2), en verzorgende (niveau 3). Binnen het HBO is de instroom in sociaal pedagogische hulpverlening het grootst. In Achterhoek ligt het aandeel man in zowel BOL als BBL-opleidingen iets hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt in zowel BOL als BBL-opleidingen lager dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Het sectorrendement ligt tussen de 86 en 90% voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3) in de Achterhoek. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 72%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. In de Achterhoek ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 76%, dat is iets meer dan landelijk (75%). Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 66% zijn diploma in de regio. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in de Achterhoek op 78%. In de Achterhoek haalt gemiddeld 61% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS Ruim 400 werknemers in Zorg en WJK hebben in de Achterhoek hun oordeel gegeven over werken in de sector. In zowel Zorg als WJK is men het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf. In de Zorgsector is men het minst tevreden over de ervaren werkdruk, terwijl men in de sector WJK er gelijke tevredenheid bestaat over de ervaren werkdruk, de ervaren zelfstandigheid en de waardering door de leidinggevende. In de Achterhoek zijn werknemers in WJK iets positiever over de ervaren werkdruk ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In de Achterhoek is VOV-personeel iets minder positief over de ervaren zelfstandigheid en de inhoud en omstandigheden van het werk dan niet-vov personeel. Ongeveer 10% van het VOV-personeel in de Zorg in de Achterhoek geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage beduidend hoger, op 23%. Van beide groepen is een groot deel actief op zoek naar een andere baan. In de Zorg is 2% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage op 9%. Het nummer één knelpunt dat 22 werkgevers uit de Achterhoek ervaren is beheersing van de werkdruk, dit is gelijk aan landelijk. De populairste maatregel om diezelfde werkdruk te verminderen is in de Achterhoek "aanpassen van werktijden". Landelijk is dit "werkprocessen efficiënter vormgeven". Opvallend genoeg geeft 29% van de werkgevers in de Achterhoek aan geen maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 42% aangeeft dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid is. 19