De bankierseed Een appèl op eigen verantwoordelijkheid

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De bankierseed Een appèl op eigen verantwoordelijkheid"

Transcriptie

1 Inzicht Relatiemagazine van de AFM, januari nr. 30 De bankierseed Een appèl op eigen verantwoordelijkheid Productontwikkeling Het perspectief van Rabobank en AFM Derivatentransacties Wat zijn de nieuwe regels? 1

2 14 14 inhoud Goed zeemanschap 4 Het van verleden tot heden fenomeen hypotheekrenteaftrek stamt al uit Het onderwerp neemt in het publieke debat op dit moment een prominente plaats in. Wat is de oorsprong van de hypotheekrente? Nu en dan staan regels maar in de weg. En nu en dan zijn er regels die dat erkennen. Neem het vaarregelement. Preciezer: artikel 1.05 van het reglement voor de binnenvaart. Het is van een verbluffende nuchterheid. Het zegt dat het reglement overboord moet als het nodig is. De schipper moet in het belang van de veiligheid of de goede orde van de scheepvaart, voor zover dit door de bijzondere omstandigheden waarin het schip of het samenstel zich bevindt is geboden, volgens goed zeemanschap afwijken van de bepalingen van dit reglement. Het is een vorm van zelfrelativering die ik wel mag. Waarom niet zo n bepaling in de Wet Financieel Toezicht? Goed zeemanschap als richtsnoer voor financiële dienstverleners. Rechts heeft voorrang en beroepsvaart gaat boven het spelevaren, maar niet als je op een midscheepse aanvaring aankoerst. Doe dan wat nodig is. Laat dan goed zeemanschap, in ons geval goed bankierschap, prevaleren. Een nieuw artikel 1-zoveel in de Wft. De financiële dienstverlener moet in het belang van de veiligheid van klanten of de goede orde van de financiële markt, voor zover dit door de bijzondere omstandigheden waarin de klant of de markt zich bevindt is geboden, volgens goed bankierschap afwijken van de bepalingen van deze wet. Dat is nog eens een open norm Zonder twijfel met wat haken en ogen. Maar wel één om wat over na te denken. Eéntje die welbeschouwd verder gaat dan de zorgplicht van banken of verzekeraars, verder dan het goed koopmansgebruik in de fiscaliteit, of verder dan het onvoorzichtig, onachtzaam of onoplettend rijgedrag dat in de Wegenverkeerswet verboden wordt. Eéntje die opdraagt zelf verantwoordelijkheid te nemen: zélfs als regels een andere kant op lijken te dwingen, zeker als ze tegenstrijdig worden, onuitvoerbaar zijn of niet passen bij omstandigheden. Niet ongetoetst natuurlijk. Wat goed bankierschap in omstandigheden vraagt, zal verantwoord moeten worden. Maar een regel die aanspoort zelf verantwoordelijkheid te nemen, dat is hoe dan ook een zinnige regel. Een regel die aanspoort om ook eens voorbij al die regels te kijken, dat is een regel die goede schippers en goed zeemanschap maakt. T ussen 1870 en 1914 staken Franse spaarders 20 miljard goudfranken zo n 60 miljard huidige euro s- Russische obligaties. Al 1906 waarschuwden Russische opstandelingen dat deze investeerders bij een staatsgreep naar hun geld konden fluiten. Toch bleven Franse bankiers de waardepapieren verkopen, want commissies waren riant. Nog tot de Eerste Wereldoorlog tuinden onwetende boeren op het platteland erin. Toen de Russen in 1918 met betalen stopten, raakten 1,6 miljoen Franse families gedupeerd. Nog altijd strijden kinderen en kleinkinderen voor compensatie. Dat illustreert hoe tergend langzaam vertrapt vertrouwen zich herstelt. Het zou een les kunnen zijn voor geldbranche van nu. Want ook veel Nederlanders voelen zich, na twee decennia provisiejagen door adviseurs, bedonderd en geplukt. Men verkocht ons miljoenen woekerpolissen en talloze inferieure woonlastenbeschermers. We lieten ons riskante, te dure beleggingsproducten aanraden wurgende hypotheekconstructies. Steeds meer mensen weten inmiddels dat onafhankelijk advies een eufemisme is voor uitgekookt verkoopverhaal. Het vertrouwen in geldbedrijven is dus belabberder dan ooit. Een jaarlijks onderzoek door Porter Novelli onder het publiekspanel van Independer toont dat banken qua vertrouwen een 5,2 scoren op een schaal van 1 tot 10. De verzekeraars krijgen een 4,6, terwijl assurantietussenpersonen de rij sluiten met een miserabele 4,4. En toch offreert de doorsnee tussenpersoon nog ijskoud voor een simpel hypotheekadvies, promoten bankadviseurs lustig hun dure huisbeleggingsfondsen en onnavolgbare gestructureerde producten, innen vermogensbeheerders inkomsten waar klant geen idee van heeft, en blijven woekerpolishouders woekerpolishouders. Het blijft namelijk kinderspel om de financieel onwetenden te neppen. De maatschappij betaalt het gelag in de vorm van verloren welvaart, vertrouwen en geluk. Het is een illusie te denken dat een adviseur, verzekeraar of bank de consument berouwvol gaat helpen zijn verloren geld en vertrouwen te herwinnen. We leven in een markteconomie, waarin elk bedrijf mag gaan voor maximale winst. Dat is prima als het gaat om brood, maar onacceptabel bij geld, want daar moeten burgers hun eten, drinken en onderdak van betalen. Daarom zou de overheid twee dingen moeten doen. Iedereen moet, op kosten van de geldbranche, recht krijgen op inzicht in zijn financiële situatie. De Britten doen het met de Money Advice Service ( In ons land staat de Geld Advies Dienst ( nl) in de steigers. Naast gratis hulp, moeten er standaard financiële adviezen uitrollen, wat de mensen veel advieskosten scheelt. Daarnaast zouden financiële consumentenproducten verplicht eenvoudig, goedkoop en flexibel moeten zijn. Hulde aan elk geldbedrijf dat zoiets durft te steunen. Want zoals Albert Einstein ongeveer zei: Elke dwaas kan dingen groter, complexer en risicovoller maken. Maar het vergt enig genie en veel moed- om het tegenovergestelde te doen. Gastcolumniste drs. ing. erica Verdegaal econoom en geldzaken-journalist. Ze schrijft columns voor o.a. NRC Handelsblad en de Consumentenbond, en becommentarieert geldkwesties op radio en tv. Gastcolumniste drs. ing. erica Verdegaal econoom en geldzaken-journalist. Ze schrijft columns voor o.a. NRC Handelsblad en de Consumentenbond, en becommentarieert geldkwesties op radio en tv. gastcolumn De adviseur van morgen Is gratis ussen 1870 en 1914 staken Franse spaarders 20 miljard goudfranken zo n 60 miljard huidige euro s- in Russische obligaties. Al in 1906 waarschuwden Russische opstandelingen dat deze investeerders bij een staatsgreep naar hun geld konden fluiten. Toch bleven Franse bankiers de waardepapieren verkopen, want de commissies waren riant. Nog tot de Eerste Wereldoorlog tuinden onwetende boeren op het platteland erin. Toen de Russen in 1918 met betalen stopten, raakten 1,6 miljoen Franse families gedupeerd. Nog altijd strijden kinderen en kleinkinderen voor compensatie. Dat illustreert hoe tergend langzaam vertrapt vertrouwen zich herstelt. Het zou een les kunnen zijn voor geldbranche van nu. Want ook veel Nederlanders voelen zich, na twee decennia provisiejagen door adviseurs, bedonderd en geplukt. Men verkocht ons miljoenen woekerpolissen en talloze inferieure woonlastenbeschermers. We lieten ons riskante, te dure beleggingsproducten aanraden en wurgende hypotheekconstructies. Steeds meer mensen weten inmiddels dat onafhankelijk advies een eufemisme is voor uitgekookt verkoopverhaal. Het vertrouwen in geldbedrijven is dus belabberder dan ooit. Een jaarlijks onderzoek door Porter Novelli onder het publiekspanel van Independer toont dat banken qua vertrouwen een 5,2 scoren op een schaal van 1 tot 10. De verzekeraars krijgen een 4,6, terwijl assurantietussenpersonen de rij sluiten met een miserabele 4,4. En toch offreert de doorsnee tussenpersoon nog ijskoud voor een simpel hypotheekadvies, promoten bankadviseurs lustig hun dure huisbeleggingsfondsen en onnavolgbare gestructureerde producten, innen vermogensbeheerders inkomsten waar klant geen idee van heeft, en blijven woekerpolishouders woekerpolishouders. Het blijft namelijk kinderspel om de financieel onwetenden te neppen. De maatschappij betaalt het gelag in de vorm van verloren welvaart, vertrouwen en geluk. Het is een illusie te denken dat een adviseur, verzekeraar of bank de consument berouwvol gaat helpen zijn verloren geld en vertrouwen te herwinnen. We leven in een markteconomie, waarin elk bedrijf mag gaan voor maximale winst. Dat is prima als het gaat om brood, maar onacceptabel bij geld, want daar moeten burgers hun eten, drinken en onderdak van betalen. Daarom zou de overheid twee dingen moeten doen. Iedereen moet, op kosten van de geldbranche, recht krijgen op inzicht in zijn financiële situatie. De Britten doen het met de Money Advice Service ( In ons land staat de Geld Advies Dienst ( nl) in de steigers. Naast gratis hulp, moeten er standaard financiële adviezen uitrollen, wat de mensen veel advieskosten scheelt. Daarnaast zouden financiële consumentenproducten verplicht eenvoudig, goedkoop en flexibel moeten zijn. Hulde aan elk geldbedrijf dat zoiets durft te steunen. Want T zoals Albert Einstein ongeveer zei: Elke dwaas kan dingen groter, complexer en risicovoller maken. Maar het vergt enig genie en veel moed- om het tegenovergestelde te doen. gastcolumn De adviseur van morgen Is gratis Dit overzicht biedt een kleine greep uit nieuwe wetten en regels die van kracht worden. Meer informatie is te vinden op de website van de AFM. 1 november januari januari 2013 Op 1 november 2012 treedt de eu-verordening voor short-selling van bepaalde financiële instrumenten (aandelen, staatsobligaties en credit defaut swaps) in de eu in werking. verordening short-selling investeringsverbod clustermunitie Dit verbod gaat gelden voor banken, institutionele beleggers en aanbieders van beleggingsproducten en wordt via de wet op het financieel toezicht (wft) geregeld. Het provisieverbod geldt voor hypotheken, betalingsbeschermers, overlijdensrisicoverzekeringen, individuele arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, uitvaartverzekeringen, dienstverlening onder het nationaal regime en overige complexe producten. provisieverbod bepaalde financiële producten europese derivatenwetgeving (emir) Vanaf januari 2013 treedt de Verordening voor OTC-derivaten, centrale tegenpartijen en transactieregisters (emir) in werking. aifm-richtlijn in werking Met de AiFM-richtlijn worden eisen gesteld aan beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen. vanaf 22 juli 2013 vanaf januari 2013 uitzonderingen De emir bevat onder meer regels voor het afwikkelen van derivaten door een centrale tegenpartij. Deze strenge eisen zijn bedoeld om het wederzijdse tegenpartijrisico te beheersen. Pensioenfondsen en niet-financiële instellingen die OTC-derivaten gebruiken om het risico te beperken dat uit hun kernactiviteiten voortvloeit (commerciële hedging), zijn uitgezonderd van de regels. alternatieve beleggingsinstelling een beheerder mag niet zonder vergunning een zogenoemde alternatieve beleggingsinstelling beheren of aanbieden aan professionele beleggers. Daarnaast geldt ook een vergunningplicht met aanvullende regels als er aangeboden wordt aan retail beleggers. Lees meer op pagina s 16 en 17. Door besluiten of wetgeving op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de tekst op het moment van publicatie niet langer actueel is. 15 Dit overzicht biedt een kleine greep uit nieuwe wetten en regels die van kracht worden. Meer informatie is te vinden op de website van de AFM. 1 november 2012 verordening short-selling Op 1 november 2012 treedt de eu-verordening voor short-selling van bepaalde financiële instrumenten (aandelen, staatsobligaties en credit defaut swaps) in de eu in werking. investeringsverbod clustermunitie Dit verbod gaat gelden voor banken, institutionele beleggers en aanbieders van beleggingsproducten en wordt via de wet op het financieel toezicht (wft) geregeld. provisieverbod bepaalde financiële producten Het provisieverbod geldt voor hypotheken, betalingsbeschermers, overlijdensrisicoverzekeringen, individuele arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, uitvaartverzekeringen, dienstverlening onder het nationaal regime en overige complexe producten. europese derivatenwetgeving (emir) Vanaf januari 2013 treedt de Verordening voor OTC-derivaten, centrale tegenpartijen en vanaf januari 2013 transactieregisters (emir) in werking. aifm-richtlijn in werking Met de AiFM-richtlijn worden eisen gesteld aan beheerders van alternatieve vanaf 22 juli 2013 beleggingsinstellingen. 1 januari januari 2013 uniforme regels Met deze Verordening zijn straks uniforme regels voor short selling in de eu van kracht. Hoewel de Verordening in november in werking treedt, kunnen bestaande nationale maatregelen tot juli 2013 van kracht blijven. uniforme regels Met deze Verordening zijn straks uniforme regels voor short selling de eu van kracht. Hoewel de Verordening in november in werking treedt, kunnen bestaande nationale maatregelen tot juli 2013 van kracht blijven. verbod investeren clustermunitie De AFM gaat toezichthouden op de naleving van het verbod op investeren in clustermunitie. Bij overtredingen kan de AFM boetes opleggen. rechtstreeks betalen financieel advies Vanaf volgend jaar betaalt de consument zijn financieel adviseur rechtstreeks voor bemiddeling en financieel advies voor de hiernaast genoemde financiële producten. De advies- en bemiddelingskosten worden niet langer opgenomen in de premie van het financiële product. uitzonderingen De emir bevat onder meer regels voor het afwikkelen van derivaten door een centrale tegenpartij. Deze strenge eisen zijn bedoeld om het wederzijdse tegenpartijrisico te beheersen. Pensioenfondsen en niet-financiële instellingen die OTC-derivaten gebruiken om het risico te beperken dat uit hun kernactiviteiten voortvloeit (commerciële hedging), zijn uitgezonderd van de regels. alternatieve beleggingsinstelling een beheerder mag niet zonder vergunning een zogenoemde alternatieve beleggingsinstelling beheren of aanbieden aan professionele beleggers. Daarnaast geldt ook een vergunningplicht met aanvullende regels als er aangeboden wordt aan retail beleggers. Lees meer op pagina s 16 en 17. Door besluiten of wetgeving op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de tekst op het moment van publicatie niet langer actueel is. 15 verbod investeren clustermunitie De AFM gaat toezichthouden op de naleving van het verbod op investeren in clustermunitie. Bij overtredingen kan de AFM boetes opleggen. rechtstreeks betalen financieel advies Vanaf volgend jaar betaalt de consument zijn financieel adviseur rechtstreeks voor bemiddeling en financieel advies voor de hiernaast genoemde financiële producten. De advies- en bemiddelingskosten worden niet langer opgenomen in de premie van het financiële product. verwacht 16 katern Wat zijn de plannen van de AFM in 2013? Waar verwacht legt de AFM haar accenten in het toezicht? En zijn er ook nieuwe aandachtsgebieden? Elk jaar in januari publiceert de AFM de agenda voor dat jaar. Ook de begroting is erin opgenomen. Het jaar 2013 telt negen toezichtthema s. 20 perspectief Per 1 januari 2013 is het toezicht op productontwikkeling gestart. Hoe gaat de markt om met deze verandering? Het perspectief van Rudi Kleijwegt, Directeur Toezicht bij Rabobank en Michiel Denkers, hoofd Toezichtgroepen Financiële Ondernemingen van de AFM. 24 monitor Meer dan 7000 financiële dienstverleners vulden eind 2012 een vragenlijst in over hun werkzaamheden: het self-assessment. Hoe hebben de financiële dienstverleners het self-assessement beoordeeld? En hoeveel tijd kostte het? Een overzicht in Monitor. 8 forum Het zou één van de oplossingen moeten zijn om het vertrouwen in de financiële sector terug te brengen: de bankierseed. Vanaf 1 januari 2013 moeten alle bestuurders (beleidsbepalers) en commissarissen zo n moreel-ethische verklaring afleggen. Maar gaat de eed of belofte helpen om het vertrouwen te herstellen? Tweede Kamerlid Eddy van Hijum, George Möller, voorzitter Raad van Toezicht AFM, en Ben Schellekens van de Consumentenbond geven hun visie. Ronald Gerritse, voorzitter AFM. Colofon: Hoofdredactie: Karin Stuut Redactie: Jantine Vos, Joep Knook, Kelly Pierik, Bas de Wit, Simone Meijer-Hulsen, Hendrien de Vries, Imre de Roo, Vivian Boumans Eindredactie: Imre de Roo, Hendrien de Vries Medewerking: Job Dijkstra, Paul van Dijk, Lieke Helleman, Manon Korthals, Gwenael Pover, Ellen Boelema, Sander van Leijenhorst, Rudmer van der Meulen, Maaike Stevens, Debbie van Steenpaal. Vormgeving: Kris Kras Design, Utrecht Illustratie omslag: Carolyn Ridsdale Fotografie: Karima el Ghalbzouri, Edith Paol en verder zaak x: Voor derivaten gelden nieuwe regels. Een fictieve casus geeft inzicht in de nieuwe EMIR-regels. 6 missie: Toezicht op accountantsorganisaties. Jan Gerbrand Oppenhuizen vertelt. 13 gastcolumn: Adviseur Maarten Koster over wederzijds respect en het vakgebied van de adviseur. 14 internationaal: Toezicht in de Verenigde Staten. Hoe is dat georganiseerd? 19 werkwijze: Put up or shut up. Hoe werkt deze nieuwe regeling? 26 best practice: De stap naar een nieuw businessmodel. Provisieverbod van start. 28 in contact: De AFM en social media

3 Hypotheekrenteaftrek op de schop Het fenomeen hypotheekrenteaftrek stamt al uit In dat jaar werd door de liberale minister van Financiën Nicolaas Pierson de inkomstenbelasting ingevoerd. Tot die tijd werden de belastingen geheven in de vorm van accijnzen op bijvoorbeeld zout, zeep en suiker. Iedereen betaalde evenveel belasting. Die vormde voor armere mensen daarom een veel zwaardere financiële last dan voor rijke mensen. Koningin-regentes Emma had al in de troonrede van 1891 gezegd dat de hervorming van het onbillijke belastingstelsel een dringende eisch der rechtvaardigheid was. Iedere Nederlander moest belasting gaan betalen over het inkomen dat hij verdiende, en daaronder viel ook zijn eigen huis. Wie een eigen huis had, zou dit kunnen verhuren en zo geld verdienen aan zijn woning, was de redenering. Als je zelf in je eigen huis woonde, huurde je eigenlijk van jezelf en spaarde zo elke maand een bedrag aan huur uit. De huurwaarde werd opgeteld bij het belastbaar inkomen. Destijds kwam er nogal wat kritiek van vooral welgestelde woningbezitters. Zij richtten een Vereeniging tot het Weigeren van Belastingbetaling op. Volgens een artikel in het Historisch Nieuwsblad zou dat ook een van de redenen zijn geweest waarom minister Pierson besloot dat iedereen de kosten om inkomen te verwerven mocht aftrekken van zijn belastbaar inkomen. Daaronder viel ook de rente die voor een hypotheek moest worden betaald, net zoals onderhoudskosten. van verleden tot heden De hypotheekrente is op dit moment volop onderwerp van het publieke debat. Grootschalig woningbezit is pas iets van na de Tweede Wereldoorlog. Nederland moest weer worden opgebouwd en daarvoor was kopen beter dan huren. Eigen woningbezit moest gestimuleerd worden en wel met de hulp van de overheid. In de jaren vijftig kwamen er allerlei (premie)regelingen voor bouwers en kopers. Ook werd in 1956 de hypotheekgarantie ingevoerd. In 1975 ontwikkelde minister Hans Gruyters juist voor starters een zeer gunstige premieregeling. De hypotheekrenteaftrek trok een steeds zwaardere wissel op de financiën van de overheid. In 2001 betaalden de huizenbezitters 5,1 miljard euro aan onder andere huurwaardeforfait en onroerendzaakbelasting. Zij kregen 7,3 miljard euro terug via de hypotheekrenteaftrek. Het kostte de overheid dus 2,2 miljard euro. In 2001 werden daarom de eerste maatregelen genomen om de aftrek te beperken. De hypotheekrente was niet langer aftrekbaar voor een consumptieve lening of een tweede huis en werd beperkt tot maximaal 30 jaar. Het kabinet Balkende II verplichtte kopers in 2004, via de bijleenregeling, de overwaarde van hun oude huis te investeren in hun nieuwe huis. En in 2013? Vanaf 1 januari mogen kopers alleen de rente opvoeren als ze hun lening gedurende de looptijd annuïtair en volledig (maandelijks een vast bedrag) aflossen. Ook voor bestaande hypotheken wordt de hypotheekrenteaftrek beperkt. Nu mag hypotheekrente tegen maximaal 52 procent worden afgetrokken, maar dat percentage wordt tussen 2014 en 2040 jaarlijks met 0,5 procent verlaagd. 5

4 zaak x Iedereen moet derivaten melden Toezichthouders krijgen wel veel meer zicht op de derivatenmarkt. ABC, een niet-financiële instelling, wil het risico van een verhoging van de rente op een lening afdekken. ABC betaalt namelijk een variabele rente die in de toekomst kan gaan stijgen. ABC gaat een renteswap aan met een bank voor de tijdsduur van de lening. De bank betaalt aan ABC de variabele rente en ABC betaalt in ruil daarvoor een vaste rente aan de bank. In zaak X een voorbeeld. de zaak: Per 16 augustus 2012 moeten dergelijke derivatentransacties volgens nieuwe Europese regels worden gemeld. In sommige gevallen moeten deze derivaten bovendien worden afgewikkeld door een zogenaamde centrale tegenpartij, die gespecialiseerd is in het beheersen van tegenpartijrisico s. De AFM houdt samen met DNB en de Europese toezichthouder ESMA toezicht. Volgens de nieuwe EMIR -regels moeten alle transacties in derivaten door beide partijen die daarbij betrokken zijn, worden gemeld aan een speciaal Europees register, een zogenaamde trade repository. Dit geldt dus niet alleen voor banken of andere financiële ondernemingen die deze producten meestal aanbieden, maar voor iedereen die een dergelijk derivaat aangaat. Beide partijen moeten bij het register een aantal details melden, zoals het type product, de looptijd en de waarde van de onderliggende lening. ABC moet zowel transacties in derivaten melden die zij heeft verricht via een beurs, als transacties die buiten de beurs om zijn afgesloten. ABC kan de swaps alleen melden bij een trade repository met een vergunning van ESMA. Bij het ingaan van de nieuwe regels is er nog geen enkele partij die zo n vergunning heeft. Zolang die er niet is, hoeft ABC haar derivaten daarom niet aan te melden. De verwachting is dat de eerste registers in de tweede helft van 2013 een vergunning krijgen. Drie maanden daarna zou ABC haar derivatentransacties daar wel moeten melden. Als er meer registers zijn, mag ABC zelf kiezen bij wie ze de melding doet. Na die drie maanden moeten de gegevens uiterlijk de werkdag na de uitvoering van de transactie, de afwikkeling daarvan, of een wijziging van een bestaand contract worden gemeld. ABC kan de meldingsactiviteit overigens ook uitbesteden aan een andere partij, zoals de bank met wie ABC de renteswap heeft afgesloten. Er moeten dan natuurlijk wel goede afspraken worden gemaakt, zodat transacties niet dubbel worden gemeld. het toezicht: De trade repository publiceert periodiek algemene informatie over de gegevens die bij haar zijn gemeld, om inzicht te geven aan de markt. Daarnaast zal zij gedetailleerde positie-informatie ter beschikking stellen aan de relevante toezichthouders. De meldingen van transacties voor EMIR hebben als doel informatie te verstrekken (aan toezichthouders) over het tegenpartijrisico in derivaten, een onderliggend instrument of een uitgever en/of tegenpartij. Op die manier worden systeemrisico s in derivaten inzichtelijk en mogelijk verminderd. Toezichthouders zullen straks niet in staat zijn om alle misstanden te voorkomen, maar krijgen wel veel meer zicht op de derivatenmarkt. En daar ontbrak het tot dusver grotendeels aan. Doordat bepaalde transacties via een centrale tegenpartij afgewikkeld gaan worden, kunnen in geval van een dreigend faillissement bovendien posities en onderpanden worden overgeheveld naar een andere partij. Partijen die derivaten hebben afgesloten worden zo beter beschermd en de afhankelijkheid van banken wordt verminderd. de uitkomst: De AFM kijkt of opvallende gegevens van meldingsplichtige partijen zoals ABC worden aangeleverd, bijvoorbeeld omdat ze in aantal of waarde veel groter zijn dan bij vergelijkbare partijen. De AFM kan dan onderzoeken of er sprake is van de het juist volgen van de regels die in EMIR staan. Daarnaast kan de AFM bekijken of er sprake is van opbouw van grote risico s in bepaalde derivaten of tegenpartijen. Als daartoe aanleiding is, en de AFM de juiste bevoegdheid heeft, kan de AFM gegevens delen met andere relevante toezichthouders die de situatie verder kunnen onderzoeken. emir Vanaf 1 januari 2013 gelden nieuwe regels voor derivaten. Deze zijn van toepassing op iedere partij bij een derivatentransactie, zowel financiële als niet-financiële. Veel van deze partijen vallen tot nu toe niet onder het toezicht van de AFM of DNB. De nieuwe regels zijn vastgelegd in de Europese verordening betreffende OTC-derivaten, centrale tegenpartijen en transactieregisters, ofwel de European Market Infrastructures Regulation (EMIR). Deze regels zijn verder uitgewerkt in zogenaamde technische standaarden van de Europese toezichthouder ESMA. afm thema 2013 Los van EMIR doet de AFM onderzoek naar dienstverlening aan niet-retailklanten. Dit vormt één van de AFM-thema s voor Recent is gebleken dat veel publieke en andere professionele beleggers bereid zijn om in complexe financiële producten te stappen. Daarbij is het de vraag of deze partijen in staat zijn de risico s daarvan te doorzien. De huidige wet- en regelgeving gaat er wel vanuit dat deze niet-retailklanten professioneel en deskundig genoeg zijn om de risico s in te kunnen schatten. Incidenten doen echter vermoeden dat deze aanname nader moet worden getoetst. Er is een groot verschil in de mate van professionaliteit onder professionele beleggers die deze producten hebben afgenomen. De focus van de verkennende analyse is om inzicht te krijgen in de markt, in de risico s dan wel problemen en in de gewenste rol van de AFM. *Namen van personen en instellingen in deze casus zijn fictief. 6 7

5 Brengt de bankierseed het vertrouwen terug? forum Moreel-ethische verklaring voor bestuurders en commissarissen Het zou één van de oplossingen moeten zijn om het vertrouwen in de financiële sector terug te brengen: de bankierseed. Vanaf 1 januari 2013 moeten alle Veranderingen moeten ook gedragen worden door de professionals zelf. bestuurders (beleidsbepalers) en commissarissen zo n moreel-ethische verklaring afleggen. Dit komt voort uit de Code Banken, waar zij ook haar naam aan te danken heeft. Maar gaat de eed of belofte helpen om het vertrouwen te herstellen? Wat voegt hij toe? Voor de huidige minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, is het in elk geval duidelijk dat je de wezenlijke gedrags- en cultuurverandering, die nodig is om het vertrouwen terug te brengen, niet alleen met regelgeving bereikt. Zo n verandering kent ook een sterke morele dimensie, schreef hij in een brief aan de Tweede Kamer. CDA-Tweede Kamerlid Eddy van Hijum beaamt dat. Een bankierseed kan bijdragen aan een cultuur waarin de dienstbaarheid aan de samenleving en de economie weer centraal staan, vindt hij. Het is een manier om elkaar binnen organisaties en de sector aan hoge professionele standaarden te houden. Niet alle dilemma s die zich voordoen rond de dagelijkse dienstverlening over ingewikkelde financiële producten zijn in regels te vangen, erkent hij. Ik hoop dat de bankierseed een impuls geeft aan morele zelfreflectie bij het handelen van professionals. ethiek Dat dat hard nodig is, weet ook George Möller. De voormalige Euronext- en Robeco-baas, op dit moment voorzitter van de Raad van Toezicht van de AFM, schreef het boek Waardenloos, banking on ethics. Daarin stelt hij dat de crisis in de financiële markten pas ophoudt als het beest in de mens is bedwongen. De moreel-ethische verklaring is een begin, maar het effect ervan kan niet één op één worden vergeleken met de eed of belofte in andere 8 9

6 Eddy van Hijum, Tweede Kamerlid voor het CDA sinds 2003, woordvoerder Financiën. Een bankierseed alleen is zeker niet voldoende om het vertrouwen te herstellen. sectoren, vindt Möller. Via mijn dochter heb ik gezien hoe het in de medische wereld is. Als je daar tijdens je opleiding het vak ethiek niet haalt, dan mag je niet door. Ethiek is daar geen bijvak, zoals bij de studie economie, maar een hoofdvak waar je een voldoende voor móet halen. Iets dergelijks zou in de financiële wereld toegepast moeten worden. Uiteindelijk draait het, net als bij andere partijen, om het gedrag van de bankier, niet om zijn ooit uitgesproken bedoelingen, zegt Ben Schellekens van de Consumentenbond. Consumenten kiezen een bank waarin ze vertrouwen hebben. Dan ontstaat een wederzijdse afhankelijkheid. Daarom is het van groot belang dat de bank dat vertrouwen waar maakt. Als het goed is, wás elke bankmedewerker zich al steeds bewust van die opdracht. Het afleggen van een bankierseed kan bijdragen aan dat bewustzijn, denkt hij. Je zou kunnen zeggen: de bankierseed is onnodig als het toezicht functioneert, maar ieder greintje extra bewustzijn is meegenomen. klantcontact Niet alleen besteden economiestudenten in hun studie vooralsnog beperkt aandacht aan ethiek, ook is de financiële sector op nog een belangrijk punt wezenlijk anders dan andere sectoren. In de financiële sector lijkt de band tussen dienstverlening en de klant ernstig verzwakt, constateert Möller. Elke dag weer ziet de bakker zijn klant in de winkel. De loodgieter weet wanneer het werk dat hij levert niet goed is. De arts kijkt zijn patiënt in de ogen en leest daarin de hoop beter te worden. Maar de financiële wereld is anoniem en abstract. De grootschaligheid van de financiële sector is een groot nadeel. De keten tussen oorzaak en gevolg in de financiële wereld is, gemeten in de dimensies tijd en afstand, lang, betoogt Möller. Dat beïnvloedt de mogelijkheid om gedrag, dat onder de morele maat is, te corrigeren. Een ondeugdelijk product gemaakt in de Verenigde Staten wordt verkocht in Europa. Een verkeerd pensioenproduct ontploft pas jaren later. Alles gebeurt bovendien via een scherm in plaats van via de portemonnee. Een klein foutje op zo n scherm kan zeer grote gevolgen hebben - basispunten worden tientallen miljoenen, centen worden miljarden. Maar ons morele systeem kan dat niet aan. bedrijven zelf verantwoordelijk De bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de procedure rond het afleggen van de eed en moeten er voor zorgen dat hun medewerkers deze afleggen en naleven (zie voor de aanpak van ING het kader). De AFM en DNB zien erop toe of de eed of belofte ook wordt afgelegd, ondertekend en nageleefd. Voor bestuurders en leden van toezichthoudende organen binnen een bedrijf, wordt het afleggen van de moreel ethische verklaring gekoppeld aan de geschiktheidstoets. Dat betekent onder meer dat het niet afleggen van de verklaring (of het zich daar niet aan houden) voor bestuurders en (interne) toezichthouders ook persoonlijke consequenties kan hebben voor hun geschiktheid. De bankierseed doet een appèl op de eigen verantwoordelijkheid. Dat zal alleen gaan werken als men ook eigen verantwoordelijkheid kan nemen, tekent Möller aan. Van Hijum: Een bankierseed alleen is zeker niet voldoende om het vertrouwen te herstellen. De wettelijke eisen zijn inmiddels flink opgeschroefd om te voorkomen dat risico s in de toekomst opnieuw worden afgewenteld op de belastingbetaler. Het toezicht is aangescherpt. En ook de zorgplicht van de sector ten opzichte van de klant is steviger verankerd. Maar veranderingen moeten uiteindelijk ook gedragen worden door de professionals zelf. Zij zijn uiteindelijk de belangrijkste dragers en hoeders van de nieuwe moraal in de financiële sector. Maar ethiek is niet statisch; de wereld verandert in snel tempo en financiële producten en diensten veranderen mee. opleiding Zowel in opleidingen als bij financiële instellingen zelf moet financiële ethiek meer aandacht krijgen, vindt Tweede Kamerlid van Hijum. De meeste mensen die in de financiële sector werken worden niet opgeleid om moreel gedrag te vertonen, geeft veteraan Möller toe. Er is bij opleiding weinig aandacht voor ethische dilemma s. Iemand moet een dilemma herkennen en weten hoe te handelen als je vindt dat iets moreel verkeerd zit binnen een bedrijf. Dat wil overigens niet zeggen dat de sector amoreel is, maar correctiemechanismen ontbreken. Die moeten terug worden bankverzekeraar ing In de afgelopen jaren hebben de banken stappen gezet in het meer centraal stellen van het klantbelang. De monitoring commissie voor de Code Banken heeft dat onlangs nog eens bevestigd. Bij ING hebben we dat onder meer verankerd in onze basisprincipes met betrekking tot klanten, onze zogenoemde Customer Golden Rules. Onze Business Principles, de leidraad voor het gedrag voor alle medewerkers, zijn door het hele senior management persoonlijk onderschreven. Maar we beseffen dat het verbeteren een al maar voortgaand proces is. In de dagelijkse praktijk gebruiken we bijvoorbeeld steeds meer feedback van klanten voor het aanpassen van processen, zoals we met de Net Promoter Score doen. Maar ook een meer formele actie, zoals het afleggen van de bankierseed past bij ons commitment om de klant centraal te stellen. Wij hebben daarom in de afgelopen periode al concrete ideeën gevormd over hoe we de eed kunnen invoeren. Zodra duidelijk is wat de precieze eisen zijn, gaan we daar mee verder. George Möller, voorzitter Raad van Toezicht AFM, ruim 40 jaar ervaring in de financiële sector. De meeste mensen die in de financiële sector werken worden niet opgeleid om moreel gedrag te vertonen

7 missie Jan Gerbrand Oppenhuizen (44) Senior Toezichthouder, Toezicht Accountantsorganisaties Ben Schellekens, Campagneleider financiële sector Betalingsverkeer en Pensioenen van de Consumentenbond. gebracht. De eed of belofte kan alleen effectief zijn als de andere institutionele argumenten ook worden geadresseerd. Van Hijum vindt het zinvol om na te denken over de vraag, hoe de reflectie op morele kwesties kan worden geïnstitutionaliseerd. Zelfregulering via tuchtrecht heeft daarbij mijn voorkeur boven afdwingen van regels door de overheid. De minister van Financiën voert op ons verzoek een onderzoek uit naar de mogelijkheid om tuchtrecht breder in te voeren. Een scherp toezicht - onder meer door AFM en DNB - is het sluitstuk van de aanpak. Maar ook het toezicht zou zich in de eerste plaats moeten richten op het bevorderen van compliance aan normen en professionele standaarden. Werkte als accountant bij KPMG, ING en SNSREAAL. Minister van Financiën Dijsselbloem bekijkt momenteel welke sancties hij wil verbinden aan het niet naleven van de eed en of die uitgebreid wordt naar meer medewerkers in de sector. Voorjaar 2013 komt hij met een wetsvoorstel voor een totaalpakket aan maatregelen rond de eed of belofte. Gedreven om kwaliteit vak te verbeteren Uiteindelijk draait het om het gedrag van de bankier, niet om zijn ooit uitgesproken bedoelingen. 12 wat houdt de moreel-ethische verklaring in? De onderneming moet over procedures en maatregelen beschikken om de naleving van de bankierseed te borgen. Daarnaast zijn inhoudelijke eisen gesteld aan de verklaring. Deze gaan over: a. het integer en zorgvuldig uitoefenen van de functie; b. het maken van een zorgvuldige afweging tussen belangen van partijen die bij de onderneming betrokken zijn, in het bijzonder die van de klanten en de maatschappij; c. het centraal stellen van het belang van de klant; d. het naleven van wetten, reglementen en gedragscodes; e. het behouden en bevorderen van het vertrouwen in de financiële sector. De verklaring moet schriftelijk worden afgelegd en worden getekend, in het bijzijn van een beleidsbepaler en een andere vertegenwoordiger van de onderneming. Als een hoger geplaatste ontbreekt (bijvoorbeeld bij een kleine financiële dienstverlener), mag een lagere medewerker bij het afleggen van de eed of gelofte aanwezig zijn. waar komt je passie voor het vak vandaan? Ik ben op mijn 18e bij KPMG begonnen. Daar leerde ik iedere dag opnieuw. Al snel krijg je daarbij te maken met de wereld achter de cijfers. Als internal auditor heb ik mij verder kunnen ontwikkelen en zo kunnen bijdragen aan de verhoging van de kwaliteit van de financiële stukken en bedrijfsprocessen. Accountancy vraagt naast inzicht in financiële gegevens en processen ook veel van je communicatieve vaardigheden. De manier waarop je feiten presenteert heeft veel invloed of je boodschap ook wordt overgenomen. wat maakt dat je nu al enige tijd werkt voor de afm? Bij de AFM heb ik tijd om inhoudelijk met mijn vak bezig te zijn. Zowel op kantoor als tijdens onderzoek bij accountantskantoren is dat nu dagelijkse kost. Samen met mijn collega s streef ik ernaar om de kwaliteit van het vak te verbeteren. Niet om een formeel regeltje te handhaven, maar juist om te zorgen dat accountants inhoudelijk beter werk afleveren. waar liggen volgens jou de uitdagingen? Het omhoog brengen van die kwaliteit is onze uitdaging. Dat doen we door helder te maken waar het probleem zit. We komen in onze controles regelmatig dossiers tegen die niet voldoen aan de eisen die hieraan gesteld worden. Dat moet veranderen. De afgelopen jaren is de druk op de accountant door bijvoorbeeld lagere budgetten, maar ook de complexiteit van onderwerpen toegenomen. Denk bijvoorbeeld aan derivaten. De accountant moet manieren vinden om de kwaliteit die de maatschappij van hem verwacht te blijven leveren. Daar kunnen wij als AFM ons steentje aan bijdragen. Maar uiteindelijk moet het komen vanuit de markt en de beroepsorganisaties. Meer lezen over werken bij de AFM? Ga naar 13

8 gastcolumn verwacht Met alle respect Gastcolumnist Maarten Koster is adviseur en houdt van procesoptimalisatie in financiële dienstverlening. Motto: Vooruitdenken scheelt een heleboel nadenken. Wat kan de AFM doen om de samenwerking met adviseurs te verbeteren? Met deze vraag werden groepjes adviseurs aan het werk gezet. Een seminar met een heuse hashtag, want de AFM verbindt ook graag op Twitter. Verbinding is goed, maar samenwerking? Met een toezichthouder werk je niet samen. Een toezichthouder houdt toezicht, een adviseur adviseert. En als het moet communiceren de twee met elkaar. Liefst op basis van wederzijds respect. Dat een toezichthouder in voorkomende gevallen wat minder respect voor een adviseur heeft, dat kan ik mij voorstellen, maar een autoriteit toont dat natuurlijk niet. Een autoriteit hoeft niet autoritair te zijn. In elk geval niet in de primaire benadering. Daarin heeft de AFM een grote verandering ondergaan. Je zou het een charme offensief kunnen noemen. Dat suggereert iets tijdelijks, terwijl ik denk dat het een bewuste koerswijziging is onder het motto met stroop vang je meer vliegen dan met azijn. Dat moet ook weer niet te ver doorschieten, dacht ik bij samenwerking. De AFM moet niet one of the guys (m/v) worden. De communicatie verbetert merkbaar, maar hoe zit het nou met dat wederzijds respect? Van het respect van de AFM voor de adviseur blijkt steeds meer. Maar hoe is dat andersom? De AFM doet het niet snel goed. De wetgever heeft open normen gesteld en menig adviseur worstelt daarmee. Als de AFM daarom met leidraden komt, is dat weer betuttelend. Menigeen denkt dat als het anders gaat, je dan een boete krijgt bij controle. Er heerst angst en dat zou niet nodig moeten zijn, als je ook na jaren het gegeven advies tegenover je cliënt kunt verantwoorden. Ook daar heb je een dossier voor nodig. Dat was voor de Wft al zo. Die leidraden bieden nuttige houvast. Je kunt er tips uithalen. Doe je het anders, maar volgens jou net zo goed? Prima! Een beetje zelfvertrouwen is bij de adviseur die z n vak bijhoudt wel op z n plaats. Het bijhouden van het vak moest een goed adviseur ook altijd al. Nu ook wettelijk verplicht. Dat is goed. Het weert het type adviseurs dat de vorige gastcolumnist Erica Verdegaal (Inzicht nr. 29 red.) bedoelde. En nodig of niet, ook het provisieverbod zal zijn nut bewijzen. Niet dat de adviseur gratis wordt, maar als ik door een aantal ook door mij niet begrepen opmerkingen van Erica Verdegaal heenkijk, zie ik advies eenvoudiger worden en dus goedkoper. In dank aanvaard door een bezuinigende overheid, blijken banken in staat eenheidsworst in eigenwoningleningen wettelijk te verankeren. Niet toevallig gevolgd door nieuwe adviestarieven van de ideegevende bank. Mijn advies, met alle respect: kijk alleen achterom om te leren en kijk daarna weer snel vooruit. Ver vooruit. Dit overzicht biedt een kleine greep uit nieuwe wetten en regels die (gaan) gelden. Meer informatie is te vinden op de website van de AFM. 1 januari 2013 provisieverbod bepaalde financiële producten Het provisieverbod geldt voor hypotheken, betalingsbeschermers, overlijdensrisicoverzekeringen, individuele arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, uitvaartverzekeringen, dienstverlening onder het nationaal regime en overige complexe producten. Vanaf januari 2013 europese derivatenwetgeving (emir) Vanaf dit jaar is de Verordening voor OTCderivaten, centrale tegenpartijen en transactieregisters (EMIR) van kracht. Vanaf januari 2013 bankierseed Alle bestuurders (beleidsbepalers) en commissarissen van alle financiële ondernemingen moeten een eed of belofte afleggen. De verklaring moet schriftelijk worden afgelegd en getekend, in het bijzijn van een beleidsbepaler en een andere vertegenwoordiger van de onderneming. Vanaf juli 2013 dienstverleningsdocument Vanaf 1 juli 2013 wordt het nieuwe dienstverleningsdocument (DVD) ingevoerd. Vanaf die datum geldt de verplichting om een gestandaardiseerd DVD aan consumenten voor te leggen. Vanaf 22 juli 2013 aifm-richtlijn in werking Met de AIFM-richtlijn worden eisen gesteld aan beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen. rechtstreeks betalen financieel advies Vanaf dit jaar betaalt de consument zijn financiële adviseur rechtstreeks voor bemiddeling en financieel advies voor de hiernaast genoemde financiële producten. De advies- en bemiddelingskosten worden niet langer opgenomen in de premie van het financiële product. uitzonderingen De EMIR bevat onder meer regels voor het afwikkelen van derivaten door een centrale tegenpartij. Deze strenge eisen zijn bedoeld om het wederzijdse tegenpartijrisico te beheersen. Pensioenfondsen en niet-financiële instellingen die OTC-derivaten gebruiken om het risico te beperken dat uit hun kernactiviteiten voortvloeit (commerciële hedging), zijn uitgezonderd van de regels. Meer informatie op pagina zes. verantwoordelijk Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de procedure rond het afleggen van de eed en moeten ervoor zorgen dat bestuurders (beleidsbepalers) en commissarissen deze afleggen (en naleven). De AFM en DNB zien erop toe of de eed of belofte ook wordt afgelegd, ondertekend en nageleefd. Meer informatie op pagina 8 inzicht De consument heeft met dit document inzicht in de aard en reikwijdte van de aangeboden dienstverlening en de beloning die hier tegenover staat. Consumenten kunnen zo dienstverlening en prijzen van financiële adviseurs met elkaar en met die van banken en verzekeraars vergelijken. alternatieve beleggingsinstelling Een beheerder mag niet zonder vergunning een zogenoemde alternatieve beleggingsinstelling beheren of aanbieden aan professionele beleggers. Daarnaast geldt ook een vergunningplicht met aanvullende regels als er aangeboden wordt aan retail beleggers. 14 Door besluiten of wetgeving op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de tekst op het moment van publicatie niet langer actueel is. 15

9 uitgelicht nieuwe accenten in agenda 2013 Ook in het komend jaar stimuleert de AFM dat aanbieders van financiële producten het belang van de klant centraal stellen. En zo keren meer toezichtthema s terug in de agenda Maar er zijn ook nieuwe accenten. De AFM besteedt dit jaar bijvoorbeeld extra aandacht aan professionele klanten van financiële ondernemingen. de toezichtthema s in 2013 Productaanbieders stellen het belang van de klant centraal Kwaliteit van financiële dienstverlening wordt beter Vermogensopbouwproducten en de advisering daarover worden verbeterd Niet-retail klanten krijgen een passende dienst verlening van financiële ondernemingen Pensioenen worden transparant en passend De kwaliteit van governance, verslaggeving en accountantscontrole gaat omhoog De effectenmarkten functioneren eerlijk en efficiënt en de infrastructuur blijft bestendig Gedragstoezicht draagt bij aan stabiliteit van het financiële stelsel Bedreigingen van de integriteit van de financiële sector worden effectief aangepakt Eén van de principes in financiële regelgeving is dat er een verschil bestaat tussen professionele en niet-professionele retailklanten. Of het nu gaat om financiële adviezen of om beleggingsproducten, de wetgever beschermt consumenten en particuliere beleggers meer dan professionele partijen. Deze zakelijke klanten worden beter in staat geacht om voor zichzelf op te komen, luidt de redenering. Maar, professionele partijen zijn bijvoorbeeld niet per se professioneel in beleggen. Denk aan de maatschappelijke onrust die ontstond over Vestia. Deze woningcorporatie bleek zich te hebben begeven in risicovolle transacties in derivaten en kreeg te kampen met een groot liquiditeitstekort. De huidige wet- en regelgeving gaat ervan uit dat niet-retailklanten in staat zijn de risico s volledig te doorzien, schrijft de AFM in de agenda Echter, incidenten doen vermoeden dat deze aanname nader moet worden getoetst. Het gaat dan bijvoorbeeld om semi-publieke sectoren als woningcorporaties, zorg en onderwijs. Het is ook de vraag of van het midden- en kleinbedrijf kan worden gevraagd dat zij van alle markten thuis is, ook van de financiële markt. In 2012 was er al een onderzoek van de AFM naar de controle van woningcorporaties door de vier grootste accountantsorganisaties. De grootste vier accountantsorganisaties hebben verhoogde aandacht voor de kwaliteit van de jaarrekeningcontrole, constateerde de AFM in december en sprak daarbij de verwachting uit dat de accountantsorganisaties de ingezette kwaliteitsmaatregelen ook toepassen bij andere wettelijke controles in zowel de private als publieke sector. Daarnaast vraagt de AFM aandacht voor toepassing hiervan bij controles binnen andere publieke en semi-publieke sectoren, zoals bij de controles van onderwijs- en zorginstellingen. Uit de plannen blijkt dat de AFM dit jaar een algemene analyse publiceert van de dienstverlening aan bepaalde professionele klanten. Dit moet ook een antwoord geven op de vraag welke rol zij zelf zou kunnen of moeten vervullen in dit deel van de markt. Er zijn daarbij verschillende invalshoeken mogelijk. De AFM houdt bijvoorbeeld toezicht op accountantsorganisaties, die (wettelijke) controles verrichten, ook in de semi-publieke sector. Ook wordt gekeken naar de rol van banken die producten aanbieden, en van adviseurs die professionele partijen terzijde staan. stabiliteit In de agenda voor 2013 valt ook het woord stabiliteit. De AFM krijgt daarover af en toe de vraag of dat niet veel meer op het terrein van de Nederlandsche Bank ligt. De AFM is toch een gedrags- en niet een prudentiele toezichthouder? De AFM is ervan overtuigd dat juist gedragsaspecten hierbij niet vergeten moeten worden. Gedragstoezicht draagt bij aan stabiliteit van het financiele stelsel, luidt de titel van een thema in Het thema spitst zich onder meer toe op het functioneren van wholesale markten, waaronder die voor derivaten en gestructureerde producten. Ook heeft de AFM in dit verband aandacht voor het zogenaamde schaduwbankieren en securities lending, het uitlenen van effecten. Het is de bedoeling dat de wettelijke taakopdracht van de AFM wordt aangepast, zodat wettelijk is vastgelegd dat ook gedragstoezicht hoort bij te dragen aan de bevordering van financiële stabiliteit. De AFM werkt binnen het model van Twin Peaks nauw samen met DNB. Ook neemt zij deel aan het onlangs opgerichte financieel stabiliteitscomité. Behalve AFM en DNB maakt ook het ministerie van Financiën onderdeel uit van dit samenwerkingsverband, dat zich richt op de stabiliteit van het financiële stelsel en de daarvoor relevante macro-economische ontwikkelingen risico s De Agenda 2013, waarin ook de begroting is opgenomen, telt in totaal negen toezichtthema s. De thema s komen voort uit een analyse van risico s en problemen. De plannen zijn aangepast naar aanleiding van marktontwikkelingen en ervaringen. Ook is de ordening wat veranderd. Zo worden vraagstukken rond ondernemingsbestuur, accountancy en jaarverslaggeving nu samengebracht in een thema. De ministers van Financiën en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben ingestemd met de begroting van de AFM. De plannen zijn ook besproken met het Adviserend Panel van de AFM, dat bestaat uit vertegenwoordigende organisaties. Nieuw was dat in september al een voorlopige versie van de plannen werd gepubliceerd. Via Twitter en kwamen toen verschillende opmerkingen binnen. Die zijn gebruikt bij het vaststellen van de definitieve plannen. Zo werd gesuggereerd betrokken consumenten te informeren als het aan hen gegeven advies niet aan de wettelijke eisen blijkt te hebben voldaan. De AFM onderzoekt dit jaar of aan deze wens tegemoet kan worden gekomen Geïnteresseerd in de Agenda 2013? Ga naar

10 selectie internationaal AFM-bestuurslid Theodor Kockelkoren tijdens de uitreiking van Financieel Product van 2012, over producten toezicht. Toezicht op productontwikkeling stelt ons in staat om sneller een probleem met minder inspanning onschadelijk te maken. Immers, in plaats van in te grijpen nadat matige of slechte adviezen aan consumenten gegeven zijn, kunnen we ingrijpen als een slecht of matig product op de markt is verschenen. Het toezicht in de Verenigde Staten heeft veel weg van een bont gekleurde lappendeken. De Amerikanen heb ben het financiële toezicht namelijk, anders dan in Nederland, opgedeeld per sector en sub-sector. De VS kennen bijvoorbeeld meerdere organisaties die toezicht houden op de verschillende onderdelen van banken. Dat zijn onder andere de Federal Reserve, de Federal Deposit Insurance Company en de Office of the Comptroller of the Currency, een toezichthouder voor de futures en opties (de Commodities Futures Trading Commission), een toezichthouder die opkomt voor consumenten (de Consumer Financial Protection Bureau), een organisatie voor toezicht op municipal bonds (de Municipal Securities Rulemaking Board) en een toezichthouder voor de brokers en dealers (FINRA). Vooral grote ondernemingen, zoals investment banks of bank holding companies, hebben vaak met wel vijf of zes toezichthouders te maken. Grote ondernemingen hebben vaak met wel vijf of zes toezicht houders te maken. verkleving Verkleving is het fenomeen dat een toezichthouder langzamerhand de wereld door de ogen gaat zien van de populatie waar hij toezicht op houdt. Het is een welhaast natuurlijk fenomeen. Toezichthouders hebben continu veel contact met de onder toezicht staande instellingen. Zij hebben typisch veel minder vaak direct contact met de belanghebbenden die bij uitstek baat hebben bij effectief toezicht, zoals de gewone burger. Zodoende lopen ze het gevaar in de voortdurende gevoerde gesprekken met de instellingen steeds een stukje op te schuiven naar het wereldbeeld van de sector. Het is bij uitstek een voorbeeld van een risico dat zich langzaam opdringt. Als de toezichthouder er niet alert op is, loopt het met hem af zoals met de kikker in de steeds warmer wordende pan met water. statelijk en federaal In Amerika is er naast het toezicht per sector ook nog de verdeling tussen statelijk en federaal toezicht. Grofweg kijken de afzonderlijke staten naar de verzekeraars terwijl de federale overheid de futures en opties in de gaten houdt. Voor de effecten industrie en (het toezicht op) de banken is er echter een mix van statelijk en federaal toezicht. Toezicht in Amerika AFM-bestuurslid Theodor Kockelkoren, op het Banking & Finance Risk Congres. AFM-bestuurslid Harman Korte tijdens het jubileumcongres van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK). Onderzoek wijst uit dat de mythe dat je pensioen 70% van je laatstverdiende brutoloon zal bedragen hardnekkig is. En dat terwijl we in het regeerakkoord lezen dat 70% van het gemiddeld verdiende brutoloon de algemeen aanvaarde maatschappelijke norm is. Deskundigen onder ons weten hoe groot het verschil kan worden tussen de mythe en deze norm, vooral als de indexatie van de pensioenaanspraken in de opbouwfase onvolledig is. De Verenigde Staten zijn een samenleving waar veel wordt geregistreerd. regels, formulieren en bureaucratie De Verenigde Staten zijn een samenleving waar veel wordt geregistreerd. Dit geldt zeker ook voor financiële ondernemingen en de personen werkzaam bij deze ondernemingen. Voor een broker/dealer geldt bijvoorbeeld dat zijn onderneming zich moet registreren bij de toezichthouder. Iedere onderneming heeft zijn eigen CRD (registratie) nummer waar alle mogelijke gegevens aan gekoppeld zijn. Denk bijvoorbeeld aan het soort producten dat een onderneming voert, welk segment klanten wordt bediend en welke individuele broker/dealers, de Registered Representatives (RR s), bij de onderneming werken. eén druk op de knop Daarnaast moeten alle RR s, maar bijvoorbeeld ook investment advisors, zich in de VS registreren. Met een druk op de knop weet de toezichthouder waar een RR of adviseur werkt of heeft gewerkt. Ook is inzichtelijk welke verplichte examens een adviseur heeft gehaald, of hij onder verhoogd toezicht staat en of hij ooit een overtreding heeft begaan. Het Amerikaanse register is ook toegankelijk voor consumenten via de zogenaamde Broker- Check of de Investment Advisor Public Disclosure

11 Rabobank en AFM over productontwikkeling Rudi Kleijwegt is Directeur Toezicht bij Rabobank. Twee vragen Wat vindt u belangrijke randvoorwaarden voor goede productontwikkelingsprocessen? Hoe zou de AFM toezicht moeten houden? Bij de Rabobank hebben we sinds 2004 productgoedkeuringscommissies. Het proces van productontwikkeling en de goedkeuring ontwikkelt zich nog steeds. Behalve eigen financiële producten, gaan ook producten van derden door het goedkeuringsproces. Inmiddels ook zakelijke producten en niet-financiële producten. Belangrijk is het assortimentsbeleid. Een product kan wel goed werken, maar vinden we het ook passend voor de Rabobank? Willen we een product wel voeren? Ook is het belangrijk om producten te durven schrappen, bijvoorbeeld wanneer ze te complex blijken en de doelgroep de risico s ervan onvoldoende kan overzien. Voor goede productontwikkeling heb je mensen nodig vanuit meerdere disciplines. Klantinzicht, productkennis, systeemkennis, juristen, risicomanagement, compliance. De diversiteit draagt bij aan de kwaliteit. Een helder normenkader is een randvoorwaarde. Daarmee kun je gestructureerd een vast aantal aspecten in ieder geval de revue laten passeren en zie je niets over het hoofd. Productontwikkeling is namelijk een veel moeilijker sport dan het lijkt. Bij de Rabobank start de productontwikkeling bij het belang van de klant. Niet omdat dat van de AFM moet, maar omdat dat hoort bij onze kernwaardes. Dat lijkt eenvoudig, maar strak redeneren vanuit klantbelang centraal geeft ons nu weer scherpere inzichten dan, zeg, twee jaar geleden. proces gaan we na of het product van de introductie tot de uitfasering goed is voor de klant. Op dit moment hebben we de regel dat elk product minimaal eens in de twee jaar aan een evaluatie wordt onderworpen en vervolgens weer door de productgoedkeuring moet. Ook bij de evaluatie kijken we vanuit meerdere disciplines naar de werking van het product in de huidige omstandigheden, naar de doelgroep, de communicatie naar de klant enzovoort. We werken nu aan een aanpak die meer risicogericht is. Dat betekent dat bepaalde producten vaker door de molen gaan en andere minder vaak, mede op basis van signalen van klanten of op basis van veranderende omstandigheden. toezicht Het belangrijkste is dat de processen leiden tot goede producten. Als de AFM op basis van eigen constatering of door klachten twijfelt of een product of de informatie erover wel in het belang van de klant is, dan moet ze daarover aan degene die het product aanbiedt scherpe vragen stellen. Voor het toezicht vind ik van belang dat niet alleen gekeken worden naar het proces, maar ook naar de uitkomst van het proces, het product. The proof of the pudding is in the eating. evaluatie Een goed product voldoet aan een klantbehoefte die verder reikt dan de korte termijn. In het goedkeurings- perspectief productontwikkeling is moeilijker dan het lijkt. The proof of the pudding is in the eating

12 AFM en Rabobank over productontwikkeling Twee vragen Wat vind jij belangrijke randvoorwaarden voor goede productontwikkelingsprocessen? Hoe gaat de AFM hierop toezicht houden? toezicht Michiel Denkers is Hoofd Toezichtgroepen Financiële Ondernemingen. De AFM houdt vanaf 1 januari 2013 toezicht op de kwaliteit van producten en productontwikkelingsprocessen. Ik vind het belangrijk dat alle medewerkers die betrokken zijn bij productontwikkelingsprocessen kritisch durven te zijn op de producten die zij ontwikkelen, goedkeuren en evalueren. Het inzetten van discussiesessies vanuit verschillende disciplines, het stellen van open vragen en een duidelijk normenkader kunnen hierbij helpen. Om het normenkader goed aan te laten sluiten op de eigen praktijk en om het zelfkritisch vermogen te stimuleren, is het in mijn ogen essentieel dat aanbieders hun eigen normenkader ontwikkelen. Daarbij is het natuurlijk belangrijk dat dit past binnen de nieuwe wettelijke norm (artikel 32 BGfo nieuw). Om ook het belang van de klant goed mee te kunnen wegen tijdens de productontwikkelingsprocessen is het belangrijk om te waarborgen dat de relevante scenario s voor het product (met al haar kenmerken) goed worden getest. En dat het product en de uitkomsten van uitgevoerde scenarioanalyses worden vergeleken met andere productoplossingen die in een soortgelijke klantbehoefte voorzien. Bij veel producten moet de werking van het product gesimuleerd worden om een goede inschatting te kunnen maken van de kansen op de uitkomsten in verschillende scenario s. Het zorgen voor een tijdige evaluatie van producten is ook belangrijk. Dit kan door per product een inschatting te maken van de benodigde frequentie voor evaluatie, in combinatie met het signaleren van aanleidingen voor een vervroegde evaluatie. Zo kunnen er ontwikkelingen zijn die sterk doorwerken op de prestaties van het product. Ook een substantiële aanpassing van een product kan aanleiding zijn. Als een aanpassing aan een product de werking van het product wezenlijk verandert, moet bovendien vastgesteld worden of het product nog past bij de oorspronkelijke doelgroep. De doelstelling bij het toezicht van de AFM is dat retailklanten (inclusief retailbeleggers) erop kunnen vertrouwen dat de producten die ze aangeboden krijgen goede producten zijn. Daar bedoel ik mee, dat een product begrijpelijk is, waar voor z n geld biedt, voorziet in een gefundeerde behoefte van de doelgroep en doet wat het belooft. Belangrijke randvoorwaarde om deze doelstelling te realiseren is dat bij productontwikkelingsprocessen op een evenwichtige manier rekening wordt gehouden met de belangen van de klant. Ons toezicht zal erop gericht zijn het zelfkritisch vermogen van productaanbieders met betrekking tot hun producten en productontwikkelingsprocessen te toetsen en waar nodig te bevorderen. Productaffaires kunnen daarmee worden voorkomen. Net als nu blijven wij in gesprek met de markt. We blijven DNB ook betrekken. Wij gaan ons toezicht risicogeoriënteerd aanpakken. We maken voortdurend een inschatting van de mogelijke problemen op het gebied van productontwikkeling en producten. Hierbij richten wij onze analyses en interventies op de belangrijkste en meest urgente problemen. Wij grijpen in als blijkt dat de uitkomst van de processen (dus de kwaliteit van producten) onvoldoende is of als duidelijk wordt dat het proces dusdanig slecht is dat het niet stelselmatig tot goede uitkomsten kan leiden. perspectief durf kritisch te zijn. Het is essentieel een eigen normenkader te ontwikkelen

13 monitor self-assessment adviseurs en bemiddelaars beter en sneller Meer dan 7000 financiële dienstverleners vulden eind 2012 een vragenlijst in over hun werkzaamheden: het self-assessment. In totaal heeft meer dan 96% van de ondernemingen de vragenlijst op tijd ingevuld. De AFM heeft de vragenlijst grondig herzien en verschillende vragen anders of niet meer gesteld. Uit de reacties op voorgaande self-assessments bleek dat ondernemingen om uiteenlopende redenen problemen hadden met het invullen van de vragenlijst. Bijvoorbeeld door het ontbreken van antwoordopties, of door niet te beschikken over de gevraagde informatie. Ook was niet altijd duidelijk waarom bepaalde vragen gesteld werden. Uit de reacties blijkt dat de vragenlijst in vergelijking met het voorgaande jaar beter werd beoordeeld. minder tijd Ook dit jaar pakken we nog een aantal punten op. Zo blijkt uit het selfassessment van 2012 dat sommige financiële dienstverleners nog steeds meer dan tien uur nodig hebben om het self-assessment in te vullen. In 2013 streven we ernaar deze groep te verkleinen. Maar we willen de vragenlijst zo min mogelijk veranderen. Hierdoor kunnen ondernemingen zich voor dit jaar voorbereiden op het selfassessment en gedurende het hele jaar informatie verzamelen. Om dit verder te ondersteunen blijft ook de printversie van 2012 op de website staan. We verduidelijken wel die vragen die in 2012 tot onduidelijkheid hebben geleid en schrappen vragen die vanaf dit jaar niet meer relevant zijn. feedback Uit de reacties van voorgaande jaren blijkt dat verschillende types financiële dienstverlener - bijvoorbeeld volmachtkantoren of leadgeneratoren zich niet altijd even goed kunnen herkennen in de vragenlijst. Daarom hebben we de vragenlijst zelf ook getoetst onder financiële dienstverleners. Op basis van hun feedback hebben we de vragenlijst verder aangepast. Ook in 2013 zullen we onder een aantal financiële dienstverleners de vragenlijst toetsen. Deelname aan deze pretest is vrijwillig. self-assessment Het self-assessment is een toezichtinstrument van de AFM. Met de informatie die financiële dienstverleners verstrekken krijgt de AFM beter inzicht in de problemen en risico s die zich voordoen in de markt. Hierdoor kunnen wij gerichter toezicht houden en kunnen ondernemingen beoordelen of ze aan ver - schillende eisen voldoen. 6 e week 7000 self-assessments Meer dan 7000 financiële dienstverleners vulden het self-assessement in. 95,8% vulde het op tijd in, 3,9% te laat en 0,2% niet. tijdsbesteding Het kostte 40% van de financiële dienstverleners zo n twee uur, 43% tweeënhalf tot vijf uur, 13% vijf tot tien uur en 3% was er meer dan tien uur mee bezig. moeilijk? Bijna een kwart van de financiële dienstverleners beoordeelden het self-assessement als makkelijker in vergelijking met vorig jaar. 62% gaf aan het even makkelijk tot moeilijk te vinden, 7% vond het moeilijker, 2% had het vorig jaar niet ingevuld en 5% gaf aan er geen mening over te hebben. piek Van de financiële dienstverleners vulden de meesten het self-assessement vooral in de zesde week in

14 werkwijze put up or shut up De AFM kan sinds kort een put up or shut up-besluit nemen bij een overname. Dit verplicht een potentiële bieder op een bepaald moment een bod te doen (put-up), of zich terug te trekken (shut-up). Hoe werkt deze regeling? Deze buitenlandse casus illustreert de werking van een put up or shut up-regel in de praktijk. 7 september 2009: aankondiging overname Kraft Foods Inc. (Kraft) maakt bekend dat het Cadbury Plc (Cadbury) wil overnemen voor 10.2 miljard. 22 september 2009: put up or shut up Cadbury verzoekt het Takeover Panel tot het opleggen van een put up or shut up-deadline. 30 september 2009 bod of niet? Het Takeover Panel geeft Kraft tot 9 november de tijd om formeel een bod uit te brengen of af te zien van een bod op Cadbury. Logboek De, in eerste instantie, vijandige overname van het Engelse Cadbury door het Amerikaanse Kraft heeft in Engeland voor veel ophef gezorgd. De AFM kan door de put up or shut up- regel, duidelijkheid scheppen in de markt. Een overname is een ingrijpende gebeurtenis voor een beursgenoteerde onderneming. Het bestuur zal adviseurs inhuren, de koers schiet doorgaans omhoog en er ontstaan bij klanten, beleggers en werknemers veel vragen over het bod. Voor een onderneming is het dan niet langer business as usual. De AFM houdt toezicht op transparantie en het ordelijk proces tijdens de overname van in Nederland tot de handel toegelaten ondernemingen. in de media wordt altijd veel aandacht besteed aan de overname van (grote) beursgenoteerde bedrijven. Deze overnames kunnen de (financiële) media maandenlang beheersen. Een belangrijk beginsel in de Europese overnamewetgeving is dan ook dat een uitgevende instelling door een overname niet langer dan noodzakelijk gestoord wordt in de normale bedrijfsvoering. om te voorkomen dat lang onduidelijkheid bestaat over de intenties van een potentiële bieder kan de AFM sinds 1 juli 2012 een put up or shut up-besluit nemen. In het Verenigd Koninkrijk heeft het Takeover Panel, de toezichthouder op overnamebiedingen, deze mogelijkheid al langer. De AFM neemt zo n besluit op verzoek van de potentiële doelvennootschap (de potentiële overnamekandidaat). Voorwaarde is dat de potentiële bieder informatie openbaar heeft gemaakt waaruit de indruk kan ontstaan dat een bod wordt voorbereid. Daarnaast moet de potentiële doelvennootschap aantonen dat zij nadelige gevolgen ondervindt van het uitblijven van duidelijkheid over de intenties van de potentiële bieder. Deze nadelige gevolgen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit een belemmering van de normale bedrijfsvoering, of bepaalde koersontwikkelingen (hoger volume en hogere volatiliteit). als de afm een put up or shut up-besluit neemt moet de potentiële bieder aan een aantal verplichtingen voldoen. Ten eerste moet de potentiële bieder zo snel mogelijk de markt op de hoogte stellen van de ontvangst van het besluit van de AFM. Daarnaast moet hij binnen zes weken een openbaar bod aankondigen of afzien van een openbaar bod. Als de potentiële bieder afziet van het aankondigen van een openbaar bod dan mag hij minstens zes maanden lang geen nieuw openbaar bod op dezelfde onderneming aankondigen. Een zes maanden durende shut up periode. Door middel van een put up or shut up-besluit kan de AFM ervoor zorgen dat duidelijkheid gecreëerd wordt in de markt. 9 november 2009 vijandig bod Kraft brengt een vijandig bod uit op Cadbury. 18 november 2009 meer bieders Ferrero International SA (Ferrero) en The Hershey Company (Hershey) maken bekend dat zij een (gezamenlijk) bod overwegen op Cadbury. 19 januari 2010 wederom put up or shut up Het Takeover Panel geeft Ferrero en Hershey tot 25 januari de tijd om formeel een bod uit te brengen of af te zien van een bod op Cadbury. 19 januari 2010 overeenstemming Cadbury en Kraft bereiken overeenstemming over een overname die Cadbury waardeert op 11.6 miljard. 22 januari 2010 hershey geen bod Hershey maakt bekend af te zien van een bod op Cadbury. 25 januari 2010 ferrero geen bod Ferrero maakt bekend af te zien van een bod op Cadbury. Ga voor meer informatie naar Tijdens de overname van Cadbury heeft het Takeover Panel meerdere keren partijen verplicht om duidelijkheid te verschaffen over hun intenties. Ook de AFM kan, weliswaar alleen op verzoek van de doelvennootschap, meerdere potentiële bieders verplichten om duidelijkheid te verschaffen. De put up or shut up-regel zorgt ervoor dat potentiële bieders op enig moment verplicht worden een bod te doen (put-up) of zich terug te trekken (shut-up). De AFM heeft informatie over deze regeling gepubliceerd in haar nieuwsbrieven. Kijk op bij publicaties

15 best practice Bemiddelaars, adviseurs, aanbieders en de AFM gebruikten het jaar 2012 om zich voor te bereiden op de komst van het provisieverbod. Het is een beloning op basis van fixed fee blijft groeien volgens de consumenten. grote verandering voor de markt. De op de tekentafel ontworpen ideeën 40 worden dit jaar verder in praktijk gebracht Op basis van provisie Fixed fee 10 Gratis De stap naar een nieuw 0 Najaar 2009 Voorjaar 2010 Najaar 2010 Voorjaar 2011 Najaar 2011 Voorjaar 2012 Najaar 2012 Weet niet businessmodel De nieuwe regelgeving behelst méér dan het sturen van een factuur naar de klant. De markt moet op zoek naar een ander businessmodel. We moeten onze toegevoegde waarde tonen en onszelf en onze adviezen verkopen, zo omschreven financiële dienstverleners de verandering in de gesprekken met de AFM het afgelopen najaar. Het vraagt een andere klantbenadering en een omslag in denken, was ook een veelgehoord geluid. Het vinden en onder de knie krijgen van die klantbenadering vergt de nodige tijd en inspanning van adviseurs en bemiddelaars. Ook in Hoe ga je als adviseur om met deze veranderingen richting de klant? Op LinkedIn, in de groep AFM Marktdiscussies, opperden marktpartijen verschillende ideeën. Een kleine greep uit deze tips: geef klanten uitleg over de eigen werkwijze, bijvoorbeeld in een nieuwsbrief; leg in persoonlijke gesprekken met (potentiële) klanten uit wat er verandert in het verdienmodel en wees direct duidelijk over de toegevoegde waarde van de aangeboden dienstverlening. Geef bijvoorbeeld ook aan wat de klant zelf kan doen, of wat je niet doet voor de klant. praktische zaken belicht Daarnaast vergt het op fee -basis werken ook een aantal praktische aanpassingen in de bedrijfsvoering. In de VVP-special van november 2012 over directe beloning is een aantal belangrijke praktische zaken belicht, bijvoorbeeld over een betaaladministratie en fiscaliteit. Daarmee is deze special een nuttig naslagwerk. Uit de AFM-consumentenmonitor hypotheken van het najaar 2012 blijkt volgens de consument dat meer dan de helft van de ondervraagde hypotheeksluiters bij een assurantie-persoon of hypotheekwinkel de adviseur beloont op basis van een afgesproken bedrag. Ongeveer een kwart werd nog beloond op basis van een provisie. Dit voorbeeld laat zien dat de verandering volgens de consument al ingezet is en er een markt voor advies op feebasis is. kennis en ervaring Alle partijen staan voor de uitdaging om de veranderingen succesvol te laten zijn. De aanwezige kennis en ervaring in de markt kunnen bruikbaar zijn voor andere financiële dienstverleners in het maken van de omslag naar een ander businessmodel. Begin 2013 organiseert de AFM een tweede bijeenkomst met financiële dienstverleners om in gesprek te gaan over de marktontwikkelingen en de onderlinge relatie. Meer weten over het provisieverbod? Ga naar de themapagina: provisieverbod. Meer weten over de consumentenmonitor? Ga naar:

16 in contact Interpretaties over informatieverstrekking Ook meedenken over informatie verstrekking? Kijk voor het document Beleidsregel informatieverstrekking op de website van de AFM. de afm krijgt vaak vragen over de wettelijke normen voor het verstrekken van informatie door financiële marktpartijen. Dit geldt vooral voor de termen correct, duidelijk en niet-misleidend, zoals die in de Wet op het financieel toezicht (Wft) staan. Ook over relevante kenmerken, waarover consumenten volgens de wet voorafgaand aan of tijdens de looptijd informatie moeten krijgen, ontvangt de AFM geregeld vragen. in de afgelopen jaren heeft de AFM deze normen geïnterpreteerd. Deze interpretaties zijn al in de praktijk toegepast, bijvoorbeeld in individuele dossiers of in projecten waar meerdere partijen bij betrokken waren. Door deze interpretaties te verzamelen en te bundelen in het document Beleidsregel informatieverstrekking, willen we de markt hier meer inzicht in geven en daarmee helpen te voldoen aan de regelgeving. de afm wil de interpretaties eerst graag breed in de markt consulteren. We nodigen u daarom uit om uw eventuele voorstel tot verbetering voor 15 februari 2013 te mailen naar vragen.informatieverstrekking@afm.nl, onder vermelding van voorstel tot verbetering beleidsregel informatieverstrekking. Nadat de verbeteringen zijn doorgevoerd publiceert de AFM de beleidsregel definitief op de website. Vervolgens volgt er periodiek een update. 18 december Nieuw! Provisieverbod en producten toezicht! Speech van Theodor Kockelkoren bij uitreiking Financieel Product 2012 bit.ly/voopvh 6 december Veel onduidelijkheid bij beleggers over betekenis AFM goedgekeurd prospectus ow.ly/fsne 21 december IFIAR publiceert eerste internationaal overzicht bevindingen van toezichthouders op accountantsorganisaties bit.ly/t44mfd 2 november Nu alle financiële bijsluiters op één plaats bit.ly/ycce9p Direct naar FB-register via bit.ly/vhujqi 20 december Europese Commissie publiceert nadere uitwerkingsregels van AIFM-richtlijn. ESMA start twee consulaties bit.ly/vsma1v 12 december AFM en Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) sluiten convenant om kennis te delen bit. ly/sq3uhw #woningcorporaties 27 december Consultatie ESMA en IOSCO over kredietbeoordelaars (CRAs) bit.ly/w6fj6p Volg de AFM via twitter.com/autoriteitfm 13 februari inhousedag afm Kennismakingsdag met de AFM en het toezicht voor bijna afgestudeerden. 17 april college vrije universiteit AFM-bestuurslid Harman Korte geeft college over gedragstoezicht voor financiële instellingen en de rol van AFM. agenda februari april 8 februari ifr symposium AFM-bestuurslid Gerben Everts neemt deel in een paneldiscussie De toekomst van het financieel recht. Begin april jaarverslag 2012 De AFM publiceert haar digitale jaarverslag over het afgelopen jaar

17 nieuwe accenten Wat zijn de toezichtthema s van de AFM voor 2013? In de agenda 2013 presenteert de AFM haar plannen voor dit jaar. Op basis van strategische doelstellingen en waargenomen externe ontwikkelingen komt de AFM tot negen toezichtthema s. Deze negen thema s beschrijven de belangrijkste problemen en risico s voor het toezicht voor Meer lezen? Ga naar 32 Autoriteit Financiële Markten Postbus GS Amsterdam t f

Duidelijk en overzichtelijk?

Duidelijk en overzichtelijk? Inzicht Relatiemagazine van de AFM, oktober 2012 - nr. 29 Kosten voor beleggen Duidelijk en overzichtelijk? Informatie kapitaalmarkten Het perspectief van Robeco en de AFM De Innovation Room Nieuwe financiële

Nadere informatie

Vernieuwingen in het toezicht - reflectie op klantbelang centraal stellen

Vernieuwingen in het toezicht - reflectie op klantbelang centraal stellen Vernieuwingen in het toezicht - reflectie op klantbelang centraal stellen Speech Harman Korte relatiedag Nederlands Compliance Instituut 18 januari 2013 Natuurlijk heb ook ik een LinkedIn-account, al ben

Nadere informatie

Concept Ministeriële regeling

Concept Ministeriële regeling Concept Ministeriële regeling Regeling van de minister van Financiën met betrekking tot het stellen van regels over de eed of belofte die personen werkzaam bij financiële ondernemingen moeten afleggen

Nadere informatie

Informatie over de Autoriteit Financiële Markten. Een kennismaking. Wat doet de AFM?

Informatie over de Autoriteit Financiële Markten. Een kennismaking. Wat doet de AFM? Informatie over de Autoriteit Financiële Markten Een kennismaking Wat doet de AFM? Wie is de AFM? AFM is de afkorting voor Autoriteit Financiële Markten. De AFM is de gedragstoezichthouder op de financiële

Nadere informatie

INLEIDING. Wij doen dat onafhankelijk. Dat wil zeggen dat geen enkele financiële instelling invloed heeft op de adviezen die wij aan U verstrekken.

INLEIDING. Wij doen dat onafhankelijk. Dat wil zeggen dat geen enkele financiële instelling invloed heeft op de adviezen die wij aan U verstrekken. INLEIDING All Finance behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten. Dat kunnen schadeverzekeringen zijn of de complexe adviesproducten; kapitaal-, lijfrente-, risico-, arbeidsongeschiktheids-,

Nadere informatie

Wft deskundigheidsbouwwerk

Wft deskundigheidsbouwwerk Wft deskundigheidsbouwwerk Mr. J. Oosterbaan Martinius Algemeen directeur Bureau D & O D & O april 2012 1 Inhoud Actualiteiten Huidige eisen deskundigheid Vergunning Wft pensioenverzekering Wensen minister

Nadere informatie

Datum 29 april 2011 Ons kenmerk TGFO-DDi Pagina 1 van 6. Betreft

Datum 29 april 2011 Ons kenmerk TGFO-DDi Pagina 1 van 6. Betreft Financiële ondernemingen t.a.v. het Bestuur Datum 29 april 2011 Pagina 1 van 6 Betreft Beheerst Beloningsbeleid Geachte heer, mevrouw, Om ervoor te zorgen dat financiële ondernemingen ook in hun beloningsstructuren

Nadere informatie

BROCHURE RENTEDERIVATEN

BROCHURE RENTEDERIVATEN BROCHURE RENTEDERIVATEN In deze brochure legt de AFM de belangrijkste eigenschappen van een rentederivaat uit en zijn vragen opgenomen die u kunt stellen aan uw bank. Deze brochure kunt u gebruiken als

Nadere informatie

Concept Ministeriële regeling

Concept Ministeriële regeling Concept Ministeriële regeling Regeling van de minister van Financiën met betrekking tot het stellen van regels over de eed of belofte die personen werkzaam bij financiële ondernemingen moeten afleggen

Nadere informatie

Vermogensbeheerder institutioneel Ken uw cliënt

Vermogensbeheerder institutioneel Ken uw cliënt Vermogensbeheerder institutioneel Ken uw cliënt Beschrijving Met de invoering van de MiFID veranderen ook de eisen die aan financiële instellingen worden gesteld. Instellingen moeten aan deze eisen voldoen

Nadere informatie

Consumenteninformatie van de AFM en het Nibud. Loop geen onnodig risico. Verstandig Lenen

Consumenteninformatie van de AFM en het Nibud. Loop geen onnodig risico. Verstandig Lenen Consumenteninformatie van de AFM en het Nibud Loop geen onnodig risico Verstandig Lenen Een lening kan soms uitkomst bieden. Maar geld lenen kan ook voor problemen zorgen. In deze folder van het Nationaal

Nadere informatie

Speciale nieuwsbrief over personentoetsingen

Speciale nieuwsbrief over personentoetsingen Speciale nieuwsbrief over personentoetsingen Beste relatie, Hierbij ontvangt u de digitale nieuwsbrief van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Deze speciale nieuwsbrief over personentoetsingen is opgesteld

Nadere informatie

Vijf veranderingen per 1 januari 2013

Vijf veranderingen per 1 januari 2013 Advies over financiële producten? December 2012 Vijf veranderingen per 1 januari 2013 U overweegt een financieel product aan te schaffen en daarover advies in te winnen? Dan gaan er bij de advisering van

Nadere informatie

OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI EFFECTENSPECIALIST

OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI EFFECTENSPECIALIST OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI EFFECTENSPECIALIST NIBE-SVV 1. Een beleggingsonderneming overtreedt meerdere regels uit de Wet op het financieel toezicht (Wft). Hieronder volgen twee beweringen over

Nadere informatie

Onze bereikbaarheid U kunt ons op een aantal manieren bereiken voor vragen, advies, mutaties of meldingen.

Onze bereikbaarheid U kunt ons op een aantal manieren bereiken voor vragen, advies, mutaties of meldingen. WFT Dienstenwijzer Inleiding U bent van plan de zorg voor uw financiële zaken/verzekeringen toe te vertrouwen aan ons kantoor. Een goede beslissing. U kunt er zeker van zijn dat uw financiële belangen

Nadere informatie

WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS. Avéro Achmea P13628

WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS. Avéro Achmea P13628 WAARDE VAN ADVIES - 2013 DE WAARDE VAN ADVIES VAN INTERMEDIAIRS P13628 INHOUDSOPGAVE KARAKTERISTIEKEN CONCLUSIE WAARDE VAN ADVIES KARAKTERISTIEKEN ONDERZOEKSOPZET CONCLUSIE CONCLUSIES DE WAARDE VAN ADVIES

Nadere informatie

Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders

Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders Inleiding De Consumentenbond heeft onderzoek uitgevoerd naar de bekendheid en beoordeling van twee financieel toezichthouders in Nederland: De Autoriteit

Nadere informatie

UWPLUS DIENSTENWIJZER

UWPLUS DIENSTENWIJZER UWPLUS DIENSTENWIJZER UWPLUS DIENSTENWIJZER OVER ONZE DIENSTVERLENING Op grond van de Wet Financieel Toezicht zijn wij verplicht u voorafgaand aan de totstandkoming van een overeenkomst onderstaande informatie

Nadere informatie

Datum 16 januari 2012 Ons kenmerk TGFO-EHBo-11121046 Pagina 1 van 5. Betreft

Datum 16 januari 2012 Ons kenmerk TGFO-EHBo-11121046 Pagina 1 van 5. Betreft Aanbieders van financiële producten Datum 16 januari 2012 Pagina 1 van 5 Betreft Ketenbeheersing Geachte heer, mevrouw, In 2010 en 2011 heeft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) de ketenbeheersing van

Nadere informatie

VNAB Event: Wet en regelgeving

VNAB Event: Wet en regelgeving VNAB Event: Wet en regelgeving 23 april 2015 Egbert Gerritsen Manager toezicht banken en verzekeraars Onderwerpen Hoe houdt de AFM toezicht en wat betekent dat voor de zakelijke markt? Klantbelang centraal

Nadere informatie

MODEL ALL FINANCE BV. Checklist Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC

MODEL ALL FINANCE BV. Checklist Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC MODEL ALL FINANCE BV Checklist Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT Versie 1: 8 maart 2012 1 INHOUDSOPGAVE Checklist administratieve organisatie en interne

Nadere informatie

DIENSTENWIJZER. Onze gegevens Domek B.V Burgemeester Godschalxstraat SB s-hertogenbosch Telefoon

DIENSTENWIJZER. Onze gegevens Domek B.V Burgemeester Godschalxstraat SB s-hertogenbosch Telefoon DIENSTENWIJZER Algemeen Op de dienstverlening van ons kantoor is de Wet op het financieel toezicht van toepassing. Eén van de eisen die uit deze wet volgt is dat wij u tijdig informeren over wie wij zijn

Nadere informatie

Aflevering 4 - Advies over de rentevastperiode

Aflevering 4 - Advies over de rentevastperiode Aflevering 4 - Advies over de rentevastperiode Het aangaan van een hypothecair krediet is voor consumenten een belangrijke beslissing. De kosten en aflossing van deze lening hebben voor langere termijn

Nadere informatie

Wat houdt de Wet Financieel Toezicht (WfT) voor U als klant/toekomstige klant in?

Wat houdt de Wet Financieel Toezicht (WfT) voor U als klant/toekomstige klant in? All Finance Wat doen wij? All Finance behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten. Dat kunnen schadeverzekeringen zijn of de complexe adviesproducten; kapitaal-, lijfrente-, risico-, arbeidsongeschiktheids-,

Nadere informatie

Mocht u menen dat wij niet adequaat op uw klacht hebben gereageerd, dan kunt u zich wenden tot dit klachteninstituut: KiFid 070-333 89 99

Mocht u menen dat wij niet adequaat op uw klacht hebben gereageerd, dan kunt u zich wenden tot dit klachteninstituut: KiFid 070-333 89 99 Dienstenwijzer Wet op het financieel toezicht december 2014 De Regt assurantiën v.o.f., handelend onder de namen De Regt adviesgroep, De Regt assurantiën, De Regt adviseurs, De Regt pensioenadviseurs,

Nadere informatie

ONVZ past dit principe toe. Het principe is uitgewerkt in het reglement van de raad van bestuur.

ONVZ past dit principe toe. Het principe is uitgewerkt in het reglement van de raad van bestuur. Raad van bestuur Samenstelling en deskundigheid Samenstelling 3.1.1. De raad van bestuur is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur en

Nadere informatie

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree.

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. De inhoud van dit document bestaat uit twee delen, te weten: Advieswijzer. In dit document leest u meer over Apple

Nadere informatie

MiFID II- een overzicht

MiFID II- een overzicht Agenda 1. Inleiding MiFID II 2. MiFID II en de AFM 3. Onderwerpen toegelicht 4. Vragen 1. Inleiding MiFID II - achtergrond De MiFID staat voor de Markets in Financial Instruments Directive. Doel: bevorderen

Nadere informatie

ONZE DIENSTVERLENING. Salland Hypotheek- & Financieel Advies

ONZE DIENSTVERLENING. Salland Hypotheek- & Financieel Advies ONZE DIENSTVERLENING Inleiding Wij willen ons graag aan u voorstellen en u informeren over wie wij zijn en hoe onze werkwijze is. In dit document geven wij u een beschrijving van onze diensten, de wijze

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Van Tol Financial service is een financieel dienstverlener in Barendrecht. Ik adviseer, bemiddel en bied (meestal op verzoek,

Van Tol Financial service is een financieel dienstverlener in Barendrecht. Ik adviseer, bemiddel en bied (meestal op verzoek, Wie zijn wij? Van Tol Financial service is een financieel dienstverlener in Barendrecht. Ik adviseer, bemiddel en bied (meestal op verzoek, maar ook uit eigen beweging) nazorg op het gebied van financiële

Nadere informatie

Dit document maakt gebruik van bladwijzers.

Dit document maakt gebruik van bladwijzers. Dit document maakt gebruik van bladwijzers. NBA Alert 33 Mei 2014 Status NBA Alert Deze publicatie, die tot stand is gekomen onder verantwoordelijkheid van de NBA, beoogt registeraccountants en accountants-administratieconsulenten

Nadere informatie

Autoriteit Financiële Markten. financiële markten. transparante. eerlijke en. bevordert. De AFM

Autoriteit Financiële Markten. financiële markten. transparante. eerlijke en. bevordert. De AFM Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten Voor woord In deze brochure maakt u kennis met de Autoriteit Financiële Markten (AFM): wat doen we, waarom doen

Nadere informatie

Verantwoordingsdocument Code Vermogensbeheerders over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen

Verantwoordingsdocument Code Vermogensbeheerders over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen Verantwoordingsdocument Code Vermogensbeheerders over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015 Algemeen DUFAS is de brancheorganisatie van de vermogensbeheersector die in Nederland actief is.

Nadere informatie

Onderzoeksrapport Normaal Bankieren Nederland: bankieren moet anders

Onderzoeksrapport Normaal Bankieren Nederland: bankieren moet anders Onderzoeksrapport Normaal Bankieren Nederland: bankieren moet anders Bankieren kan echt anders en vooral normaler Beste lezer, Het vertrouwen in banken is historisch laag. En dat is niet verwonderlijk.

Nadere informatie

Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Loop geen onnodig risico. Verstandig beleggen

Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Loop geen onnodig risico. Verstandig beleggen Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten Loop geen onnodig risico Verstandig beleggen Voor wie is deze folder? Deze folder is voor iedereen die wil beleggen. In Nederland zijn er 1,5

Nadere informatie

Monuta Adviesinstructie uitvaartverzekering

Monuta Adviesinstructie uitvaartverzekering Monuta Adviesinstructie uitvaartverzekering Inleiding De adviseur die zich bezighoudt met advisering over uitvaartverzekeringen, is verplicht een passend advies te geven. De adviseur dient er altijd voor

Nadere informatie

Afspraken worden in overleg gepland op werkdagen tussen 10.00 uur en 21.00 uur

Afspraken worden in overleg gepland op werkdagen tussen 10.00 uur en 21.00 uur Dienstenwijzer Mijn kantoor is gespecialiseerd in financiële diensten. Graag wil ik u laten zien hoe mijn werkwijze is. Bij mij staat u als klant centraal. Uw persoonlijke situatie en uw wensen zijn mijn

Nadere informatie

Arsenaal Assurantiën. Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT

Arsenaal Assurantiën. Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT Arsenaal Assurantiën Administratieve Organisatie en Interne Controle AO/IC WET OP HET FINANCIEEL TOEZICHT 1 Versie: juni 2013.01 INHOUDSOPGAVE Uiteenzetting administratieve organisatie en interne controle

Nadere informatie

PH Presentatie 28 mei 2018

PH Presentatie 28 mei 2018 PH 1104 Presentatie 28 mei 2018 1 AGENDA 1. Inleiding vernieuwing PH 1104 2. Meldingsplicht 3. Verantwoordelijkheid accountant in relatie tot COS 250 4. Mogelijke gevolgen niet naleven wet- en regelgeving

Nadere informatie

Aan de leden van de FOV. Geachte dames en heren,

Aan de leden van de FOV. Geachte dames en heren, CFL 27.086, 16 juni 2009 Aan de leden van de FOV Geachte dames en heren, Hierbij zend ik u informatie over een drietal externe bijeenkomsten/cursussen op het gebied van bovenmatige/passende provisie, beheerst

Nadere informatie

TOELICHTING DIENSTVERLENING

TOELICHTING DIENSTVERLENING TOELICHTING DIENSTVERLENING Wie zijn wij? Organisatie Zowel als ondernemer als particulier bent u bij Theo Grandia Assurantiën van harte welkom voor advies en begeleiding bij financiële vraagstukken. Theo

Nadere informatie

Begin nu met besparen

Begin nu met besparen Begin nu met besparen WELKOM! Vaste Lasten Service is een organisatie bestaande uit doeners met kennis van zaken. Wij zijn enthousiast, professioneel en behulpzaam en bovenal zijn uw vaste lasten bij

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Welkom bij de HypotheekSpecialist

Welkom bij de HypotheekSpecialist Welkom bij de HypotheekSpecialist Meepraten over hypotheken Als u een huis wilt kopen, hoef u niet alles te weten over hypotheken. Het is wel in uw voordeel als u over de belangrijkste basiskennis beschikt.

Nadere informatie

VERANTWOORDINGSDOCUMENT CODE VERMOGENSBEHEERDERS OVER 2017 d.d. 14 maart 2018

VERANTWOORDINGSDOCUMENT CODE VERMOGENSBEHEERDERS OVER 2017 d.d. 14 maart 2018 VERANTWOORDINGSDOCUMENT CODE VERMOGENSBEHEERDERS OVER 2017 d.d. 14 maart 2018 ALGEMEEN DUFAS is de brancheorganisatie van de vermogensbeheersector die in Nederland actief is. Onder vermogensbeheer wordt

Nadere informatie

Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer

Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Page 1 of 5 U bevindt zich hier: Home Ministeries Financiën Documenten en publicaties Toespraken Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Publiekssymposium Eerlijke Bankwijzer Toespraak 27-01-2011 Toespraak

Nadere informatie

Dienstverleningsdocument

Dienstverleningsdocument Dienstverleningsdocument Van Haarlem Uw Financieel Adviseur. Strandmeer 1 3994 ZR Houten Telefoon 030-6590800 Fax 084-2273005 KvK Utrecht 30219708 Internet www.uwfinancieeladviseur.nl E-mail vanhaarlem@uwfinancieeladviseur.nl

Nadere informatie

De doorlopende zorgplicht: een zorg?! Sjoerd Meijer, 20 maart 2019

De doorlopende zorgplicht: een zorg?! Sjoerd Meijer, 20 maart 2019 De doorlopende zorgplicht: een zorg?! Sjoerd Meijer, 20 maart 2019 De zorgplicht - De zorgplicht: een containerbegrip - Centraal staat het belang van een derde - Zorgplicht valt uiteen in: * Verplichting

Nadere informatie

Alles over de kosten van ons advies

Alles over de kosten van ons advies Alles over de kosten van ons advies Alles wat u vooraf wilt weten over de kosten van onze dienstverlening bij advies en bemiddeling van uw verzekeringen en financiële producten. Advies en abonnementstarieven

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Dienstenwijzer/Dienstverleningsdocument

Dienstenwijzer/Dienstverleningsdocument Informatie over onze dienstverlening Op grond van de Wet Financieel Toezicht zijn wij verplicht u vooraf aan de totstandkoming van een financiële overeenkomst onderstaande informatie te verstrekken. In

Nadere informatie

DIENSTENWIJZER / DIENSTVERLENINGSDOCUMENT

DIENSTENWIJZER / DIENSTVERLENINGSDOCUMENT DIENSTENWIJZER / DIENSTVERLENINGSDOCUMENT Deze dienstenwijzer wordt u aangeboden door: MeerHuis financiële dienstverlening Robberstraat 1 4201 AK GORINCHEM Voordat u besluit om van onze dienstverlening

Nadere informatie

Checklist beleggen in vastgoed

Checklist beleggen in vastgoed i van 5 Checklist beleggen in vastgoed Je kunt beleggen in beursgenoteerde vastgoedfondsen (vaak aandelen die dagelijks verhandelbaar zijn op de beurs) en in niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen. Deze

Nadere informatie

OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI FINANCIEEL ADVISEUR

OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI FINANCIEEL ADVISEUR OEFENEXAMEN INTEGRITEITSMODULE DSI FINANCIEEL ADVISEUR NIBE-SVV 1. Op welke wijze is te zien of een financieel adviseur professioneel handelt? A. Hij opereert dan onbaatzuchtig en deskundig. B. Hij behaalt

Nadere informatie

ESMA Vakbekwaamheidseisen

ESMA Vakbekwaamheidseisen Dit memo geeft praktische tekst en uitleg over de vakbekwaamheidseisen die door ESMA in gevolge MiFID II aan medewerkers van beleggingsondernemingen worden gesteld. Dit memo is bedoeld om op hoofdlijnen

Nadere informatie

Dienstenwijzer. All e s ov e r on z e. f i n a n c i ë l e di e n s t v e r l e n i n g

Dienstenwijzer. All e s ov e r on z e. f i n a n c i ë l e di e n s t v e r l e n i n g Dienstenwijzer All e s ov e r on z e f i n a n c i ë l e di e n s t v e r l e n i n g Wie zijn wij: Financiële Meesters is een onafhankelijk landelijk werkende financiële dienstverlener, gespecialiseerd

Nadere informatie

Wijziging van de Wet op het financieel toezicht in verband met de implementatie van de verordening (EU) nr. 1286/2014 van het

Wijziging van de Wet op het financieel toezicht in verband met de implementatie van de verordening (EU) nr. 1286/2014 van het Wijziging van de Wet op het financieel toezicht in verband met de implementatie van de verordening (EU) nr. 1286/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 26 november 2014 over essentiële-informatiedocumenten

Nadere informatie

Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen

Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015 Algemeen Mede naar aanleiding van de kredietcrisis en de Europese schuldencrisis in 2011 is een groot aantal codes,

Nadere informatie

Checklist beleggen in vastgoed

Checklist beleggen in vastgoed i van 5 Checklist beleggen in vastgoed Je kunt beleggen in beursgenoteerde vastgoedfondsen (vaak aandelen die dagelijks verhandelbaar zijn op de beurs) en in niet-beursgenoteerde vastgoedfondsen. Deze

Nadere informatie

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze Dienstverleningsdocument Vermogen opbouwen In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt u ons vergelijken met

Nadere informatie

DIENSTENWIJZER/DIENSTVERLENINGSDOCUMENT

DIENSTENWIJZER/DIENSTVERLENINGSDOCUMENT DIENSTENWIJZER/DIENSTVERLENINGSDOCUMENT Op grond van de Wet financieel toezicht (Wft) zijn wij verplicht u voorafgaand aan de totstandkoming van een (financiële) overeenkomst/opdracht tot dienstverlening

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Compliance Program. Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed

Compliance Program. Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed Compliance Program Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed September 2008 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 1.1 Voorwoord 1 1.2 Definitie

Nadere informatie

Zorgplicht en kwaliteit dienstverlening. Ruud van der Mast, introductie compliance

Zorgplicht en kwaliteit dienstverlening. Ruud van der Mast, introductie compliance Zorgplicht en kwaliteit dienstverlening Ruud van der Mast, introductie compliance Programma Wat is zorgplicht Regelgevend kader PARP en KNVB Informatie eisen Execution only en advies Klantbelang centraal

Nadere informatie

Mocht u menen dat wij niet adequaat op uw klacht hebben gereageerd, dan kunt u zich wenden tot dit klachteninstituut: KiFid

Mocht u menen dat wij niet adequaat op uw klacht hebben gereageerd, dan kunt u zich wenden tot dit klachteninstituut: KiFid Dienstenwijzer Wet op het financieel toezicht december 2014 De Regt assurantiën v.o.f., handelend onder de namen De Regt adviesgroep, De Regt assurantiën, De Regt adviseurs, De Regt pensioenadviseurs,

Nadere informatie

ZLM als tussenpersoon

ZLM als tussenpersoon ZLM als tussenpersoon voor ondernemers en particulieren Inhoudsopgave Wie zijn wij 3 ZLM als bemiddelaar 3 Werkwijze 3 Verzekeringen voor particulieren 3 Verzekeringen voor ondernemers 4 Onze relatie met

Nadere informatie

Dienstenwijzer De Regt adviesgroep

Dienstenwijzer De Regt adviesgroep Dienstenwijzer De Regt adviesgroep Zo zijn wij u graag van dienst Op de dienstverlening van ons kantoor zijn diverse wettelijke bepalingen van toepassing die ons verplichten u te informeren of wie wij

Nadere informatie

Is uw organisatie al klaar voor EMIR? Zie ook: www.afm.nl/emir

Is uw organisatie al klaar voor EMIR? Zie ook: www.afm.nl/emir Zie ook: www.afm.nl/emir Zoals bekend moet door de invoering van EMIR iedere partij die een derivatencontract heeft gesloten of gaat afsluiten de details van deze transactie rapporteren. De AFM heeft de

Nadere informatie

Dienstenwijzer / dienstverleningsdocument

Dienstenwijzer / dienstverleningsdocument Dienstenwijzer / dienstverleningsdocument Deze dienstenwijzer wordt u aangeboden door: Kempenburg Intermediair b.v. Besterdring 81 5014 HH TILBURG 013-5770395 info@kempenburg.nl www.kempenburg.nl Voordat

Nadere informatie

Valkman & Berendsen Assurantiën Dienstenwijzer algemeen

Valkman & Berendsen Assurantiën Dienstenwijzer algemeen Valkman & Berendsen Assurantiën Dienstenwijzer algemeen Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële diensten. In onze werkwijze staat u als klant centraal. Uw persoonlijke situatie en uw persoonlijke

Nadere informatie

flits+ Het is veel in het nieuws, maar ik weet niet exact hoe mijn eigen pensioen eruit ziet Ik vind dat ik het moet lezen bpfhibin.

flits+ Het is veel in het nieuws, maar ik weet niet exact hoe mijn eigen pensioen eruit ziet Ik vind dat ik het moet lezen bpfhibin. pensioen Hoe warm loop jij voor het onderwerp pensioen? Informatie over uw pensioen Minder kans op verlaging, ook minder kans op indexatie Bpf HiBiN kiest voor online en digitaal Waar houdt het bestuur

Nadere informatie

DIENSTVERLENINGS- DOCUMENT. De Financiële Apotheek

DIENSTVERLENINGS- DOCUMENT. De Financiële Apotheek DIENSTVERLENINGS- DOCUMENT [Dit dienstverleningsdocument is een precontractueel, wettelijk verplicht, document waarin onze dienstverlening staat beschreven] De Financiële Apotheek Postbus 3096 5203 DB

Nadere informatie

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree.

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. De inhoud van dit document bestaat uit twee delen, te weten: Advieswijzer. In dit document leest u meer over Apple

Nadere informatie

Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken. beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt

Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken. beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt van onze dienstverlening. Deze tijd vraagt om transparantie. Wij regelen

Nadere informatie

Zie onder voor de volledige speech: Titel speech: Financiële veerkracht in een irrationele economie. Majesteit, beste collega s, dames en heren,

Zie onder voor de volledige speech: Titel speech: Financiële veerkracht in een irrationele economie. Majesteit, beste collega s, dames en heren, Tobacco Theater, Amsterdam, 6 oktober 2015 In zijn toespraak tijdens de platformbijeenkomst van Wijzer in Geldzaken, die als thema had De stille macht van financiële veerkracht, beklemtoonde Klaas Knot

Nadere informatie

Informatie over toezicht. Toezicht

Informatie over toezicht. Toezicht Informatie over toezicht Toezicht Wilt u geld sparen, pensioen opbouwen of uzelf verzekeren tegen een risico? Dan moet u kunnen vertrouwen op financiële instellingen. Wat banken, verzekeraars en pensioen

Nadere informatie

Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Loop geen onnodig risico. Verstandig Lenen

Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Loop geen onnodig risico. Verstandig Lenen Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten Loop geen onnodig risico Verstandig Lenen Welke soorten leningen zijn er? De meest voorkomende leningen zijn: Doorlopend krediet: je leent tot

Nadere informatie

Loop geen onnodig risico Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Verstandig Lenen

Loop geen onnodig risico Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Verstandig Lenen Loop geen onnodig risico Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten Verstandig Lenen Voor wie is deze folder? Je kent vast wel die reclames over geld lenen. Extra geld, dat klinkt aantrekkelijk.

Nadere informatie

Dienstenwijzer Ten behoeve van bemiddeling en advisering

Dienstenwijzer Ten behoeve van bemiddeling en advisering Dienstenwijzer Ten behoeve van bemiddeling en advisering Op alle diensten die door Convento Assurantiën worden geleverd zijn algemene voorwaarden van toepassing. De tekst van deze voorwaarden zijn geplaatst

Nadere informatie

een eigen huis De sleutel naar uw 20% korting op uw hypotheekrente

een eigen huis De sleutel naar uw 20% korting op uw hypotheekrente een eigen huis De sleutel naar uw eigen huis 20% korting op uw hypotheekrente Koopwoning dichterbij U droomt ervan. Een eigen huis, een plek onder de zon... Wat is er mooier dan uw eigen woning? Deze kunt

Nadere informatie

Ons kantoor behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten en producten.

Ons kantoor behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten en producten. Dienstenwijzer Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële diensten. In onze werkwijze staat u als klant centraal, uw persoonlijke situatie en wensen zijn voor ons een belangrijke graadmeter. In onze

Nadere informatie

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree.

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. De inhoud van dit document bestaat uit twee delen, te weten: Advieswijzer. In dit document leest u meer over Apple

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag. Datum 15 maart 2010 Betreft Kamervragen Kruidvat

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag. Datum 15 maart 2010 Betreft Kamervragen Kruidvat > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag FM/2010/3544 U Uw brief (kenmerk) 2010Z03508 2010Z03659 Datum 15 maart

Nadere informatie

Toelichting kosten toezicht 2015

Toelichting kosten toezicht 2015 Toelichting kosten toezicht 2015 Toelichting kosten toezicht 2015 Samen staan we voor eerlijke en transparante financiële markten en samen willen we het vertrouwen van consumenten en bedrijven in deze

Nadere informatie

Loop geen onnodig risico. Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Verstandig Lenen

Loop geen onnodig risico. Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten. Verstandig Lenen Loop geen onnodig risico Consumenteninformatie van de Autoriteit Financiële Markten Verstandig Lenen Voor wie is deze folder? Je kent vast wel die reclames over geld lenen. Snel extra geld, dat klinkt

Nadere informatie

TOELICHTING OP ONZE DIENSTVERLENING (COMPLEXE PRODUCTEN)

TOELICHTING OP ONZE DIENSTVERLENING (COMPLEXE PRODUCTEN) TOELICHTING OP ONZE DIENSTVERLENING (COMPLEXE PRODUCTEN) Inhoudsopgave: Wat Bielderman Koetsier voor u kan betekenen.... 2 Hoe worden wij betaald?... 4 Wat verwachten wij van u... 5 Datum: 01-01-2015,

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Opening Olaf Sleijpen - DNB pensioenseminar 12 september 2012: Introductie

Opening Olaf Sleijpen - DNB pensioenseminar 12 september 2012: Introductie Opening Olaf Sleijpen - DNB pensioenseminar 12 september 2012: Introductie - Dames en heren, welkom bij het ochtendgedeelte van het DNB pensioenseminar. Dit is voor mij de eerste keer dat ik mag spreken

Nadere informatie

Ons dienstverleningsdocument (DVD)

Ons dienstverleningsdocument (DVD) Informatie over onze dienstverlening Wij zijn een financieel dienstverlener. Wij adviseren, bemiddelen en bieden nazorg op het gebied van financiële producten. Daarbij staat altijd úw belang voorop: wij

Nadere informatie

TOELICHTING SPECIFIEKE DIENSTEN ZOALS GENOEMD IN HET ABONNEMENT

TOELICHTING SPECIFIEKE DIENSTEN ZOALS GENOEMD IN HET ABONNEMENT TOELICHTING SPECIFIEKE DIENSTEN ZOALS GENOEMD IN HET ABONNEMENT NAZORG HYPOTHECAIR KREDIET EN VERMOGENSOPBOUW BEHEER VERMOGENSOPBOUWPRODUCTEN Archivering van de documenten inzake vermogensopbouwproducten

Nadere informatie

Onderzoek. Het provisieverbod & gebruik financieel adviseurs

Onderzoek. Het provisieverbod & gebruik financieel adviseurs Onderzoek Het provisieverbod & gebruik financieel adviseurs Rapportage Publieksmonitor: module provisieverbod December 2012 Samenvatting (1/2) 1. Bekendheid provisieverbod laag Nog niet veel Nederlanders

Nadere informatie

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze Dienstverleningsdocument Hypotheekvraag In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt u ons vergelijken met

Nadere informatie

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze

Let op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze Dienstverleningsdocument Vermogen opbouwen In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt u ons vergelijken met

Nadere informatie

Dienstenwijzer. Alles over onze financiële dienstverlening

Dienstenwijzer. Alles over onze financiële dienstverlening Dienstenwijzer Alles over onze financiële dienstverlening 1 Dienstenwijzer Wie zijn wij: Huiskamer Hypotheken is een onafhankelijk landelijk werkend financiële dienstverlener, gespecialiseerd in hypotheken,

Nadere informatie

hypotheken verzekeringen pensioenen

hypotheken verzekeringen pensioenen Dienstverleningsdocument Spaak Assurantiën Wie zijn wij? Wij zijn Spaak Assurantiën, uw adviseur in verzekeren. Wij zijn gevestigd in Groningen sinds 1958. Het is van oudsher een familiebedrijf, en dat

Nadere informatie

GROEI NAAR VERMOGEN. Gouden Handdruk HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG

GROEI NAAR VERMOGEN. Gouden Handdruk HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG GROEI NAAR VERMOGEN Gouden Handdruk HOOG RENDEMENT LAGE KOSTEN INFLATIEBESTENDIG Maak optimaal gebruik van uw ontslagvergoeding U heeft bij uw ontslag een financiële vergoeding gekregen van uw werkgever

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Compliance program. Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Compliance program. Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014 Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland Compliance program Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014 1 Inleiding In dit Compliance Program is de inrichting van de

Nadere informatie