CARNIË, DOOR H. M. R. LEOPOLD.

Transcriptie

1 CARNIË, DOOR H. M. R. LEOPOLD. En ook van wnterleven der Carnërs weet k weng, doordat we maar net de eerste sneeuw hadden zen vallen, toen de kortende dagen en de steeds meer opdrngende soldaten ons deden besluten zudeljker streken op te zoeken. Ik stel het me voor als een sprookje, een Noorsch sprookje. Dagen lang vel dcht het wtte vlokken- Volk en zeefde ut de lucht den laatsten walm van de vunzge htte en het vul van den zomer, de ook her de dalen volstrekt net spaart. Nu straalt de gouden zon weer tusschen de blnkende bergen (Afb. 15) over het kerstfeest der dennebosschen. 't Is stl n de lucht en net koud. De sneeuwklompen komen te voorschjn en de er mee beschermde voeten trekken sleden van koen gebogen sleten tegen de boschpaden op om het hakhout te laden, dat n het najaar de mannen daarboven tot bossen bonden. Met de volle sleden gaat het lachend en joelend als op een baan van rjkeluswnterverbljf naar beneden. Op donkere dagen praat men en leest n den focolare en n de Kerstvacante hoort het heele husgezn wat de oudere knderen, de studeeren n stad, neuws leerden. De heele bevolkng s wonderljk leergerg. Comeglans alleen, met hoogstens een verhonderd nwoners, heeft vjf en twntg jongelu op stude aan de hoogeschool. Ieder weet zch her utstekend n het Italaansch ut te drukken, ofschoon ze onder elkander altjd hun vreemde gouwspraak gebruken. En ze kunnen over alles meepraten. Ik hernner me nog dudeljk de angstge verbazng van een Romensch vrend, de voor een weekje overkwam, bj de kennsmakng met zoo'n boerenbevolkng. Jonge mesjes zaten een oogenblk ut te rusten naast een hoop hoo, de van den berg naar den stal moest, en vertelden ons terloops, dat ze nu bnnenkort net meer samen zouden kunnen werken, zooals ze altjd gedaan hadden, omdat de eene op de hoogere burgerschool, de andere op het gymnasum gaan wou. De Romen vroeg een beetje spottend, hoe ze dat zoo preces wsten. Ze antwoordden doodgewoon, dat haar aanleg verschllend was, de eene meer voelde voor de,,letterkundge vakken", de andere voor de exacte wetenschappen". Snds onze vrend zoo moeljke woorden goed had hooren gebruken door mesjes met bloote brune voeten naast een hoop hoo, was hj van een nederge vrendeljkhed, de we n de Eeuwge Stad noot aan hem ontdekt hadden, zelfs tegen de werkmed n de keuken. 't Is een genot -- n Rome bjna ongekend noot bang te hoeven zjn een te geleerde" term te gebruken en aan eder, den je tegenkomt, te kunnen vragen je op de kaart terecht te wjzen. Wanneer men n het Zuden een resgds, ook een zuver Italaansche, te voorschjn haalt, schrkken de boeren en worden de koetsers dubbel begeerg; het bekjken van een kaart brengt n eengszns afgelegen streken steeds het verdensteljk wapen" der karabners n bewegng. In Carnë daarentegen gaat de boer, als men hem nlchtngen vraagt, naar zjn goed voorzene boekenkast, haalt er de eenge, maar voortrefljke gds voor Carnë n den eersten druk, de eder aanprjst als beter dan de tweede, ut te voorschjn en laat, als hj den bezoeker voor zoo ets rjp acht, een afdrukje zen van een tjdschrft, waarn bekende aardrjkskundgen met dankbare hernnerng spreken van een bergtocht onder zjn ledng de van den boer ondernomen. Al s hj tameljk wel tevreden met onze neuwe Tourng Club-kaart, toch neemt

2 CARN1Ë. 195 hj om ons zuver n te lchten de vergroote stafkaart ut de envelop. Na zulke ervarngen verwonderde het ons volstrekt net als mooste gebouw van elk dorp een school te vnden en noot de anders zoo zunge menschen te hooren klagen, dat het zoo duur kost zjn knderen naar stad te laten gaan op stude. 't Klonk volstrekt net bekrompen, toen een bejaarde boern zch beklaagde, dat de jongelu tegenwoordg ut Uutschland zooveel anarchstsche en ongeloovge boeken meenemen en daardoor de oude degeljkhed gaan verkeren. En hoe anders dan het ruw atheïstsch gescheld en de achterbaksche nonchalance van het zudeljk volk en zjn geestewas de oprechte, waardeerende verhoudng van het jonge, verlchte geslacht her tot zjn pastoors. We waren op marsch naar 0- saïs om de kerk te zen, waarn onbekende schlders omstreeks AFB. 14. het jaar vjftenhonderd aan de Gothsche gewelven van het koor helgen schlderden n droge kleuren, de nog nets van haar frschhed verloren. Hoe klen toch de bedehusjes her! Alle oude huzen er om heen zjn grooter. Veel hadden de Carnèïs noot voor hun kerkjes over. Op de fresco's s geen spoor van het bladgoud, dat zoo kwstg geplakt werd op de geljktjdge schlderjen n zudeljker streken. Goud... terwjl n de eerste helft van de vjftende eeuw meester Steven van Venzone met den herbouw van een heelemaal verbrande kerk maar acht en zestg Aqulejsche marken en... een paar schoenen verdende? Dus gngen we de kerk van Osas zen. Op den weg, een kwartertje vóór het dorp, ontmoetten we den pastoor, de n het felle Augustuszonnetje stevgjes aanstapte. Omdat hj wel het meest van de kerk zou weten, spraken we hem aan en vonden hem dadeljk bered mee terug te gaan. Zjn zuster n het dorpje naastaan, waar hj het twaalfuurtje, dat hj n een zakdoek meedroeg, zou gaan eten, werd toch net ongerust... Of het hem net te veel was zoo'n end verder door de zon te moeten loopen?... O, neen, n Osaïs s er 's wnters maar al te weng zon!.. En hj lep met ons op en kwam te vertellen van zjn geologsche lefhebberjen en hoe hj met Marnell u vndt over dezen aardrjkskundge bjvoorbeeld n Meyer's Konversatonslexkon'n vrj utvoerg artkel allerle bergtoppen en passen onderzocht had. Hj wees ons voor een toekomstg tochtje, een plek aan, waar we veel fosselen zouden kunnen vnden. Toen praatten we wat over de kerk, waarvan zoo weng bekend s, en over Holland, waarover hj goed ngelcht was, en over de bevolkng van het dal, dat bj de andere Carnéïs n kwaden reuk staat, een reuk van socalsme en vrje lefde. ALS DE OPTOCHT GAAT NAAR HET NEDERIG KERKJE. Nog geen uur geleden hadden we een van de drjvers hooren oreeren. Veel had hj ons verteld: over coöperate en ruze, over gebrek aan regeerngszorg en over de wnsten van den gemeenschappeljken wnkel, maar vooral over processen en bosschen. Want de bewoners van het c a n a 1 e van San Cancano, waarn Osaïs lgt, zjn proceszek als de oude en neuwe Greken. Het eerste ut hun geschedens bekende fet s een

3 ^ _. ' - : ' " : ' ' ^ \ ' 196 CARNIË. rechtsgedng tusschen de dorpen over het aanleggen van een weg dat was n de veertende eeuw en het laatste, wat we van den opgewonden volksmenner hoorden, was het verloop van een proces over het aanleggen van een weg... n De advokaten werden en worden betaald ut de opbrengst van de bosschen, de de bevolkng, ondanks al de vrje lefde" en al het socalsme", utstekend onderhoudt. Heel de zuderhellng van het West- Neen, 't s geen modegrl, de her het Engelsche landgoed" aanlegde, daar de kale bergen blootlegde, maar de natuur, de behagen schept n contrasten. Tegenover de Zuderhellng, waar het bljde groen een weldadge rust aan de zel brengt, rjzen de beangstgende, scherpe profelen van den Hnter- en Vorderkerl, de op de loer schjnen te lggen voor den pas naar het dal van Cadore, en torent de Creta Forata, waar de hemel schjnt door een openng * ü l '1 " '""' IP HPÜ 51a ^ f;^' -/'! 1 ' ' - ' A'**Vv f ' ^öfp^ I J * * ^'» '* f* ' : ''r,* V' #'*' - * - '***A..; ' % ', lf" ", ^ ; ' *. Al'H. Ij. DE KI.INKKNDK BERGEN. Oosteljk zch strekkende dal ljkt een park, waa" honderden tunledcn alleen voor het moo en den oogenlust van den egenaar zorgen. Maar de heer van de streek moet ook houden van de woeste natuur, want hj let aan den overkant de kale rotsen heelemaal zooals de felle zon en het verwoestende water ze vormen wlden. Dank zj den fjnen smaak genet hj nu 's morgens en 's avonds van den rooden gloed, de hun wtte kalktoppen omtoovert n stlle wolkengevaarten van onbeweegljk marmer. alsof een lchtend arendsoog onze gangen bespedde. Daar dalen tot aan den weg zelf rotsen met deren- en menschentrekken af, zooals de van boekenplaatjes onthouden onze knderdroomen beangstgden. De berggloongen zjn felle tegenstrjdgheden, als de vrje lefde en de harde arbed, als de samenwerkng on heel het bosch goed te houden en de mane het verdende geld aan pletbezorgers weg te werpen, als de rustge, ontwkkelde presters en rumoerg zenuwzeke agtators.

4 CARNIË. 197 De eerste bewoner van de valle, met wen we kenns maakten, was een oude smokkelaar, de geestg vertelde van zjn avontuurljk en wsselvallg nachtleven, maar ook met ontroerng sprak over de trouw van de Carnërs: Eens, lang geleden, nam de vjand Venetë n, maar Carnë wlde net helpen om de Serenssma te onderdrukken. Jaren lang daalde geen enkele Carnër al naar de vlakte. Daarom staat beneden aan den weg, husjes bewonderd hadden: Socalsten zjn het, de parochanen van mj, en ze zeggen veel kwaad van het geloof, maar als ze n nood zjn, komen ze toch wel bj mj om troost'', 't Dal van de Pesarna en zjn bevolkng zjn als de twee bronadertjes aan zjn verste end. Dcht onder den berm van den grntweg, mdden n het welg gras, aan een nauw zchtbaar voetpaadje, stroomen ze bj een ruwen steen langs, waarop we drnken wl AFB. 16. RAVASCLETTO. waar Carnë begnt, een steen met de woorden: C a r n a f d e 1 s". 't Leven s rjk, omdat het bont s en alles daarn zjn tjd heeft. Zoo zet het ook de kapelaan van het verste, hoogste dorpje, waar de smokkelaar woont, - een fjn, oud man met een gelaat van onrustg ncrveuzen denker, de net rustte vóór we n den tun van zjn pastore, waar hj n de benedenverdepng konjnen en kppen held, zjn rozen en bonnen en zjn moderne bjenzjn voet zet, ut een paar gespleten retjes, geen halve meter van elkaar, en beneden vermengen ze zch dadeljk. Maar hun water s heel verschllend. Het eene kleurt de planten er onder brun van jzerroest, het andere blauwgroen van zwavel. Dat moet gezond zjn en weldoen, het drnken aan de bronnetjes n de vrje natuur. Gelukkg vloeen ze net rjkeljk genoeg om oot met wnst geëxploteerd te kunnen worden. Fesarus zal noot een concurrent worden

5 CARNIË. van Arta, de eenge badplaats n Carnë. Veel weet k net van Arta. Met het oog op de tjdsomstandgheden was alles er veel vroeger gesloten dan gewoonljk, maar we zagen er toch groote sombere gebouwen ut den tjd, den men zch voorstelt bevolkt met hoogwelge gele dlgences, wjde crnolnes en spanbroeken met sous-peds, oude en neuwe pensons, wegaandudngen van welrjders- en automobelclubs. Dat alles het versteende oude zoowel als het net geassmleerde moderne maakte n zjn verlatenhed een ndruk zoo trest als we nergens kregen n dt lachend bergland, dat nog net bestaat van en voor de vreemdenutbutng en dus net sterf, zoodra er oorlog kwam. In Arta bleven we net, zelfs geen nacht. We gngen maar lever door tot Zuglo, eertjds Julum Carncum, een Romensche vestng, de de utmondng van een der wenge passen over de Alpen naar de Venetaansche vlakte verdedgde. De naam hernnert nog dudeljk aan de oude wereldheerschappj, maar overgens heeft het dorpje nets klasseks meer aan zch. Attla maakte de stad met den grond geljk. De kegelvormge bergen lnks en rechts van Zuglo, waarop de Romenen zeker wachtposten hadden, de met vuursenen de naderng van vjanden meldden, dragen nu kerken. Een s gewjd aan Snt Peter en msschen de oudste paroche van Carnë, de andere aan Floranus, den n Carnë meest vereerden helge. Snt Floranus heeft er net alleen veel egen kerkjes, maar op geen van de fresco's n andere godshuzen of op partculere wonngen aangebracht ontbreekt zjn jonge gestalte: n blnkend harnas gekleed, met een dwaas klen emmertje n de hand. Meest s er dan nog wel een brandend husje bj geschlderd om preces dudeljk te maken, dat de martelaar het blusschngswerk als zjn specale taak beschouwt. Zjn hooge, ver zchtbare kerk n de nabjhed van Zuglo zal snds de tjden der Hunnen heel vaak smeekende blkken op zch gercht gezen hebben van rondom. Want zooals de oude kapelaan ze : Als ze n nood zjn, komen ze toch wel tot het geloof terug". We weet of ook net de deven, de n 1764 en 1845 zch de moete van een stelen klm en een zwaren nbraak getroostten om de kerkseraden meester te worden, later nog net weer den bjstand van den zoo dep verongeljkten Floranus hebben ngeroepen? Maar het lgt net n den aard der Carnërs zch alleen op hooger hulp te verlaten. Toen we n Lgosullo waren, brak n den avond een brand ut n Paluzza. 't Was wel een uur gaans weg en toch ludde de zware klok van den toren vlak achter onze kamer dapper mee met de van de omlggende gehuchten en snelden de wenge mannen, de thus waren het bedregde dorp te hulp, ofschoon dat vol was van soldaten, de, als eens de bezettng der Romenen op de toppen om Zuglo, waakten tegen den nval der volken van over de Alpen. Dat brandgelu deed ons opeens begrjpen, waarom n de klene klokkctorens zoo geweldge galmers hangen. Ze spreken net tot de egen gemeente, maar tot de dorpen rondom. Ondanks de socalstsche en anarchstsche boeken der landverhuzers en den practschen zn der bevolkng bljft het geloof n Carnë bestaan en slaat net om n het atheïsme, dat n het Zuden meestal een gevolg s van zoogenaamde hoogere ontwkkelng. Want het geloof s er anders dan daar. We naar de ms gaat doet het om het symbool en de stchtng, net om den prester. Her schaadt het dan ook den kapelaan net, als hj jong en vrooljk s, met kameraden van beder kunne gezellge utstapjes maakt, fetst en bergen beklmt, juchend van stele grashellngen neergljdt en de makkers utdaagt hem te volgen. Hj s mmers geen hooger soort mensch, alleen een trooster en leder, te beter, naarmate hj meer het werkeljke leven kent. Wonderen gebeuren mmers toch net meer, al gelooven ouden van dagen er nog aan. (5'tó w/g/).