College bouw ziekenhuisvoorzieningen. creëer meer keuzemogelijkheden tussen polissen, en haal de nominale premie uit de collectieve

Transcriptie

1 College bouw ziekenhuisvoorzieningen Nummer 9 Hans Wiegel: De kunst van het loslaten Nieuwsbrief uitgave februari 2002 Vraagsturing wordt met de mond beleden, maar in de praktijk nog niet uitgevoerd. Ook de WEZ, de beoogde opvolger van de WZV, zal daar geen verandering in brengen. Dat is de mening van Hans Wiegel, voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland. Het wordt tijd dat we de problemen gaan oplossen, zegt hij. Het aanpakken van de wachtlijsten, verbetering van de arbeidsmarkt en de kunst van het loslaten, minder regelgeving van bovenaf en een aanpak van onderop: zorgverzekeraars als makelaars tussen vraag en aanbod. HET WORDT TIJD DAT WE DE PROBLEMEN ÉCHT GAAN OPLOSSEN TEN GELEIDE De eerste Nieuwsbrief van dit jaar besteedt ruime aandacht aan een actueel thema: de spreiding van ziekenhuiszorg. Het hoofdartikel op de middenpagina s gaat uitgebreid in op de uitvoeringstoets die het Bouwcollege hierover in januari heeft uitgebracht. In het interview op deze pagina laat ook Hans Wiegel zich niet onbetuigd: hij vindt dat de overheid en de politiek meer moeten loslaten. Ten slotte schenken we aandacht aan het toenemend belang van ICT in de zorgbouw. Vraag en aanbod zijn niet meer in evenwicht, omdat de door de overheid gestelde kaders beginnen te knellen. De acute problemen moeten als eerste aangepakt worden, stelt Wiegel. Daarom stellen wij een reeks van maatregelen voor: afschaffen van het bijna stalinistische Budgettair Kader Zorg, vergroting van het zorgaanbod, verbetering van de arbeidsmarkt, boter bij de vis en meer ruimte voor ondernemerschap: beslecht de hindernissen voor het contracteren in het buitenland, creëer meer keuzemogelijkheden tussen polissen, en haal de nominale premie uit de collectieve lasten. Het gaat immers om een klantgerichte aanpak en veel door de overheid gestelde regels staan dat in de weg. Pas dan kan de wachtlijstproblematiek, die voor erg veel maatschappelijke onrust zorgt, worden opgelost. Aanbodsturing Ook de WEZ kan geen oplossing bieden, stelt Wiegel: De nieuwe wet blijft een instrument van aanbodsturing, omdat de overheid een grote vinger in de pap houdt bij het plannen van de capaciteit en de financiële bedrijfsvoering van de zorginstellingen. De wet geeft de zorgverzekeraars geen enkele ruimte om via weloverwogen contractering een goed zorgaanbod tot stand te brengen geënt op wat de verzekerden willen. Het overheidsbeleid is erop gericht verantwoordelijkheden over te dragen, maar dat verdraagt zich niet met het stellen van een landelijk financieel kader, want als dat niet voldoende is, wordt het onmogelijk om de gevraagde zorg te bieden. In wezen verandert er met de komst van de WEZ dus helemaal niets, omdat er nog steeds uitgegaan wordt van exploitatieaanvragen door zorginstellingen, die worden getoetst aan financiële kaders die door de overheid worden gesteld. Het wordt echt tijd dat de overheid terugtreedt. Pas dan kan er sprake zijn van vraagsturing. Stakeholderschap De overheid wil de stakeholders inspraak geven in de plannen voor spreiding van ziekenhuizen, het sluiten van locaties of afbouwen ervan. Het is begrijpelijk dat minister Borst en de Kamer hechten aan overleg tussen ziekenhuisdirecties en belanghebbende partijen - de stakeholders -, zegt Wiegel. Maar in feite is stakeholderschap een nieuwe zak voor oude wijn. Iedere organisatie hoort zich bewust te zijn van zijn omgeving en daarin een rol te spelen die aansluit bij de activiteiten, handelingen en verwachtingen van de andere stakeholders. Dat is gewoon een kwestie van fatsoen. In die zin is een aparte gedragscode voor inspraak absoluut onnodig. In het overleg met instellingen staat het belang van de verzekerde voor verzekeraars voorop. Het gaat er ons allemaal om dat de consument zorg wordt aangeboden die toegankelijk, bereikbaar en kwalitatief hoogstaand is. Daarom mag de overheid de spelers in het veld wel eens wat meer vertrouwen geven. Ook de politiek moet meer afstand bewaren, kunnen loslaten. Alleen dan kan vraagsturing een kans krijgen.

2 ACHTERGROND Spreiding ziekenhuiszorg: zoeken naar oplossingen op maat Er is veel maatschappelijke discussie over de sluiting van ziekenhuizen, omdat dit bij de burger een gevoel van onveiligheid kan oproepen. Over de spreiding van ziekenhuizen, gezien vanuit de zorgvrager, is vorige maand al veel publiciteit geweest. In dit interview besteden we juist aandacht aan andere onderwerpen uit de uitvoeringstoets Spreiding ziekenhuiszorg. Het Bouwcollege heeft de spreiding bekeken vanuit de vraag en het aanbod voor zowel de spoedeisende functies als de dagelijkse zorg, zegt Eric Vrijland, arts, hoofd planontwikkeling. Wanneer we over spreiding spreken, sluiten we aan op een historisch ontstane situatie. Ziekenhuizen hebben in Nederland veelal een particuliere ontstaansgeschiedenis. De huidige spreiding is spontaan tot stand gekomen. In sommige stedelijke gebieden zijn ziekenhuizen wel herspreid. Uiteraard willen we geen centraal geplande modellen opleggen. Wel is het van belang een ordening aan te brengen van het aanbod uit het oogpunt van spreiding. Daarom heeft het Bouwcollege, in nauw overleg met de veldpartijen, een typologie voor ziekenhuizen omschreven, die niet star is en ruimte biedt voor de aanwezige variatie. Typologie van het aanbod Er bestaat ook veel variatie, zegt Marinus Verweij, arts, plaatsvervangend algemeen secretaris. Er zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen met de functie spoedeisende hulp, maar zonder een afdeling verloskunde, een functie die ook een spoedeisend karakter kent. Verder zijn ook de IC- en hartbewakingsafdelingen inbegrepen bij de definiëring van de functie spoedeisende hulp. Het onderscheid tussen basis- en profielziekenhuizen is cruciaal voor de spreiding Vanuit het aanbod geredeneerd bestaan er algemene ziekenhuizen, waarbinnen onderscheid gemaakt kan worden tussen interventiecentra (grote centra met veel subspecialismen) en basiszieken- Reactie Siem Buijs, arts, lid Tweede Kamer voor het CDA Deze uitvoeringstoets geeft precies aan dat het Kamerbreed gedragen 30-minutencriterium voor spoedeisende hulp, inclusief aanrijtijd per ambulance, in 17,6 % van de gevallen niet gehaald wordt. Vooral in delen van Limburg, Zeeland, Friesland en de Waddeneilanden is de situatie zorgelijk, vooral ook omdat wetenschappelijk bekend is dat de levenskansen van patiënten die spoedeisende hulp nodig hebben sterk afnemen boven de 30 minuten. Hiermee zijn dus de toegankelijkheid en de kwaliteit van de gezondheidszorg, waarvoor de overheid verantwoordelijk is, in gevaar. Ik vind dat de minister snel met maatregelen moet komen om de situatie in de dunbevolkte gebieden te verbeteren. Plaatsvervangend algemeen secretaris Marinus Verweij huizen, waar een basiszorgpakket wordt aangeboden met alle poortspecialismen zoals interne en kindergeneeskunde, klinische verpleging, 24-uurs spoedeisende en poliklinische zorg. Het basisziekenhuis is het minste wat nodig is om spoedeisende hulp in de breedte te kunnen bieden. Daarnaast bestaan er ziekenhuizen die zich toeleggen op bepaalde deelgebieden van de zorg of bepaalde doelgroepen. Dit zijn de zogenaamde profielziekenhuizen, die geen 24- uurs spoedeisende functie hebben. In de Randstad is de bereikbaarheid minder klemmend dan in de landelijke gebieden. Vandaar dat de ontwikkeling van profielziekenhuizen in de Randstad meer voor de hand ligt dan op het platteland, waar het wegvallen van basisziekenhuizen grote gevolgen heeft voor de bereikbaarheid. Ook kunnen nog genoemd worden de dagziekenhuizen, de buitenpoliklinieken, de verplaatste ziekenhuiszorg en huisartsenposten in ziekenhuizen. Tegelijkertijd zijn er interessante ontwikkelingen gaande op de scheidslijn tussen eerste- en tweedelijnsgezondheidszorg, zegt Vrijland. In Utrecht bijvoorbeeld is de huisartsenzorg in de avond-, nacht- en weekenddiensten bereikbaar in de ziekenhuizen in Overvecht en Oudenrijn. Dat biedt duidelijkheid en gemak voor de hulpvrager. Deze organisatievorm zou ook model kunnen staan voor de buitengebieden. Dergelijke nieuwe ontwikkelingen worden ondersteund door internationale trends. Zorgvraag Het Bouwcollege voelt zich medeverantwoordelijk voor de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en speelt in op ontwikkelingen die in de maatschappij en de politiek gaande zijn. Daarom heeft het Bouwcollege ook nadrukkelijk de spreiding van de

3 ziekenhuiszorg onderzocht vanuit de zorgvraag en de zorgvrager. Het rapport biedt de veldpartijen tools en ideëen aan om te komen tot oplossingen op maat, waarbij de overheid de randvoorwaarden en kaders blijft stellen en bewaken. We maken een onderscheid tussen spoedeisende hulp en dagelijkse zorg, zegt Verweij. Ondanks de bekende knelpunten, zoals Schouwen-Duiveland en de Waddeneilanden, kunnen zorgvragers in ruim 99 % van de gevallen binnen 45 minuten, en in ruim 82 % binnen 30 minuten op een afdeling spoedeisende hulp zijn, inclusief aanrijtijd van de ambulances. De Tweede Kamer wil uitgaan van 30 minuten, maar de minister heeft zich daarover nog niet uitgesproken. Dagelijkse zorg De bereikbaarheid van spoedeisende hulp heeft veel aandacht gekregen, maar ook de bereikbaarheid van de dagelijkse zorg is in de uitvoeringstoets onderzocht. Immers, vanuit de zorgvraag geredeneerd is de bereikbaarheid van poliklinische voorzieningen voor bepaalde patiëntengroepen (bijvoorbeeld ouderen en chronisch zieken) die vaak gebruik moeten maken van medisch-specialistische zorg minstens zo belangrijk. Uit het onderzoek blijkt dat de spreiding van voorzieningen voor dagelijkse zorg (inclusief buitenpoliklinieken) beter is dan die voor de spoedeisende hulp, maar in bepaalde geografische gebieden zullen de voorzieningen wel afnemen en dat vraagt aandacht van de veldpartijen. Financiële consequenties Het Bouwcollege heeft ook aangegeven dat het in stand houden van een maatschappelijk gewenste spreiding financiële gevolgen kan hebben. Dit geldt met name voor de spoedeisende functies. Immers, de beschikbaarheidskosten van spoedeisende hulp zijn hoger dan die voor de dagelijkse zorg. Het gaat daarbij steeds om de mogelijkheid van het aanbieden van zorg, zegt Vrijland, afgewogen tegen enerzijds de kwaliteit en anderzijds de kosten. Op deze punten gaan we in een vervolgrapport dieper in. Reactie drs. Jan Schnerr, algemeen directeur Hofpoort Ziekenhuis in Woerden, voorzitter van de samenwerkende algemene ziekenhuizen (SAZ) Het Bouwcollege heeft met zijn rapport een goed advies afgeleverd over een fundamentele kwestie. Als ik de kwestie waar het om gaat wat provocerend mag samenvatten, dan gaat het om het volgende. Zijn de Nederlandse ziekenhuizen honderd autarkische eilanden, die als ze al contact met elkaar hebben, dat vooral doen om te concurreren, of vormen deze ziekenhuizen in wezen een organisch geheel? Een beleidsvraag die hieruit voortvloeit is: moeten de functies die deze ziekenhuizen vervullen in onderling verband worden gezien, of probeert ieder voor zich zo belangrijk mogelijk te worden? Ik denk dat er organische verbanden moeten zijn tussen de bijzondere eilandengroep der academische ziekenhuizen, de archipel van de STZ-ziekenhuizen (Stichting Topklinische opleidingsziekenhuizen), de basisziekenhuizen en tenslotte de tussengroep van grotere ziekenhuizen, waarvan sommige met een profiel lijkend op een basisziekenhuis en anderen met de ambitie om richting STZ-profiel te gaan. De NVZ en de SAZ breken zich het hoofd over deze strategische vragen. Met het collegerapport in de hand zouden ook de minister en de zorgverzekeraars dit meer moeten doen. Bouwcollege Uitvoeringstoetsen In de vergadering van 14 januari heeft het Bouwcollege uitvoeringstoetsen vastgesteld over: de spreiding van ziekenhuiszorg Het Bouwcollege stelt vast dat de ziekenhuiszorg buiten de verstedelijkte gebieden op het huidige peil moet blijven om de bereikbaarheid van zowel spoedeisende als dagelijkse ziekenhuiszorg aldaar te waarborgen. Daarvoor moet dan ook geld beschikbaar worden gesteld. Besluitvorming over eventuele ontmanteling van ziekenhuislocaties dient transparant te zijn met inspraak van stakeholders, zoals verzekeraars en patiënten. Hiervoor is een gedragscode nodig. (zie ook het artikel op de middenpagina s) landelijke ggz-voorzieningen voor asielzoekers en vluchtelingen Asielzoekers en vluchtelingen kampen niet zelden met ernstige psychosociale en/of psychiatrische problemen. Vooral de problematische situatie van de alleenstaande minderjarige asielzoeker (AMA) is zorgwekkend. Voor deze categorie is lang niet overal poliklinische of ambulante zorg beschikbaar. Bovendien vertoont dit basisaanbod soms nauwelijks samenhang en is het zeer verschillend van aard. Het Bouwcollege stelt daarom voor de ggz-zorg voor AMA s aan te vullen met een landelijke specialistische voorziening. Daarnaast is bovenregionale aanvulling van het zorgaanbod voor volwassen asielzoekers en vluchtelingen gewenst. Het gaat daarbij om 3 of 4 specialistische tussenvoorzieningen. interimvoorzieningen Het Bouwcollege stelt voor maatregelen te nemen om de rentabiliteit van tijdelijke huisvesting te verhogen. Deze laat te wensen over omdat bij een gemiddelde gebruiksduur van slechts vier jaar de kosten vaak 80% van nieuwbouw zijn, terwijl de kwaliteit daarbij achterblijft. Bovendien worden steeds meer interimvoorzieningen gebouwd. Instellingen en verzekeraars moeten een nadrukkelijke taak krijgen bij het regionaal op elkaar afstemmen van bouwplannen en volgtijdelijk gebruik van tijdelijke huisvesting. Via een exploitatieplan dienen instellingen op regionaal niveau vooraf afspraken te maken. Het Bouwcollege zal een databank voor vraag (voorgenomen gebruik) en aanbod (afstoting) inrichten om de landelijke coördinatie te waarborgen. Om de uitwisselbaarheid te bevorderen en de productiekosten te verlagen werkt het Bouwcollege daarnaast aan standaardisering van enkele veel voorkomende voorzieningen. Signaleringsrapport ICT in de zorgbouw Door toepassing van ICT bij de bouw van instellingen kunnen belangrijke knelpunten in de zorg deels worden opgelost. ICT helpt zorgverleners bij de hulpverlening en vermindert administratieve lasten. Cliënten hebben er ook baat bij (domotica) en

4 kunnen langer zelfstandig blijven wonen. In de toekomst kunnen de bouwkundig-functionele consequenties aanzienlijk zijn. Het Bouwcollege doet enkele voorstellen om de financiering te regelen. (zie verder het artikel op de achterpagina) Bouwmaatstaven Het Bouwcollege heeft (nieuw)bouwmaatstaven vastgesteld voor: voorzieningen voor verstandelijk gehandicapten De nieuwe maatstaf sluit beter aan op de daadwerkelijke vraag, gaat in het algemeen uit van grotere vloeroppervlakten en - vanwege groepsverkleining en privacy - krijgt flexibel gebruik maximale aandacht. Ook is er ruimte voor individueel wonen. Deze maatstaf is het eerste voorbeeld van een nieuwe aanpak die het Bouwcollege gaat hanteren. Daarbij zijn de maatstaven opgezet in bouwkundige modules die het denkbare voorzieningenpakket beschrijven. Zorgaanbieders kunnen functies en ruimten koppelen aan andere modules of deze clusteren in andere combinaties teneinde flexibel in te spelen op de zorgvraag. Voorwaarde is dat te allen tijde voldaan wordt aan de in de maatstaf opgenomen basiskwaliteitseisen. Deze beschrijven het minimaal noodzakelijke kwaliteitsniveau van de belangrijkste voorzieningen en ruimten (zoals zit-/slaapkamers en sanitaire units) en zijn niet onderhandelbaar. De volgende maatstaven zijn nog op traditionele wijze tot stand gekomen: langdurige ggz-zorg De maatstaf is primair gericht op de invulling van de woonfunctie voor langdurig zorgafhankelijke psychiatrische patiënten. Het gaat daarbij met name om vormen van groepswonen buiten het instellingsterrein. een verlosafdeling in een algemeen ziekenhuis een afdeling dialyse in een algemeen ziekenhuis een laboratorium voor klinische pathologie een laboratorium voor medische microbiologie Referentiekaders Verder zijn referentiekaders vastgesteld voor basiskwaliteitseisen van bestaande gezondheidszorggebouwen, in dit geval een ziekenhuis. Het gaat om de volgende functies: algemeen orgaanfunctie - onderzoek spoedeisende hulp Ten slotte heeft een eerste gedachtewisseling plaatsgevonden over de rol die het Bouwcollege denkt te kunnen gaan spelen bij de monitoring van de kwaliteit van gezondheidszorggebouwen. Er zal een plan van aanpak worden opgesteld. AGENDA BOUWCOLLEGE Het Bouwcollege vergadert op 25 februari naar verwachting over de volgende uitvoeringstoetsen en signaleringsrapporten: Wet exploitatie zorginstellingen (WEZ) de ggz-problematiek in de grote steden intensive care Verder zal het rapport van de Commissie De Beer over de vermindering van administratieve lasten worden besproken. Ook wordt een geactualiseerd Compendium vastgesteld van taken, kaders en procedures die het Bouwcollege hanteert. COMMISSIE ZORG De commissie heeft op 16 januari jl. veel aandacht geschonken aan het jaarthema van het Bouwcollege voor 2002: de vergrijzing. Het ging om een eerste verkennende notitie, waarin de omvang van de vergrijzing in de komende jaren wordt geschetst gekoppeld aan de verwachte kenmerken (opleiding, samenstelling huishouden, financiële positie, psychische en fysieke gezondheid) van de categorie ouderen. Ook de positie van allochtone ouderen komt aan de orde. Ten slotte wordt een aantal onderwerpen genoemd die het Bouwcollege (soms in samenwerking met een onderzoeksbureau) nader wil uitwerken. Te denken valt bijvoorbeeld aan het internationale perspectief en de gevolgen van de vergrijzing voor de verschillende zorgsectoren. Jubileumsymposium Op donderdag 10 oktober 2002 organiseert het Bouwcollege in het Congrescentrum te Den Haag een symposium ter gelegenheid van zijn 30-jarig bestaan. Het thema is Zorg en architectuur. De ochtend wordt plenair ingevuld, de middag is gereserveerd voor workshops. Het symposium is bedoeld voor zorginstellingen, adviseurs en architecten. U ontvangt bericht zodra bekend is hoe het programma er uitziet. Voor informatie kunt u contact opnemen met ons directiesecretariaat. Reserveer de datum alvast in uw agenda! De (vernieuwde!) website bevat onder andere recente, te downloaden publicaties, persberichten, komende symposia en cursussen, agenda s van vergaderingen van het Bouwcollege en zijn commissies, relevante wet- en regelgeving en vacatures. De opzet is zodanig aangepast dat de structuur helderder - en het zoeken naar (deel)onderwerpen eenvoudiger - is geworden.

5 ACTUEEL Maak ruimte voor ICT in de zorgbouw ICT kan een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen van knelpunten in de zorg. Denk bijvoorbeeld aan vermindering van de werkdruk van zorgverleners en verlaging van de administratieve lasten. Ook de cliënten zelf hebben voordelen van ICT: zij kunnen langer zelfstandig blijven wonen, een wens die in de toekomst steeds belangrijker zal worden. In het rapport ICT en de bouwkundige zorginfrastructuur doet het Bouwcollege aanbevelingen om de toepassing van ICT mogelijk te maken en betaalbaar te houden. In bouwplannen wordt nog te weinig rekening gehouden met de aanleg van ICT-infrastructuur, zegt ir. Henk Nicolaas, senior stafmedewerker bouwzaken. Dat is niet verstandig, omdat de kosten om die in een later stadium alsnog aan te leggen veel hoger uitpakken. HENK NICOLAAS EN WILLEKE VAN STAALDUINEN ICT kan in algemene zin op verschillende manieren worden toegepast in zorggebouwen. Een belangrijke ontwikkeling is domotica bij het scheiden van wonen en zorg. Gehandicapten en ouderen kunnen daardoor langer zelfstandig blijven wonen: het automatisch sluiten van gordijnen als het donker wordt, aansluiting op een regionaal beveiligingssyteem, het op afstand openen van deuren en automatisch aangaan van licht als iemand s nachts opstaat. Het is ook mogelijk bewegingsmelders te installeren, bijvoorbeeld in het toilet: als iemand gedurende langere tijd niet naar het toilet gaat, wordt een zusterpost gewaarschuwd. Al deze toepassingen leveren voordelen op voor de cliënt maar ook voor de zorgverleners, omdat de cliënt meer zelf kan doen, waardoor de werkdruk afneemt. Het kan bovendien arbeidskrachten schelen. Een andere ontwikkeling zien we op internet, zegt drs. Willeke van Staalduinen, plaatsvervangend hoofd planontwikkeling. Cliënten kunnen op internet de wachtlijsten bekijken en ziektekostenpolissen vergelijken. Er lopen ook al experimenten van medische behandelingen of controles op afstand: iemand met suikerziekte zou zelf wat bloed kunnen afnemen en dat via apparatuur kunnen laten analyseren. Een arts kan dan achter zijn computer zien of behandeling nodig is. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor hartmonitoring en dialyses. EPD Een belangrijke stap voorwaarts zou de invoering van het elektronisch patiëntendossier (EPD) en de zorgpas kunnen zijn waarop alle administratieve en medische gegevens van een cliënt staan. Dat kan een aanzienlijke tijdbesparing opleveren, omdat de hele medische geschiedenis van een cliënt direct opvraagbaar is. De artsen weten bijvoorbeeld direct welke behandelingen iemand heeft ondergaan en welke bloedgroep een cliënt heeft, zegt Van Staalduinen. Problemen bij de invoering zijn echter de autorisatie en beveiliging, want het mag niet zo zijn dat de medische gegevens vrij opvraagbaar zouden zijn door bijvoorbeeld levensverzekeraars. Daarbij komt ook nog dat specialisten en ziekenhuizen niet dezelfde systemen gebruiken. Ook hier ligt nog veel werk voordat de zorgpas ingevoerd kan worden. Het investeringsbedrag voor elektrotechnische voorzieningen zal 10% hoger moeten worden Financiering Op dit moment zijn de gevolgen van ICT voor de bouwkundige zorginfrastructuur nog beperkt, maar in de toekomst kan dat wel veranderen, zeker als er een kanteling van de zorg plaatsvindt, waarbij deze meer om de patiënt georganiseerd wordt. ICT kan hierbij behulpzaam zijn. Nu al is bekend dat de gevolgen van ICT voor de installatietechnische toepassingen in de gezondheidszorg zo groot zijn dat een verhoging van het investeringsbedrag nodig zal zijn, zegt Nicolaas. Bovendien zouden de afschrijvingstermijnen voor netwerkapparatuur teruggebracht moeten worden tot 3 jaar. Daarom stellen wij voor de kosten voor de ICT-zorginfrastructuur als een regulier onderdeel van de genormeerde bouwkosten op te nemen, zoals deze jaarlijks in de bouwkostennota worden geactualiseerd. Er zal ruim 10% meer geïnvesteerd moeten worden dan nu het geval is. Dat geldt voor alle sectoren. Als we dit niet zouden doen, worden we later met een veel hogere kostenpost geconfronteerd. Van belang is ook dat de ICT-infrastructuur zo wordt aangelegd dat na een periode van drie of zes jaar vervanging gemakkelijk is: de bereikbaarheid van de bekabeling moet goed zijn. Er zijn gevallen bekend dat alle plafonds gesloopt moesten worden om de bekabeling te vervangen. ICT bij scheiden van wonen en zorg (bijvoorbeeld domotica) dient in eerste instantie gefinancierd te worden door de woningcorporatie of met middelen uit het woonzorgstimuleringsfonds, Als de financiering van woningen die dienen ter vervanging van intramurale capaciteit ontoereikend is, stelt het Bouwcollege voor om de benodigde bekabeling voor domotica te financieren door de AWBZ. COLOFON Deze nieuwsbrief is een uitgave van: College bouw ziekenhuisvoorzieningen Postbus 3056, 3502 GB Utrecht Bezoekadres: Churchilllaan 11, 3527 GV Utrecht cbz@bouwcollege.nl Internetsite: Telefoon: Fax: Redactie: Peter van Beek, Han Hoes ISSN nr.: Vormgeving: Focus to Prepress, Zoetermeer Druk: Wilco B.V., Amersfoort