De verborgen tegenstander

Transcriptie

1 De verbrgen tegenstander Eetprblemen in de sprt Een handreiking vr caches, trainers en andere begeleiders Ken de risic s, herken de symptmen en handel juist

2 Inhud Inleiding 1 Maar tpsprters zijn tch geznd? 1.1 He vaak kmen eetstrnissen vr? 1.2 In welke sprttakken kmen eetstrnissen vr? 2 He herken je een eetstrnis? 2.1 Verschillende srten eetstrnissen 2.2 Waar let je p bij sprters? 3 Een vermeden en dan? 3.1 He ga je het gesprek aan? 3.2 Na het gesprek wat dan? 3.3 Wat als je niets det? 4 Eetstrnissen vrkmen: wat kunnen begeleiders den? 4.1 Wat zijn de risicfactren? 4.2 Welke invled heb jij als begeleider? 5 Wat is een geznd sprtvedingspatrn? 5.1 De belangrijkste elementen 6 Wat is een ptimaal prestatiegewicht? 6.1 Welke factren spelen een rl? 6.2 Aftrainen, he de je dat? 7 Waar vind je prfessinele hulp? 7.1 Wat is de beste behandeling? 8 Welke rl heeft het begeleidingsteam? 9 Herstellen en sprten: gaat dat samen? 10 Na de tpsprt: prblemen verdwenen? 10.1 Prblemen kunnen verergeren 10.2 Heel sms blijkt stppen de plssing Bijlage I Screening Bijlage II Lichamelijk nderzek bij eetstrnissen Bijlage III Criteria eetstrnissen vlgens DSM-IV Bijlage IV Eindnten Bijlage V Handige adressen Clfn Dankwrd

3 Inleiding Niets aan de hand? Ik begeleid mijn sprters naar ptimale sprtprestaties. Dat is mijn belangrijkste taak. Daarvr meten ze trainen, geznd leven, verantwrd eten, mentaal fcussen en veel pzij zetten. En ja, sms met een sprter afvallen. Dat hrt er k bij als je de beste wilt wrden! Dunne sprters zijn nu eenmaal vaak in het vrdeel. Natuurlijk kunnen anderen het eetpatrn van sprters weleens verdreven vinden, maar ik zie dat ze hierdr beter wrden. Als het ngeznd zu zijn, zuden ze tch niet z ged presteren? Kijk, als ik merk dat de sprtprestaties achteruitgaan, dan grijp ik in. Maar als het allemaal vrspedig gaat, dan is er tch niets aan de hand? 1 (Een cach)tp PT In het leven van tpsprters spelen caches, trainers en andere prfessinals die hen begeleiden, een grte rl. Zij zijn leider, adviseur en vraagbaak, ze wijzen de weg, stimuleren, mtiveren en bieden steun als dat ndig is. De relatie van een sprter met zijn cach en de andere leden van een begeleidingsteam is vaak heel intensief. Daarmee hebben begeleiders een grte verantwrdelijkheid, niet alleen in relatie tt de sprtprestaties, maar k tt het welbevinden en welzijn van de sprters. Deze brchure gaat ver eetprblemen in de sprt en de rl die caches, trainers en andere begeleiders in dat verband hebben. Die rl is veelmvattend en belangrijk. Want dr hun bijzndere relatie met sprters hebben trainers, caches en andere begeleiders veel invled p hen. Een gede begeleider beseft dat terdege. Een eetprbleem definiëren we als het hebben van een ngeznde fcus p eten en lichaam. Een eetprbleem kan uitmnden in een eetstrnis, waarbij er duidelijk sprake is van een psychische strnis. Ok in juw team Eetprblemen kmen in de sprt veel vr. En dat geldt k vr eetstrnissen. Een p de vijf vruwelijke tpsprters lijdt aan een eetstrnis! En k mannen wrden niet ntzien. Denk niet dat je als cach van een mannenhckeyteam niet met deze prblematiek te maken kunt krijgen. Ok in juw team kunnen sprters kampen met de strijd tegen de kil s. Ok in juw team zitten misschien sprters met een eetprbleem. Deze brchure is bestemd vr alle begeleiders in alle sprttakken. Z erg zal het tch niet zijn? Misschien denk je wel dat het prbleem schrmelijk wrdt verschat. Z erg zal het tch niet zijn? Natuurlijk wijkt het sprt- en eetgedrag van tpsprters af van dat van anderen. Dan is er echt niet meteen sprake van een strnis, wel? Die sprters hebben het heus allemaal wel nder cntrle. Het gedrag van tpsprters mag vr de buitenwereld sms extreem lijken, maar van tpsprters wrden k extreme prestaties verwacht. Er zijn echter vrbeelden te ver van tpsprters die uiteindelijk ernstige gezndheidsprblemen kregen, die hun carrière als tpsprter vrtijdig mesten beëindigen vanwege een eetstrnis, die terugblikkend hun eigen gedrag k als ziekelijk bestempelen f die zelfs nit meer helemaal de ude werden. De diagnse eetstrnis wrdt echt niet zmaar gesteld als iemand zijn uiterlijk belangrijk vindt f regelmatig lijnt. Die diagnse is gesteld p een stevig wetenschappelijk fundament en wrdt gesteld dr deskundige specialisten. Z n diagnse kun je niet zmaar terzijde schuiven.

4 Thin is nt ging t win Eetprblemen kmen de sprtprestaties niet ten gede. Een ndervede sprter kan nu eenmaal niet ptimaal presteren. Thin is ging t win is in de tpsprt een hardnekkige mythe, maar zeer riskant en p termijn niet waar. Jazeker, een sprter die gaat afvallen zal aanvankelijk inderdaad sms beter presteren. Tt grte tevredenheid van de mgeving. Vrienden, familie én begeleiders zijn dan vaak geneigd dat aan te medigen. Helaas sms met het effect dat een sprter in het ngeznde dieetgedrag blijft vlharden. Het kan de kiem zijn van een eetstrnis, waar uiteindelijk k de sprtprestaties nder lijden. Fcus p de weegschaal Gede sprtprestaties en eetprblemen gaan k niet ged samen, drdat eetprblemen het leven van een sprter vlledig kunnen beheersen. Een sprter met een eetstrnis is meer gefcust p de weegschaal dan p de sprtprestaties. Hewel aanvankelijk misschien vral gemtiveerd dr een verbetering van de sprtprestaties, traint z n sprter p termijn meestal in de eerste plaats m calrieën te verbranden. Niet m tijd, techniek, kracht f een andere sprtkwaliteit te verbeteren. Eetstrnissen ksten mentaal enrm veel energie: energie die sprters beter in de sprt kunnen steken. Een ngelukkige kampien En dan wrd je p een gegeven mment Eurpees Kampien en het enige wat ik zag p internet was: jeetje, wat heb ik een dikke kp, ik ben dikker gewrden, ik ben aangekmen. He ik daar rndliep... ik was z ngelukkig... ik kn de situatie zelf k niet meer relativeren en wist dat ik hiervr prfessinele hulp mest zeken. (Een tpzwemster) Ernstige gezndheidsschade Ernstiger dan dat is dat eetprblemen de gezndheid van sprters in gevaar kunnen brengen. Een sprter met een eetstrnis is geen sprter die gewn een beetje fanatiek aan het afvallen is. Een sprter met een eetstrnis brengt zichzelf ernstige gezndheidsschade te. Z ernstig dat een deel van hen nit herstelt en smmigen er zelfs aan verlijden! Als cach, trainer, begeleider van sprters kun je niet anders dan dit prbleem serieus nemen. Het is een nlsmakelijk nderdeel van je functie. Gezamenlijke verantwrdelijkheid Maar wat kan ik eraan den?, zeg je misschien. Het is niet mijn schuld. Nee, ver schuld gaat deze brchure niet. Eetstrnissen zijn cmplexe prblemen en hebben vaak meerdere rzaken. Maar als begeleider heb je wel invled: p het ntstaan, p de signalering, p het herstel. Dáárver gaat deze brchure. Wanneer met je je zrgen gaan maken ver een sprter, wat zijn alarmerende signalen, waarp met je alert zijn? Wat de je dan als je je zrgen maakt? En he kun jij in juw rl de risic s z veel mgelijk beperken? Ofwel, he kun je eraan bijdragen dat juw sprter een geznde tpsprter blijft, die lekker in zijn vel zit en ptimaal kan presteren? Wees je bewust van de risic s, wees alert p symptmen en handel cnsciëntieus. Het terugdringen van de eetprblematiek in de tpsprt is alleen mgelijk als alle betrkkenen zich daarvr gezamenlijk inspannen. Neem jij k je verantwrdelijkheid?

5 PT PT 1 Maar tpsprters zijn tch geznd? Tpsprters zijn een tnbeeld van gezndheid. Ze bewegen veel, eten geznd en presteren ptimaal. Tch wrstelen velen met hun gewicht. En sms ntaardt die wrsteling in een eetstrnis. Eetstrnissen zijn van alle tijden, k f misschien zelfs wel juist in de sprt. Je met dun zijn m te winnen ( Thin is ging t win ) is een vertuiging die de sprt al decennialang in haar greep hudt. Veel sprters en caches zijn ervan vertuigd dat afvallen de sprtprestaties verbetert. Deze vertuiging is uiterst hardnekkig, niet in de laatste plaats drdat er k een kern van waarheid in zit. Maar dun zijn leidt niet in alle situaties en niet vr iedereen tt ptimale sprtprestaties. Winnen p sperziebnen en uien In 1989 deed ik mee aan de Tur Féminin en werd ik 31ste. Dat was helemaal niet slecht vr een debutant, maar het zat me niet lekker. Die dertig vruwen vr me waren allemaal uder en wgen minstens vijf f tien kil minder dan ik. ( ) In 1991 werd de Tur pnieuw verreden. En dit keer wilde ik winnen. Dan met ik nóg magerder wrden, zei ik tegen mijzelf. Magerder en scherper. He minder ik weeg, he sneller ik die berg pkm. Iedere dag trainde ik zes uur. Daarmee verbrandde ik calrieën. En ik zrgde ervr dat ik er niet meer binnenkreeg dan 600. Ik leefde p sperziebnen en uien en ik wn de Tur. 2 (Lentien van Mrsel)TP PT Gelukkig kmt er steeds meer, wetenschappelijk nderbuwde, infrmatie beschikbaar ver de samenhang tussen sprtprestaties enerzijds en zaken als training, veding en lichaamssamenstelling anderzijds. Ok greit het besef dat óók sprters kunnen kampen met prblematische vedingsgewnten en dat óók zij eetstrnissen kunnen ntwikkelen. Juist sprters 1.1 He vaak kmen eetstrnissen vr? Eetstrnissen kmen in de sprt beduidend vaker vr dan elders. Niet alleen nder meisjes en vruwen, maar óók nder jngens en mannen. En niet alleen nder turnsters, maar óók nder vetballers, hardlpers en andere sprters. Neem een willekeurig team van tien vruwelijke sprters: het is niet ndenkbaar dat twee van hen met een eetstrnis kampen! We weten niet exact he vaak eetstrnissen vrkmen nder de algemene bevlking. Schattingen variëren sterk. Een grt, Nrs wetenschappelijk nderzek nder sprters en niet-sprters wees uit dat 9 prcent van de vruwen en 0,5 prcent van de mannen een eetstrnis heeft. Datzelfde nderzek liet vr tpsprters aanzienlijk hgere percentages zien: 20 prcent van de vruwelijke 3 en 8 prcent van de mannelijke Nrse tpsprters lijdt aan een eetstrnis. TP Een dergelijk grtschalig en sprttakverstijgend nderzek naar eetstrnissen bij tpsprters is in Nederland niet uitgeverd, maar studies nder Nederlandse tpturnsters schetsen een vergelijkbaar 4 beeld. Het is niet aannemelijk dat de situatie in Nederland rskleuriger is dan in Nrwegen. TP 1.2 In welke sprttakken kmen eetstrnissen vr? Eetstrnissen kmen vr in álle takken van sprt. Het zijn niet alleen turnsters die ermee te maken krijgen. Vetballers en handballers net z ged.

6 PT PT Dunner is sneller Het begn met mijn verstap naar een tpclub. Vanaf dat mment ging het afvallen mijn leven beheersen. De club zei: niet snepen. En alle meiden waren daarmee bezig. Ik dus k. Want ik vergeleek mezelf cnstant met hen en wilde niet vr hen nderden. Maar het bleef maar malen in mijn hfd: ik mest dunner wrden want dan zu ik sneller wrden. En dat ging van kwaad tt erger. Liet ik eerst alleen de ngeznde dingen staan, later k de geznde. Geznd eten werd minimaal eten. Ik ging maaltijden verslaan en werd echt bang vr suiker en vet. Ik kn dit niet drbreken. Het was een srt draaiklk waar ik in zat. Alleen met hulp kn ik eruit. Pas ten kn ik nder gen zien dat het natuurlijk andersm werkt: dr geneg en geznd te eten wrd ik steeds sterker! Gelukkig zit ik nu weer beter in mijn vel en kmen k de prestaties terug. 5 (Een handbalster)tp PT Tch is van een aantal sprten vastgesteld dat ze een hger risic vrmen vr de ntwikkeling van eetstrnissen dan andere. Er is nderzek gedaan waarin sprten zijn ingedeeld p basis van specifieke kenmerken. Denk bijvrbeeld aan het verschil tussen gewichtsklassensprten (zals jud, lichtgewicht reien, wrstelen), duursprten (zals wielrennen, hardlpen) en esthetische jurysprten (zals turnen, ritmische gymnastiek, synchrnzwemmen). Grafiek 1 tnt de nderzeksresultaten p hfdlijnen. Hierin zie je dat eetstrnissen in smmige takken van sprt vaker vrkmen dan in andere. Grafiek 1 Percentage vruwelijke tpsprters met een eetstrnis, uitgesplitst naar sprttak TP 6 Ten sltte lijkt het erp dat het risic p eetstrnissen grter is in sprten die van nature lichaamsgericht zijn, zals bdybuilding en fitness, en sprten die dr strakke, weinig verhullende 7 sprtkleding het lichaamsbewustzijn vergrten, zals beachvlleybal. TP Fcus p je lichaam Je staat tussen sprters zals Marleen Veldhuis, die superlang en slank zijn en dat mega-atletische figuur heb ik nit gehad. Ik zag mijzelf altijd als een steviger, breder, wat frser iemand. Als ik nu ft's van de afgelpen jaren terugzie dan denk ik: mijn zelfbeeld was echt niet altijd realistisch. Ik

7 realiseerde me dat ik er beter uitzag dan dat ik me in al die jaren ver mezelf had geveld. Ik vergeleek mezelf altijd met de meest atletische zwemmers en velde me dan wel wat minderwaardig. Dat was niet reëel; ik de een andere tak van sprt dan de binnenbadzwemsters en heb een andere buw. Ik heb het lange tijd meilijk gevnden m dat te accepteren en ng steeds lukt me dat niet altijd. (Een tpzwemster)

8 P = 2 He herken je een eetstrnis? Iemand die een eetstrnis heeft, lpt daar niet mee te kp. Integendeel, iemand met een eetstrnis zal er vaak alles aan den m dit schadelijke gedrag te verbergen. Dat maakt signalering van eetprblemen tt een uiterst lastige pgave. Het herkennen van eetprblemen bij tpsprters is bvendien extra lastig. Hun vedingspatrn is bijna per definitie ngebruikelijk. Tch zijn er k bij tpsprters herkenbare signalen die kunnen wijzen p een eetprbleem. Daarver gaat dit hfdstuk. Genezing van een eetstrnis begint immers met herkenning. 2.1 Verschillende srten eetstrnissen In de psychiatrische classificatie (DSM-IV-tr) wrden drie srten eetstrnissen nderscheiden: anrexia nervsa; bulimia nervsa; eetstrnissen NAO (niet anderszins mschreven). Op de kmende bladzijden lees je wat ze inhuden en wat de belangrijkste symptmen zijn. De fficiële criteria vr anrexia nervsa en bulimia nervsa vind je in bijlage III in deze brchure. Anrexia Nervsa Mensen met anrexia willen graag extreem slank zijn. Terwijl hun gewicht vaak al te laag is (zie kader Wanneer is een sprter te licht? ) zijn ze ntzettend bang m dik te wrden. Ze hebben een verwrngen lichaamsbeeld: hewel ze vaak extreem mager zijn, vinden ze zichzelf (ng steeds) te dik. Hun lage zelfwaardering heeft meestal niet alleen betrekking p hun lichaamsgewicht, maar kan k betrekking hebben p andere eigenschappen én p de sprtprestaties. Wanneer is een sprter te licht? Wanneer is iemand nu te licht? Vlgens de fficiële criteria is iemand te licht als zijn lichaamsgewicht minder bedraagt dan 85 prcent van het te verwachten gewicht. Vr vlwassen sprters zijn er twee belangrijke maatstaven: de BMI en het lichaamsvetpercentage. BMI Vr de berdeling van het lichaamsgewicht wrdt bij vlwassenen drgaans gebruikgemaakt van de Bdy Mass Index (BMI). Die kun je berekenen dr het gewicht te delen dr de lengte in het kwadraat. Een geznde BMI ligt nrmaal gesprken tussen 20 en 25. Als de BMI lager is dan 18,5 is er sprake van ndergewicht. Bij een BMI nder de 15 wrdt gesprken van ernstig ndergewicht. Een vrbeeld Milu is 1,70 meter en weegt 50 kil. Haar BMI berekenen we als vlgt: 2 2 BMI = gewicht/(lengte)p P = 50/(1,70)P 50/2,89 = 17,3 Milu heeft ndergewicht. Vr een BMI van 18,5 met ze 53,5 kil wegen. Immers: 2 2 Minimale gewichtb(milu)b = Minimale BMI x (lengte)p P = 18,5 x (1,70)P P = 18,5 x 2,89 = 53,5 Let p

9 Hewel de BMI veel gebruikt wrdt als maatstaf vr de bepaling van ver- en ndergewicht, is de diagnstische waarde beperkt. De BMI geeft slechts een indicatie, niet meer dan dat! Zeker vr sprters; juist zij wijken af van de nrm, k qua lichaamsbuw. Vral de mvang van de spiermassa kan ngal eens vr een vertekend beeld zrgen. Z kan een relatief grte spiermassa resulteren in een hge BMI en aldus feitelijk ndergewicht verdezelen. Tegelijk zijn er k sprttakken waarin een lage BMI meer aanvaard is. Dat kan dus betekenen dat een BMI van 18,5 vr een zeer gespierde sprter misschien veel te laag is, terwijl diezelfde BMI vr een tengere sprter nrmaal kan zijn. Lichaamsvetpercentage Vr een gede berdeling van ver- en ndergewicht is daarm k infrmatie ver het lichaamsvetpercentage van belang. Heeft iemand een hge BMI en een laag lichaamsvetpercentage, dan wijst dat p een grte spiermassa. Andersm heft een lage BMI bij een sprter met een nrmaal lichaamsvetpercentage niet meteen tt zrgen te leiden. Maar wat is dan een geznd lichaamsvetpercentage? Het antwrd p die vraag is niet eenvudig te geven. De individuele variatie is grt en het streefpercentage is mede afhankelijk van trainingsdelen, peride in het wedstrijdseizen enzvrt. Vasthuden aan zgenaamde geznde gemiddelden kan riskant zijn. Infrmatie ver het lichaamsvetpercentage met altijd binnen de cntext van persnlijke en sprtmstandigheden wrden geïnterpreteerd dr een deskundige. Meer daarver en ver de meting van het lichaamsvetpercentage lees je in paragraaf 4.2. Jeugdigen Ok vr jeugdigen is het raadzaam m niet uitsluitend naar de BMI te kijken. Vr hen is de greicurve een belangrijke maatstaf. Die geeft een beeld van zwel het lengte- als het gewichtsverlp en laat zien f een kind zich nrmaal ntwikkelt. Niet zzeer de situatie p een bepaald mment, maar juist de ntwikkeling is immers van belang vr een kind in de grei. Hewel de greicurve nit een perfect vleiende lijn is, kunnen grte afwijkingen f schmmelingen wijzen p greiprblemen (greivertraging) f ver- f ndergewicht. Ondergewicht f een vertraagde grei kan wijzen p eetprblemen. Er zijn evenwel k andere mgelijke rzaken. Raadpleeg altijd een arts bij grte afwijkingen f schmmelingen. De greicurves zijn p te vragen bij de schlarts f de GGD. Vr de BMI gelden vr jeugdigen andere richtlijnen dan vr vlwassenen. Onderstaande tabel tnt de grenswaarden vr een geznd gewicht. Let wel, k hiervr geldt: deze BMIgrenswaarden geven slechts een indicatie en de diagnstische waarde van de BMI als p zichzelf staande rati is beperkt. Leeftijd Geznde BMI jngens Geznde BMI meisjes 7 13,08-17,91 12,91-17, ,11-18,43 13,00-18, ,24-19,09 13,18-19, ,45-19,83 13,43-19, ,72-20,54 13,79-20, ,05-21,21 14,28-21, ,48-21,90 14,85-22, ,01-22,61 15,43-23, ,55-23,28 15,98-23, ,08-23,89 16,44-24, ,58-24,45 16,77-24, ,00-24,99 17,00-24,99 8 Brn:

10 Mensen met anrexia nervsa zijn bsessief bezig met hun lichaamsgewicht. Smmigen staan extreem vaak vr de spiegel f p de weegschaal, anderen den juist hun best m die z veel mgelijk te vermijden. Om ng magerder te wrden hngeren ze zichzelf uit. Sms k zie je dat ze frequent heel kleine beetjes eten, dat ze er bij anderen juist p aandringen m wel te eten f dat ze situaties vermijden waarin gegeten wrdt. Na een training met het team de kantine in? Het zijn situaties die sprters met anrexia liever vermijden. Een sciaal islement ligt p de ler. Hartstikke kwaad Thuis werd het er niet gezelliger p. We hadden het altijd z leuk gehad als gezin. Lekker met zijn allen een zak chips delen. En pltseling deed er een niet meer mee. In het begin prbeerden ze het ng wel: He Tinus, de nu niet z ngezellig. Maar dan werd ik hartstikke kwaad. Ze mesten zich met hun eigen leven bemeien en mij met rust laten. Daaraan zie je he die anrexia mijn persnlijkheid veranderde. 9 (Lentien van Mrsel)TP PT Niet zelden trainen sprters met anrexia extreem veel: meer dan ndig f verantwrd is. Het spreekt vanzelf dat dit kan leiden tt vertraindheid en blessures. Ok dat kan hen echter vaak niet stppen. Zelfs als de cach f medische staf het afraden, blijven sprters met anrexia vaak drsprten met blessures. Het lage lichaamsgewicht en het verstrde eet- en sprtgedrag kunnen tt allerlei andere prblemen leiden. Een van de eerste lichamelijke symptmen van nderveding bij vruwen is het uitblijven van de menstruatie. Maar k meer algemene, p het g misschien nschuldige signalen zals het snel kud hebben, buikpijn, een lage weerstand f verminderde cncentratie kunnen verrzaakt wrden dr anrexia. De diagnse anrexia kan wrden gesteld aan de hand van de cmbinatie van de angst m dik te wrden, een verstrd lichaamsbeeld en buitenprprtineel gedrag m af te vallen. Alleen het feit dat een sprter is afgevallen, is nvldende grnd vr de diagnse anrexia. Anrexia: herken de symptmen Gedragskenmerken vrtdurend bezig met het lichaamsgewicht, uiterlijk en slank zijn; pvallend bezig met eten en afvallen; (streng) lijnen, ndanks een laag lichaamsgewicht; vermatig sprten; sprten met blessures, tegen medisch advies in; slaapprblemen en rustelsheid; sciaal islement: zich afsluiten van teamgenten, het begeleidingsteam en de mgeving. Psychische kenmerken vermatig belang aan uiterlijk hechten; negatief lichaamsbeeld; weinig zelfwaardering; angsten (bijvrbeeld faalangst f angst m zwaarder te wrden); smberheid, negatieve kijk p zichzelf en de tekmst; specifieke persnlijkheidskenmerken, zals vermatig inschikkelijk, geslten, impulsief, te cmpetitief, prestatiegericht en perfectinistisch. Lichamelijke kenmerken het snel kud hebben;

11 dehydratie (uitdrging), cncentratie- en cördinatieprblemen; vermeidheidsklachten, spierzwakte f spierkrampen; gewichtsverlies (meer dan ndig vr adequate tpsprtbeefening); laag vetpercentage (lager dan ndig vr adequate tpsprtbeefening); grte schmmelingen in lichaamsgewicht; weinig f niet menstrueren (bij gebruik van de anticnceptiepil is dit niet ged aantnbaar); frequente verbelastingsblessures (met name stressfracturen); verminderde weerstand, regelmatig verkuden f grieperig; andere vage lichamelijke klachten (vaak buikklachten). Bulimia nervsa Mensen met bulimia maken zich zrgen ver hun uiterlijk. Net als mensen met anrexia zijn ze gebsedeerd dr vedsel, gewicht en hun lichaamsmvang. Ok vr mensen met bulimia hebben de spiegel en de weegschaal een belangrijke rl in hun leven. De meeste mensen met bulimia hebben een nrmaal gewicht, hewel k zij in hun eigen beleving allemaal te dik zijn. Mede daardr zijn ze sms meilijk te herkennen. Het meest pvallende gedragskenmerk van mensen met bulimia is dat ze zich kunnen verliezen in eetbuien. Tijdens dergelijke eetbuien verliezen zij elke cntrle ver hun eetgedrag. De drang m te eten tijdens eetbuien heeft niets te maken met hnger hebben. Het gaat puur m het eten. Bulimia wrdt m die reden k weleens aangeduid als eetverslaving. Na een eetbui prberen mensen met bulimia het vedsel vaak z snel mgelijk weer kwijt te raken. Dat kan met cmpenserende maatregelen, zals braken f het gebruik van laxeermiddelen en plasmiddelen (diuretica). Er zijn k mensen die deze methden niet gebruiken, maar cmpenseren dr de eetbuien af te wisselen met streng vasten f sprten. Innerlijke strijd Ik had z veel karakter en discipline m te trainen, m te studeren, ik stnd z sterk in mijn schenen, en net dat lukte niet. Ik was een cntrlefreak, een perfectinist, maar karakter en discipline zijn niet neindig, hè. Ik had één zwakte en die kreeg ik maar niet nder cntrle. ( ) Je hrt vrtdurend twee stemmetjes in je hfd. Het ene zegt stp, het andere de maar. Die innerlijke strijd is echt vreselijk. 10 (Gella Vandecaveye)P P Mensen met bulimia nervsa schamen zich vaak erg vr hun eetbuien. Ze wijten die aan een gebrek aan wilskracht en zelfbeheersing en prberen de eetbuien dan k angstvallig vr anderen verbrgen te huden. Vr de buitenwereld functineren ze meestal vlkmen nrmaal. In het geheim Ik heb jarenlang peridieke bulimia gehad. Het is ng altijd meilijk m daarver te praten, want ik ben er niet trts p, en het blijft je achtervlgen. (Anrexia) is tch iets meer aanvaard dan bulimia: met anrexia kan je niet leven, met bulimia wel, dat de je in het geheim. Je wrdt een meester in het verstppen. Mijn uders, Eddy (cach), die hebben heel lang niet geweten dat het z n grt prbleem was. 11 (Gella Vandecaveye)P P Bulimia: herken de symptmen Gedragskenmerken frequent tiletbezek na het eten;

12 eetbuien en braken; vermatig gebruik van laxeermiddelen, plasmiddelen en/f klysma's; periden van vasten f vermatig lijnen; vermatig trainen; geheimzinnigheid en weerzin tegen sciale activiteiten; sciaal islement; abnrmaal veel geld uitgeven aan veding; stiekem wegnemen van vedsel (k winkeldiefstal kmt vr). Psychische verschijnselen nbedwingbare behefte m enrme heveelheden vedsel te eten; gebsedeerd dr eten; verstrde waarneming van lichaamsgewicht/lichaam en functineren; emtineel gedrag en stemmingswisselingen; angsten, depressie, minderwaardigheidsgevel, schaamte en schuldgevel; gevelens van hulpelsheid en eenzaamheid. Lichamelijke verschijnselen frequente gewichtsschmmelingen; zere keel, geschaafde knkkels, prblemen met tanden en tandvlees (dr vermatig braken); een rnd gezicht (dr pgezette speekselklieren); vrtdurend uitgedrgd zijn (weinig speeksel); slechte huid; nregelmatige menstruatie (vruwen); spierkrampen, slaapzucht en meheid. Eetstrnissen NAO Onder de zgeheten niet anderszins mschreven (NAO) eetstrnissen vallen alle eetstrnissen die vlden aan de meeste, maar niet aan alle klinische criteria van anrexia f bulimia. De meest vrkmende eetstrnis NAO is de eetbuistrnis (geschat p 1% van de bevlking). Twee vrbeelden die belangrijk zijn vr sprters zijn de zgenemde anrexia athletica en biggarexia. Anrexia athletica Anrexia athletica kmt specifiek vr nder sprters. Eetstrnissen bij sprters vlden vaak niet aan alle klinische criteria van anrexia nervsa f bulimia nervsa. Dat kmt niet per se drdat ze minder ernstig zijn, maar heeft veeleer te maken met sprtspecifieke factren, de specifieke leefstijl en sprtmstandigheden. Z lijnen sprters vaak specifiek met het del m prestaties te verbeteren, waardr hun eetgedrag tijdens het wedstrijdseizen anders kan zijn dan buiten het wedstrijdseizen. Bij niet-sprters speelt dat geen rl. Daarnaast zien we dat sprters met een eetstrnis vaak wel betrekkelijk tevreden zijn ver hun lichaamsbeeld (hewel dat niet vr alle sprters geldt). Ten sltte gelden de criteria vr gewichtsverlies die gehanteerd wrden vr anrexia, niet in dezelfde mate vr mensen met anrexia athletica. Eerder werd al tegelicht dat bijvrbeeld een sprter met een geznde BMI tch ndergewicht kan hebben. Drgaans geldt als criterium vr anrexia athletica een gewichtsverlies van minimaal 5 prcent in krte tijd, dat niet verklaard kan wrden dr een andere ziekte f strnis. Anrexia athletica: herken de symptmen Vaste symptmen gewichtsverlies (5 prcent f meer), dat niet verklaard kan wrden dr andere ziekte f strnis;

13 maag-/darmklachten; extreme angst m aan te kmen; beperkte calrie-inname; afwezigheid van ziekte f strnis die gewichtsverlies kan verklaren. Mgelijke symptmen uitgestelde puberteit; menstruatieklachten; verstrd lichaamsbeeld; gebruik van afvalmethden als braken, laxeren; eetbuien; vermatig sprten (meer dan ndig vr de sprtprestatie). Biggarexia Mismatch Ik ben blij dat ik kan tegeven dat ik een fitnessbsessie heb en minimaal vijfmaal per week aan gewichtheffen de. Niet alleen uit ijdelheid. Daarachter zit nzekerheid ver mijn uiterlijk en een mismatch tussen mijn interne zelfbeeld en de werkelijkheid. Op een slechte dag zie ik mezelf als een zwakke, magere man (een flashback naar mijn tienerjaren). De realiteit is evenwel dat ik 90 kil weeg en mijn favriete jasjes niet langer pas. 12 (Christian Jessen)TP PT Biggarexia staat k wel bekend als adniscmplex f mgekeerde anrexia en valt k binnen de categrie eetstrnissen NAO. De strnis kmt meer vr bij mannen dan bij vruwen. Zij lijden aan een ngeznde bsessie vr spiermassa. Net als mensen met anrexia hebben ze vaak een vertekend zelfbeeld; k als ze een nrmale spiermassa hebben, zien ze zichzelf vaak als klein, zwak en/f tenger. Mensen met biggarexia den er alles aan m meer spiermassa te krijgen: van extreem veel krachttraining en een eiwitrijke veding tt het gebruik van anablen. Slechts een klein deel van hen wendt zich tt de hulpverlening. Biggarexia: herken de symptmen Symptmen verstrde lichaamsperceptie (muscle dysmrphia); sciale vermijding; negatieve stemming; irreële gedachten; dwangmatig gedrag (sprten, diëten, lichaam checken); anablengebruik. 2.2 Waar let je p bij sprters? Een eetstrnis is bij sprters meilijker te herkennen dan bij niet-sprters. Dat kmt ten dele drdat sprters bijna per definitie een vedingspatrn hebben dat vr niet-sprters al gauw ngewn kan lijken. Sprters eten nu eenmaal anders. Hun veding is primair gericht p het verbeteren van de sprtprestaties. Meestal betekent dit dat sprters veel meer letten p wat ze eten en drinken dan niet-sprters. Datzelfde geldt vr de heveelheid; k die wrdt afgestemd p de fysieke prestaties. Van sprters wrdt het dan k sneller geaccepteerd als ze bijvrbeeld snacks en

14 ander lekkers weigeren. Het afwijkende vedingpatrn van tpsprters maakt het lastiger m te bepalen wat nrmaal is en wanneer het eetgedrag de grenzen van het nrmale verschrijdt. Ok een genschijnlijk nrmaal lichaamsgewicht kan een eetstrnis maskeren. Dr een ged ntwikkelde spiermassa kan de weegschaal wel een nrmale waarde tnen (BMI > 18,5), maar kan er tegelijk tch sprake zijn van nderveding en een te laag lichaamsvetpercentage. Denk aan een judka van hnderd kil znder grammetje vet. Het is daarm belangrijk m zeker bij sprters niet alleen af te gaan p het lichaamsgewicht, maar k rekening te huden met de lichaamssamenstelling. In de praktijk gebeurt het k dat fysieke symptmen van eetstrnissen nterecht wrden aangezien vr nrmale sprtverschijnselen. Z wrdt bij vruwelijke sprters een uitblijvende menstruatie (amenrre) ngal eens tegeschreven aan de vele trainingsuren en daarm als nrmaal beschuwd. Vaak is het echter niet de fysieke inspanning, maar nderveding die erte leidt dat de sprter niet (f minder vaak) ngesteld wrdt. Ok dien je te beseffen dat iemand niet aan alle criteria vr een specifieke eetstrnis heft te vlden m een serieus prbleem te hebben waarvr hulp ndig is. Het kan bijvrbeeld vrkmen dat een sprter tweemaal achter elkaar niet heeft gemenstrueerd. Daarmee vldet ze niet aan het criterium vr anrexia dat bepaalt dat de menstruatie gedurende drie peenvlgende maanden uitblijft, maar haar nregelmatige menstruatie kan wel degelijk wijzen p een prbleem. Of misschien heeft een sprter slechts één eetbui per week en vldet hij dus niet aan het fficiële criterium vr bulimia (minimaal twee eetbuien per week), maar k een wekelijkse eetbui kan wijzen p een ernstig prbleem. Wees je er verder van bewust dat bij sprters eetbuien en cmpensatiegedrag zeer nregelmatig kunnen vrkmen. Dat hangt vaak samen met de peride van het jaar (wedstrijdseizen f niet). Dat kan betekenen dat een sprter p een zeker mment niet vldet aan de criteria vr een eetstrnis, maar een week later wel. Ok de lpbaanfase van de sprter lijkt een rl te spelen. Ten sltte is bekend dat ntevredenheid ver het uiterlijk bij sprters met een eetstrnis minder vaak een rl speelt. Het bsessieve streven naar een lager gewicht is sterk afhankelijk van prestatiedrang en hangt k nauw samen met de specifieke sprttak. Krtm, vaak zijn de lichamelijke, psychische en gedragskenmerken van eetstrnissen bij tpsprters minder evident aanwezig dan bij niet-sprters. Dat wil echter zeker niet zeggen dat eetprblemen bij sprters minder ernstig zijn. Er is geen enkele reden m ze te nderschatten f negeren. He kun je een eetstrnis bij sprters dan wel herkennen? Dat is niet altijd eenvudig. Vaak ntstaat een eetprbleem geleidelijk en zijn de signalen subtiel. Het is belangrijk daar g vr te hebben. Onttrekt de sprter zich regelmatig aan de grep f gedraagt hij zich pvallend tijdens het eten? Dat kunnen signalen zijn van een eetprbleem; signalen waarp begeleiders alert meten zijn. Ok als een sprter afvalt is het belangrijk m alert te zijn. Verlpt het afvallen geleidelijk en bewust? Wrdt de sprter begeleid? Of liggen er andere rzaken ten grndslag aan het gewichtsverlies? Afvallen p zichzelf heft geen alarmbellen te den rinkelen, mits het gedseerd en bewust gebeurt en mits de sprter daarbij de gewenste begeleiding krijgt. Is dat niet het geval, dan is het verstandig m de rzaak van het gewichtsverlies verder te nderzeken. En natuurlijk, de sterkste aanwijzing vr een eetstrnis bij tpsprters is het gebruik van ngeznde methden m het gewicht te reguleren. Daarbij kun je denken aan vermatig trainen, uiterst streng diëten/vasten, braken en het gebruik van laxeermiddelen, vchtafdrijvende middelen (diuretica), klysma s, vermageringspillen en stimulerende middelen. Heb je een vermeden dat een sprter dergelijke methden gebruikt, dan is het zeker tijd vr een vlgende stap.

15 3 Een vermeden en dan? Stel, je hebt een vermeden dat een van je sprters een eetprbleem heeft. Wat de je? Ga je het gesprek aan? Maak je je vermeden bespreekbaar? Je ziet er als een berg tegenp. Je aarzelt. Kun je dat wel? Ben je daarvr wel de meest aangewezen persn? Misschien maak je daarmee het prbleem alleen maar grter? Als er een echt prbleem was, dan kwam de sprter er tch zelf wel mee? En k niet nbelangrijk: met de sprtprestaties gaat het tch best ged? Dan zal het wel niet z erg zijn. Misschien heb je het wel verkeerd gezien? Nee, vrlpig de je helemaal niets. Niks den is een strategie die weliswaar in de praktijk regelmatig wrdt gehanteerd, maar die weinig effectief is. Het is beter m wel een gesprek aan te gaan ver je vermedens. Na herkenning is dat de tweede stap p weg naar herstel. En mcht er tch geen prbleem zijn, dan zal de sprter je waarschijnlijk bedanken vr je bezrgdheid en betrkkenheid. 3.1 He ga je het gesprek aan? Het is niet gemakkelijk m een sprter te benaderen van wie je vermedt dat die een eetprbleem heeft. De kans is immers grt dat de sprter zeker in eerste instantie het prbleem ntkent. Erkenning van het prbleem wrdt immers vaak ervaren als een teken van zwakte. Tch luidt het advies m wel het gesprek aan te gaan. Liefst in een vreg stadium, p een vertruwelijke, directe en ndersteunende manier. Vind je jezelf niet geschikt m dit gesprek te veren, dan kun je het gesprek eventueel verlaten aan iemand anders uit het begeleidingsteam, zals de sprtarts, sprtpsychlg f sprtdiëtist. In een vreg stadium Het is een misverstand dat een sprter na verlp van tijd eerder geneigd is m te erkennen dat er sprake is van een eetprbleem. De ntkenning neemt niet af met het verstrijken van de tijd, maar kan zelfs sterker wrden. Bvendien kun je met vregtijdig ingrijpen de (sms ernstige) gevlgen vr de gezndheid beperken en een (verdere) achteruitgang van de sprtprestaties vrkmen. Vertruwelijk Als er sprake is van een eetprbleem, dan is dat een gevelig nderwerp. Dat bespreek je niet in het bijzijn van veel anderen f even tussendr. Kies een geschikt mment, zrg vr een passende mgeving en neem de sprter dan apart vr een vertruwelijk gesprek. Eventueel kan hierbij, naast ju, ng een ander lid van het begeleidingsteam (zals een diëtist) aanwezig zijn, maar maak het gezelschap niet te grt. Dat kmt het gevel van veiligheid niet ten gede. Direct en ndersteunend Eerlijk zijn is belangrijk. Dat verlang je immers k van de sprter. Ben jij niet pen en eerlijk, dan vergrt je het risic dat de sprter dat k niet is. De sprter zal dan eerder geheimzinnig blijven ver zijn eetgedrag en prblemen ntkennen. Benem daarm in het gesprek allereerst wat je ziet. Bijvrbeeld dat iemand meer traint dan in het trainingsschema staat, anders met veding mgaat tijdens de gezamenlijke maaltijden f afgevallen is. Vraag de sprter wat hij ervan vindt en he hij er zelf tegenaan kijkt. Kies neutrale bewrdingen, wees niet afkeurend f verrdelend. Welke vragen kun je stellen? Ik merk p in je gedrag. He zie jij dat?

16 Waarm denk je dat anderen zich zrgen maken? (Als uders/cach/teamgenten signalen hebben geuit.) Wat is er aan de hand met (je cnditie/eetgedrag/gewicht) dat anderen zich daarver zrgen maken? He is het vr ju dat anderen zich zrgen maken? Waarver maak je je zrgen? Wat det je denken dat er iets zu meten veranderen? (Bijvrbeeld een lager/hger gewicht f anders eten/trainen.) Stel, het lukt je m af te vallen/aan te kmen. Wat zu dat je pleveren? Stel, het lukt je niet m af te vallen/aan te kmen. Wat zu er dan kunnen gebeuren? Heb je al eens eerder geprbeerd te veranderen? He ging dat ten? Wat was het effect? Wat zu je helpen m te kunnen veranderen? Laat weten dat je je zrgen maakt ver de sprter. In eerste instantie is het heel ged mgelijk dat de sprter ntkent dat er iets aan de hand is. Beschuldig f bekritiseer dan niet, maar laat weten dat er altijd (k later ng) ver gepraat kan wrden. 3.2 Na het gesprek wat dan? Smmige sprters zullen penlijk tegeven dat ze een prbleem hebben en zullen blij zijn dat ze hulp kunnen krijgen. Veel anderen zullen aanvankelijk echter ntkennen dat ze een prbleem hebben. De sprter erkent het prbleem Als een sprter erkent dat er een eetprbleem is, verwijs dan naar een arts. Liefst is dat de arts met wie de sprter het beste cntact heeft. Vr tpsprters is dat vaak een sprtarts, maar het kan k een huisarts zijn. Als de sprter deze artsen niet ged kent, kan een sprtdiëtist f sprtpsychlg als tussenstap fungeren en z de stap naar de arts vergemakkelijken. De arts kan de sprter screenen en lichamelijk nderzek verrichten. In bijlage I vind je screeningsvragen die een arts kan stellen. In bijlage II lees je waaruit lichamelijk nderzek bij eetprblematiek kan bestaan. Als een arts vaststelt dat een sprter symptmen heeft van een eetstrnis, kan een verwijzing naar een sprtdiëtist, bij vrkeur met ervaring in de begeleiding van eetprblematiek, een gede en laagdrempelige eerste stap zijn. Zeker als het prbleem ng niet z ernstig is en niet z lang bestaat. De sprtdiëtist kan het vedingspatrn van de sprter in kaart brengen en een p maat gesneden advies geven. Als de sprter erin slaagt het vedingsadvies p te vlgen, blijft het raadzaam de sprter ged te blijven mnitren. Als de sprter het vedingsadvies niet kan f wil pvlgen, is verwijzing naar een specialist in eetstrnissen (zie hfdstuk 7) een vlgende stap. Met de verwijzing van de sprter naar de (para)medische hulpverlening, zijn de eerste stappen naar behandeling van de eetstrnis gezet. Als cach heb je uitstekend gehandeld: je hebt het prbleem gesignaleerd, je bent het gesprek aangegaan en met de medische staf deel je nu de verantwrdelijkheid m de sprter te adviseren en aan te medigen deskundige hulp te zeken. Werp jezelf niet p als therapeut f behandelaar. De behandeling van eetstrnissen vergt specialistische begeleiding (zie k hfdstuk 7). Natuurlijk is het wel raadzaam m de sprter te blijven steunen en m in de gaten te huden f de sprter in behandeling gaat en blijft. De sprter ntkent het prbleem Dat is niet nwaarschijnlijk. Mgelijk bagatelliseren sprters je zrgen. Ze zeggen dat ze alles in de hand hebben en staan niet pen vr hulp. Sms beseffen sprters k niet f niet geneg he ziek ze zijn en dat ze echt hulp ndig hebben. In die gevallen kan het ndig zijn hen meerdere keren te benaderen. De dat k, met tussenpzen. Laat weten dat je vr hen klaar staat. Ok al reageert een sprter aanvankelijk ntkennend f ntwijkend, juw uitgestken hand kan tch trst f een huvast bieden.

17 PT TP Mcht Wat kun je den? Sluit aan bij de belevingswereld van de sprter. Fcus p de hinderlijke symptmen. Vr een sprter met ndergewicht is dat vaak niet het te lage gewicht p zich, maar wel bijvrbeeld duizeligheid, het kud hebben, weinig energie hebben, blessures et cetera. Gezndheidsgevlgen, zeker die p de lange termijn, maken meestal geen indruk p de sprter. De impact van vermatig sprten en te weinig eten p de prestaties maakt vaak wel indruk. Als je de lijdensdruk van de sprter vergrt, zal die eerder geneigd zijn het prbleem te erkennen. Dat kun je bijvrbeeld den dr de persnlijke symptmen en de impact van de eetstrnis p (tekmstige) sprtprestaties te benadrukken. Ga niet in p de psitieve betekenis die de sprter aan de eetstrnis tekent, maar benem juist de vrdelen van verandering van het eet- (en train)gedrag. Overtuig de sprter dat het mgelijk is te veranderen (dr bijvrbeeld rlmdellen te nemen). Laat weten dat een gede en evenwichtige manier van trainen en eten nlsmakelijk verbnden is met een tpsprtleefstijl. Maak duidelijk dat je daarm van sprters verwacht dat ze begeleiding accepteren als ze daar zelf nvldende te in staat zijn. De sprtarts, sprtdiëtist f sprtpsychlg kan dan een belangrijke rl vervullen (zie hfdstuk 8 vr hun rllen en verantwrdelijkheden). Bsheid, irritatie en wanhp bij de mgeving zijn ged vrstelbaar, maar het is belangrijk deze gevelens buiten het cntact met de sprter te huden. Heb je zelf dergelijke gevelens, zrg dan dat je die kunt delen met iemand die je vertruwt. Als de cnditie van de sprter te veel f te snel achteruitgaat en de zrgen ver zijn gezndheid ernstiger wrden, kan het ndig zijn m p een andere manier in te grijpen en in verleg met het begeleidingsteam de trainingsintensiteit te verminderen. Ok uitsluiting van wedstrijden behrt tt de mgelijkheden. Vaak neemt hierdr de druk bij de sprter te m hulp te aanvaarden. Maar let wel: dit zijn ingrijpende maatregelen, die ged afgestemd meten wrden binnen het begeleidingsteam. Meer daarver lees je in hfdstuk Wat als je niets det? Niets den is geen ptie. Eetprblemen kmen uiteindelijk de sprtprestaties niet ten gede. Vldende verantwrde veding is van wezenlijk belang vr training en herstel. Krijgt een sprter te weinig calrieën binnen, dan gaat dat nvermijdelijk ten kste van zijn trainingscapaciteit. Belangrijker ng dan de gevlgen p sprtief gebied, zijn de gevlgen vr de gezndheid. Eetstrnissen gaan gepaard met deels ernstige medische cmplicaties die tt blijvende schade kunnen leiden. Anrexia is bvendien een ddelijke ziekte; z n 15 prcent van de patiënten verlijdt hier uiteindelijk aan! Twee derde aan nderveding en een derde dr suïcide. DDaarmee behrt anrexia nervsa van alle psychiatrische aandeningen tt de ziekten met de hgste mrtaliteit. De sterfte van mensen met anrexia nervsa is gemiddeld zesmaal hger dan de sterfte van mensen in 13 een vergelijkbare leeftijdsgrep znder anrexia.tp De medische cmplicaties wrden niet alleen verrzaakt dr vermatig afvallen en vergewicht, k het gebruik van afvalmethden als braken en laxeren zijn niet znder risic. De cmplicaties die 14 we in deze paragraaf nemen, kmen het vaakst vr. Maar er zijn er meer. TP je ng verwegen niets te den met je zrgen, laat deze paragraaf je er dan van vertuigen dat je ze beter wel kunt bespreken. Menstruatie- en vruchtbaarheidsprblemen Ondergewicht kan leiden tt menstruatiestrnissen. Als de menstruatie minder vaak vrkmt heet dat ligmenrre. Sms blijft de menstruatie helemaal uit: amenrre.

18 P Bvendien P Onderzek wijst k uit dat vruwen met langdurige eetstrnissen een grter risic lpen p vruchtbaarheidsprblemen, ngeplande zwangerschappen en negatieve gevelens ver de 15 zwangerschap.p kunnen eetstrnissen gepaard gaan met prblemen rndm de zwangerschap en bevalling. Z is er bij vruwen met een eetstrnis significant vaker sprake van een 16 laag gebrtegewicht van de baby, vreggebrtes en keizersneden. P Btntkalking Onderveding kan (zeker in cmbinatie met menstruatieprblemen) k leiden tt aantasting van de btdichtheid. Dat kan zich vral bij sprters uiten in stressfracturen. Op langere termijn bestaat het risic dat de btdichtheid zich niet meer vldende herstelt. Daardr kan vregtijdig btntkalking (steprse) ntstaan. Er zijn gevallen bekend van sprters van ng geen dertig jaar met de btten van een zeventigjarige. Female Athlete Triad Energiedeficiëntie (met f znder eetstrnis) Btntkalking FEMALE ATHLETE TRIAD Menstruatieprblemen Menstruatieprblemen en btntkalking kmen vaak in cmbinatie vr. Als ze k gepaard gaan met een eetstrnis, spreken we van Female Athlete Triad. Interessant? Jazeker! Heeft een van juw sprters last van een van de symptmen van dit syndrm, dan is het raadzaam na te gaan f de andere symptmen k aanwezig zijn. Is er sprake van een energietekrt, ftewel een lagere inname van energie dan energieverbruik. Heeft ze misschien zelfs een eetstrnis? Bledarmede Een streng dieet kan leiden tt tekrten aan vitaminen en mineralen en daardr vele gezndheidsprblemen verrzaken. Een tekrt aan ijzer (bledarmede f ijzergebreksanemie) kmt het meest vr. IJzer is van grt belang vr het prestatievermgen van sprters mdat het een essentiële rl speelt bij het transprt van zuurstf dr het lichaam en de energiehuishuding. Heeft een sprter bledarmede, dan zal dat nvermijdelijk de sprtprestaties negatief beïnvleden. Hartritmestrnissen en nierfalen Smmige mineralen zijn belangrijk als elektrlyten, die het lichaam helpen bij nder meer het regelen van de zenuw- en spierfunctie. Een verstring van de elektrlytenbalans kan k tt gezndheidsprblemen leiden. Vral degenen die braken en/f laxeren lpen risic p een verstring van de elektrlytenbalans. De gevlgen kunnen ernstig zijn: van hartritmestrnissen en hartstilstand tt chrnisch nierfalen. Hartklachten

19 Hartklachten kunnen ndanks hun ernst lang verbrgen blijven. Sms kmen ze pas aan het licht als er een ECG (hartfilmpje) wrdt gemaakt. Symptmen als duizeligheid, vermeidheid en flauwvallen kunnen p hartprblemen wijzen. In het ergste geval kan er zelfs een acute hartstilstand ptreden. Overige klachten Maag-darmklachten, zals buikpijn en bstipatie, zijn eerder vervelend dan ernstig, maar kunnen de plettende waarnemer wel attenderen p een nderliggend gezndheidsprbleem zals een eetstrnis. Sprters die braken m gewicht te verliezen kunnen last krijgen van tandersie. Vral het glazuur aan de achterzijde van de tanden kan aangetast raken.

20 4 Eetstrnissen vrkmen: wat kunnen begeleiders den? Of iemand een eetstrnis krijgt f niet, hangt meestal af van een cmbinatie van factren. Enerzijds heeft het te maken met karakter en persnlijkheid, aan de andere kant met de mgeving, pveding en specifieke gebeurtenissen. Vr een sprter spelen blessures en andere sprtieve tegenslagen sms k een rl. Het is niet zeker dat iemand die gevelig is vr het ntwikkelen van een eetstrnis, daadwerkelijk een eetstrnis krijgt, maar het risic daarp is wel grter. Het is belangrijk m je als cach f trainer bewust te zijn van de risicfactren en je eigen invled. Want als het eetgedrag van een sprter eenmaal prblematisch is, is het meilijk dat weer te nrmaliseren. Niet zelden leidt juist het prblematische eetgedrag aanvankelijk immers tt succes. De vldening van de eerste paar kil s eraf, de cmplimenten in de beginperide, de prestaties die echt beter wrden en het gevel van cntrle: het zijn allemaal factren die erte leiden dat de sprter drgaat met lijnen. Verder p weg naar de ntwikkeling van een heuse eetstrnis. In dit hfdstuk lees je welke factren het risic p eetstrnissen vergrten en welke invled je hebt als begeleider van sprters. 4.1 Wat zijn de risicfactren? De beste willen zijn Anrexia kmt niet uit de lucht vallen. Er is altijd een reden vr. In mijn geval kwam het drdat ik z graag ergens in wilde uitblinken. Ik wilde de beste zijn. 17 (Lentien van Mrsel)TP PT Er zijn vele factren die het risic p een eetstrnis bepalen. He meer factren bij iemand aanwezig zijn, he grter het risic p een eetstrnis en p instandhuding daarvan. Kennis ver de risicfactren is belangrijk; die kan immers helpen m eetstrnissen te vrkmen. Risicfactren vr eetstrnissen Algemene factren ngeznde fcus p gewicht en lichaam; lijnen; bilgische/genetische factren. Individuele factren minderwaardigheidsgevel; perfectinisme; dwangmatigheid; alles-f-niets-denken; zelfbeheersing; zelfmtivatie; zelfpffering; delgerichtheid. Omgevingsinvleden druk vanuit de (naaste) mgeving; kritiek en hge verwachtingen; gezinsdynamiek; ziekte van de uders;

21 TP Niet scheiding van de uders; jeugdtrauma's en tegenslag; eetgewnten van uders. Bij sprters zul je drgaans betrekkelijk veel van de in het kader genemde risicfactren 18 herkennen.tp verwnderlijk: karaktertrekken zals perfectinisme, zelfmtivatie en delgerichtheid zijn k ndig m uit te blinken in de sprt. Naast de genemde factren, die vr iedereen gelden, zijn er k ng factren die typisch zijn vr sprters. Sprtspecifieke risicfactren sprtspecifieke training vanaf jnge leeftijd; verhgd trainingsvlume; wisseling van cach; blessure/ziekte; sprtmilieu met hge fcus p lichaam, gewicht en vetpercentage; weinig verhullende sprtkleding; herhaaldelijk (publiekelijk) wegen en meten; druk vanuit de cach; pmerkingen ver gewicht en uiterlijk; wil m te winnen en een sterke neiging tt nderling vergelijken. Ok vr deze sprtspecifieke factren geldt, dat je er bij sprters veel zult herkennen. De sprtspecifieke training vanaf jnge leeftijd, pgreien in een sprtmilieu en natuurlijk de wil m te winnen, zijn vaak van drslaggevend belang vr een succesvlle tpsprtcarrière. Geen gezichtsverlies Er was maar één reden vr mijn eetprbleem: dwangmatig meten afvallen vr die ene dag, die ene wedstrijd, telkens pnieuw, tien jaar lang. Meer was het niet. Haal je het cmpetitiegewicht niet, dan lig je eruit. Ik mcht er niet aan denken: de wereldkampiene, de vice-lympische kampiene haalt haar gewicht niet! ( ) Ik mcht tch geen gezichtsverlies lijden ( )? Jud was k mijn brdwinning, de druk was gigantisch grt. De druk vr de weegschaal was zelfs grter dan die vr de mat. Wat ik kn p de mat, dat wist iedereen, maar dat ik z mest vechten tegen die weegschaal, wist niemand 19 (Gella Vandecaveye)P P 4.2 Welke invled heb jij als begeleider? Laten we vrpstellen dat een cach, trainer f ander lid van een begeleidingsteam nit alleen verantwrdelijk gehuden kan wrden vr eetstrnissen bij sprters. Zals je hiervr hebt gelezen zijn er vele factren die hierp van invled kunnen zijn. Dat neemt echter niet weg dat je als begeleider wel invled van betekenis hebt. Wat kun jij nu den m ervr te zrgen dat sprters die daarvr gevelig zijn, geen eetstrnis ntwikkelen? Je hebt invled p verschillende manieren. Je trainingsaanpak, de manier waarp je mgaat met wegen en meten, wat je zegt en je kennis en huding ten aanzien van veding en afvallen spelen een rl. Trainingsaanpak De wil m te winnen kwam al aan de rde als een van de risicfactren vr het ntstaan van eetstrnissen. Hierp heb je als begeleider invled. Nu zul je zeggen: Maar natuurlijk gaat elke sprter vr de winst! Er blijkt echter een duidelijk nderscheid te bestaan in eggerichte en

22 P taakgerichte prestatiemtivatie. Sprters met een hge eggerichte riëntatie meten het winnen vral af aan een vergelijking met anderen. Sprters met een hge taakgerichte riëntatie daarentegen definiëren succes eerder als persnlijke vruitgang. Wat blijkt nu: bij sprters met een sterke eggerichte riëntatie die zichzelf vral vergelijken met anderen kmt prblematisch eetgedrag vaker vr. Dat is zinvlle kennis. Het begeleidingsteam heeft namelijk invled p de prestatiemtivatie. Als je als begeleider kiest vr een taakgerichte aanpak en de nadruk legt p persnlijke ntwikkeling en samenwerking, dan lijkt daarvan een 20 beschermende werking uit te gaan.p Dat betekent bijvrbeeld k dat je je k als trainer niet te veel laat leiden dr een nderlinge vergelijking van sprters. Je bent je er dus van bewust dat het ptimale gewicht van een sprter heel persnlijk is en legt juw sprters geen nrmen p die zijn gebaseerd p het gewicht, het vetpercentage f het vedingspatrn van een andere (beter presterende) sprter. Evenz vergelijk je sprters niet teveel met allerlei algemene statistieken en gemiddelden. Iedereen weegt 60 kil De eerste keer dat ik bij een sprtarts was, mest ik meteen 5 kil afvallen. Ik mest 60 kil wegen. ( ) Ten vnd ik mezelf eigenlijk ng helemaal niet te dik. Ik was eigenlijk wel redelijk tevreden ver mezelf. Ik snepte wel veel. Eerst was ik wel verntwaardigd, ik vnd het nzin. Maar het hudt je wel bezig. En uiteindelijk wil je wel 60 kil wegen. Want hij is wel sprtarts en hij heeft dat wel gezegd. En iedereen weegt 60 kil, dus dan wil je dat k. (Ex-wielrenster) Rlmdellen Vral jnge sprters kunnen beïnvled wrden dr rlmdellen. Ze willen hun gedrag en prestaties evenaren. De invled van rlmdellen is vaak psitief. Maar er is k een keerzijde. Sms kan een rlmdel ngeznde eetgewnten en ngeznd gedrag bevrderen. De nderlinge invled van sprters in een trainingsgrep f team is swies erg grt! Daar ga je dus gewn in mee Als we gingen eten met het team vr een wedstrijd, dan zag je iedereen meilijk den. De mentaliteit die heerste was: he minder je at, he harder je liep. Het kwam er dus p neer: he minder je weegt, he harder je lpt. Ja, je wrdt beïnvled dr elkaar. Als je met elkaar leeft, k in een huis en je ziet dat iedereen alleen maar sla eet en cla light drinkt, bezig is met gewicht en z veel mgelijk trainen Iedereen wil gewn de beste zijn. ( ) En dan ga je daar dus gewn in mee. (Daphne Panhuysen, ex-atlete) Wegen en meten Heveel aandacht besteed je aan het gewicht en het vetpercentage van sprters? Zet je ze dagelijks p de weegschaal? Stimuleer je ze vrtdurend m af te vallen? In de eerste plaats is het van belang m je te realiseren dat de relatie tussen gewicht en prestaties cmplex is en dat afvallen geen garantie is vr betere prestaties.