Benenspreekuur. Folder: 844 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Dermatologie augustus

Transcriptie

1 Benenspreekuur Folder: 844 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Dermatologie augustus

2 Voorwoord Geachte heer, mevrouw, U bent onder behandeling bij ons benenspreekuur. Dit Patiënten Informatie Dossier (PID), geeft u informatie over uw aandoening en de behandeling daarvan. Verder is dit dossier, ofwel overdrachtsboekje, een schakel in de communicatie tussen de wijkzorg of mantelzorg en onze polikliniek. Het dossier is uw persoonlijk eigendom. U kunt hierin zelf aantekeningen maken, bijvoorbeeld naar aanleiding van de gesprekken die u heeft gevoerd met de diverse zorgverleners. Verder krijgt u informatie over uw aandoening en wat u eventueel zelf kunt doen om goed te genezen. Verzoek: neem het PID altijd mee naar het ziekenhuis. Om er voor te zorgen dat u zoveel mogelijk profijt heeft van dit PID, is het belangrijk dat u het bij elk bezoek aan het ziekenhuis mee neemt. De artsen en doktersassistenten, maar ook de wijkzorg, kunnen hierin aantekeningen maken. Zij kunnen u ook wijzen op belangrijke informatie in het PID. Deze kunt u toevoegen aan dit PID. Tijdens de behandeling krijgt u veel informatie van verschillende zorgverleners, zoals over uw aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Als u dit opschrijft of het laat opschrijven kunt u het thuis nog eens nalezen. Ook is het zinvol om vragen die u heeft, thuis vast op te schrijven zodat u ze niet vergeet te stellen. Bij het eerste bezoek zal er altijd een dermatoloog bij het consult aanwezig zijn om een beleidsplan op te stellen. Tevens zullen enkele onderzoeken worden verricht. Hierna zal de dermatoloog alleen zonodig bij uw bezoek aanwezig zijn. Wij hopen met het PID een bijdrage te leveren aan een zo goed mogelijke voorlichting bij uw behandeling. Met vriendelijke groet, De artsen en assistenten van polikliniek Dermatologie 2-28

3 Inhoudsopgave 1. Zorgmodel chronische wonden 4 2. Advies instructie en voorlichting 5 3. Voeding 9 4. Uw eigen notities Overdrachtsformulier behandeling Ulcus cruris venosum Behandelverslagen Zwachteltechniek volgens CBO (indien nodig) Zwachtelen met Coban Ambulante Compressietherapie met een 2-laagse compressiekous Contactgegevens & uw eigen aantekeningen

4 1. Zorgmodel chronische wonden In het belang van u als de patiënt is het raadzaam dat een huisarts u doorstuurt naar het ziekenhuis bij het vermoeden van een chronische wond als gevolg van een doorbloedingsstoornis. De oorzaak kan zowel in de aderen als in de slagaderen zijn. In Almere is daarom gekozen voor het volgende zorgmodel. Procedure traject: 1. U wordt doorverwezen door de huisarts. 2. De doktersassistentes op de poli Dermatologie voeren een gedegen anamnese en onderzoek uit, o.a. het meten van de EnkelArm Index en Doppleronderzoek. Bij vermoeden van een arteriëel probleem (slagaderen) wordt de vaatchirurg geconsulteerd. 3. Bij een veneus probleem wordt de behandeling in gang gezet en veelal is het hierbij noodzakelijk uw been of benen te zwachtelen. Zodra blijkt dat de ingezette behandeling succesvol is dit wordt vaak al duidelijk na een paar bezoeken aan de poli Dermatologie wordt u terug verwezen naar uw huisarts. 4. Vanaf dat moment kan de thuiszorg de zorg overnemen. Als alle zorg goed wordt bijgehouden in dit overdrachtsboekje, dan komt dit uw herstel ten goede!

5 2. Advies instructie en voorlichting Patiënteninformatie U kunt de preventie en de behandeling op de volgende manieren ondersteunen. Elke vorm van aandoening aan de bloedvaten in de benen en zeker een ulcus crusis venosum dient als stelregel door een arts te worden behandeld. Volg de aanwijzingen van uw huisarts altijd op. Hieronder staan enkele adviezen die aangeven wat u in het dagelijks leven nog meer kunt doen om een veneuze aandoening te voorkomen of het verloop ervan positief te beïnvloeden. Als aanvulling op de behandeling krijgt u ook leefstijlbegeleiding. Een doktersassistente begeleidt u op een speciaal spreekuur met o.a. voeding, beweging, stoppen met roken. Dit alles natuurlijk ter voorkoming van opnieuw een open been. Voeding Let op uw gewicht, zodat u uw benen niet overmatig belast. Eet daarom caloriearm en gezond. Vetarme en vezelrijke maaltijden helpen niet alleen bij het verminderen van overgewicht, maar zijn ook goed voor de voeding van uw huid. Zie ook hoofdstuk 3. Omgeving Vermijd zaken die tot een verwijding van de bloedvaten leiden: hete baden, zonnebaden in volle hitte of langdurig saunabezoek. Blijf liever in de schaduw en houd uw bloedvaten in goede conditie door uw benen af en toe koud af te douchen. 5-28

6 Houding Draag geen strak zittende beenbekleding of schoenen met hoge hakken die belemmeren het doorstromen van het bloed. Ga om dezelfde reden ook niet met over elkaar geslagen benen zitten. U kunt beide voeten beter op de vloer neerzetten. Vermijd lang staan of zitten. Neem liever de trap in plaats van de lift. En leg tussen de bedrijven door ook eens uw benen omhoog. Let er op dat de onderbenen daarbij hoger liggen dan de bovenbenen. Zodat het bloed uit uw benen weg kan stromen. Beweging Zorg voor voldoende beweging ook en juist als u een ulcus crusis venosum heeft. Lopen en stevig wandelen activeert de kuitspierpomp en bevordert zodoende het terugstromen van het bloed uit de benen. Een wandeling in de frisse lucht doet zowel u als uw benen goed. Gebruik uw vrije momenten om uw kuitspierpomp met gericht gymnastiek te activeren. Roken Het is algemeen bekend dat roken een negatieve invloed heeft op de wondgenezing. Roken veroorzaakt veel schade aan uw vaatstelsel, waardoor ook de wonden slechter genezen. Meer voordelen zijn: Je voelt je fitter Het bespaard geld Je proeft en ruikt beter. Doordat u beter proeft en ruikt gaat u ook beter eten wat ook weer effect heeft op de wondgenezing. Zie ook hoofdstuk

7 Gymnastiek voor de bloedvaten Zo laat u uw bloed goed doorstromen. Met deze eenvoudige en overal toe te passen gymnastiek activeert u de kuitspierpomp. Doe liefst meerdere malen per dag onderstaande oefeningen. Wippen Ga op uw tenen staan en rol uw voet vervolgens langzaam af totdat uw hiel weer op de grond staat. Doe vervolgens hetzelfde, maar dan omgekeerd: van de hiel naar de tenen. Meerdere malen herhalen in beide richtingen. Fietsen Ga op uw rug liggen, met gebogen benen naar boven, en maak fietsbewegingen in de lucht. 1-2 minuten volhouden. Op de tenen Ga voor een muur staan waarbij u zich met handen op schouderhoogte kunt afzetten. Ga in deze houding op uw tenen staan en zet vervolgens uw voeten weer plat neer. Meerdere malen herhalen. 7-28

8 Rondjes draaien met uw voet Ga op een stoel zitten en strek een been recht naar voren uit. Draai in die houding met uw voet twintig maal in de ene richting en daarna in de andere richting. Met de andere been herhalen. Voeten optillen Ga met uw knieën tegen elkaar aan op een stoel zitten en til beide voetzolen tot aan de tenen op. De voeten daarna weer langzaam neerzetten. Herhaal dit ongeveer twintig maal. Zwaaien met de voeten Draai, terwijl u zit, beide gestrekte voeten tegelijkertijd naar binnen en buiten. Twintig maal herhalen. 8-28

9 3. Voeding Voeding bij een wond Als u een wond heeft, verbruikt u extra energie (calorieën), eiwit (proteïne) en soms ook extra vitamines en mineralen. Uw lichaam gebruikt deze stoffen om de wond te laten genezen. Ook verliest u in sommige gevallen veel vocht via het wondvocht. Om de genezing te stimuleren, is het belangrijk deze verliezen te compenseren via uw voeding. Voedingsstoffen die een rol spelen in de wondgenezing Welke voedingsstoffen zijn belangrijk bij de genezing van uw wond? Proteïnen of eiwitten: proteïnen vormen naast water het belangrijkste bestanddeel van uw lichaam. Bij een wond is het belangrijk dat u voldoende proteïnen binnen krijgt, want ze zorgen ervoor dat nieuw weefsel kan aangroeien. Proteïnen zitten onder andere in vlees, kip, ei en zuivelproducten. De hoeveelheid eiwit die u nodig heeft is afhankelijk van de grootte van uw wond en uw lichaamsgewicht. Vitamines: verschillende vitamines (A, B, C en E) zijn belangrijk bij de wondgenezing. Een gebrek aan één enkele vitamine kan de genezing al vertragen. Als u gezond en gevarieerd eet en u houdt aan de dagelijks aanbevolen hoeveelheden, met afwisselend vlees, vis en kip en veel groente en fruit, dan krijgt u voldoende vitamines binnen. Mineralen: zink en ijzer zijn essentiële mineralen bij de wondgenezing. Zink speelt een van de meest doorslaggevende rollen bij de wondgenezing. IJzer is belangrijk, omdat het ervoor zorgt dat er via uw bloed zuurstof bij uw wond kan komen. Zink verkrijg je vooral door eiwitrijke voeding te eten. IJzer zit onder andere in spinazie, volkorenbrood en volkorenpasta. Calorieën: het genezen van een wond vergt veel energie. Die energie moet u aanvullen door het eten van koolhydraten, om te zorgen dat de energie die u verbruikt in evenwicht is met de energie die u binnenkrijgt. Alleen zo kan uw wond optimaal genezen. Voldoende vocht Een goede vochtbalans is goed voor de wondgenezing. Een droge wond geneest moeilijker. En soms verliest u veel vocht via het wondvocht. Het kan zijn dat u meer vocht nodig heeft. Dit is afhankelijk van de grootte en aard van uw wond. De wondverpleegkundige of de diëtist kan u hier altijd over adviseren. Overigens heeft het vochtgehalte van uw wond niet iets te maken met hoeveel u drinkt, maar met het aantal en soms ook type bacteriën. De hoeveelheid wondvocht kan hierdoor verergeren. Het drinken van minstens 1,5 liter vocht is een van de manieren om ervoor te zorgen dat uw lichaam in een goede conditie is, wat de genezing van uw wond bevordert. 9-28

10 Eiwitrijke voedingsmiddelen Er zijn dierlijke en plantaardige eiwitten. Dierlijke eiwitten zitten vooral in: vlees, vis, melk, kaas en eieren. Plantaardige eiwitten zitten vooral in: brood, graanproducten, peulvruchten, noten en paddenstoelen. Vitamine A Vitamine A zit in dierlijke producten als vlees en vleeswaren, zuivelproducten, vis en eidooier. Daarnaast zit het als toevoeging in margarine, halvarine en bak- en braadproducten. Dat staat dan op het etiket. In lever zit veel vitamine A. Vitamine B Vitamine B12 is nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten, zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren. Vitamine C Vitamine C zit in fruit, groente en aardappelen, met name in koolsoorten, citrusfruit, kiwi s, bessen en aardbeien. Om vitamine C zoveel mogelijk te behouden, is het belangrijk om groente in weinig water te koken, en niet langer dan nodig is. Bij een tekort kan verminderde weerstand, vertraagde wondgenezing en uiteindelijk scheurbuik ontstaan. Een teveel aan vitamine C kan leiden tot darmklachten of diarree. Vitamine E Vitamine E speelt ook een rol bij de regulatie van de stofwisseling in de cel. Vitamine E zit in zonnebloemolie, dieethalvarine, dieetmargarine, brood, graanproducten, noten, zaden, groenten en fruit. Een tekort aan vitamine E komt nauwelijks voor. Een overschot aan vitamine E in het lichaam is niet schadelijk. Zink Zink is onder meer nodig bij de opbouw van eiwitten, de groei en ontwikkeling van weefsel, en een goede werking van het afweer-/immuunsysteem. Zink komt in kleine hoeveelheden voor in veel verschillende voedingsmiddelen, zoals vlees, kaas, graanproducten, noten en schaal- en schelpdieren zoals garnalen en mosselen

11 IJzer IJzer zit vooral in rund- en lamsvlees, volkorenbrood, broccoli en sperziebonen. Eet regelmatig vlees. Vooral rund- of lamsvlees bevatten veel ijzer. Eet volkorenbrood, volkorenpasta en peulvruchten, zoals bruine bonen en linzen. Neem bij elke maaltijd groenten of fruitsoorten die rijk zijn aan vitamine C, want dan neemt het lichaam ijzer gemakkelijker op. Slik ijzerpillen als je veganistisch eet. Kies bij voorkeur vleesvervangers die ijzer bevatten. Voor recepten, kijk op:

12 4. Uw eigen notities Schrijf hier uw vragen op die u bij het bezoek aan het ziekenhuis wilt stellen: Datum Vraag 12-28

13 5. Overdrachtsformulier behandeling Ulcus cruris venosum Patiëntgegevens: < patiëntsticker > Anamnese Datum (1 e bezoek): Linker been 0 Rechter been 0 Beiden 0 Obesitas Hypertensie Diabetes Mellitus Hartfalen Roken Anemie Veneuze insufficiëntie Arteriele enkel/arm index insufficiëntie Voedingstoestand 0 Goed 0 Matig 0 Slecht Mobiliteit 0 Goed 0 Matig 0 Slecht Allergie Welke? Medicatie Welke? Trombose 0 Oppervlakkig 0 Diepgevoel Longproblemen Eerder Open Been Krampen Spatader problemen Indien ja, eerder vaatonderzoek gehad? Hoe lang bestaat de wond? Hoe is de wond ontstaan? Opmerkingen: Sinds: 13-28

14 6. Behandelverslag: Item Datum: Datum: Datum: Datum: Vorm en grootte LxBxH Wondvocht Kleur Geur Pijn Wondranden Oedeem Reinigen Behandeling wondranden Wondbehandeling Frequentie verbandwisseling Naam medewerker Volgende afspraak Opmerkingen: 14-28

15 Behandelverslag: Item Datum: Datum: Datum: Datum: Vorm en grootte LxBxH Wondvocht Kleur Geur Pijn Wondranden Oedeem Reinigen Behandeling wondranden Wondbehandeling Frequentie verbandwisseling Naam medewerker Volgende afspraak Opmerkingen: 15-28

16 Behandelverslag: Item Datum: Datum: Datum: Datum: Vorm en grootte LxBxH Wondvocht Kleur Geur Pijn Wondranden Oedeem Reinigen Behandeling wondranden Wondbehandeling Frequentie verbandwisseling Naam medewerker Volgende afspraak Opmerkingen: 16-28

17 Behandelverslag: Item Datum: Datum: Datum: Datum: Vorm en grootte LxBxH Wondvocht Kleur Geur Pijn Wondranden Oedeem Reinigen Behandeling wondranden Wondbehandeling Frequentie verbandwisseling Naam medewerker Volgende afspraak Opmerkingen: 17-28

18 Ruimte voor aantekeningen 18-28

19 Ruimte voor aantekeningen 19-28

20 7. Zwachteltechniek volgens CBO Ambulante compressietherapie met niet klevende korte rek zwachtels Polsteren Inspecteer het gehele been nauwkeurig. Breng de voet in 90 (fig. 1). Neem anderhalf keer de lengte van het onderbeen voor het Tubiquick buisverband en breng dit aan ter bescherming van de huid (fig. 2). Polsteren met als doel het been rond en conisch te vormen. Vul indien nodig de enkelcoulissen op. Breng bescherming met synthetische watten aan beide zijden langs het scheenbeen aan (fig. 3). Breng pre-tape spiraalsgewijs aan om het polstermateriaal te bevestigen en een egale onderlaag te creëren voor de zwachtel. Haftan pre-tape zorgt voor een stroeve onderlaag waardoor de zwachtel beter blijft zitten (fig. 4)

21 Zwachtelen met de compressie box Gebruik 2 zwachtels per onderbeen; 1 rechtsom en 1 linksom. Zorg dat je in de rol kijkt. De zwachtel volgt de vorm van het been. De eerste zwachtelslagen beginnen bij de teenimplant aan de binnenkant van de voet. Tijdens het zwachtelen staat de voet in 90, vraag de patiënt de voet op te trekken. Houd tijdens het zwachtelen een gelijkmatige spanning op de rol. De eerste zwachtel loopt over de voet van de binnenkant van de voet naar de buitenkant. Begin het zwachtelen aan de binnenkant, iets voorbij de zijkant van de voet. Indien nodig volgt er nog een slag om de voet. Vervolgens een slag over de hiel, waarbij 2/3 van de zwachtel, gerekend vanaf de hiel, naar boven wijst en 1/3 naar beneden. Daarna een slag over de hiel en vervolgens om het enkelgewricht. De volgende slag naar boven over de enkelknobbels. Volg de vorm van het onderbeen en houd de spanning op de zwachtel. Blijf ruim 2 vingers onder de knieholte en maak daar een circulaire toer en rol de zwachtel verder beenvolgend af. Het uiteinde van de zwachtel wordt met een fixatiepleister vastgemaakt. De tweede zwachtelrol wordt in tegenovergestelde richting aangebracht. Plak het uiteinde af met een fixatiepleister. Een compressiebox bestaat uit: 4 rollen korte rekzwachtels 1 rol buisverband, 2 rollen zachte watten 1 rolmaatje 1 zwachtelinstructiekaart 21-28

22 22-28

23 8. Zwachtelen met Coban Het Coban 2 lagen compressiesysteem bestaat uit 2 zwachtels, die na het aanbrengen aan elkaar verkleven en voorzien in een dunne applicatie, waardoor de patiënt in staat is om eigen schoeisel te dragen. Dankzij de mechanische hechting op de huid is het risico op afzakken minimaal. Er zijn 2 soorten: Coban lite (groen), geschikt voor armen, borst en beenapplicaties bij patiënten met een enkel/arm index tussen de 0.5 en 0.8. Coban (paars), geschikt voor beenapplicaties bij patiënten met een enkel/arm index van 0.8 en hoger. Laag 1: Comfortzwachtel Breng met net voldoende spanning aan om te conformeren aan de contouren van het been. Breng aan met minimale overlap. Maak de gehele applicatie zo dun mogelijk, zonder dat er ruimte tussen de lagen ontstaat. Indien er sprake is van huidplooien kan een stukje comfortzwachtel met de Foam-zijde naar buiten, in de plooi worden aangebracht om huid op huid contact te voorkomen. Stap 1: Houdt de voet in 90 dorsiflexie. Start met een circulaire toer bij kopje metatarsale V, boven op de voet. Hierdoor komt de voet direct in een juiste anatomische stand. Stap 2: De tweede toer loopt over het midden van de voet, zodat het midden van de zwachtel het bewegende deel van de enkel bedekt. Zwachtel vervolgens over de hiel, terug naar de voet, waar de zwachtel het onderliggende materiaal overlapt. Stap 3: Knip de zwachtel af en geef lichte druk om de materialen aan elkaar te hechten. De hak is niet volledig bedekt

24 Stap 4: Zwachtel nu vanaf de enkel, met minimale overlap richting de knie. Gebruik net voldoende spanning om te conformeren aan de contouren van het been. Zwachtelen kan circulair of beenvolgend. LET OP: Bij moeilijk gevormde benen kan gebruik gemaakt worden van stroken, die laag voor laag naar boven worden aangebracht. Stap 5: De laatste toer eindigt net onder het fibula kopje, of twee vingers onder de knieholte. Zwachtel zo nodig terug naar beneden, zodat de gehele huid bedekt is. Om de applicatie zo dun mogelijk te houden is een minimale overlap noodzakelijk. Stap 6: Lichte druk na het aanbrengen zorgt er voor dat de zwachtel blijft zitten tijdens het aanbrengen van de compressiezwachtel. LET OP: Indien ook de tenen worden ingezwachteld wordt de compressiezwachtel pas aangebracht nadat de hele voet is ingepakt. Laag 2: Compressiezwachtel Breng de compressiezwachtel aan met tenminste twee lagen. Gelijkmatige druk wordt verkregen als de zwachtel met volledige stretch wordt aangebracht. Voor gelijkmatige en gecontroleeerde druk wordt geadviseerd om de rol zo dicht mogelijk bij de voet en het been te houden. Indien, na de applicatie, onregelmatigheden worden gevoeld, kan een extra compressielaag worden aangebracht. Stap 7: Met de voet in 90 dorsiflexie start de eerste circulaire toer bij kopje metatarsale V, boven op de voet. Stap 8: Draai twee of drie spica s rond de enkel, waarmee ook de hiel wordt bedekt

25 Stap 9: Zwachtel verder met 50% overlap en stop ongeveer 7,5-10cm onder het einde van de comfortzwachtel. LET OP: Om een stabiele applicatie van het gehele been te garanderen is het noodzakelijk om de comfortzwachtel rond het bovenbeen goed aan te sluiten aan de comfortzwachtel van het onderbeen. Stap 10: Knip overtollig materiaal af en geef een lichte druk over het gehele oppervlak om beide lagen aan elkaar te hechten. Voor meer informatie: > kies: modules > kies: oedeemtherapie 25-28

26 9. Ambulante Compressietherapie met een 2-laagse compressiekous Bij het behandelen van een open been maken wij dus gebruik van zwachteltherapie, maar ook van compressietherapie met een 2-laagse compressiekous. Vaak wordt deze kous gedragen nadat het vocht adequaat uit het been is gezwachteld. Het is noodzakelijk om dit dan ook zo te houden, en daarom wordt er ook gekozen voor deze compressiekous. Deze kous bestaat uit een witte onderkous en een bruine bovenkous, met een gezamenlijke druk van 40 mmhg. Een aantal voordelen: Het wondverband blijft goed op zijn plaats. Ook in de nacht omdat de witte kous om mag blijven zitten. Eenvoudig zelf aan- en uit te trekken Past goed in de schoen, dit is belangrijk omdat dit het bewegen weer stimuleert

27 10. Contactgegevens Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen tijdens uw afspraken. Ook kunt u contact opnemen met de polikliniek Dermatologie, (036) of mail: benenspreekuur@flevoziekenhuis.nl

28 Ruimte voor uw eigen aantekeningen: 28-28