Akademos. Paul De Knop herkozen als rector. vrije universiteit brussel

Transcriptie

1 Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 B-1050 Brussel Akademos Redelijk eigenzinnig informatiemagazine België - Belgique P.P. / P.B. B-06 JG.15 NR.2 mei - juni 2012 vrije universiteit brussel Paul De Knop herkozen als rector Lam Gods in 100 miljard pixels Podiumplaats voor UZ Brussel Professoren voor de camera

2 2 wist u dat VUB-wetenschappers de onzichtbaarheidmantel van Harry Potter binnenstebuiten hebben gekeerd? Wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel hebben een manier gevonden om licht efficiënt op te sluiten in nanoschaalvolumes, wat een verdere miniaturisatie in de fotonica mogelijk maakt. En dat kan op haar beurt weer een revolutie in de computertechnologie veroorzaken. Het idee is geïnspireerd op de recente ontwikkeling van de onzichtbaarheidmantel, waarbij licht op een vloeiende manier rond een voorwerp wordt gebogen dat zo onzichtbaar wordt gemaakt. Door de onzichtbaarheidmantel binnenstebuiten te keren, heeft het onderzoeksteam Applied Physics (APHY) het ontwerp van een resonator ontwikkeld waarmee licht kan worden opgesloten zonder het te spiegelen, maar wel door het vloeiend in cirkels te buigen. Op die manier kan licht opgesloten worden in nanoschaalvolumes. Miniaturisatie is belangrijk omdat het een hogere densiteit van de componenten in een chip toelaat, en daarom ook een hogere snelheid en een lager verbruik. Het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift New Journal of Physics, uitgegeven door het Britse Institute of Physics, publiceerde de theoretische bevindingen van het internationale team van wetenschappers uit Brussel en de Verenigde Staten, bestaande uit Vincent Ginis, Philippe Tassin, Jan Danckaert, Irina Veretennicoff en Costas Soukoulis. Prof. Soukoulis ontving in 2011 een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel. te weinig longkankerpatiënten informatie krijgen over palliatieve zorg en levenseinde? Slechts de helft van de longkankerpatiënten die informatie willen over palliatieve zorg (53%) en levenseindebeslissingen (47%) krijgen die van hun arts. De andere helft blijft hiervan verstoken, ondanks het feit dat deze patiënten de eerste maanden van hun ziekte consistent waren in hun wens om deze informatie wél te krijgen. Het is hierbij niet duidelijk of patiënten hun wens voldoende duidelijk maken aan artsen, dan wel of artsen vermijden om over deze topics te spreken. Dit blijkt uit een studie van Koen Pardon en professor Luc Deliens van de Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde van de Vrije Universiteit Brussel en UGent die recent verschenen is in het vaktijdschrift Supportive Care in Cancer. toepassingen van licht onze welvaart verbeteren? De grootste Europese top over licht- en lasertoepassingen streek in april vier dagen in Brussel neer: SPIE PHOTONICS EUROPE. Liefst 2500 wetenschappers en 100 toonaangevende internationale bedrijven bogen zich over de recentste ontwikkelingen in de fotonica, de wetenschap en de technologie van het licht. Fotonica is één van de 6 sleuteltechnologieën in de Europese Unie. Uitdagingen zijn er bij de vleet. Hoe efficiënt kunnen bijvoorbeeld zonnecellen gemaakt worden om zonlicht aan te wenden als belangrijkste energiebron, hoe kunnen de nieuwste lasertechnologieën gebruikt worden in de detectie en behandeling van kanker of hoe blijft Europa wereldleider in milieuvriendelijke LEDverlichting? Dit mega-evenement werd onder de koepel van de SPIE de internationale vereniging voor fotonica - georganiseerd door het Brussels Photonics Team B-PHOT, een toponderzoeksgroep van de Vrije Universiteit Brussel. De professoren Hugo Thienpont (foto) en Francis Berghmans van B-PHOT traden op als voorzitters van de wetenschappelijke top. Fotonica heeft een enorme impact op ons dagelijks leven, stellen ze, alleen realiseert de maatschappij zich nog niet in welke mate.

3 Vlaamse 80-plussers in hun huis of appartement geen toilet hebben? Of dat zes op de tien ouderen hun woning willen laten zoals ze is, ook al staat die er in heel wat gevallen al meer dan 50 jaar? Of nog dat 27 % van de 60-plussers het afgelopen jaar minstens één keer thuis gevallen is? Dit blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel en de Hogeschool Gent, waarvan de resultaten zijn gebundeld in Een huis? Een thuis!. Het boek wil een helder beeld schetsen van de huisvestingssituatie van de Vlaamse ouderen. Het bundelt daarvoor de gegevens afkomstig van uitgebreide ouderenbehoefteonderzoeken die zijn uitgevoerd door de Belgian Ageing Studies. De woonsituatie, woonwensen en woonbehoeften van meer dan ouderen worden in kaart gebracht. het Center for Neurosciencese van start is gegaan? Op 20 april woonde prinses Astrid de inhuldigingsplechtigheid bij van het Center for Neurosciences op de medische VUB-campus in Jette. Het onderzoekslaboratorium Center for Neurosciences groepeert het fundamenteel en klinisch neurowetenschappelijk onderzoek aan de VUB en wordt mede gefinancierd door de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth (GSKE). Prinses Astrid is Erevoorzitster van de GSKE. Het Center for Neurosciences (C4N) heeft als doel alle neurowetenschappelijke onderzoeksactiviteiten aan de VUB en het UZ Brussel te coördineren en te optimaliseren. Onderzoeksthema s die in het centrum aan bod komen zijn o.a. de ziekte van Parkinson, epilepsie, multiple sclerose, neurovirologie, stroke, mentale aandoeningen, centrale regulatie van perifere aandoeningen en de invloed van sport/beweging op de hersenen. Meer info? inhoud Rector Paul De Knop vol ambitie naar tweede ambstermijn IceCube en de oorsprong van kosmische straling Lam Gods in 100 miljard pixels Reputatieonderzoek Test-Aankoop: podiumplaats voor UZ Brussel Ton Notten met emeritaat: Agogen zijn denkers én doeners Kort nieuws Ingenieursstudenten bouwen extreem zuinige wagen Testen van elektrische auto s draait op volle toeren Blended learning: Neem het op voor je studenten Erasmushogeschool Brussel pakt uit met bachelor-na-bachelor Pediatrie & Neonatologie en Oncologie Personalia AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

4 4 INTERVIEW De VUB is alive and kicking Herkozen rector Paul De Knop vol ambitie naar tweede ambstermijn Het is een voorrecht om de VUB te mogen leiden. Ik vind het fantastisch om iets terug te kunnen doen voor mijn alma mater waar ik al sinds 1972 aan verbonden ben. Rector Paul De Knop kreeg tijdens de voorbije rectorverkiezingen negentig procent van de stemmen achter zijn naam. Als enige kandidaat kreeg hij een duidelijk mandaat om de universiteit ook de volgende vier jaar te leiden. Met de verdere groei van de universiteit ook internationaal - als belangrijkste inzet. U was de enige kandidaat om uzelf op te volgen. Niemand durfde of wilde blijkbaar de uitdaging aangaan. Paul De Knop: Dat weet ik niet, dat zou je aan de anderen moeten vragen. Het is wel spijtig dat ik de enige kandidaat was, het is beter als mensen kunnen kiezen. Anderzijds is het een trend dat mensen beleidsfuncties schuwen. Heeft het met de crisis en de moeilijke omstandigheden te maken? Het is trouwens ook moeilijk om kandidaat-decanen te vinden. We hebben zelfs het organiek reglement moeten aanpassen om meer mensen in aanmerking te laten komen. U heeft als enige kandidaat toch nog intensief campagne gevoerd. Paul De Knop: Iedereen moet met kennis van zaken kunnen stemmen, ook al is er geen tegenkandidaat. Ik heb de VUB-gemeenschap zoveel mogelijk willen informeren, via een ronde langs alle faculteiten, twee personeelsvergaderingen, een discussieavond met de studenten, info via mijn website enz. Zo kon iedereen voor zichzelf uitmaken of hij of zij het eens was met mijn programma. U zou trouwens de rectorverkiezing willen hervormen? Paul De Knop: Het is voor mij geen actiepunt, maar ik wil het wel ter discussie stellen. De bijna 700 kiesgerechtigden zijn nu vooral professoren de rector is een primus inter pares - maar een universiteit bestaat niet alleen uit profs, ook uit assistenten die hier carrière willen maken, een groot aantal collega s van het administratief en technisch personeel en natuurlijk studenten. Met bepaalde kiestechnieken moet het mogelijk zijn om deze groepen meer bij de rectorverkiezingen te betrekken dan nu het geval is. Tijdens uw campagne blikte u tevreden terug, omdat er de voorbije vier jaar vooruitgang is geboekt: meer studenten, meer wetenschappelijke publicaties, beter financieel beheer. Maar het is blijkbaar niet genoeg. Wanneer zal het wel genoeg zijn? Paul De Knop: Ik heb zelf in mijn campagne gezegd dat ik pas tevreden zal zijn als de discussie over het bestaansrecht van de VUB definitief van de baan is. Sommigen vooral in de politiek - blijven zeggen dat we te klein zijn, terwijl we al jaren na elkaar aan het groeien zijn en ons studentenaantal vergelijkbaar is met dat van gereputeerde buitenlandse universiteiten. Ook onze kwaliteit is zeer goed. De VUB is dus alive and kicking, alleen moeten we dat meer laten doorzinderen in de buitenwereld. Maar feit blijft dat we moeten blijven vooruitgaan ten opzichte van onze concurrenten om meer middelen te krijgen, zo zit het financieringsdecreet nu eenmaal in elkaar. In functie van onze kwaliteit verdienen we beslist meer studenten. Dat moeten we de volgende jaren waarmaken. Werken aan het imago en de rekrutering is meteen ook een belangrijke opdracht voor de nieuwe dienst Marketing, Communicatie en Evenementen. In 2013 worden de academische opleidingen van de hogescholen toegevoegd aan de universiteiten. De VUB krijgt er alleen een handvol opleidingen van de Erasmushogeschool Brussel bij, andere universiteiten krijgen er veel meer opleidingen en studenten bij. Paul De Knop: Inderdaad, ondanks het feit dat we het als universiteit heel goed doen, zullen we door een politieke beslissing een stuk van ons marktaandeel verliezen. Maar dat is buiten onze wil om. Mijn voorganger heeft alles gedaan om een grote Brusselse associatie te vormen, maar dat was buiten de waard uit Leuven gerekend. We krijgen er dus minder opleidingen bij dan anderen. Verzwakt dat onze positie binnen het hoger onderwijs? Paul De Knop: Ik denk het niet, maar we moeten wel meer dan ooit aan de politieke wereld duidelijk maken dat een universiteit in de hoofdstad van het land en van Europa uitermate belangrijk is voor Vlaanderen. Een kwalitatief hoogstaande universiteit met We verdienen meer studenten een internationale dimensie. Daarnaast hebben we de demografie aan onze kant. Brussel beleeft momenteel een bevolkingsexplosie en blijft maar groeien. Mocht de VUB niet bestaan, dan zouden we ze alleen al daarom moeten oprichten. U wil niet alleen meer studenten, maar ook het studierendement opkrikken. Paul De Knop: Ons studierendement is lager dan dat van de concurrenten we onderzoeken momenteel waaraan dat precies ligt, mogelijk is er te veel flexibiliteit - maar het bewijst in elk geval dat de VUB allesbehalve gemakkelijk is. We proberen alvast meer studenten te doen slagen via een efficiënt studiebegeleidingslandschap. Hoe ziet u de universiteit de volgende jaren evolueren? Paul De Knop: Ik verwacht een steeds grotere diversiteit binnen de studentenpopulatie. Meer internationalisering ook, het woord universiteit komt tenslotte van universitas, de wereld. We zullen meer dan ooit moeten inzetten op internatio-

5 nale studenten, maar er ook voor zorgen dat het curriculum van de studenten van hier internationaler wordt. Ook het professorenkorps zal de volgende jaren veranderen: meer vrouwen, meer allochtonen en meer internationale professoren. En we moeten de discussie voeren of al onze professoren wel alle taken naar behoren kunnen blijven vervullen. Steeds competitiever worden in onderzoek, het verder professionaliseren van het onderwijs, de internationalisering, beleidsfuncties opnemen, werken aan valorisatie kan elk individu dat allemaal tegelijk aan? Ik denk het niet. Moeten we daarom niet gaan naar verschillende soorten proffen, zoals je nu al onderzoeksprofessoren hebt. Ik denk dan aan onderwijsprofessoren zoals in Nederland. Ze geven onderwijs dat gebaseerd is op onderzoek, maar zonder dat ze zelf onderzoek verrichten. Je kan er tegen zijn, maar het is wel een manier om de job van prof leefbaarder te maken. We moeten hierover de discussie aangaan met de universitaire gemeenschap. Want zonder differentiatie dreigt voor een aantal professoren een burn-out, vrees ik. Innovatie en entrepreneurship is het thema van de volgende academische openingszitting. Meteen de officiële start van uw tweede termijn als rector. Paul De Knop: 86 % van onze middelen komt van de overheid en voor een deel van die middelen moet je dan nog competitieve projecten indienen. Dit aandeel is te groot, zeker in een periode van besparingen. We moeten daarom elders geld zoeken. De universiteit heeft uiteraard de opdracht om aan fundamenteel onderzoek te doen, maar moet daarnaast ook werk maken van innovatie en valorisatie. Het is een en/en-verhaal. Daarom heb ik professor Hugo Thienpont met de opdracht belast om de valorisatie in een stroomversnelling te brengen. En er zijn nog de leerstoelen. Ook daar draait het niet alleen om geld, maar vooral ook om expertise uit de privésector. Maar uiteraard zien we erop toe dat de vrijheid van onderzoek niet in het gedrang komt. Nu, bij de overheid heb je geregeld onderzoekscontracten met een embargo, daar kan je ook vragen bij stellen. Een van de grote uitdagingen wordt de uitbouw van een Universitaire Medische Campus, samen met het UZ Brussel. Paul De Knop: VUB en UZ zijn soms als two ships passing in the night, terwijl ze elkaar nodig hebben. De faculteit GF heeft het ziekenhuis nodig en omgekeerd. Bovendien is het een aparte campus, waar ook opleidingen van andere faculteiten en de Erasmushogeschool aanwezig zijn. Dus we moeten de hele universitaire medische campus het zogeheten UMC - als een geheel naar de buitenwereld promoten. Door de schaalvergroting kunnen we ook de campus zelf efficiënter beheren. Het UMC-project krijgt een aparte governance structuur met een onafhankelijke voorzitter. Uw eerste termijn loopt op z n laatste benen. Er is ontzettend veel gebeurd, maar wat waren voor u de hoogtepunten? Paul De Knop: Vooraan staat de good governance, met voor de eerste keer meerjarenbegrotingen, met auditcomités en een remuneratiecommissie, met een duidelijk Algemeen Strategisch Plan. Er is onze samenwerking met de UGent, met de ULB en met de EhB. Het is niet altijd makkelijk verlopen, maar we hebben overal ernstige vorderingen gemaakt. Denk maar aan de Brussels University Alliance. Waar ik ook trots op ben, is het Career Center. Het was een van de doelstellingen van de Bolognaverklaring om de kloof tussen opleidingen en de arbeidsmarkt te verkleinen. Je moet haast gek zijn om vandaag nog prof te willen worden. Paul De Knop: Zeker niet, het blijft een fantastische job. Maar het is wel competitiever dan ooit. De eisen die nu gesteld worden aan jonge mensen, zijn veel zwaarder dan in mijn tijd. En toen was het al strenger dan bij onze voorgangers. De limiet is duidelijk bereikt. In het onderzoek zet u in op speerpunten. Paul De Knop: We kunnen niet anders. De wereld wordt nu eenmaal steeds competitiever en dat geldt ook voor wetenschappelijk onderzoek. Wil je de competitie aangaan met buitenlandse én binnenlandse universiteiten, dan moet je focussen en voor speerpunten gaan. We kunnen niet anders. Maar onderzoeksgroepen die geen speerpunten zijn, zullen uiteraard ook nog middelen krijgen. Iedereen moet gemotiveerd kunnen blijven. AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

6 6 INTERVIEW Ik wil hier ook nog ons ambitieus bouwprogramma vermelden én last but not least het feit dat we ondanks de moeilijke context een financieel gezonde universiteit zijn. Is uw vrouw blij met uw tweede termijn? Paul De Knop: Ik heb een fantastische vrouw die heel tolerant is. Maar ik verheel niet dat de ingreep op het persoonlijke leven heel groot is. Ik word geleefd door mijn agenda. Mijn kinderen komen me vaker in de media tegen dan thuis. Dat heeft ook met mijn persoonlijkheid te maken, ik kan nu eenmaal niets half doen. Maar ik kan het volhouden omdat ik geweldige collega s heb én een goede fysieke conditie door meermaals per dag de 111 trappen naar de vijfde verdieping van het rectoraat op te lopen, in plaats van de lift te nemen. [pvr] Drie vragen voor de rector Ik hoor altijd dat we nog meer studenten krijgen. Moet het restaurant dan opnieuw verbouwd worden? En hoe kunnen we dat blijven volgen? Carine en Anja Paul De Knop: We verwachten inderdaad extra studenten door de integratie van de EhBopleidingen, door de invoering van tweejarige masters bij opleidingen die nu maar één masterjaar tellen én door de internationalisering. Ik heb alvast voorgesteld om voor het Convivium en de Stoa een alternatief te voorzien in ons hotelproject, zodat we met de vrijgekomen ruimte het restaurant kunnen uitbreiden. Maar we zullen ook flexibeler moeten omgaan met onze uurroosters, zodat niet iedereen op hetzelfde moment komt eten. De VUB moet meer studenten rekruteren. Maar hoe zit het dan met vorsers en onderzoekers? Gaan we ook op dat vlak actief rekruteren? Paul De Knop: Uiteraard, maar wat de financiering door de overheid betreft, zitten we in de zogeheten verevening, waardoor meer studenten niet meteen meer middelen betekenen. Maar we gaan die verevening achter ons laten en krijgen nu ook het voordeel van de Brusselfactor. Als we dan nog net iets meer presteren, dan komen er volop mogelijkheden om aan te werven. En we zullen dan inzetten op meer buitenlandse onderzoekers en professoren. Prof. Bram Vanderborght Ik studeer hier nu vier jaar en heb absoluut geen spijt van mijn beslissing. Alleen al de campus bij mooi weer Maar de gebouwen zijn hier en daar toch echt wel niet meer zo eigentijds. Kan daar iets aan gebeuren? Charlotte Van Vlierberghe Paul De Knop: We waren van plan om jaarlijks voor 6,5 miljoen euro te renoveren, maar die ambitie hebben we moeten bijsturen omdat we van de overheid maar de helft krijgen. Het gaat dus allemaal wat trager, maar intussen zijn de gebouwen F en G opgeknapt, er liggen nieuwe stoepen, er zijn twee gloednieuwe kunstgrasvelden. En er komen 650 nieuwe studentenkamers op campus Etterbeek, én we gaan het hotelproject realiseren: accommodatie waar buitenlandse studenten en professoren kunnen verblijven, waarbij ook de mogelijkheid voorzien is voor sportverenigingen om hier stage te lopen. Het nieuwbouwproject zal ook een congrescentrum omvatten. Wellicht zullen we nog voor de zomer de eerste spadesteek kunnen geven. En op campus Jette bouwen we een nieuw animalarium en komt er een zorghotel. Het is werkelijk te veel om op te noemen.

7 7 onderzoek De oorsprong van kosmische straling 50 m IJskap IceTop Kosmische straling werd al 100 jaar geleden ontdekt, maar de oorsprong ervan blijft één van de meest hardnekkige mysteries in de fysica. Het IceCube Neutrino Observatorium, een massieve detector in Antarctica, onderzoekt de manier waarop de meest energetische kosmische straling geproduceerd wordt. Een publicatie in Nature biedt verrassende wetenschappelijke resultaten. Fysici van de VUB zijn nauw bij IceCube betrokken. Het Interuniversitair Instituut voor Hoge Energie (ULB-VUB) in Brussel huisvest immers een van de grootste IceCube analysecentra in Europa m 2450 m 2820 m Rotsbodem IceCube 86 kabels met elk 60 neutrinodetectoren 324 m Kosmische straling bestaat uit elektrisch geladen deeltjes, zoals protonen, die de aarde bombarderen uit alle richtingen, en een energie hebben die tot honderd miljoen keer hoger is dan wat men bereikt heeft in deeltjesversnellers. De extreme condities die nodig zijn om deze deeltjes zulke hoge energie te geven zijn volgens de fysici te vinden in twee mogelijke bronnen: de massieve zwarte gaten in het centrum van actieve melkwegstelsels, en de heftige uitbarstingen die door astronomen waargenomen zijn als gammaflitsen (Gamma Ray Burst, GRB). IceCube gebruikt neutrino s - men veronderstelt dat ze samen met de kosmische straling uitgezonden worden - om deze theorieën te onderzoeken. In een artikel dat op 19 april in Nature gepubliceerd werd, beschrijft de IceCube collaboratie een zoektocht naar neutrino s uitgezonden door 300 geobserveerde gammafllitsen, meestal in coïncidentie met de SWIFT- en Fermi-satellieten, tussen mei 2008 en april Tot ieders verbazing hebben ze geen neutrino s waargenomen een resultaat dat tegenstrijdig is met 15 jaar voorspellingen en met één van de twee toonaangevende theorieën over de oorsprong van de hoge-energie kosmische straling. Het resultaat van deze neutrino zoektocht is belangrijk omdat we voor het eerst een instrument hebben met voldoende gevoeligheid om een nieuw venster te openen op de productie van kosmische straling nabij gammaflitsen, zegt professor Greg Sullivan, IceCube woordvoerder en fysica hoogleraar aan de University of Maryland. De onverwachte afwezigheid van neutrino s uit gammaflitsen dwingt tot een herevaluatie van de theorie die de productie van kosmische straling vergezeld van neutrino s in een GRB vuurbal beschrijft, en waarschijnlijk ook de theorie die stelt dat de hoge-energie kosmische straling in deze vuurballen ontstaan. Icecube is een hoge-energie neutrino telescoop gelegen nabij de geografische Zuidpool in Antarctica. Hij wordt uitgebaat door een consortium van 250 fysici en ingenieurs uit de VSA, België, Duitsland, Zweden, Zwitserland, Japan, Canada, Nieuw Zeeland, Australië en Barbados. De bouw van IceCube werd voltooid in december Brussel Het Interuniversitair Instituut voor Hoge Energie, IIHE (ULB-VUB), in Brussel huisvest een van de grootste IceCube analysecentra in Europa. De Brusselse ploeg is diep betrokken bij de zoektocht naar hoge-energie neutrino s afkomstig van gammaflitsen en actieve melkwegstelsels. Het IceCube team in het IIHE bestaat uit leden van de Université Libre de Bruxelles (ULB) en van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), met respectievelijk de professoren Kael Hanson en Catherine De Clercq als groepsleiders, en dr. G. Kohnen van de Université de Mons. Het onderzoek dat beschreven staat in het artikel in Nature rapporteert de resultaten van een zoektocht naar GRB neutrino s met de gedeeltelijk afgewerkte IceCube detector. De afwezigheid van een geobserveerd signaal heeft belangrijke gevolgen voor het standaard vuurbal scenario, dat de gemeenschappelijke basis is voor uiteenlopende theoretische modellen die de oorsprong van kosmische straling en hoge-energie neutrino s verbinden met deze cataclysmische gebeurtenissen, zegt professor Nick van Eijndhoven, leider van het IceCube GRB team aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Maar aan het IIHE in Brussel ontwikkelen wij momenteel een alternatieve analysemethode waarmee we de data van het complete IceCube Observatorium zullen onderzoeken. Met deze nieuwe methode verwachten we de gevoeligheid voor niet-standaard productiemechanismen aanzienlijk te verbeteren en hopen we in de nabije toekomst klaarheid te kunnen brengen in deze intrigerende puzzel. Reusachtig IceCube observeert neutrino s via de detectie van een zwak blauw licht dat uitgestraald wordt wanneer een neutrino een interactie ondergaat in het ijs. Neutrino s zijn spookdeeltjes; zij kunnen ongehinderd een mens doorkruisen, of een muur, of de aarde. Om te compenseren voor dit gedrag en een kans te hebben om een interactie waar te nemen is de IceCube detector reusachtig. Een kubieke kilometer ijs, zo groot dat de piramide van Gizeh er 400 keer in past, werd geïnstrumenteerd met 5160 lichtsensoren, die tot 2,5 kilometer diep in het ijs begraven zitten. Gammaflitsen (GRBs), de krachtigste explosies in het heelal, worden meestal eerst geobserveerd door satellieten die hun X-stralen en/of gammastralen waarnemen. Men neemt ongeveer één gammaflits per dag waar. Ze zijn zo helder dat men ze kan waarnemen tot op een afstand gelijk aan de helft van het zichtbare heelal. De explosies duren meestal slechts enkele seconden, en tijdens deze korte tijd kunnen ze alle andere objecten in het heelal overschaduwen. Alhoewel we nog niet ontdekt hebben waar de kosmische straling vandaan komt, hebben we toch een belangrijke stap vooruit gezet door één van de vooraanstaande voorspellingen te weerleggen, zegt professor Francis Halzen, hoofdonderzoeker van IceCube en hoogleraar Fysica van de University of Wisconsin-Madison. AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

8 8 onderzoek Lam Gods in 100 miljard pixels Het onderzoek van professor Ann Dooms en haar collega s bij het Elektronica en Informatica Departement (ETRO) maakt het mogelijk dat miljoenen websurfers tussen de haren van het Lam Gods kunnen kijken. Prof. Ann Dooms Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck heeft veel beproevingen doorstaan: de Beeldenstorm, een diefstal in de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog. Zelfs in een kogelvrije glazen kooi in de Gentse doopkapel is het niet veilig: extra barsten sprongen sinds 1986 in de verf door schommelingen in temperatuur en vochtigheid, verkeerde lampen en de slechte lucht door de vele bezoekers. De ontstane craquelure in het schilderij is nu tot in detail te zien op de website Closer to Van Eyck: Rediscovering the Ghent Altarpiece. Op deze site staat een verbazingwekkende digitale reproductie van het Lam Gods met maar liefst 100 miljard pixels. Het openingsbeeld omvat alle 12 panelen van het 15e eeuwse schilderij. Maar na acht dubbele muiskliks verdwijnt de websurfer volledig in de vacht van het schaap. Die enorme hoge beeldresolutie is ook een geweldig hulpmiddel om het aangetaste meesterwerk te restaureren, een klus die in het najaar aanvangt. Wiskunde De Vrije Universiteit Brussel stond in voor de digitale beeldverwerking voor de website. Professor Ann Dooms: We hebben een algoritme ontwikkeld om automatisch beelden op bepaalde punten aan elkaar te lassen. Ann Dooms (33) geeft aan de VUB leiding aan het Multimedia Forensics onderzoeksteam, binnen de onderzoeksgroep IRIS van het departement ETRO. Ze is afkomstig uit de zuivere wiskunde. Beeldverwerking is een wonderbaarlijke, praktische toepassing daarvan: het combineert vele takken van de wiskunde, zoals o.a. algebra en analyse. Centraal in haar wetenschappelijke onderzoek staat forensisch onderzoek op digitale beelden, waarbij men tracht de verschillende operaties die een beeld, of de bron ervan, heeft ondergaan te achterhalen of te inverteren. Het team spitst zich toe op drie specifieke luiken: veiligheid en authenticiteit van digitale beelden aan de hand van watermerken, perceptuele beeldkwaliteit en digitale schilderij-analyse. Bij een watermerk in digitale afbeeldingen moet je niet denken aan het keurmerkje dat je ziet wanneer je luxe briefpapier tegen het licht houdt. Een watermerk in een digitale reproductie kun je niet met het blote oog zien. Het zit verborgen in de onderliggende code van de afbeelding en kan bijvoorbeeld gebruikt worden om onrechtmatige verspreiding van multimedia bestanden op te volgen, maar ook om te ontdekken wat authentiek is aan een beeld. Aangezien authenticiteit overeenkomt met perfecte kwaliteit, kunnen watermerken ook helpen in perceptuele kwaliteitsmetingen van beelden en video. Hierbij trachten we onregelmatigheden in beelden en video, zoals o.a. compressie-artefacten, te achterhalen en te kwantificeren. Dit brengt ons dan naadloos bij het digitaal schilderij-onderzoek, waarbij we - via andere beeldverwerkingsmethoden - de kwaliteit van een schilderij beoordelen en dus beschadigingen, craquelures, slechte restauraties of vervalsingen trachten te achterhalen, o.a. bij het Lam Gods. Door hun digitaal kunstonderzoek kwam het Multimedia Forensics team in contact met prof. Ron Spronk die een grootschaalse digitalisatiecampagne uitvoerde op het Lam Gods, waarbij de fotograaf het schilderij in overlappende blokken opnam. Hierdoor was er immens veel data die nog onmogelijk met de hand kon verwerkt en bewerkt worden. Het onderzoeksteam heeft hiertoe een algoritme wiskundige formule ontwikkeld waarmee je automatisch verschillende beeldblokken aan elkaar kunt koppelen. De overlappende beelden van de fotograaf worden door het algoritme aan elkaar gelast door punten te zoeken in de verschillende afbeeldingen die met elkaar overeenkomen. Wiskundig geen eenvoudige opgave, want de verschillen in bijvoorbeeld belichting en scherpte focus - moeten ook gecorrigeerd worden om één groot beeld te kunnen creëren. Maar de verwerking van de data is heel eenvoudig: je voedt gewoon de beelden aan het algoritme. De VUB spin-off Universum Digitalis was ook bij de website betrokken. Zij stonden voor een andere uitdaging. Voor hun was de vraag, hoe breng je die beelden van ongeveer 4 gigabyte over het web in de huiskamer? Universum Digitalis is erin geslaagd om de enorme hoeveelheid gegevens van het Lam Gods fatsoenlijk op je computer of mobiel toestel te vertonen. Met behulp van het bestandsformaat JPEG 2000 zoomt de bezoeker van de site alleen maar in op wat hij aanklikt. Daardoor hoeft maar een klein gedeelte van de gegevens binnengehaald te worden en kun je toch alles tot in het kleinste detail vliegensvlug zien. Conservatie De digitale beeldanalyse die de VUB toepast op kunstonderzoek, biedt ook interessante mogelijkheden voor musea en kunsthistorici. Onderzoek in musea is vooral op conservatie gericht en daar is de digitale beeldverwerkingstechnologie een mooi instrument voor. Niet alleen om de condities waarin het werk wordt bewaard in de gaten te houden, maar ook om restauraties uit te voeren. Na het herstel van het Lam Gods, dat zo n drieeneenhalf jaar gaat duren, wordt het hele werk weer gefotografeerd. Voor kunsthistorici biedt de digitale beeldverwerking ook een niet-invasieve methode om bijvoorbeeld de stijl en historiek van een schilderij, zoals ondertekeningen, te onderzoeken. In de toekomst wil Ann Dooms het forensisch onderzoek ook in de andere luiken voort te zetten. Een huidig hot topic is of je ooit iets over de perceptuele kwaliteit van een beeld kan zeggen zonder het oorspronkelijke werk te kennen. Bijvoorbeeld een Bokeh portret wordt vaak als zeer mooi ervaren, maar een computer heeft moeite met de kwaliteitsmeting ervan omdat er zowel scherpe als out of focus delen zijn. We moeten dus de perceptie van schoonheid leren algortimisch vertalen. Toekomstmuziek of nooit realiseerbaar de tijd zal het uitwijzen. Lam Gods website: Multimedia Forensics team:

9 Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck Detail van het paneel Musicerende engelen Detail van het centrale paneel (De aanbidding) Detail van het middenpaneel (God) AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

10 10 UZ Brussel Universitair Ziekenhuis scoort uitmuntend in reputatieonderzoek Test-Aankoop Podiumplaats voor UZ Brussel Volgens huisartsen en specialisten in Vlaanderen en Brussel behoort het Universitair Ziekenhuis Brussel tot de absolute top. Dat blijkt uit een grote enquête van Test-Aankoop, gepubliceerd in Test Gezondheid van april Onze inspanningen om voortdurend onze kwaliteit te verbeteren, werpen duidelijk hun vruchten af, zegt gedelegeerd bestuurder Marc Noppen. We zijn er stilaan in geslaagd het Calimero-gevoel om te draaien. Test-Aankoop ondervroeg huisartsen en specialisten over de reputatie van de Belgische ziekenhuizen. Centraal stond de vraag welke ziekenhuizen de beste zorg verstrekken aan een patiënt met een complexe aandoening en dat in 13 verschillende vakgebieden. Het UZ Brussel scoorde in de meeste vakgebieden uitstekend en staat algemeen genomen zelfs op de tweede plaats, na Gasthuisberg (UZ Leuven). In 2005 deed Test-Aankoop een gelijkaardig onderzoek naar de reputatie van meer dan honderd ziekenhuizen in ons land. Toen waren we wel al goed voor de top tien, maar nu zijn we er toch nog fors op vooruitgegaan, zegt Marc Noppen. Ook al is het geen wetenschappelijk onderzoek op basis van objectieve kwaliteitsparameters, het toont wel aan dat artsen ons hoog inschatten. En dat we de inspanningen van de voorbije jaren gewoon verder moeten zetten met kwaliteit in alles wat we doen als rode draad. We moeten niet proberen om overal de beste in te worden dat is onmogelijk maar wel om een aantal excellentiedomeinen te identificeren en ervoor te zorgen dat de domeinen waarin we uitblinken iederéén mee opkrikt. Neem bijvoorbeeld alles wat met hart- en vaatziekten te maken heeft. In 2005 kregen we zelfs geen vermelding in de top tien, nu staan we op een derde plaats. Het geheim van het succes? We hebben de cardiologie, ritmologie, hartheelkunde en vaatheelkunde gegroepeerd in een cluster, in functie ook van het zorgpad dat de patiënt doorloopt. In deze clusters hebben we enkele toppers aangetrokken zoals prof. Brugada en prof. Wellens én we hebben eigen VUB-mensen aangetrokken en laten doorgroeien. Je ziet dan meteen dat het streven naar excellentie zich over alle aanverwante diensten verspreidt. Vandaag zijn we top-drie! U van universitair Marc Noppen zelf is pneumoloog (longziekten) en is uiteraard in zijn nopjes dat de pneumologie net als in 2005 op nummer twee staat. Maar daarbij komt nog dat zopas twee specialisten in opleiding eerste en tweede werden in het nationale examen van de erkenningscommissie pneumologie. En dit voor het derde jaar op rij. Dat bevestigt op een objectieve manier wat Test- Aankoop op een subjectieve manier heeft vastgesteld. En het zet meteen ook de U van UZ in de verf, de U van universitair. Het mooiste bewijs dat we hier uitstekende opleidingen hebben. De raden van bestuur van de VUB en van het UZ Brussel hebben onlangs het licht op groen gezet voor een verdere wederzijdse integratie van de faculteit Geneeskunde en het ziekenhuis. Dat moet uiteindelijk uitmonden in een Universitair Medisch Centrum (UMC). Ook een aantal andere opleidingen van de VUB (o.a. revalidatiewetenschappen en kinesitherapie) en van de Erasmushogeschool Brussel zullen deel uitmaken van deze integratieoefening, zodat we zullen kunnen gewag maken van een echte Universitaire Medische Campus, een Brussels Health Campus in de hoofdstad van het land en van Europa. Ook al hebben we een belangrijke locoregionale en dus algemene ziekenhuisfunctie, toch willen we absoluut een universitair ziekenhuis blijven en inzetten op intrinsieke kwaliteit en vernieuwing, zegt Marc Noppen. Maar even belangrijk blijft de klinische dienstverlening, en dat is soms een moeilijke spreidstand. Want als je geen wacht- Ziekenhuis en universiteit kunnen niet zonder elkaar

11 Gedelegeerd bestuurder Marc Noppen: Kwaliteit is de rode draad in alles wat we doen lijsten wil, moet je een leger clinici hebben. Maar die moeten in een universitair ziekenhuis ook les geven en aan onderzoek doen. Met het UMC zullen VUB en UZ ook aan gerichte marketing kunnen doen, wat het te lage marktaandeel van de opleiding Geneeskunde moet opkrikken zodat het ziekenhuis verzekerd blijft van voldoende artsen. In Vlaanderen dreigt immers een tekort aan artsen, door de beperking via het artsenexamen en de contingentering, maar ook door de vervrouwelijking van het beroep, want meer vrouwen kiezen ervoor om deeltijds te werken. Het UMC-project zal een doorgedreven strategische afstemming tussen universiteit en ziekenhuis mogelijk maken. Als je geen van beide de grootste bent, dan is het natuurlijk aangewezen om allebei voor dezelfde specialisaties te kiezen. Grootse bouwplannen Ook het beheer van de campus en alles wat daarbij komt kijken, zal met de schaalvergroting van het UMC-project veel efficiënter verlopen. Maar het UZ Brussel heeft niet op het UMC gewacht om een ambitieus ruimteplan uit te werken voor de uitbreiding en vernieuwing van zijn gebouwen. We zijn 35 jaar oud, dat is echt wel de maximumleeftijd voor een ziekenhuis. En daarom zijn we aan het vernieuwbouwen, zegt Marc Noppen. De verpleegeenheden zijn we al aan het vernieuwen, de nieuwe dienst spoedgevallen wordt momenteel gebouwd en er komt een gloednieuw medischtechnisch blok en een chirurgisch dagziekenhuis. Maar hiervoor moet de Vlaamse overheid wel mee met middelen over de brug komen. Hopelijk kunnen we starten tegen 2015 en rond 2018 landen. Het ruimteplan is goed voor bijkomende vierkante meter. De architectuur zal ten dienste staan van het traject dat de patiënt doorloopt. Het standpunt van de patiënt is het vertrekpunt. Een mooi voorbeeld is de diabeteskliniek, waar de (deel)specialisten naar de patiënt komen, en niet omgekeerd. Respect Respect voor de patiënt is voor het UZ Brussel essentieel, maar Marc Noppen voegt er meteen aan toe: Ook de manier waarop we met elkaar omgaan is heel belangrijk en moet net als onze omgang met de patiënt gestoeld zijn op respect en actief pluralisme. Ons ziekenhuis is gebaseerd op dezelfde waarden als onze universiteit. Meer nog dan hierover te babbelen, moeten we er vooral consequent naar handelen. En dit is niet altijd even makkelijk [pvr] Discipline Plaats in ranking 2005 Plaats in ranking 2012 Cardiologie Niet vermeld 3 Diabetologie 4 2 Gastro-Enterologie 6 7 Gynaecologie 2 2 Nefrologie 8 3 Neurologie 8 2 Neus-Keel-Oren 6 7 Oftalmologie 8 Niet vermeld Oncologie 6 4 Orthopedie 5 4 Pediatrie 3 2 Pneumologie 2 2 Urologie 4 2 Bron: Test gezondheid AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

12 12 agogiek Wij zijn denkers en doeners tegelijk Kersvers emeritus Ton Notten gelooft in agogische aanpak van stedelijke problemen Begrippen als multicultuur, allochtoon en autochtoon: gebruik ze niet meer. Ze zijn niet geschikt om de stedelijke complexiteit te vatten. Aan het woord is prof. Ton Notten die dit academiejaar is uitgewuifd door de vakgroep Agogische Wetenschappen. Tijdens een academische zitting naar aanleiding van zijn emeritaat, benadrukte decaan Willem Elias van de faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen de belangrijke rol die hij gespeeld heeft in wat ik graag een overgangssituatie noem in een agogiek van oude naar nieuwe stijl. Prof. Notten mag dan al met emeritaat zijn, hij lijkt alvast niet van plan om het rustig aan te doen. Zopas verscheen zijn boek Vleermuisouders en andere essays over het opgroeien in de stad. Meteen zijn we bij de kern van zijn werk: de samenlevingsproblematiek in een stedelijke omgeving en dan vooral de vraag: wat betekent het om te leven en op te groeien in de stad? Nederlander Notten verrichtte zelf heel veel onderzoek in Rotterdam. Brussel heeft een andere omvang en een andere structuur, maar toch zijn er veel meer overeenkomsten tussen Brussel en Rotterdam, dan tussen Brussel en bijvoorbeeld Amsterdam. Zowel Brussel als Rotterdam zijn spannende steden, ook vanuit wetenschappelijk oogpunt. Problemen van nu Volgens prof. Notten is de agogiek of andragologie, zoals de discipline in Nederland heet, uitermate geschikt om stedelijke problemen aan te pakken. Wij analyseren immers geen problemen van gisteren, maar wel de wereld van vandaag. Wij zijn denkers en doeners tegelijk en dat maakt het vak nu net zo razend interessant en spannend. Dat de opleiding andragologie in Nederland is afgeschaft, is voor prof. Notten dan ook onbegrijpelijk. Ons vak combineert op een unieke manier elementen uit verschillende disciplines zoals psychologie, sociologie en filosofie. Die multidisciplinaire kennis koppelen we dan aan concrete maatschappelijke problemen die zelden alleen maar psychologisch, economisch of sociaal van aard zijn, maar meestal een combinatie van verschillende zaken. Maar prof. Notten maakt zich sterk dat met het afschaffen van de opleiding de belangstelling niet verdwenen is, integendeel. Ik zie een enorme belangstelling voor stedelijke problemen, waarbij de klemtoon nu ligt op urban education. Overal is er een groeiende belangstelling voor grootstedelijke problemen. En we weten dat er in die problemen duidelijke patronen zitten. Voor Ton Notten staan de drie W s centraal: weten, werken en wonen. Of anders geformuleerd: onderwijs, arbeidsmarkt en huisvesting. En dat trio staat in de huidige crisis onder grote druk. Toen ik in 1998 in Brussel begon, was het een van mijn taken om de multiculturaliteit aan de orde te stellen. Maar ik zat toen al aan de staart van de mode van de multiculturaliteit: ik had in de gaten dat de problemen niet van multiculturele aard waren, maar wel van stadssociologische aard, het ging om urban education. Begrippen als multicultuur, allochtoon en autochtoon: gebruik ze niet meer. Het zijn te softe, communicatieve woorden. In de realiteit zijn de problemen harder, taaier en objectiever. En agogen kunnen hierbij ontzettend helpen, door de verbetering van onderwijs, wonen, economie enz. te ondersteunen. Een wijk omhoog krikken doe je niet alleen door huizen te renoveren. Alles begint bij onderwijs. In België, Nederland en Frankrijk is er bij 11-jarigen al een veel te grote sociaal-etnische selectiviteit. Door die selectiviteit in ons onderwijs blijft een enorm potentieel aan Marokkaanse en Turkse jongens en meisjes onderbenut. Vijftig jaar geleden hadden we gastarbeiders nodig, maar nu hebben we kenniscirculatie nodig. Kind met afkorting Tot slot nog even terug naar z n jongste boek: wat zijn vleermuisouders? Een van de vraagstukken met betrekking tot onderwijs betreft ouderparticipatie. Veel ouders in probleemwijken zijn afwezige ouders. Daar moeten we wat aan doen. Maar ook het totaal tegenovergestelde is niet goed. Ik doel dan op ouders die buitengewoon actief zijn, die bij het minste naar de schooldirectie stappen, de vleermuisouders. Zij hebben ook een verbond gesloten met de farmaceutische en medische industrie. Het is namelijk zo dat één kind op zes al recht heeft op een afkorting zoals ADHD. Vleermuisouders vinden dat prima, ze willen net dat je op hun kind zo n afkorting kan kleven. [pvr] Vleermuisouders en andere essays over het opgroeien in de stad, 294 blz., Uitgeverij Garant, [W]

13 13 Kort nieuws Science Bar: Bescheiden Brussel? Donderdag 10 mei namen drie Brusselkenners plaats in de zetels van de Science Bar, het maandelijkse after work wetenschapscafé van de VUB/ EhB-cel Wetenschapscommunicatie. Onder de professionele begeleiding van moderator Gui Polspoel debatteerden prof. dr. Eric Corijn (VUB) en Brusselse minister Guy Vanhengel (Open Vld) voor een goed gevuld Rits Café over de rol van Brussel als hoofdstad van België en Europa. Thema s als de Brusselse demografie, de financiering van de hoofdstad en de aanwezigheid van Europa werden grondig onder de loep genomen. Daarna kon het publiek Brussel-vragen stellen aan het panel. Science Bar Brussel schotelt het grote publiek elke maand een ander onderwerp voor, met als doel wetenschappelijk onderzoek tot bij het grote publiek brengen. Het Science Bar-seizoen sluit begin juni af met een speciale Engelstalige editie over het nut van de Doctoral Schools, waarna het nieuwe seizoen officieel van start gaat op 16 oktober. [W] Nobelprijswinnaar geeft lezingen Chinese universities and VUB will work more closely On Thursday 19th April 2012, a Chinese delegation visited the VUB, campus Etterbeek. The reason for this visit, was the conclusion of an agreement between the VUB and Chinese Service Center for Scholarly Exchange, Ministry of Education in China. The goal of the agreement is to enhance the exchange of students. The event was part of the China-EU high-level people-to-people dialogue, co-launched by Chinese State Councilor Liu Yandong and EU culture and education commissioner Androulla Vassiliou. The 50 representatives of 18 top Chinese universities were present when this agreement was signed by Mr. BAI Zhangde, Director of CSCSE, Ministry of Education, China and Jean-Pierre De Greve, deputy rector International relations, VUB. Afterwards, the delegation was given a tour around the campus which allowed them to visit the International office, IES (Institute for European Studies), BICCS (Brussels Institute of Contemporary China Studies), the green house of the department of Applied Biological Sciences and the Robotica Departement. Before leaving our campus, the delegation had a chance to enjoy a wonderful meal in our restaurant on campus. Christopher Pissarides (London School of Economics, laureaat van de Nobelprijs economie 2010) heeft op 9 en 10 mei twee gastcolleges aan de VUB gegeven over Labor markets: search, matching, and flexibility. De Nobelprijswinnaar hield zijn lezing op uitnodiging van Solvay Schools Alumni. Pissarides kreeg in 2010 de Nobelprijs voor economie voor zijn onderzoek naar zoekfricties op markten. Hij deelde deze prijs met Peter Diamond en Dale Mortensen. Hun onderzoek vormde een belangrijke bijdrage aan de vorming van een nieuw arbeidsmarktmodel. Hun algehele visie is dat de werking van de arbeidsmarkt niet altijd vraag en aanbod in evenwicht brengt. De rol van de overheid namen ze daarbij kritisch onder de loep. Zij toonden aan dat de overheid het aantal vacatures, de hoogte van de lonen en ook het aantal werklozen kan beïnvloeden, zowel in positieve als negatieve zin. Een activeringsbeleid bijvoorbeeld, zo stelde het onderzoek vast, leidde tot lagere werkloosheid en kortere tijd om de vacatures op te vullen. Diversiteit in de grootstad Op 9 mei vond de tweede editie plaats van de studie- en ontmoetingsdag Samen werken aan de leraar van morgen, georganiseerd door de Lerarenopleiding van de Vrije Universiteit Brussel (IDLO) in samenwerking met het Brussels Expertisenetwerk Onderwijs (BEO). Het thema was diversiteit in de grootstad. De grootstad biedt tal van mogelijkheden en uitdagingen voor het onderwijs. Daarom is het belangrijk om leerkrachten de nodige competenties mee te geven zodat ze met alle mogelijke vormen van diversiteit kunnen omgaan. Op het programma van de studiedag stonden o.a. interactieve workshops, een boekvoorstelling en een geanimeerd sofadebat. AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

14 14 vub ecoteam Ingenieursstudenten bouwen extreem zuinige wagen Wanneer u dit leest, hebben de studenten van het VUB EcoTeam hun race in de straten van Rotterdam achter de rug en kent u het resultaat. De VUB-studenten reden mee in de Shell Eco-marathon. Dat is een competitie waarin studenten van over de hele wereld het tegen elkaar opnemen met een zelfgebouwde energiezuinige bolide. Zoals tijdens de academische openingszitting al duidelijk werd: duurzaamheid blijft op de VUB geen dode letter. De Eco-marathoncompetitie vereist dat de deelnemende studenten hun wagen van nul creëren. En dus zijn de ingenieursstudenten van het EcoTeam al sinds januari aan de slag met ontwerpen, modelleren en testen. Bluecorner EV, zoals de racebolide heet, is een compleet nieuwe elektrische wagen. Nochtans gooide het team ook in 2011 hoge ogen met hun toenmalig ontwerp: zo eindigden ze derde in de Solar Race van Murcia in Spanje waar ze ook dit najaar aan deelnemen. Maar dit jaar is de marathon voor het eerst een straatrace en vindt hij dus niet plaats op een gesloten circuit, aldus Sam Peeters, woordvoerder van het VUB EcoTeam. Daarom is bijvoorbeeld een aangepaste sturing erg belangrijk. Om de strakke deadlines voor het totaalconcept te kunnen halen, werd gewerkt in drie projectteams: één voor de aansturing van de motor en de elektronica, één voor de carrosserie en één voor de mechanische aspecten van het voertuig. Het technisch vernuft van het VUB EcoTeam is overigens niet onopgemerkt gebleven. Zo waren onze ingenieursstudenten al te gast bij Neveneffect Lieven Scheire in zijn programma Scheire en de Schepping. Ook Koppen volgde de ontwikkeling van de Bluecorner EV en wijdde eind mei een reportage aan het VUB EcoTeam. [ac] [W] Bewonderende blikken voor de Bluecorner EV Bekende koppen Op de persvoorstelling van de Bluecorner EV sprak het EcoTeam zonder schroom de ambitie uit: top acht halen in de Eco-marathon. We rijden volledig elektrisch, dus wordt de prestatie van de racewagen uitgedrukt in kilowattuur (kwh). Maar je moet je voorstellen dat top acht halen neerkomt op een energetische prestatie die gelijkstaat met het rijden van 3000 kilometer op 1 liter benzine, aldus Sam Peeters. Hoofdsponsor Bluecorner heeft alvast alle vertrouwen in de VUB-studenten. Net als wij willen ze innoveren omdat ze in vooruitgang geloven. Bluecorner is in ons land pionier voor het plaatsen van laadpalen voor elektrische fietsen, auto s en scooters. Het VUB EcoTeam

15 15 elektrische voertuigen Testen van elektrische auto s draait op volle toeren De Vrije Universiteit Brussel is altijd al een voorloper geweest in het onderzoek naar elektrische voertuigen. Het lab van de onderzoeksgroep MOBI krijgt voortdurend exemplaren van de nieuwste generatie elektrische auto s over de vloer om ze grondig te testen. We hebben expertise in huis die je nergens anders in België vindt, zegt onderzoeker Mohamed El Baghdadi. Hij heeft recent nog de prestaties van grote namen als Toyota Prius, Nissan Leaf en Peugeot ion in kaart gebracht. De onderzoeksgroep MOBI (Mobility, Logistics and Automotive technology research centre) van prof. Van Mierlo en de vakgroep ETEC (Electrical Engineering & Energy Technology) staan samen garant voor een multidisciplinaire aanpak van alles wat met elektrische voertuigen te maken heeft. We beschikken niet alleen over de infrastructuur, maar hebben ook zelf software-applicaties ontwikkeld om alle mogelijke tests uit te voeren, we hebben uitstekende meetsystemen. Ons lab is een van de best uitgeruste van België, zegt Mohamed El Baghdadi. Tal van opdrachtgevers vinden hun weg naar de VUB. We zetten de auto s op de rollenbank, we testen de performantie, de snelheid, het verbruik, het rijbereik, het laadproces en bijhorende efficienties. Maar we testen niet alleen in het lab, maar ook on the road, in het echte verkeer, waarbij meteen ook het menselijk gedrag een rol speelt. Hoe en wanneer laden chauffeurs bijvoorbeeld hun elektrische wagen op? Het zijn bijzonder drukke tijden voor Mohamed en zijn collega s, want de elektrische auto zit in de lift. Alle grote spelers op de automarkt hebben een elektrische of hybride wagen op de markt gebracht of zijn het van plan om te doen. Niemand durft achterblijven, want als je nu de boot mist, dreig je een achterstand op te lopen die je niet meer kan inhalen op het moment dat de elektrische auto helemaal is doorgebroken. Dat geldt niet alleen voor autoconstructeurs, maar ook voor energieleveranciers als Electrabel. Ook zij zoeken naar nieuwe formules om de elektriciteit voor elektrische wagens bij de klant te brengen. En ook zij doen een beroep op onze expertise. Uit de vele tests blijkt alvast dat het de goede kant uitgaat met elektrische auto s. De technologie is almaar beter geworden, wat zich vertaalt in een hogere snelheid en een groter rijbereik, zegt Mohamed El Baghdadi. Over het algemeen ligt het verbruik per kilometer binnen de verwachtingen en dat geldt ook voor de laadefficiëntie die rond de 80 procent ligt, alsook voor de goede rendementen van het propulsiesysteem. Draadloos laden De VUB is ook betrokken bij een project van Flanders Drive om vermogensstromen in kaart te brengen als voertuigen inductief - zonder draad geladen worden. Het statisch inductief laden op een vaste plaats als je parkeert is in een ver stadium van ontwikkeling. Het zou in de nabije toekomst bijvoorbeeld kunnen via een mat die op de vloer van je garage ligt. Het gebruikersgemak is alvast veel groter dan bij laadpalen. Maar draadloos laden is ook mogelijk terwijl je rijdt, maar dan moeten er in het wegdek wel inductieve laadlussen worden verwerkt. Voorlopig nog toekomstmuziek voor het grote publiek, maar het is wel haalbaar voor bijvoorbeeld autobussen met vaste trajecten. Mohamed El Baghdadi test een hybride Toyata Prius Plug-in AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

16 16 blended learning Neem het op voor je studenten Wist u dat er dit academiejaar professoren voor de camera postvatten om les te geven? Met het proefproject blended learning tast de VUB nieuwe vormen van onderwijs af om ze op termijn naast en met het klassieke contactonderwijs aan te bieden. Het project is een initiatief van het departement Onderwijsbeleid (DOZ) samen met Facility Management. In september 2011 kopten sommige kranten dat de KU Leuven eerstejaarsstudenten verplicht liet brossen. De aanleiding? Webcolleges om overvolle aula s tegen te gaan. De Leuvense studenten vonden dan weer dat hen het recht op onderwijs ontzegd werd. Een indicatie van de misverstanden over blended learning of afstandsleren zie ook het antwoord van VUB-professoren Karl Verstrynge en Joke Bauwens in een opiniestuk in De Standaard toen. Het gaat namelijk om veel meer dan technologie die mensen vervangt. Ontbijtgranen en droogworsten Afstandsleren is eigenlijk een verwarrende term. Het gaat er niet om het contactonderwijs te vervangen door onderwijs op afstand zegt Yana Maes, coördinator van het pilootproject blended learning: dat is maar een van de mogelijke toepassingen. Blended learning is vooral een en-en-verhaal: de zoektocht naar combinaties van verschillende onderwijsvormen, zowel op als naast de campus. Zo kan je de kwaliteit van je onderwijs verhogen en ook een betere dienstverlening bieden. Het potentieel is groot én divers. Lesopnames schenken werkstudenten een alternatief voor avondcolleges. De docent hoeft een identieke les geen tweede maal te doceren. Elementen uit hoorcolleges kunnen hergebruikt worden, net zoals dat nu bij syllabi kan. Maar ook lesgeven zelf kan fundamenteel veranderen. In Man Bijt Hond schetste politicoloog Dave Sinardet de complexe splijtzwam Brussel-Halle- Vilvoorde met niets meer dan wat ontbijtgranen en droogworsten. Frivool jazeker, maar het stemt vooral tot nadenken over de wijze waarop we kennis kunnen overbrengen en hoe technologische hulpmiddelen onze kijk daarop kunnen veranderen. VUB en UGent Dit academiejaar waagden alvast enkele professoren zich aan het proefproject. Sommigen kozen voor lesopnames, waarbij een klassiek college wordt opgenomen en online geplaatst. Anderen gingen voor teleclassing, waarbij de les via live streaming ook te bekijken is voor wie niet in de aula of het lokaal aanwezig is. beweegbare camera 2 (docent) HD plasma: beeldremote site Touchscreen pc met controlepaneel

17 17 Die laatste optie kwam vooral van pas bij de interuniversitaire colleges, vertelt professor Catherine De Clercq: Ik geef een cursus samen met Dirk Ryckbosch in Gent. Door de cursus samen te geven in plaats van een cursus aan de VUB en een analoge aan de UGent verlichten we allebei onze werklast, maar we kunnen het ook zo opdelen dat we elk dat deel geven waarin we echt expert zijn. En de studenten hoeven niet te pendelen tussen Gent en Brussel. Professor Kenny De Meirleir liet zijn lessen Algemene Menselijke Biologie en Fysiologie opnemen. Het grootste voordeel is dat studenten de leerstof eender wanneer kunnen herbekijken. In de contacturen ligt het tempo erg hoog. Niet alles kan dan worden genoteerd. Ook voor studenten in een schakelprogramma blijken de opnames een grote meerwaarde; de syntheselessen volstaan vaak niet om alle stof aan te brengen, zo zegt de professor. Hij gelooft sterk in de toekomst van Blended learning: Hoe meer een student opsteekt van een vak, hoe meer de lesgever geslaagd is in haar of zijn taak. [ac] Karen Celis bekleedt binnenlandse Francqui Leerstoel Elke universiteit mag jaarlijks aan de Francquistichting voorstellen een of meerdere cycli van voordrachten in te richten over een bepaald onderwerp. De Francqui Leerstoel is genoemd naar Emile Francqui, een Belgisch zakenman en diplomaat. Dit jaar werd prof. dr. Karen Celis van de Vrije Universiteit Brussel uitgenodigd door het Centrum voor Politicologie van de KU Leuven voor een lezingenreeks. Karen Celis verricht theoretisch en empirisch onderzoek (kwalitatief en comparatief) naar de politieke vertegenwoordiging van groepen (vrouwen, etnische minderheden, holebi s, klasse en leeftijdsgroepen), gelijkekansenbeleid en staatsfeminisme. De VUB-professor is co-voorzitter van de Standing Group on Gender and Politics van het European Consortium for Political Research en coeditor van The Oxford Handbook on Gender and Politics (Oxford University Press, 2013). De plechtige openingslezing van prof. Karen Celis vond plaats op 15 mei, met als titel: Van abortus tot burka. Gender, diversiteit en politieke vertegenwoordiging. Prof. Celis zei over het hoofddoekendebat o.m. het volgende: Wat pro-vrouw is kent in dit geval verschillende invullingen: het verbod op de burka om vrouwen te bevrijden en te emanciperen maar ook het toelaten ervan als onderdeel van het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Denk aan de slogan baas over eigen hoofd, verwijzend naar de slogan van de vrouwenbeweging baas over eigen buik ten tijde van de abortusstrijd. AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

18 18 Erasmushogeschool Brussel Technischer, complexer en sneller De Erasmushogeschool Brussel start volgend academiejaar met twee nieuwe bachelor-na-bachelors (banaba s): de banaba Pediatrie & Neonatologie en de banaba Oncologie. De nood aan gespecialiseerde professionals wordt elke dag groter, zegt Jean Bauwens, opleidingshoofd Verpleegkunde. Met deze twee banaba s vullen we de verwachtingen van de zorgvrager in en geven we een antwoord op actuele noden in het werkveld. Jo Lamberts, Sophie Brasseur, Jean Bauwens, Gitta Mouriaux en Gerlinde De Clercq Waarom is er nood aan specialisatie? Jean Bauwens: Binnen de driejarige bachelor Verpleegkunde komen alle aspecten van het verpleegkundig beroep aan bod. Maar er is onvoldoende tijd om op alle facetten van het beroep dieper in te gaan. We houden de opleiding algemeen zodat onze studenten op alle verschillende plaatsen aan de slag kunnen vanuit een goede startpositie. Maar de tijd dat een verpleegkundige afstudeerde en dan aan een lange vlakke carrière begon, ligt achter ons. Het beroep wordt gespecialiseerder. Als onze studenten in een bepaalde tak van het werkveld stappen, moeten ze experts worden in dat gebied. Dat kan met deze banaba s. Wie willen jullie met deze banaba s aantrekken? Gitta Mouriaux (coördinator banaba Pediatrie & Neonatologie): Goede studenten! Mensen die echt geïnteresseerd zijn in deze specialisaties. Die er voor willen gaan. We verwachten zowel studenten die net hun bachelor Verpleegkunde behaalden als mensen met een aantal jaren werkervaring die voor expertise gaan. De organisatie is zo uitgebouwd dat het mogelijk is om werken en studeren vlot te combineren. Jo Lamberts (docent Verpleegkunde): We laten sowieso maximum 30 studenten per banaba toe. Zo kunnen we intensief werken in kleine groep. De visitatiecommissie die onze opleidingen goedkeurde, was trouwens erg te spreken over ons didactisch concept. We vertrekken vanuit een beroepsprofiel dat we samen met het Vlaamse en het Europese werkveld uitwerkten. Door hun verstrengelde mix van stage, les en opdrachten geven de banaba s voldoende bagage om dat profiel in te vullen. Dat alles kan alleen met lesgevers en begeleiders die recht van de werkvloer komen. Onze docenten zijn experts ter zake. Waaruit bestaan de banaba s? Jo Lamberts: De banaba s zijn modulair opgebouwd en starten allebei met een algemene module die de basis van de specialiteit meegeeft. Die module wordt afgestemd op de student. Iemand met 15 jaar werkervaring heeft andere noden dan een kersverse alumnus. Daarna volgen de specialisatiemodules zoals verpleegkundige als expert, educator, professional, beheerder en specialist. Die zijn telkens gericht op de specifieke rollen die in de praktijk aan bod komen. Waar komen jullie alumni terecht? Sophie Brasseur (coördinator banaba Oncologie): De kwaliteit van de zorg stijgt continu. Verpleegkunde wordt steeds technischer, complexer en sneller. Er is meer sprake van functiedifferentiatie en multidisciplinaire samenwerkingsverbanden. De verpleegkundigen van vandaag zullen meer doorstromen en doorgroeien. Met een banaba op zak kunnen ze een expertfunctie gaan vervullen binnen hun dienst als referentieverpleegkundige of binnen hun instelling als verpleegkundig consulent. Het is dan aan hen om op verschillende afdelingen bijvoorbeeld de oncologische zorg mee te gaan sturen. De overheid gelooft ook in het verhaal van specialiseren. Zij geven een jaarlijkse premie aan verpleegkundigen die een banaba behaalden en in hun vakgebied werken. Jean Bauwens: Er is een groot tekort aan verpleegkundigen en zeker aan gespecialiseerde verpleegkundigen. Nochtans kon je met een bachelordiploma Verpleegkunde nog nooit zoveel richtingen uit. Maar we merken vandaag een positieve vibe in de zorg. We zien ook een stijging van het aantal studenten. Het is onze taak als hogeschool om uit deze groep de specialisten van morgen te vormen. Gerlinde De Clercq (departementshoofd): We zijn zeer tevreden dat we deze nieuwe opleidingen kunnen aanbieden. Het was geen makkelijke weg: de ontwikkeling van het opleidingsconcept en de curricula, de toets aanvraag nieuwe opleiding doorstaan, financiële middelen zoeken, de pr-campagne uitwerken, Dat we vandaag kunnen uitpakken met de nieuwe banaba s, hebben we te danken aan gedreven en competente docenten die beide opleidingen kwalitatief en studentgericht uitbouwden, maar ook aan de optimale samenwerking met de experts van het UZ Brussel en de professionele ondersteuning van de collega s van de centrale administratie. [js] Op 2 juli organiseert de bachelor Verpleegkunde een mini-symposium rond de ontwikkelingen binnen de verpleegkunde in Vlaanderen en Europa. Bij deze gelegenheid worden de nieuwe banaba s officieel voorgesteld. Alle geïnteresseerden zijn van harte welkom.

19 19 Personalia Nicky Dries (faculteit PE) heeft de FWO- Wetenschappelijke Prijs ACERTA in de wacht gesleept met haar doctoraatsproefschrift in de Psychologische Wetenschappen: Different ladder, different story? Dissecting the talent management paradox within the framework of the postmodern career. (promotor prof. dr. R. Pepermans). Op dinsdag 8 mei kreeg Pol Hoorelbeke de innovatieprijs in de Process-categorie, ingericht door het tijdschrift Industrie Technisch & Management van de uitgeverij Roularta. De voormalig onderzoeker aan de VUB en vicepresident van de Safety Division van de Franse oliemaatschappij Total, kreeg de prijs voor een project gebaseerd op zijn doctoraatsthesis. Daarbij ontdekte hij dat de injectie van inerte vaste deeltjes een effectief middel is om drukopbouw en explosie bij de ontvlamming van een accidentele gaswolk te vermijden. Pieter Geeraert, een recent afgestudeerd arts momenteel werkzaam in het UZ Brussel, kreeg een B.A.E.F fonds toegekend en zal voor 2 jaar naar de NIH (National Institute of Health) in Washington D.C. trekken. Hij zal daar aan de hand van de laatste state of the art beeldvormingstechnieken de ontstaansmechanismen van atherosclerose bestuderen. Het zelf uitgeschreven project wordt vanuit de VUB ondersteund door professor dr. M. Zizi (FYSP) en professor dr. J. Demey (diensthoofd radiologie). Dr. Sonja Desmyttere zal een keynote lecture geven op het volgende ESHRE (European Society for Human Reproduction and Embryology) congres, dat zal plaatsvinden van 1 tot 4 juli in Istanbul, Turkije. ESHRE is de grootste Europese vakorganisatie voor fertiliteit en embryologie, en het jaarlijks congres trekt tussen de en deelnemers. Dr. Desmyttere is verbonden aan het Centrum voor Medische Genetica van het Universitair Ziekenhuis Brussel en werd geselecteerd op basis van het aantal downloads van haar artikel in Human Reproduction, het leidend tijdschrift in het gebied van reproductie. Cem Tintin, PhD student in economics and Doctoral Researcher at the Institute for European Studies at the VUB, obtained a best paper award at the 2012 ABSRC Conference in Venice Italy. The ABSRC Conference is an important international gathering of business and business-related sciences scholars and educators. Cem Tintin won the award last March for his entry Foreign Direct Investment Inflows and Economic Freedoms: Evidence from Central and Eastern European Countries. De masterproef van Michaël De Deyn (faculteit PE) met als titel Mogelijke gevolgen van beloningstevredenheid bij bedienden (uit de profit sector) en de relatie met carrière-anciënniteit (promotor: prof. dr. R. Pepermans), heeft de Persona-prijs gewonnen. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Vereniging van Professionals in Human Resource Management (Vlaams- en Waals-Brabant) aan academische eindwerken vanuit instellingen in hun werkingsgebied. 665 studenten van alle Belgische universiteiten hebben deelgenomen aan de BCG Strategy Cup De VUB was zeer goed vertegenwoordigd, met 35 deelnemende studenten verspreid over 10 teams. Een team van de VUB bereikte zelfs de halve finale: team SNI, bestaande uit Bart Vouche (3e bachelor burgerlijk ingenieur), Glenn Severs (1e master burgerlijk ingenieur), Benny Vossen (1e master handelsingenieur) en Jordy Lissens (1e master handelsingenieur). Een team van de VUB heeft op de nationale finale van de L Oreal Brand Storm de tweede plaats behaald. Meer dan 400 deelnemers van Belgische universiteiten en hogescholen hebben deelgenomen aan deze competitie. 6 teams werden geselecteerd voor de nationale finale. Sara Van Gysel en Vanessa Moons (studenten master Toegepaste Economische Wetenschappen) wisten met hun innovatieve productlijn Mother Nature, een reeks producten voor zwangere vrouwen, het BodyShop management te overtuigen. Het derde teamlid, Johan Vandewalle (student master Communicatiewetenschappen), liet zich excuseren in de nationale finale wegens ziekte. COLOFON Redactie: Sicco Wittermans, Aubry Cornelis, Peter Van Rompaey Eindredactie: Peter Van Rompaey Medewerkers: Jan Sents, Veerle Magits Foto s: Bernadette Mergaerts, Sven Goetkint, Norbert Van Yperzeele, UZ Brussel Opmaak: Gekko Publiciteit Druk: Albe De Coker Gedrukt met plantaardige inkten op milieuvriendelijk papier Redactiesecretariaat: Ingrid Knaepen Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel [T] +32 (0) [F] +32 (0) [E] marcom@vub.ac.be - [W] Wenst u Akademos thuis te ontvangen, laat ons iets weten. Verantwoordelijke uitgever: Prof. dr. Paul De Knop Rector Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 - B-1050 Brussel Tijdens de voorbije Davis Cup ontmoeting (6-8 april) in Glasgow versloeg het Belgische team bestaande uit Olivier Rochus, Steve Darcis, David Goffin en Ruben Bemelmans het team van Groot- Brittannië met 1-4. Onder leiding van team captain Johan Van Herck stond prof. Paul Wylleman er ter plaatse in voor de mentale begeleiding. Dankzij deze overwinning speelt België in september tegen Zweden voor een plaats in de Wereldgroep. VUB-topsportstudent Emmanuel Vanluchene (1ste jaar bachelor LO en Bewegingswetenschappen; zwemmen) behaalde zijn selectie voor de 100m vrije slag tijdens het komende EK lange baan te Debrecen (Hongarije). Hij zette zijn Europese selectietijd neer tijdens de Britse kampioenschappen in het London Aquatics Centre, het Olympisch zwembad van de komende Olympische Spelen. De Popthesisprijs 2011 is zopas uitgereikt aan Kathleen Vogelaers, die Agogische Wetenschappen studeerde aan de VUB. Ze won de prijs met haar scriptie Hogere opleidingen in de popmuziek vandaag in Vlaanderen: de nood aan zakelijke vorming. De Popthesisprijs is een initiatief van Poppunt en heeft als bedoeling onderzoek naar popmuziek en de popmuzieksector te stimuleren en te ontsluiten naar muzikanten, de muzieksector, overheden en onderzoekers die een thema verder willen uitdiepen. Sponsor De Toekomst Giften, legaten, schenkingen, sponsoring +32 (0) of fundraising@vub.ac.be Meer info: Vanaf 40 euro fiscaal aftrekbaar Het minimale bedrag om giften voor goede doelen fiscaal aftrekbaar te maken, bedraagt intussen 40 euro in plaats van 30 euro. AKADEMOS - JG.15 NR2 MEI - JUNI

20 Vanaf 2 juli online Vanaf 16 augustus op campus Etterbeek en Jette INSCHRIJVINGEN Alle info: