Evaluatie Wet tijdelijk huisverbod gemeente Venray juni 2010

Transcriptie

1 Evaluatie Wet tijdelijk huisverbod gemeente Venray juni Aanleiding Per 1 januari 2009 is de Wet tijdelijk huisverbod in werking getreden. Dit verbod houdt in dat de burgemeester iemand die huiselijk geweld dreigt te plegen, tien dagen of meer de toegang tot zijn of haar woning mag ontzeggen. Het huisverbod geeft de mogelijkheid om te voorzien in een afkoelingsperiode en daarnaast kan in deze periode de hulpverlening opgestart worden. In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), waarin de aanpak van huiselijk geweld is opgenomen in prestatieveld 7, krijgt de gemeente de regierol en is bestrijding van huiselijk geweld een wettelijke taak. Hulpverlening blijft cruciaal, zowel bij de bestuursrechtelijke aanpak (huisverbod) als bij meldingen zonder aangifte (slachtoffers die direct hulp zoeken via bijvoorbeeld het Algemeen maatschappelijk werk, de huisarts of de politie maar niet overgaan tot het doen van een aangifte) en bij signalering (door huisartsen, onderwijs of andere hulpverleners). 2. Werkwijze Het Regionaal College (bestuursorgaan van de politieregio Limburg Noord, bestaande uit de leiding van het OM, de leiding van de politie en de burgemeesters van de betreffende gemeenten) heeft het bestuursrechtelijke traject in een stroomschema vastgesteld (bijlage 1) en overeenstemming bereikt met betrekking tot de hulpverlening op de onderstaande punten: - het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) is het meldpunt voor het inschakelen van de casemanagers - de casemanager is binnen één uur ter plekke en binnen 24 uur is er een interventieteam samengesteld - de hulpverlening wordt ingezet op het systeem (slachtoffer, kind, dader) - hulpverlening is een verantwoordelijkheid van de portefeuillehouder Zorg en Welzijn De lokale verantwoordelijkheid is om de lokale hulpverlening na oplegging van een huisverbod goed te organiseren. Voor een optimale uitvoering van het hulpverleningsproces bij oplegging van de wet tijdelijk huisverbod moesten er lokaal afspraken worden gemaakt over: a) de lokale invulling van de functie van casemanager (nieuwe functie) b) de borging van de casemanager in het lokale sociaal netwerk (casusoverleg voor meervoudige problematiek) c) de acute inzet van lokale hulpverleners (binnen 24 uur) indien er sprake is van oplegging van een huisverbod (convenant-afspraken maken) 1

2 a) de lokale invulling van de functie van casemanager Voor de uitvoering van de functie van casemanager zijn 3 offertes opgevraagd bij 3 lokale aanbieders voor de duur van 1,5 jaar. Er hebben 2 partijen ingeschreven. Na een zorgvuldige overweging op basis van te voren vastgestelde gunningscriteria is op basis van prijs (25%) en kwaliteit (75%) de gunning in het voordeel van de TBS-kliniek de Rooyse Wissel. In overleg met de politie, burgemeester en op basis van cijfers huiselijk geweld gemeente Venray en ervaringscijfers huisverbod Venlo is het uitgangspunt geweest dat het aantal huisverboden in de gemeente Venray waarschijnlijk rond de 30 per jaar zal bedragen. b) de borging van de casemanager in het lokale sociaal netwerk De taak van de gemeente is om partijen en instanties die voor de aanpak van huiselijk geweld verantwoordelijk zijn, bij elkaar te brengen, ervoor te zorgen dat zij sluitende afspraken maken en erop toe te zien dat zij de gemaakte afspraken nakomen. In Venray bestond al een maandelijks casusoverleg voor meervoudige problematiek; het sociaal netwerk. Situaties van huisverbod vallen gezien de impact van de maatregel onder de meervoudige problematiek. Er is voor gekozen om de casemanager te laten aansluiten bij het sociaal netwerk. Omdat het sociaal netwerk een bredere taak krijgt met de komst van de Wet tijdelijk huisverbod was het idee om de instroom in het sociaal netwerk zoveel als mogelijk te beperken door aan de voorkant meer preventief te werken. Bij een (ernstige) schulden situatie is vaak niet duidelijk of er sprake is van een multi-problemsituatie of dat de oorzaak ligt in de schuldenproblematiek. De gemeente Venray heeft de keuze gemaakt om een periodiek schuldhulpverleningsoverleg te formaliseren. Dit overleg krijgt een zeer belangrijke preventieve taak. c) de acute inzet van lokale hulpverleners (binnen 24 uur) indien er sprake is van oplegging van een huisverbod Om de acute inzet van de lokale hulpverleners te garanderen is er op 28 mei 2009 een samenwerkingsconvenant ondertekend tussen Synthese, GGZ, Rooyse Wissel, Bureau Jeugdzorg en de gemeente Venray. Het samenwerkingsconvenant regelt de volgende zaken: Synthese, GGZ en Bureau Jeugdzorg: binnen 24 uur starten van hulpverlening inclusief een bereikbaarheidssysteem. De Rooyse Wissel: binnen 1 uur starten van casemanagement Gemeente Venray: regisseur sociaal netwerk De gemeente Venray is regisseur/voorzitter van het sociaal netwerk. In het samenwerkingsconvenant is opgenomen dat de gemeente Venray als regisseur/voorzitter van het sociaal netwerk zogenaamde grijze trajecten bekostigt. Grijze trajecten zijn situaties waarbij geen huisverbod wordt opgelegd maar wel interventie van een casemanager wenselijk wordt geacht. Indien hier sprake van is besluit de voorzitter van het sociaal netwerk of diens plaatsvervanger op advies van de procesmanager van het Veiligheidshuis Noord Limburg over de inzet van casemanagement. Van dit middel is geen gebruik gemaakt. 2

3 3. Ontwikkeling huisverbod Op 5 juni 2009 is gestart met het opleggen van huisverboden in de gemeente Venray. Op dinsdag 30 juni 2009 is in Venray het eerste huisverbod opgelegd. Op woensdag 15 juli 2009 is het tweede huisverbod opgelegd. Beide huisverboden zijn gevolgd door de gemeente Venray. Aandachtspunten bij het eerste huisverbod was het aanleveren van de stukken en de bereikbaarheid van de burgemeester. Bij het tweede huisverbod waren de aandachtspunten van het eerste huisverbod niet meer van toepassing. Aantal opgelegde huisverboden in Venray sinds 5 juni 2009: 5 x in x in 2010 (tot 1 mei 2010) De verklaring van het lage volume-aantal is volgens de eindrapportage Audit Wet tijdelijk huisverbod van november 2009: - de politie heeft geen inhoudelijk beleid gemaakt maar haar taak als uitvoerder van de wet opgepakt. Het ontbreken van beleid maakt dat tot nu toe minder huisverboden zijn opgelegd dan het geval had kunnen zijn. - er is onvoldoende capaciteit bij hulpofficieren om steeds zorgvuldig risicotaxaties uit te voeren - er ontbreekt een duidelijke regisseur waardoor de politie haar taak minder effectief kan uitvoeren 4. Overige ontwikkelingen In het plan van aanpak huiselijk geweld van de gemeente Venray stond in de actielijst het voornemen om een voorlichtingscampagne te starten. Door regelmatig publiciteit te geven aan huiselijk geweld waarbij zoveel als mogelijk gebruik wordt gemaakt van het landelijke aanbod komt het huiselijk geweld meer uit de taboesfeer. Het voornemen was om deze publiciteitscampagne in 2009 lokaal te starten en te richten op de Wet tijdelijk huisverbod. De achterliggende gedachte hierbij was dat wellicht eerder wordt overgegaan tot het melden van huiselijk geweld als er concrete hulpverlening volgt. In februari 2010 heeft er in de Wmo-krant van de gemeente Venray een bericht gestaan over de Wet tijdelijk huisverbod. Deze Wmo-krant is in heel Venray huis aan huis verspreid. In 2010 is de publiekscampagne besproken met de beleidsmedewerker van de centrumgemeente Venlo. De gemeente Venlo verspreid vanuit de centrum-gemeente-gelden jaarlijks een huis aan huis folder over huiselijk geweld. In de folder van 2010 (welke half december 2010 zal worden verspreid) zal de Wet tijdelijk huisverbod worden toegevoegd. Tevens was er het voornemen om op de schaal van Venray een training signaleren te ontwikkelen en uit te voeren voor sleutelfiguren. Signaleren, het in zo vroeg mogelijk stadium herkennen van huiselijk geweld en vervolgens weten hoe te handelen door zelf actie te ondernemen dan wel door het nemen van initiatieven om deze situatie zo snel mogelijk onder de aandacht te brengen van de daartoe geëigende (hulpverlening)instanties. Om te kúnnen signaleren moet kennis van kenmerken van huiselijk geweld en kindermishandeling aanwezig zijn. Niet alleen over het fenomeen in het algemeen, maar ook toegespitst op de risicofactoren zoals armoede of werkloosheid, alcoholgebruik, recidive, aankomende of recente echtscheiding, isolement, dierenmishandeling enz. Deskundigheidsbevordering van beroepsgroepen, structurele aandacht voor huiselijk geweld en kindermishandeling in de 3

4 opleiding van beroepsgroepen, en informatieverstrekking aan het bedrijfsleven zijn belangrijke stappen die gezet moeten worden. Er zijn vele partijen en personen, die hierin een rol (kunnen) vervullen, zoals politie, leerkrachten, medici, werkgevers en hulpverleners. Signaleren is belangrijk omdat naar schatting 12% van de incidenten huiselijk geweld bij de politie wordt gemeld, dus de daadwerkelijke omvang is vele malen groter. Dit actiepunt is door de centrumgemeente Venlo opgepakt met daarbij de focus op kindermishandeling. Aansluitend zullen ook andere beroepsgroepen volgen. 5. Toekomst Het voornemen is om vanuit de evaluatie met alle partners afspraken te maken over de voortzetting van het huisverbod. Vooruitlopend op deze afspraken kan vastgesteld worden dat: - gezien de ervaringscijfers / volume-aantallen is er geen nieuw aanbesteding/offertetraject nodig - vanuit een advies van de procesmanager van het veiligheidshuis kan de voorzitter van het sociaal netwerk besluiten tot het opleggen van een grijs traject, hiervan meer gebruik gaan maken - afspraken maken om los van het advies van het veiligheidshuis gebruik te maken van de grijze trajecten. 6. Afspraken n.a.v. evaluatie d.d. 1 juli 2010 In aanwezigheid van politie, veiligheidshuis, synthese, wonen Venray, GGZ, bureau Jeugdzorg, Rooyse Wissel en gemeente Venray zijn de volgende afspraken gemaakt: - binnen het uur ter plaatse zijn van de casemanager is maatwerk. Er dient altijd binnen het uur een telefonisch overleg plaats te vinden tussen hovj en casemanager, warme overdracht is belangrijk. - afstemming tussen casemanager en reclassering is belangrijk vanwege het vroeghulpdossier en de gezamenlijke visie op de casus - indien de casemanager de tolkentelefoon nodig heeft betaalt de gemeente de kosten - bereikbaarheid convenantpartners is goed geregeld. Echter, achter de voordeur van de diverse convenantpartners (GGZ, BJZ, Synthese, GGZ) moet nog geregeld worden dat situaties van huisverbod te allen tijde voorrang krijgen. Het gaat niet alleen om het bereikbaar zijn maar ook om de juiste persoon te spreken te krijgen - Veiligheidshuis gaat de verbinding met de lokale netwerken sterker maken - Er ligt een spanningsveld tussen het belang van de kinderen en het huisverbod, dit komt met name voor bij het verzoek om contact tijdens het huisverbod tussen de dader en de kinderen. De casemanager benadert deze vraag vanuit risicofactoren. De gemeente benadert deze vraag vanuit de juridische gevolgen. Bureau jeugdzorg bekijkt deze vraag vanuit het kind. Contact is mogelijk maar kan pas plaatsvinden na aanpassing van de beschikking door de gemeente. - het lokaal inzetten van een grijs traject bij net-niet-huisverbod-situaties áltijd afstemmen met het veiligheidshuis (om dubbelingen te voorkomen) - de Rooyse Wissel geeft aan dat het inzetten van een grijs traject bij een multi-problemsituatie minder krachtig is dan een act team. Een act team is de oplossing voor de regierol bij Multi-problem situaties. - De gemeente neemt het initiatief tot aanpassing huidig convenant (einddatum ) 4

5 bijlage: stroomschema Wet tijdelijk huisverbod versie december

6 melding HG bij politie signalen HG bij SHG politie gaat ter plaatse en beoordeelt situatie: - horen betrokkenen overige signalen HG E I strafbaar dreigend N hovj komt ter plaatse en maakt PV Afdoening strafrecht politie houdt verdachte aan, start strafrechtelijk strafbaar dreigende situatie? hovj hoort betrokkenen en neemt rihg af vermoeden kindermishandeling: besluit burgemeester (4) Afstemmen OvJ (OM) in geval van strafbaar melden SHG en huis- bespreken in casus- hovj schakelt via SHG hovj TP: (7) casemanager in - beschikking uithuisplaatsing uitreiken complexe starten hovj bureau: (7) Regulier hulpverlening starten binnen 48 uur voor - PV huisverbod opmaken in BVH - kopie beschikking, risicotaxatie vervolg 6

7 Vervolg verbod?(11) huisverbod Registratie veiligheidshuis (10) voorzieningenrechter <3 beroep huis- Overtredin Afdoening strafrecht hulp aanvaard en dreiging burgemeester trekt huisverbod in (13) terecht dag 8: burgemeester beoordeelt verlenging opheffen huisverbod o.b.v. advies verlenging politie reikt verlenging uit aan uithuisgeplaatste casemanager informeert slachtoffer namens burgemeester informeert politie en veiligheidshuis casusoverleg politie maakt veiligheidshuis blijft eindmutatie BPS gezin 1 jaar volgen EINDE 7

8 Toelichting concept stroomschema procedure Wet tijdelijk huisverbod. December Melding huiselijk geweld bij politie. De melding heeft een ernstig karakter en wordt door politie opgepakt. Meldingen die bij het steunpunt huiselijk geweld binnenkomen en directe actie vragen worden doorgezet naar politie. 2. Hulp Officier van justitie ( hovj). De Hulpofficier van Justitie heeft, afhankelijk van de mate van mandatering, de volgende bevoegdheden en verplichtingen: Invullen Risicotaxatie-instrument (RiHG) Informeren burgemeester Opleggen huisverbod Bij vermoeden kindermishandeling contact opnemen met AMK Informeren personen en instanties Op verzoek van uithuisgeplaatste bijstand raadsman organiseren 3. Invullen van het Risicotaxatie-instrument Huiselijk geweld (RiHG) ingeval van volledig mandaat of ondertekeningsmandaat. Het RiHG dient bij mandaat van de burgemeester door de hovj ingevuld en getekend te zijn. De hovj dient zich met de pleger en het slachtoffer te verstaan en daarna het RiHG volledig in te vullen. De collega s die ook ter plaatse zijn kunnen wel alvast informatie verzamelen over de pleger, het incident en de gezinsachtergronden, en deze uitwisselen met de hovj. De afweging die de hovj doet kan alleen door hem/haar gebeuren namens de burgemeester. 4. Besluit burgemeester De burgemeester heeft de volgende bevoegdheden: Opleggen huisverbod Verlengen huisverbod Mandaat of machtiging verlenen Binnentreden woning Intrekken huisverbod De burgemeester heeft de volgende verplichtingen en verantwoordelijkheden: Contact opnemen met Bureau Jeugdzorg Informeren personen en instanties bij opleggen of verlengen huisverbod Informeren personen en instanties na uitspraak voorzieningenrechter Controle huisverbod Bijstand raadsman uithuisgeplaatste Bovenstaande opsomming is de formele lijn. Afhankelijk van de wijze van mandatering, worden deze werkzaamheden opgepakt door de hovj. Mogelijke dat enkele taken ondergebracht gaan worden bij het Steunpunt Huiselijk geweld en/of de casemanager. 8

9 Mandatering: Als de burgemeester de hovj volledig mandateert dan betekent dit dat de hovj het RiHG afneemt, beslist of er een huisverbod wordt opgelegd, eventueel de beschikking namens de burgemeester tekent en de burgemeester daarna informeert over de genomen beslissing. Wil een burgemeester dit niet, dan kan hij kiezen voor het ondertekeningsmandaat. In dat geval neemt de hovj het RiHG af, belt vervolgens de burgemeester met de bevindingen uit het RiHG, laat de burgemeester besluiten of het huisverbod wordt opgelegd en tekent eventueel de beschikking namens de burgemeester. Wil een burgemeester in geen enkele vorm mandateren dan zal hij alle activiteiten zelf moeten uitvoeren. Voorgesteld wordt vooralsnog te kiezen voor het ondertekeningsmandaat, als voldoende ervaring is opgedaan en de procedures lopen soepel kan het ondertekeningsmandaat eventueel omgezet worden in volledig mandaat. 5. Afstemmen met Officier van Justitie Uit de ervaringen van de pilot blijkt dat er bijna altijd sprake is van een strafbaar feit. Er komen maar weinig meldingen van huiselijk geweld binnen waar slechts sprake is van dreiging. Bovendien zit iedere dreigende situatie op het randje van strafbaar gedrag. Het is zaak om met inzet van de juiste instrumenten in te grijpen bij huiselijk geweld. Dit kan bestuursrechtelijk, strafrechtelijk of een combinatie zijn. Om deze reden wil het OM bij ieder huisverbod geconsulteerd zodat de juiste afweging gemaakt wordt. Wanneer wat meer ervaring is opgedaan, kan geëvalueerd worden of deze werkwijze inderdaad wenselijk is, of dat alleen het betrekken van het OM bij strafrechtelijke trajecten voldoende is. 6. Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) Het Steunpunt Huiselijk Geweld is 7 dagen in de week 24 uur per dag bereikbaar en biedt een luisterend oor aan daders, slachtoffers, huisgenoten en /of andere betrokkenen bij huiselijk geweld. Vanwege de 24 uurs bereikbaarheid van het SHG ligt het voor de hand hen een rol te geven in de coördinatie van de hulpverlening. Afspraken hierover moeten nog gemaakt worden. 7. Afhandeling tijdelijk huisverbod door hovj Beschikking uithuisplaatsing uitreiken Sleutels vorderen en vervolgens overdragen aan de achterblijvers Eventueel piketadvocaat inschakelen Informatiefolder uitreiken Proces verbaal huisverbod in BPS opmaken Kopie beschikking, risicotaxatie en PV naar burgemeester, SHG en BJZ/AMK 8. Casemanagement Waarom casemanagement: Bieden van regie in complexe situaties: casemanager voert regie over hulpverleningsinstanties en hulpverleningstraject. IJzer smeden als het heet is: interventie tijdens crisis leidt tot acceptatie van hulp De casemanager draagt zorg voor: Eerste hulp en intensief contact met gezin Analyseren situatie waarin het systeem (gezin) verkeert; o Binnen een uur ter plekke (outreachend) o In kaart brengen van afzonderlijke hulpvragen/-trajecten 9

10 o Gesprekken met alle gezinsleden (slachtoffer/kinderen/dader) opstellen hulpverleningsplan inschakelen hulpaanbod op basis van analyse/verzoek tot intake door hulpverleners regie in de keten/procesmanagement/regie op casusniveau beleggen hulpconferenties (dag 3 en 8) bilaterale afstemming met alle betrokkenen direct of indirect adviseren van de burgemeester betreffende de eventuele verlenging van het tijdelijk huisverbod monitoren en indien nodig actieve rol tot een jaar na verbod 9. Regulier hulpaanbod Reguliere hulpverlening betreft o.a.: Kinderen Bureau Jeugdzorg Daders Reclassering Nederland GGZ Justitiële Verslavingszorg FPP de Horst Slachtoffers Maatschappelijk werk Andere hulpverleningsorganisaties die betrokken kunnen zijn, zijn o.a. verslavingszorg, GGZ, Mensana, jeugdhulpverlening, etc. 10. Registratie Veiligheidshuis Vastleggen gegevens en combineren met eventueel overige lopende trajecten. Ook gegevens die verzameld moeten worden t.b.v. landelijke monitoring komen voort uit registratie in het Veiligheidshuis. 11. Beroep huisverbod Het beroep wordt binnen drie werkdagen behandeld door een bestuursrechter, er is dan ook geen sprake van een bezwaarcommissie. De wet geeft aan dat ten behoeve van de voorlopige voorziening én op verzoek van de uithuisgeplaatste de burgemeester dient te zorgen dat deze wordt bijgestaan door een raadsman (via BOPZ piketregeling of via strafrecht???). 12. Overtreden huisverbod De wet geeft aan dat er bij overtreding van het huisverbod sprake is van een misdrijf. De strafrechter bepaalt de uiteindelijke straf, dit kan maximaal 2 jaar gevangenisstraf zijn, of een geldboete van de 4 e categorie. 13. Burgemeester trekt huisverbod in De burgemeester is bevoegd een huisverbod in te trekken. Indien de feiten en omstandigheden zo zijn dat tussentijdse intrekking aan de orde is, dient de burgemeester hiervan door de casemanager op de hoogte te worden gesteld. Blijkens artikel 2 lid 9 Wet tijdelijk huisverbod kan dit in ieder geval als de uithuisgeplaatste een aanbod tot hulpverlening heeft aanvaard en dit door de betreffende hulpverlenende instanties in het casusoverleg is bevestigd. Voorts weegt mee of de uithuisgeplaatste meewerkt aan de hulpverlening aan de achterblijvers en die hulp niet frustreert. 10

11 Indien de dreiging van het gevaar of het ernstig vermoeden daarvan zich echter voortzet, is intrekking niet zonder meer aan de orde. 14. Burgemeester beoordeelt verlenging op basis van advies procesmanager. Uitgangspunt bij verlenging is dat er niet wordt verlengd, tenzij de dreiging voor slachtoffer en kinderen voortduurt. Dit kan aan de orde zijn indien hulpverlening niet wordt geaccepteerd, de uithuisgeplaatste niet meewerkt aan hulpverlening voor de achterblijver(s) of deze frustreert en de houding of het gedrag van de uithuisgeplaatste niet noopt tot een ander oordeel. Deze signalen worden gemonitord door de casemanager van het gezin, en in het casusoverleg met signalen van de andere partners. Het huisverbod kan worden verlengd met 18 tot maximaal 28 dagen, en op elk moment in die periode weer worden ingetrokken wanneer de dreiging voor slachtoffer en kinderen verdwenen is. 15. Casusoverleg Veiligheidshuis blijft volgen. In het Veiligheidshuis vindt wekelijks een casusoverleg huiselijk geweld plaats. Aan dit casusoverleg nemen in ieder geval politie, OM, Bureau Jeugdzorg, steunpunt huiselijk geweld, gemeente en reclassering deel. Op basis van de ervaringen zal na verloop van tijd blijken welke samenstelling best passend is. In het casusoverleg worden nieuwe casussen besproken en lopende zaken gevolgd. 11