rovinciaal omein thema PROVINCIAAL BELEID OUDEREN 4 d e j a a r g a n g n r 1 2 m e i

Transcriptie

1 rovinciaal omein elzijn4 maandelijks 4 d e j a a r g a n g n r 1 2 m e i thema PROVINCIAAL BELEID OUDEREN

2 > 2 v o o r w o o r d i n h o u d 3 < Voor woord Inhoud B este Lezer, In groepspraktijken staan de senior-partners bovenaan de ladder omwille van hun geleverde prestaties en hun gewaardeerde ervaring. In onze hedendaagse maatschappij is echter al te vaak de senior, de oudere, geen partner meer. Deze evolutie staat haaks op het groeiend aantal senioren, actieve en minder actieve, die onze samenleving - bijvoorbeeld in het vrijwilligerswerk - mee vorm geven. De vergrijzing mag geen maatschappelijk probleem zijn maar moet juist een uitdaging vormen. Op haar niveau tracht de provincie in dit beleidsdomein bij te dragen aan deze visie. Assertieve senioren in ouderenadviesraden en innovatieve projecten in de ouderenzorg zijn de belangrijkste pijlers van het beleid. Anno 2010 moeten we ons allicht gaan buigen over het fenomeen ouderen en armoede, een uitdaging die in versneld tempo op ons afkomt. Niettemin veel leesgenot. Marc Wellens Gedeputeerde 2 Voor woord 5 Ouderen van tegenwoordig 6 Wegwijs in dit themanummer 7 Thema 1 Vlaams en Provinciaal Ouderenbeleid 7 Nieuwe tendensen vragen nieuw beleid 8 Thema 2 Vlaams en Provinciaal Ouderenbeleid 14 Thema 3 Overleg en Netwerking 14 De provinciale ouderenadviesraad 18 Lokaal ouderenbeleid en regionale kernen 19 Het Provinciaal ouderenzorgoverleg 22 Ouderen mis(be)handeling 24 Informatie en sensibilisering 28 Thema 4 Signaalfunctie naar andere overheden 28 Opvolging Studie over Wachtlijsten 29 PROVINCIAAL NIEUWS WELZIJN 37 Subsidie Diensten Gezinszorg 40 Thema 5 Stimuleren van innovatie 42 Nachtzorg in de provincie Antwerpen 46 Interculturele Zorg, hoe pak je dat aan? 47 Houden van Griffelrock 48 5 bijzondere projec ten, in samenwerk ing met de provincie Ant werpen 53 Provinciaal Veiligheidsinstituut: Valbus en Valdisni 53 Thema 6 Dienstoverschr ijdend wer ken 54 Kunstzinnig Oud Project provinciale school en rusthuis 55 Hoe is het provinciebedrijf voor oudere werknemers? 56 Conclusie 59 Colofon

3 o u d e r e n v a n t e g e n w o o r d i g 5 < Ouderen van tegenwoordig A l s d e u i t d r u k k i n g e e n g r i j z e m u i s d u i d t o p e e n g e m i d d e l d e p e r s o o n, s a a i e n m e t w e i n i g p e r s o o n l i j k h e i d d a n m a g m e n h e t b e g r i p v e r g r i j z i n g h i e r m e e n i e t a s s o c i ë - r e n. D e b e v o l k i n g s g r o e p d i e z o r g t v o o r d e v e r g r i j z i n g, d e e r s, i s n i e t o n d e r é é n n o e m e r t e p l a a t s e n. D e b e v o l k i n g s g r o e p w o r d t v e e l e e r g e k e n m e r k t d o o r e e n e n o r m e h e t e r o g e n i t e i t, e e n w a a i e r v a n k l e u r r i j k e i n d i v i d u e n. Leef tijd Vooreerst heeft men de leeftijdverschillen binnen de groep ouderen. De levensverwachting stijgt nog steeds. Ook binnen de groep ouderen neemt de levensverwachting toe. De levensverwachting van een 65-jarige persoon is tussen 2003 en 2005 gestegen met 100 dagen [FOD economie, Persbericht 19 mei 2008]. Binnen de groep ouderen zal dus ook een grote groep hoogbejaarden bestaan. Trendwatchers spreken van medioren om de babyboomers aan te duiden die nu ongeveer zo oud zijn als hun idool Mick Jagger en voor wie Bobbejaan Schoepen echt te oud is geworden. I nkomen De verscheidenheid tussen de 65+ ers situeert zich ook op andere domeinen. Het inkomen tussen de ouderen onderling verschilt ook grondig. Op de lijst van de rijkste Belgen zijn de 65+ ers talrijk aanwezig. Daartegenover weet men dat het gemiddeld pensioen ongeveer 30% van het gemiddeld loon [Planbureau, 2005] bedraagt. Een onderzoek aan de VUB [Bram Fret, 2006] stelde vast dat ongeveer 30% van de ouderen ooit diende af te zien van een noodzakelijke medische ingreep door beperkte financiële middelen. Gezondheid Ook de gezondheidssituatie van de ouderen is onderling heel verschillend. De meesten voelen zich kiplekker en zijn heel actief. Ze hebben geen hulp nodig voor hun huishouden en dienen nauwelijks beroep te doen op medische of verpleegkundige zorg. Een deel van hen zijn actieve sporters. Daartegenover heb je ook zorgbehoevende ouderen. Ze krijgen ondersteuning voor de poets, het huishouden en consulteren regelmatig een arts. Een klein deel van hen (4,5 % van de ouderen of personen in 2010 [Vlaams Agentschap Welzijn en Gezondheid]) krijgt intense zorg in een woon- en zorgcentrum. M igratie Niet alle ouderen in Vlaanderen zijn hier geboren en getogen. Sommigen kwamen in onze contreien terecht als gastarbeider. De meesten van hen bleven ook bij pensionering hier wonen. In 2005 leefden er in Vlaanderen niet-belgische ouderen, meer dan de helft bestond uit Nederlanders en Italianen [ Diversiteit De ouderen kan men dus niet onder één noemer plaatsen. De oudste bevolkingsgroep van onze samenleving bestaat uit een grote variatie van individuen en het is nodig dat de dienstverlening voor deze mensen rekening houdt met deze diversiteit. Geen pleidooi voor grijze rusthuizen maar voor woon- en zorgcentra die proberen rekening te houden met de persoonlijkheid van de diverse groep ouderen. Wim Vleeshouwers Dienst Welzijn en Gezondheid Provincie Antwerpen Steunpunt Ouderenbeleid Adviseur ouderenzorg

4 > 6 w e g w i j s i n d i t t h e m a n u m m e r Thema 1 Vlaams en Provinciaal Ouderenbeleid n i e u w e t e n d e n s e n v r a g e n n i e u w b e l e i d 7 < Wegwijs in dit themanummer Nieuwe tendensen vragen nieuw beleid Met het thema provinciaal ouderenbeleid staat deze Provinciaal Domein Welzijn temidden de actualiteit. Het is geen nieuws dat de vergrijzing voor de beleidswerkers een behoorlijke uitdaging vormt. De artikels hebben tot doel te informeren over drie belangrijke sectoren binnen het provinciaal ouderenbeleid: de participatie, de residentiële zorg en de thuiszorg. Elk artikel ressorteert onder één van deze sectoren. Vooraleer in te gaan op het provinciaal en Vlaams ouderenbeleid, beklemtonen we toch nog maar eens dat de 60+ ers zich niet vlotjes onder één noemer laten plaatsen. We schuiven deze heterogeniteit naar voor omdat elk beleidsniveau met deze achtergrondkennis rekening moet houden om een kwaliteitsvol, inclusief ouderenbeleid te voeren. Elke gemeente werkt een autonoom ouderenbeleid uit. Toch zijn er thema s die een meer gezamenlijke aanpak vragen. Vooral kleinere gemeenten beschikken vaak niet over de mensen en de middelen om een eigen, volwaardig, ouderenbeleid te ontwikkelen. In die bovenlokale zone zijn wij thuis. De provincie neemt verantwoordelijkheid op door het ondersteunen van de lokale besturen en ouderenadviesraden. Samen met de provinciale ouderenadviesraad bouwen we daartoe een dynamische regiowerking uit. De provincie pleegt ook geregeld overleg met betrokkenen uit de ouderen- en thuiszorg. In dit themanummer komen verschillende provinciale netwerken aan bod. Onderhandeling met vertegenwoordigers van andere overheden is essentieel omdat de provincie enkel op deze manier haar eigen beleid kan optimaliseren en er beter in kan slagen de verschillende actoren min of meer verbonden te houden. Door het verstrekken van projectsubsidies, tenslotte, draagt de provincie bij tot innovatie. We richten de spot op een paar representatieve projecten, zoals het Dementiecafé en Huis Perrekens. Van breed naar concreet. Een hele weg. In amper zestig pagina s. Marij Verstraeten Wim Vleeshouwers Het grotere aandeel ouderen kleurt het straatbeeld en vraagt om het seniorvriendelijker maken van de samenleving. I n d e n a o o r l o g s e j a r e n w e r d e n d e k i e m e n v a n d e v e r g r i j z i n g v a n o n z e m a a t - s c h a p p i j g e l e g d. H e t h o g e a a n t a l g e b o o r t e s t u s s e n e n i n c o m b i n a - t i e m e t d e g r o t e d a l i n g e r n a - z o r g t e r n u v o o r d a t h e t a a n d e e l o u d e r e n i n o n z e s a m e n l e v i n g s t e r k t o e n e e m t. D e b a b y b o o m e r s v e r l a t e n m o m e n - t e e l m a s s a a l d e a r b e i d s m a r k t e n v o e g e n z i c h b i j d e g r o e p o u d e r e n. D i e n i e u w e g e n e r a t i e g e p e n s i o n e e r d e n h e e f t v o l o p k u n n e n g e n i e t e n v a n d e g o l d e n y e a r s e n f i n a n c i e e l b e h o r e n z i j t o t d e m e e s t w e l s t e l l e n d e v a n d e g e s c h i e d e - n i s. P e n s i o n e r i n g w o r d t d a n o o k v o o r v e l e n e e n p e r i o d e v a n o p p o r t u n i t e i t e n. M e n b e o e - f e n t d e h o b b y s w a t i n t e n s e r, m e n b r e n g t m e e r t i j d d o o r m e t d e f a m i l i e e n m e n m a a k t v a n d e g e l e g e n h e i d g e b r u i k o m d e w e r e l d t e v e r k e n - n e n. D o o r d e v e r g r i j z i n g z a l o n z e s a m e n l e v i n g d e k o m e n d e j a r e n s t e r k v e r a n d e r e n. Sterker in beeld De verhoudingen tussen de generaties wijzigen, en daarvan kan men de eerste tekenen nu al vaststellen. Bepaalden in een recent verleden de spelende kinderen nog het straatbeeld, nu verschijnen steeds meer ouderen. Ook aan de reclamefoto s ziet men dat de vergrijzing van onze samenleving een feit is: stralende senioren pronken in de etalage van warenhuizen en bankkantoren. Het grotere aandeel ouderen in de bevolking komt nu al sterker in beeld en dat zal de komende jaren zeker niet wijzigen. Bij het ontstaan van winkelcentra in ons land maakten vooral jonge moeders met hun kroost gebruik van deze vorm van winkelen. Momenteel maken de 65+ ers bijna 40% uit van het cliënteel [Martine Constant en Partners, 2005]. De welzijnssector heeft ouderenmis(be)handeling - wat jarenlang een taboe is geweest - recent bespreekbaar gemaakt. In bijna elke gemeente is een ouderenraad actief die al dan niet op vraag advies geeft aan de beleidsmakers. Anders denken Deze tendens heeft consequenties voor het beleid en zal een nieuwe manier van denken teweeg brengen. Enkele illustraties maken het concreter: Bij wegenwerken zal men bewust moeten zijn dat het voor een groot deel mensen niet vanzelfsprekend is om op losse stoepstenen te wandelen. Rustbanken dienen veelvuldiger aanwezig te zijn. Ook het dagelijkse autoverkeer zou zich wel eens sterk kunnen aanpassen aan het tempo van de grote groep oudere bestuurders. Vermoedelijk zal ook de horeca zich meer op de ouderen richten. Dat zal zich bijvoorbeeld uiten in de menu s (mogelijkheid om te kiezen voor bepaalde diëten). Het lijkt steeds zekerder dat Studio Brussel en MNM zal verdrongen worden door Radio Minerva of Radio Nostalgie. Willen de kranten hun verkoop aan de generatie babyboomers veilig stellen dan zullen ze zich moeten bezinnen over de grootte van het lettertype. Dit dient aangepast aan de meerderheid van hun lezers. Kortom: de gemiddelde volwassene is niet langer de werkende ouder van 40 jaar, maar een jonggepensioneerde die na jaren arbeid even volwaardig als voorheen wil deelnemen aan het sociale leven. De 65+ ers zijn geen vragende partij voor allerlei extra dienstverleningen en zorgvoorzieningen die exclusief voorbehouden zijn voor ouderen. Wel is er de vraag om de maatschappij seniorvriendelijk te maken zodat elke oudere de kans krijgt om op een autonome manier deel te nemen aan het sociaal leven. De overheid ondersteunt nog te sterk initiatieven die zich exclusief richten naar de ouderen of hen juist uitsluiten. Dit is geen goed uitgangspunt voor een inclusief beleid. Wim Vleeshouwers Provinciebestuur Antwerpen Dienst Welzijn en Gezondheid - Steunpunt Ouderenbeleid Adviseur ouderenzorg

5 > 8 h e t w o o n z o r g d e c r e e t o n d e r d e l o e p Thema 2 Vlaams en Provinciaal Ouderenbeleid h e t w o o n z o r g d e c r e e t o n d e r d e l o e p 9 < Het woonzorgdecreet onder de loep Z o r g v o o r z i e n i n g e n w o r d e n t e v a a k e x c l u s i e f g e o r g a n i s e e r d v o o r o u d e r e n. I s h e t n i e t a a n g e w e z e n o m i e d e r e e n d i e e e n z o r g v r a a g h e e f t t e b e h a n d e l e n i n f u n c t i e v a n d e z o r g v r a a g e n n i e t i n f u n c t i e v a n d e l e e f t i j d? E n k a n d i t n i e t b e s t i n h e t t h u i s m i l i e u v a n d e z o r g v r a g e r? Leren van de thuiszorg De thuiszorg past in de praktijk reeds lang de visie toe die in de inleiding van dit artikel aan bod komt. Aan de hand van de zorgvraag van een cliënt gaat men na welke en hoeveel zorg zij of hij nodig heeft. De doelstelling (en het principe) van de thuiszorg is de zelfzorg te stimuleren zodat op termijn geen professionele ondersteuning nodig is en men kan blijven functioneren in zijn eigen thuismilieu. Thuiszorgorganisaties leveren ook heel wat inspanningen om de mantelzorgers te begeleiden bij het bieden van hulp. Het zijn principes die ook de ziekenhuizen en centra voor herstelverblijf volgen. Deze laatste voorziening wordt door het woonzorgdecreet (13 maart 2009, BS 14 mei, artikel 28) als volgt omschreven: Een centrum voor herstelverblijf is een voorziening die als opdracht heeft, aan gebruikers die een heelkundige ingreep hebben ondergaan of aan een ernstige aandoening hebben geleden, die gepaard ging met een ziekenhuisopname of een langdurige onderbreking van de normale activiteiten, in daartoe bestemde lokalen tijdelijke opvang te bieden opdat ze opnieuw zelfstandig kunnen functioneren in het natuurlijke thuismilieu. Een leeftijdclausule is niet vermeld. Ook andere voorzieningen die het woonzorgdecreet voorstelt, volgen deze trend. Zowel de lokale als de regionale dienstencentra dienen zich niet exclusief te richten naar ouderen. Alle personen die behoefte hebben aan activiteiten van algemene informatieve, vormende en recreatieve aard om de zelfredzaamheid en het sociale netwerk te bevorderen en hulp bij activiteiten van het dagelijkse leven of advies wensen over de beschikbare hulpverlening, kunnen in de dienstverlening van de lokale en/of regionale dienstencentra ondersteuning vinden. Het is dus duidelijk dat de dienstencentra een ruime doelgroep kunnen aanspreken. Misschien is het nuttig dat ze ook de openingsuren aanpassen aan zowel de actieve als nietactieve bevolking zodat ieder de mogelijkheid krijgt te participeren aan de vele zinvolle initiatieven. Categoriale zorg Nieuw in het decreet zijn de assistentiewoningen. Meer dan de huidige serviceflats zullen de assistentiewoningen inspanningen leveren om het sociale netwerk van de residenten te optimaliseren. Helaas heeft men zich bij de bepaling van de assistentiewoningen exclusief gericht op 65+ ers. De bewuste keuze om ouderen exclusief te groeperen ziet men ook bij de woordkeuze als men schrijft dat in deze woningen ook ouderenzorg wordt verleend. Zou het voor het welzijn van de bewoners van assistentiehuizen niet beter zijn dat de residenten van een gebouw een weerspiegeling zijn van onze samenleving? Dit betekent o.a. een diversiteit van leeftijd, geslacht, etnische afkomst, onderwijsniveau. Voor heel wat mensen kan de dienstverlening, de stimulering van het sociale netwerk en de aangepaste huisvesting van de assistentienwoningen een sterke ondersteuning zijn bij de dagelijkse activiteiten. De bestaande rusthuizen evolueren volgens het decreet naar woonzorgcentra die ook buiten hun muren zorg- en dienstverlening aanbieden: woonzorgcentra hoeven zich niet exclusief te richten naar de residenten maar kunnen net zo goed een aanbod leveren voor ouderen die niet in het rusthuis verblijven. Dit is zeker een vernieuwende visie waarvoor vele rusthuisdirecties al langer vragende partij zijn. Maar mag de ambitie hier ook niet wat groter zijn? Dient men niet in de eerste plaats zorg te bieden aan zorgbehoevende zorgvragers dan aan ouderen met een zorgvraag? Dienen deze voorzieningen ook niet finaal (en in principe) gericht te zijn naar een herstel van de zorgvragers met als doel thuis autonoom (of met de steun van zorgverleners) te functioneren? Indien op de laatste vraag ja geantwoord wordt kan men de vraag stellen of men de rusthuizen niet beter liet evolueren naar kortverblijven. Misschien zouden de dienstencentra hun openingsuren kunnen aanpassen aan zowel de niet-actieve als actieve bevolking. Zorgvoorzieningen dienen met andere woorden steeds een herstel te beogen en hebben als algemeen doel om elke zorggebruiker binnen een bepaalde periode in de mogelijkheid te stellen om in een eigen (al dan niet beschutte) woonomgeving te verblijven. Voor bepaalde zorgvragers is dit herstel niet haalbaar en dient voor hen een duurzaam verblijf in kortverblijf mogelijk te zijn. De Centra voor Kor t verblijf (C VK s) Ouderen lopen meer risico op gezondheidsproblemen dan andere bevolkingsgroepen. Meestal kunnen ze beroep doen op hun netwerk: kinderen geven ondersteuning in het huishouden, een buurman zorgt voor de boodschappen en heel wat vrienden brengen een bezoek. Soms is dit netwerk - deze mantelzorgers - niet voldoende. Veel ouderen doen dan beroep op de professionele thuiszorg. Helaas kan de zorgvraag (tijdelijk) zo groot zijn dat tijdelijke permanente aanwezigheid van professionele zorgverleners noodzakelijk wordt. Een centrum voor kortverblijf (CVK) kan dan een uitweg zijn. Een kortverblijf is steeds verbonden aan een erkend rusthuis. Het biedt gedurende een bepaalde periode opvang en verzorging aan zorgvragende 60+ ers. De professionele zorgverleners van het kortverblijf geven ondersteuning na een ontslag in een ziekenhuis en/of bij een te hoge zorglast in de thuissituatie. Ook als de mantelzorger tijdelijk niet ter beschikking is of er zich een crisissituatie voordoet, kan men gebruik maken van een CVK. In de provincie Antwerpen zijn er 40 erkende centra. Dit aanbod is niet voldoende om aan de vraag tegemoet te komen. Door het beperkte aanbod is het moeilijk om vrije kamers te vinden. Dit heeft als gevolg dat men vaak in de eigen gemeente geen beroep kan doen op een kortverblijf en men soms verplicht is om 30 en meer kilometer van de eigen woning een kortverblijf aan te vragen. Het provinciebestuur heeft daarom, in samenspraak met de sector, de website Centra voor Kortverblijf online ontworpen ( Met deze website kunnen de beschikbare kamers voor kortverblijven optimaal benut worden. Ook de andere Vlaamse provinciebesturen hebben zich bij het initiatief aangesloten. Men krijgt er een goed overzicht van de beschikbare kamers kortverblijf. Bovendien laat het toe op een kwaliteitsvolle manier en binnen een korte termijn hulp te bieden bij de zoektocht naar kortverblijf. Via het CVK Online reserveren betekent ook dat men binnen de 3 werkdagen een schriftelijke bevestiging krijgt van de reservatie. Telefoneren naar een kortverblijf en het moeilijk kunnen bereiken van de verantwoordelijke behoren dus tot het verleden. De website richt zich naar alle zorgvragers. Zowel de ouderen zelf als professionele doorverwijzers en mantelzorgers kunnen langs digitale weg een reservatie maken. Besluit De komende jaren zal het aantal ouderen dat intense zorgverlening nodig heeft sterk toenemen. Daarom is het zinvol om zorgzaam om te gaan met het beschikbare aanbod. Door de uitbreiding van de aangepaste woningen, al dan niet in de vorm van assistentiewoningen, kan een grote groep ouderen autonoom wonen en hoeven ze niet opgevangen te worden in een collectieve woonvorm. Deze aanbeveling wordt ook gesteund door verschillende waardenonderzoeken die bevestigen dat ouderen aan dit zelfstandig wonen veel belang hechten. Het woonzorgdecreet is zeker een antwoord op de vraag van de ouderen. Of het woonzorgdecreet ingaat op de vraag van de ouderen die over 10 tot 15 jaar met een zorgvraag aan de deur kloppen, blijft de vraag. Wim Vleeshouwers Provinciebestuur Antwerpen Dienst Welzijn en Gezondheid Steunpunt Ouderenbeleid Adviseur ouderenzorg

6 i n s p r a a k o r g a n e n v o o r o u d e r e n 1 1 < Inspraakorganen voor ouderen H e t V l a a m s O u d e r e n O v e r l e g K o m i t e e ( O O K ) v z w, o p g e r i c h t i n a l s o v e r l e g - p l a t f o r m v a n d e V l a a m s e o u d e r e n o r g a n i - s a t i e s, h e e f t a l s v o o r n a a m s t e d o e l s t e l l i n g d e s t e m v a n d e V l a a m s e o u d e r e n e n d e N e d e r l a n d s s p r e k e n d e o u d e r e B r u s s e l a a r s t e v e r t e g e n w o o r d i g e n. V a n u i t d i t d o e l w o r d t g e i j v e r d v o o r e e n o u d e r e n a d v i e s - r a a d o p e l k b e l e i d s n i v e a u. D i t a r t i k e l b e - s c h r i j f t h o e v e r h e t b e l e i d e n d e o u d e r e n z e l f s t a a n m e t h u n v r a a g n a a r i n s p r a a k. Par ticipatie Ouderen willen mee-doen, meetellen en meespreken in de samenleving. Volwaardig deelnemen aan de maatschappelijke activiteit is ook voor ouderen een recht. Uitsluiting op basis van leeftijd aanvaardt men niet langer. Het OOK pleit voor volwaardige participatie van ouderen aan het beleid. Daarom zijn inspraakkanalen op elk beleidsniveau nodig en dienen politieke mandaten te worden opengesteld. Dit emancipatorisch proces is in de ouderenorganisaties op gang gekomen. De uitdaging voor het beleid ligt in het waarderen en versterken van de positie van de ouderen. De ouderen kiezen voor een samenleving van alle leeftijden met maximale kansen voor alle generaties, op alle domeinen van het maatschappelijk leven. Een goed ouderenbeleid is er niet alleen voor de ouderen, maar komt best mee tot stand door de ouderen. Er is behoefte aan een beleid waarover ouderen zelf iets te zeggen hebben, met structurele deelname van ouderen aan de besluitvorming, dus. Ouderen willen voor zichzelf blijven opkomen, hun leven in eigen handen houden. Enkel ouderen hebben de ervaring van het ouder worden en het ouder zijn. Het is en blijft een pijnpunt als de jongere generaties voor de ouderen beslissen, zonder hen erbij te betrekken. Net als alle leeftijdscategorieën worden de ouderen steeds mondiger; ze wensen vooral de kans te krijgen mondig te blijven. Enkel ouderen hebben de ervaring van het ouder worden en het ouder zijn. Vlaams niveau Na 10 jaar pleiten, werd op initiatief van Ria Van Den Heuvel, in 2004 het Decreet houdende de stimulering van een inclusief Vlaams Ouderenbeleid en de beleidsparticipatie van ouderen goedgekeurd (Belgisch Staatsblad ). Op 2 september 2005 werden de eerste uitvoeringsbesluiten bekend gemaakt waarbij het OOK de rol van Vlaamse Ouderenraad toegewezen kreeg. Het OOK als uniek overlegplatform van de ouderen in Vlaanderen (en ook ver daarbuiten) werd dus het officiële adviesorgaan van de Vlaamse regering voor alle materies die specifiek of ook van belang zijn voor ouderen. Men dient de ouderen te raadplegen vooraleer beslissingen te nemen die op hen een weerslag hebben. De Vlaamse Ouderenraad is officieel van start gegaan op 7 december Sinds 1 januari 2010 is er sprake van de Vlaamse Ouderenraad vzw en niet meer van het OOK vzw. Tevens wordt door het decreet een coördinerend minister voor Ouderenbeleid aangesteld. Dit is een bijkomende functie voor de minister van Welzijn. De coördinerend minister heeft de verantwoordelijkheid de collega-ministers aan te spreken om tot een veralgemeend Ouderenbeleid te komen, ruimer dan zorg en pensioenen. De specifieke behoeften en mogelijkheden van de ouderen vereisen slechts gedeeltelijk een categoriaal of leeftijdsgericht beleid. Een inclusief ouderenbeleid dus, dat op alle beleidsdomeinen de belangen van ouderen verrekent. SAMENSTELLING VLAAMSE OUDERENRAAD De Vlaamse Ouderenraad is samengesteld uit 40 leden, waarvan minstens 60% ouder is dan 60 jaar. De Ouderenraad bestaat vooral uit vertegenwoordigers van representatieve ouderenorganisaties en vier deskundigen. Daarnaast telt de Vlaamse Ouderenraad een aantal leden met raadgevende stem die komen uit organisaties die met of voor ouderen werken. Bovendien wordt de raad aangevuld met een vertegenwoordiger van de provinciale besturen en één van de lokale besturen. De voorzitter is altijd een oudere persoon.

7 > 1 2 i n s p r a a k o r g a n e n v o o r o u d e r e n i n s p r a a k o r g a n e n v o o r o u d e r e n 1 3 < WERKING VLAAMSE OUDERENRAAD Een advies van de Vlaamse Ouderenraad wordt voorbereid in commissies en werkgroepen die samengesteld zijn uit afgevaardigden van de ouderenorganisaties, oudere onafhankelijke deskundigen en vertegenwoordigers van de professionele sectoren. Na bespreking met de achterban volgt een eindbespreking in de Algemene vergadering, de eigenlijke Vlaamse Ouderenraad, die het advies eventueel bijstuurt en goedkeurt. Om de twee jaar wordt een Ouderenparlement georganiseerd. Na raadpleging van de ouderen formuleert men beleidsaanbevelingen omtrent een actueel en belangrijk onderwerp voor de ouderen. In het Ouderenparlement debatteert men daarover met beleidsverantwoordelijken. Lok aal niveau In het tweede luik van bovengenoemd decreet gaat het over de lokale beleidsparticipatie van ouderen. Men koos voor een stimuleringsbeleid voor de lokale ouderenadviesraden omdat de verplichte oprichting geen waarborg is voor kwaliteit. Duidelijkheid voor de ondersteuning van de lokale ouderenadviesraden is er nog niet wegens het uitblijven van de nodige uitvoeringsbesluiten, maar de gemeentebesturen zijn wel gestimuleerd. Bijna 90 % van de 308 gemeenten hebben een lokale ouderenadviesraad (informatie van Vlaamse Vereniging voor steden en gemeenten). Deze raad dient een representatieve afspiegeling te zijn van de lokale ouderenbevolking. Federaal niveau Op 8 maart 2007 werd op voorstel van Christel Geerts de Wet tot oprichting van een Federale Adviesraad voor Ouderen (Belgisch Staatsblad ) aangenomen. Binnen het jaar zou dit nieuw adviesorgaan van ouderen met de verschillende landsgroepen moeten opgericht worden. Het wordt een opdracht van de nieuwe regeringsverantwoordelijken de nodige Koninklijke Besluiten te laten schrijven zodat deze adviesraad geïnstalleerd kan worden. Op federaal vlak functioneert al sinds 1994 het Raadgevend Comité voor de Pensioensector. Dit comité, dat gespecialiseerd is in de materie van de pensioenen, zal als een permanente commissie in de federale Ouderenadviesraad verder werken. D e m e e r wa a r d e va n h e t p r o v i n c i a a l o u d e r e n b e l e i d : door in te spelen op knelpunten, nieuwe noden, passen de provincies het Vlaamse ouderenbeleid toe en geven het verder vorm door o.a. inovatieve projecten te ondersteunen de provincie vervult een signaalfunctie ten opzichte van andere overheden (bv wachtlijstenstudie zie verder in dit nummer -, het ontbreken van de uitvoeringsbesluiten van het decreet ouderenparticipatiebeleid) het uitbouwen en bevorderen van efficiënt werkende netwerken op bovenlokaal, regionaal en provinciaal niveau het geven van informatie aan en het sensibiliseren van de lokale besturen, de lokale ouderenadviesraden en de seniorenconsulenten stimuleren van sociale planning (in kaart brengen van de vergrijzing binnen de provincies, inkomensgrenzen, woongelegenheden, ). OPDRACHT VLAAMSE OUDERENRAAD De Vlaamse Ouderenraad heeft als algemene opdracht, op eigen initiatief, op verzoek van de Vlaamse regering of van het Vlaams Parlement, advies uit te brengen omtrent alle aangelegenheden die ouderen aangaan. Daartoe volgt de raad de ontwikkelingen in het ouderenbeleid en heeft zij oog voor de behoeften van ouderen. De leden van de Vlaamse regering winnen het advies van de Vlaamse Ouderenraad in over alle belangrijke materies inzake ouderenbeleid die door de Vlaamse regering worden behandeld. Een Vlaams ouderenbeleid moet de voorwaarden creëren om:. de toegang van elke oudere tot de economische, sociale en culturele rechten, vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet, te waarborgen,. discriminatie en sociale uitsluiting op basis van leeftijd te voorkomen, te verminderen en op te lossen,. de deelname van ouderen aan het uitstippelen, het uitwerken en het evalueren van dit beleid mogelijk te maken en te versterken. Ouderenbeleidscoördinatoren, een ambtenaar of een oudere persoon, worden opgeleid om de adviesraad te ondersteunen. Ideaal is het als vanuit de lokale ouderenadviesraad ouderen afgevaardigd worden naar de andere adviesraden, nl. de mobiliteitsraad, de sportraad, de cultuurraad, de gehandicaptenraad, enz. Op deze manier kan een gepast beleid voor ouderen op elk domein vorm krijgen. Op dit vlak is er nog monnikenwerk te verrichten. Meerdere gemeenten geven een schepen de specifieke bevoegdheid voor een samenhangend gemeentelijk ouderenbeleid. De evolutie naar het opstellen van en het stapsgewijs uitvoeren van een ouderenbeleidsplan is ingezet. Om Vlaamse subsidies te ontvangen moet het ouderenbeleid een plaats krijgen in het Lokaal Sociaal Beleidsplan én moeten ouderen daarin hun zeg krijgen. Sommige ouderen nemen een mandaat op in de OCMWraad en een kleiner aantal zestigplussers is politiek actief in de gemeente. De Vlaamse Ouderenraad is er voorstander van dat ook ouderen bestuursmandaten bekleden in voorzieningen die ook door ouderen gebruikt worden, bijvoorbeeld het cultureel centrum, de bibliotheek, de sportaccommodatie en uiteraard ook in de residentiële zorg en de thuiszorg. Brussel In het najaar van 2006 werd ook de Ouderenraad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geïnstalleerd. Provinciaal niveau In elke provincie is momenteel een provinciale ouderenadviesraad erkend. De oprichting gebeurt op initiatief van de provincieraad of op voorstel van de ouderen, aangezien er in het decreet geen vermelding wordt gemaakt van het provinciaal ouderenbeleid. Zowel wat betreft oprichtingsjaar, samenstelling als werking bestaan er grote verschillen tussen de verschillende provincies. Het blijft een pijnpunt dat de jongere generaties voor de ouderen beslissen, zonder hen erbij te betrekken. De vijf provincies hebben het provinciaal ouderenbeleid geconcretiseerd in een nota. De vijf bevoegde directeurs en gedeputeerden, en ook de raad van bestuur van de Vlaamse Ouderenraad keurden dit document goed. O n z e p r o v i n c i e o n d e r s t e u n t d e lo k a l e b e s t u r e n d o o r : 1. de netwerkvorming in de provincie structureel uit te bouwen. Zo kan een bovenlokale werking met onder meer de lokale ouderenadviesraden uitgebouwd worden. 2. zich te profileren als expertisecentrum: de provincie is het aanspreekpunt voor alle vragen met betrekking tot het ouderenbeleid. De provincie informeert en zet sensibiliserende acties op m.b.t. ouderenbeleid. Mie Moerenhout Directeur Vlaamse Ouderenraad mie.moerenhout@vlaamse-ouderenraad.be website: Marij Verstraeten Dienst Welzijn en Gezondheid Steunpunt Ouderenbeleid Adviseur Ouderenparticipatie

8 Thema 3 Overleg en Netwerking > 1 4 d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s r a a d d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s r a a d 1 5 < De provinciale ouderenadviesraad Kor t en bondig D e P r o v i n c i a l e O u d e r e n a d v i e s r a a d ( P O R ) i s e e n p r o v i n c i a a l a d v i e s o r g a a n, s p e c i f i e k g e r i c h t o p o u d e r e n, h u n n o d e n e n b e - h o e f t e n. D e z e r a a d h e e f t t o t d o e l o m e e n h a r m o n i s c h e e n e v e n w i c h t i g e o p b o u w v a n h e t w e l z i j n s w e r k v o o r A n t w e r p s e o u d e r e n t e b e v o r d e r e n. Deze doelstelling is onder meer te bereiken door: adviezen te verstrekken aan de verschillende overheden, hetzij op vraag, hetzij op eigen initiatief; het bevorderen van overleg en samenwerking op het provinciaal niveau onder de in de provincie Antwerpen georganiseerde verenigingen, instellingen en instanties waarvan de activiteiten gericht zijn op het welzijnswerk voor ouderen. De ouderenraad is samengesteld op basis van een vertegenwoordiging vanuit de ouderenorganisaties die over gans de provincie Antwerpen een actieve en structurele werking ontwikkelen. Hij werd op 20 december 2002 officieel geïnstalleerd. I nter view met voorzitter Jos Lostrie en secretaris M arij Verstraeten H i j i s 6 9 j a a r, f i e r e g r o o t v a d e r v a n t w e e k l e i n k i n d e r e n, e r e - s e c r e t a r i s v a n h e t O C M W v a n W u u s t w e z e l e n n u a l e n k e l e j a r e n v o o r - z i t t e r v a n d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s - r a a d. Z i j i s 3 1 j a a r ( e n d u s j o n g e r d a n z i j n d o c h t e r ), t r o t s e m a m a v a n t w e e k i n d j e s e n s i n d s s e c r e t a r i s v a n d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s r a a d e n a d v i s e u r o u d e r e n - p a r t i c i p a t i e. Z i j w e r k e n n a u w s a m e n o m h e t o u d e r e n b e l e i d i n d e p r o v i n c i e z o g o e d m o g e l i j k v o r m t e g e v e n. W a t i s h u n g e - h e i m e r e c e p t o m o n d a n k s Het is aan de lokale seniorenconsulenten om een brug te slaan tussen de ouderenadviesraad (het middenveld) en de politiek. h e t g r o t e l e e f t i j d s v e r s c h i l e e n e c h t t e a m t e v o r m e n? D i r k V a n N o t e n, c o n s u l e n t o p v o e d i n g s o n d e r s t e u n i n g, l i c h t e e n t i p j e v a n d e s l u i e r. Dirk: Jos, als opwarmer, u zat in de examencommissie voor de aanwerving van Marij. Marij en ik zijn benieuwd over wat u toen dacht over Marij. Wat was uw eerste indruk van haar? Jos: Dat is al eventjes geleden (denkt na). Ze is gedreven. en dat viel op. Ik was daar wat meer terughoudend over. Dirk: Vond u haar te gedreven? Jos: Niet te, maar toch op het randje af. Ze was heel overtuigend over wat ze ging doen, maar tegelijkertijd wist ze niet zo goed hoe ze het ging doen. Die indruk had ik. Maar ze was één van de betere kandidaten. Dirk: De keuze op Marij had dus meer te maken met de persoon? De inhoud was voor u minder belangrijk? Jos: De inhoud, die materie van actieve ouderen is zeer jong. Pas vanaf de jaren tachtig is de ouderenproblematiek sterker aanwezig. Daar komt dan een jongedame die zegt hoe de oudere moet zijn. Dat is moeilijk hé. Dat gold ook voor de andere kandidaten. Toch was Marij ook bij het schriftelijke examen heel sterk. Dirk: Jos, moet men niet ouder zijn dan 30 jaar om de job van Marij te kunnen doen? Jos: Absoluut niet. Jongeren hebben veel in te brengen bij ouderen. Wij hebben al een hele weg afgelegd; zij moeten nog veel weg afleggen en presteren. Wij vinden het goed dat jongeren zich met ons bezig houden. Het zicht op de maatschappij dat zij hebben, is voor ons belangrijk. Dirk: Marij, welke eigenschap van Jos vindt u de mooiste? Marij: Jos heeft veel schone eigenschappen, maar toch de schoonste eigenschap voor mij is ene die dikwijls opduikt en die ikzelf (nog) niet heb. Jos zal altijd gemaakte fouten mee op zijn schouders nemen. Hij voelt zich in zulke situaties altijd samen verantwoordelijk en zal mij nooit afvallen. Bij mij is het nog teveel dat iedereen moet opdraaien voor de eigen fouten, maar gelukkig denkt Jos daar niet zo over. Jos is tevens een groot diplomaat met een rustig karakter. Waar ik tekort kom door mijn vurig temperament en steken laat vallen, raapt hij die steken weer op. Dirk: En Jos, welke eigenschap van Marij vindt u de mooiste? Jos: Bij Marij vallen de twee samen; haar doorzettingsvermogen en eigenzinnigheid. Het willen doorzetten is soms moeilijk voor mij maar ik vind het ook een mooie eigenschap. Tegen ouderen durven ingaan, moet kunnen. Het blijft belangrijk dat een voorzitter en de secretaris samen het ouderenbeleid uitwerken en elkaar daarin ook steunen en in evenwicht houden. Dirk: Marij, wat is Jos zijn moeilijke kantje? Marij: Het gebeurt dat Jos niet helemaal mee is. Ofwel zit ik op een sneltrein en vergeet ik te stoppen ofwel is het gewoon de Jos die een jaartje ouder wordt? (lacht) Jos Dit speelt een grote rol: ik word trager. Wij, ouderen, worden trager en hebben meer tijd nodig. Daar tegenover staat die doorzetting van Marij die ik soms afrem. Ik rem af als ik dat nodig vind. Verder vind ik dat iedereen zijn werk moet kunnen doen. Dus Marij doet haar werk en ik bewaak het gewoon. Dat is een stijl. Ik heb vroeger als secretaris van het OCMW in Wuustwezel een voorzitter meegemaakt die ineens bepaalde waarmee ik moest bezig zijn en dat was niet mijn leukste werkervaring. Wij hebben dat gisteren tijdens het interprovinciaal overleg van de adviesraden ook gemerkt. Er zijn leden van ouderenadviesraden die vinden dat een voorzitter alles op zich moet nemen. Ik ben zo niet en doe dat niet. Ik zorg dat iedereen de kans krijgt om aan het woord te zijn en zorg voor een goede, gestructureerde vergadering. Het is aan de professionelen die er elke dag mee bezig zijn, om de inhoud te brengen en verder uit te werken. Dirk: Marij, wat is nu het moeilijkste om te werken met ouderen?

9 > 1 6 d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s r a a d d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n a d v i e s r a a d 1 7 < Marij: Ze hebben veel te doen. De jaarplanning vastleggen is niet altijd gemakkelijk, maar toch kan ik elke maand weer rekenen op de aanwezigheid van deze mensen. Schitterend! Iedereen zit met een volle agenda en ik eis veel van de mensen. Ik probeer niet uit het oog te verliezen dat de mensen vrijwilliger zijn, en dat ze zich niet elke dag van s morgens tot s avonds willen vastzetten. Dirk: Jos, kan u zich nog herinneren hoe u op de leeftijd van Marij keek naar oudere mensen? Jos: Ik vond oudere mensen traag. Het ging niet vlug genoeg vooruit. Ik dacht toen over ouderen hetzelfde wat Marij nu over mij denkt. Ik ben 9 jaar op pensioen. Ik kan de wetgeving niet meer volgen. Het is niet helemaal weg, maar je geraakt achter. Vroeger was ik veel met wetgeving en statuten bezig. Dirk: Marij, is uw kijk op ouderen veranderd nu u met en voor hen werkt? Marij: Ja, ik zie minder verschillen dan toen ik er niks mee te maken had. Maar ik heb enkel contact met actieve ouderen natuurlijk. Het beeld dat ik had van ouderen was meer de passieve, zorgbehoevende oudere mens. In het begin van de job leek het mij uitdagend, maar ik had geen visie over ouderen. Dat is nu wel sterk veranderd, in de positieve zin. Ik kreeg in het begin van mijn naaste omgeving meer reacties van: jij bent toch te jong om die job te doen. Toen kon ik geen passend antwoord geven, nu wel. Het is heel verrijkend om met en voor ouderen te werken. Dirk: Jos, doet de provincie voldoende voor het ouderenbeleid? Jos: We zitten nu op een goed spoor. De provinciale ouderenadviesraad neemt gemeenschappelijke zaken aan, zoals een grootschalig vormingspakket. Ouderenadviesraden kunnen nu gedurende twee jaar verschillende vormingsmodules volgen om zichzelf te versterken. In kleinere gemeenten kunnen zulke vormingsmomenten anders niet gerealiseerd worden. Het is ook belangrijk dat de provincie niet gezien wordt als een louter subsidiërende overheid. Er moet ook ondersteuning, intervisie, inhoud geboden worden. Dirk: Marij, ga je deze job nog lang doen? Marij: Tot ik oud en versleten ben en zelf in de POR kan zitten? (lacht). Nee, in elk geval nog wel eventjes. Dirk: Is het een job die men lang kan doen? Het is belangrijk dat de provincie niet gezien wordt als louter een subsidiërende overheid. Marij: In mijn vorige job bij de stad Mechelen deed ik projectwerk. De job bij de provincie vraagt toch een andere aanpak: dit is iets structureel uitbouwen en daar heb ik nog iets langer tijd voor nodig dan ik nu bezig ben. Maar zolang de Jos blijft, ga ik niet weg (lacht). Jos: Marij, ik blijf nog maar drie jaar. Dan is het gedaan, of de vereniging zou het nog van essentieel belang vinden dat ik dat opvolg. Ikzelf vind het belangrijk dat een jongere garde het voorzitterschap opneemt. Het is goed, ook voor administratie om regelmatig te veranderen van voorzitter. Ik vind het zelf een fout en niet gezond om voorzitter te zijn tot uw dood. Het spijt me Marij, maar tot einde legislatuur en dan. Dirk: Tot slot, zijn er nog ambities voor de nabije toekomst? Marij: Ja, uiteraard hebben we nog veel ambities. Er is nog veel te realiseren met de POR. De lokale seniorenconsulenten moeten verder ondersteund worden in hun werking en moeten de kans krijgen om deel uit te maken van een platform zodat ze niet meer het eiland-gevoel hebben. Zij zullen de komende jaren veel speren op hen zien afkomen. Een goede draaischijf rond ouderenbeleid in elke gemeente is onvoorstelbaar belangrijk. Het is aan de consulenten om een brug te slaan tussen de ouderenadviesraad (dus het middenveld) en het schepencollege (de politiek). Dit is een moeilijke opdracht, waar zij zeker in gecoacht moeten worden. Verder zal er nog meer geïnvesteerd worden in de netwerking van de verschillende ouderenverenigingen en professionalisering van de lokale ouderenadviesraden. Natuurlijk is er ook onze eigen provinciale ouderenadviesraad die nog op een hoger niveau kan draaien zodat het een krachtig advies- en beleidsvoorbereidend orgaan wordt voor het provinciaal ouderenbeleid. Dirk Van Noten Provinciebestuur Antwerpen Dienst Welzijn en Gezondheid - Coördinatiepunt Jeugdwelzijn Consulent opvoedingsondersteuning ER IS OOK NOG EEN INTERPROVINCIAAL OVERLEG Elke provincie heeft een provinciale ouderenadviesraad die het provinciaal ouderenbeleid adviseert en ondersteunt. Elke provincie kiest zelf hoe de adviesraad samengesteld is, welk doel nagestreefd wordt en hoe men te werk gaat. De adviesraden komen jaarlijks samen voor een interprovinciaal overleg. Het aanreiken van goede ideeën, suggesties en allerhande informatie staat centraal in dit overleg.

10 > 1 8 l o k a a l o u d e r e n b e l e i d e n r e g i o n a l e k e r n e n h e t p r o v i n c i a a l o u d e r e n z o r g o v e r l e g 1 9 < Lokaal ouderenbeleid en regionale kernen Het provinciaal ouderenzorgoverleg Het lok aal o u d e re n b e l e i d Een belangrijke taak van het provinciaal ouderenbeleid is de ondersteuning van de steden en gemeenten in de uitwerking en uitvoering van het lokaal ouderenbeleid. De steden en gemeenten structureren zelf hun lokaal ouderenbeleid. In de meeste steden en gemeenten wordt een schepen aangesteld bevoegd voor het ouderenbeleid, is een voorzitter van de ouderenadviesraad aangeduid en werkt een ambtenaar het lokaal ouderenbeleid uit. De POR (provinciale ouderenraad) probeert het lokaal ouderenbeleid in eerste instantie te ondersteunen door: het coördineren van de regionale kernen het organiseren van een jaarlijks provinciaal trefmoment het geven van informatie over het provinciaal en het Vlaamse ouderenbeleid het aanbieden van vormingsactiviteiten het inspelen op de noden van het lokaal ouderenbeleid het behandelen van specifieke vragen van de gemeenten over het ouderenbeleid REGIO Antwerpen Noord Antwerpen Zuid Mechelen Kempen District Antwerpen stad REGIO Antwerpen Noord Antwerpen Zuid Mechelen Kempen District Antwerpen stad Ekeren Merksem De regionale kernen De ambtenaren verantwoordelijk voor het lokale ouderenbeleid, de voorzitters van de lokale ouderenadviesraden en de bevoegde schepenen zijn opgesplitst in vier regionale kernen: regio Kempen regio Mechelen regio Antwerpen-Noord regio Antwerpen-Zuid De regionale kernen komen 3 keer per jaar bijeen. Jaarlijks is er een trefdag in het provinciehuis waar alle regio s elkaar kunnen ontmoeten. Marij Verstraeten Provinciebestuur Antwerpen Dienst Welzijn en gezondheid Steunpunt ouderenbeleid Adviseur ouderenparticipatie regionale kernen ouderenbeleid REGIOCOÖRDINATOR Malou Schelfthout, seniorenconsulent Zoersel Ann Van Hoeck, diensthoofd secretariaat/sociale zaken Rein De Witte, seniorenconsulent Mechelen Natasja Maes, welzijnsconsulent Kasterlee Essen Kalmthout Kapellen Stabroek Brasschaat Wuustwezel Brecht Hoogstraten Baarle-Hertog Retie Antwerpen Schoten Schilde Zoersel Lille District Kasterlee Dessel Hoboken Zwijndrecht Wijnegem Wilrijk Vorselaar Wommelgem Zandhoven Berchem regionale kernen ouderenbeleid Ranst Borgerhout Borsbeek Mortsel Grobbendonk Deurne Boechout Herentals Olen Geel Edegem Balen Nijlen REGIOCOÖRDINATOR Hemiksem Hove Herenthout AartselaarKontich Lint Lier Meerhout Schelle Malou Schelfthout, seniorenconsulent Zoersel Niel Berlaar Westerlo Bornem Boom Duffel Ann Van Hoeck, diensthoofd secretariaat/sociale zaken Rumst Laakdal Heist-op-den-BergHulshout Puurs Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Willebroek Rein De Witte, seniorenconsulent Mechelen Putte Herselt Mechelen Bonheiden Natasja Maes, welzijnsconsulent Kasterlee 3 juli 2008 dienst welzijn en gezondheid Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Rijkevorsel Baarle-Hertog Merksplas Ravels Ravels Merksplas Rijkevorsel Arendonk Turnhout Beerse Oud-Turnhout Malle Vosselaar Mol S i n d s e n k e l e j a r e n i s e e n o u d e r e n z o r g - o v e r l e g a c t i e f i n d e p r o v i n c i e A n t w e r p e n. D i t o v e r l e g w i l b e l e i d s a d v i e s g e v e n a a n h e t p r o v i n c i e b e s t u u r. V e r s c h i l l e n d e s e c t o r e n z i j n v e r t e g e n w o o r - d i g d i n d i t o v e r l e g. V a n a f d e b e g i n f a s e k o o s m e n v o o r e x p e r t e n u i t h e t w e r k - v e l d. D e r e s i d e n t i ë l e o u d e r e n s e c t o r e n t h u i s z o r g d i e n s t e n m a k e n d e e l u i t v a n h e t o v e r l e g. Z o w e l m e d e w e r k e r s v a n p r i v a t e o r g a n i s a t i e s a l s p u b l i e k e d i e n s t v e r l e n e r s z i j n p r e s e n t. O o k d e o u d e r e n z i j n v e r t e - g e n w o o r d i g d d o o r d e a a n w e z i g h e i d v a n d e p r o v i n c i a l e o u d e r e n r a a d. I n d i t a r t i k e l b e l i c h t e n w e h e t P r o v i n c i a a l O u d e r e n z o r g o v e r l e g z e l f m e n k a n z e g - g e n : d e p r o v i n c i a l e c o ö r d i n a t i e a a n b o d e n d e b e l a n g r i j k e w e r k g r o e p d e m e n t i e - n e t w e r k d a a r v a n. Het Provinciaal O uderenzorgover leg De belangrijkste taak van de vergadering is het aanreiken van hot items voor het provinciaal ouderenzorgbeleid. Enkele voorbeelden van acties kunnen dit illustreren. Om het beperkt aantal verblijfseenheden in kortverblijven efficiënt ter beschikking te stellen van de zorgvragers werd in 2002 een digitaal netwerk opgesteld waarbij de zorgvrager een verblijf kan reserveren in een erkend kortverblijf. Ondertussen is dit initiatief uitgegroeid tot een interprovinciaal netwerk waarin meer dan 100 kortverblijven participeren. Steeds meer wordt onze maatschappij geconfronteerd met de toenemende nood aan zorg voor personen met dementie. Om de ondersteuning van de zorg van personen met dementie optimaal te laten verlopen heeft het provinciebestuur (onder impuls van het ouderenzorgoverleg) het Dementienetwerk Provincie Antwerpen opgericht. Zij zorgden o.a. voor de redactie van de brochure Dementie. Je staat er niet alleen voor. In 2010 krijgt het personeelstekort in de ouderenzorg de nodige aandacht. Ook de toename van ouderen met psychische problemen wordt onder de loep genomen. Globaal kan men de activiteiten van het ouderenzorgbeleid samenvatten in enkele kerntaken. De signaalfunctie t.o.v. andere overheden is er één van. Ook het ondersteunen van innovatieve projecten is een belangrijk onderdeel van het provinciaal ouderenbeleid. Natuurlijk mag netwerkvorming en sensibilisering niet ontbreken in deze opsomming. De vergaderingen van het ouderenzorgoverleg gebeuren steeds binnen deze krijtlijnen. Het dementienetwerk Provincie Ant wer pen D e m e n t i e Dementie is een verzamelnaam voor een groep van ziekten met een aantal typische verschijnselen. We spreken over een groep van ziekten, omdat er verschillende vormen zijn met verschillende oorzaken, die echter wel een aantal dingen gemeenschappelijk hebben: geheugenverlies, verlies van oriëntatie, moeilijkheden met denken en verandering van gedrag. Door de toenemende vergrijzing van de bevolking neemt het aantal personen van 60 jaar en ouder toe. Hierdoor stijgt ook het aantal personen dat te maken krijgt met één of andere vorm van dementie. Het provinciaal ouderenzorgoverleg wil dan ook dat er meer en betere oplossingen op maat worden geboden voor de vele vragen en problemen van personen met dementie en hun omgeving. Vanuit die optiek het dan ook een dementienetwerk opgericht, waarin de volgende organisaties nauw samenwerken: Regionaal Expertisecentrum Dementie Orion (arrondissement Antwerpen) Psychogeriatrisch Netwerk (arrondissement Mechelen) Regionaal Expertisecentrum Dementie Tandem (arrondissement Turnhout)

11 > 2 0 h e t p r o v i n c i a a l o u d e r e n z o r g o v e r l e g h e t p r o v i n c i a a l o u d e r e n z o r g o v e r l e g 2 1 < V o o r w i e? Het Dementienetwerk Provincie Antwerpen (DPA) is er voor iedereen die op één of andere manier, van ver of dichtbij, betrokken is bij dementie: De persoon met dementie De omgeving van de persoon met dementie Professionele medewerkers uit de thuiszorg, de thuiszorgondersteunende voorzieningen, ziekenhuizen, woon-en zorgcentra, rust- en verzorgingstehuizen Vrijwilligers in de zorg. Het DPA werkt samen met zelfhulpgroepen van de Vlaamse Alzheimerliga, het dementiecafé en de verschillende praatcafés dementie, thuiszorgorganisaties, geheugenklinieken, specialisten, huisartsen, thuiszorgondersteunende voorzieningen, woonen zorgcentra, onderwijs, centra voor geestelijke gezondheidszorg, dienstencentra,... Wat d o e t h e t D PA? Een luisterend oor bieden voor het verhaal van mensen met dementie en hun omgeving: Informatie verstrekken Advies geven Gericht door verwijzen Dementie onder de aandacht brengen in de samenleving: Netwerk vormen met diverse actoren uit de welzijnssector Nagaan, signaleren van knelpunten en opbouwende voorstellen formuleren naar lokaal en bovenlokaal beleid Problemen en oplossingen bespreekbaar maken via beurzen, media en studiedagen. Hilde Verlinden Coordinator ECD ORION Wim Vleeshouwers Provinciebestuur Antwerpen Dienst Welzijn en Gezondheid Steunpunt Ouderenbeleid Adviseur ouderenzorg PLUK DE DAG EEN DOCUREEKS OVER LEVEN MET DEMENTIE. Een project van het Dementienetwerk Provincie Antwerpen ism RTV Kempen/Mechelen werd met de beelden en de getuigenis van de verschillende personages krachtig doorbroken. De opeenvolgende afleveringen toonden dat naast de moeilijke gevolgen van de ziekte er ook ruimte is voor rustige en gelukkige momenten. Er zijn immers wel degelijk mooie, verrassende en verrijkende contacten mogelijk met personen met dementie. Daarnaast leerde de kijker ook veel over hoe om te gaan met personen met dementie en hoe mantelzorgers en professionele zorgverleners elke dag opnieuw hun zorgtaak opnemen. En stilaan werden we deelgenoot van de vreugden en de lasten van deze zorg. De DVD Pluk de Dag De 8 afleveringen van de docureeks Pluk de Dag zijn vanaf 15 januari 2010 te verkrijgen op een compilatie-dvd voor de prijs van 15 euro. De DVD biedt een waaier aan mogelijkheden op het vlak van informatie, educatie, ervaringsuitwisseling, illustratie voor diverse doelgroepen (studenten, mantelzorgers, zorgverleners ) De DVD kan via mail aangevraagd worden bij de partners van het Dementienetwerk Provincie Antwerpen. Het project Pluk de Dag werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van: de Koning Boudewijnstichting, Christelijke Mutualiteit, Cera-foundation, de provincie Antwerpen en Oever vzw HET DEMENTIENETWERK PROVINCIE ANTWERPEN IS EEN PROVINCIAAL SAMENWERKINGSVERBAND TUSSEN DRIE PARTNERS. Te bereiken: Voor het arrondissement Antwerpen: Regionaal Expertisecentrum Dementie Antwerpen Orion, St. Bavostraat 29, 2610 Wilrijk Tel orion@dementie.be Voor het arrondissement Mechelen: Psychogeriatrisch Netwerk arr. Mechelen - PGN Lispersteenweg 17, 2500 Lier Tel pgn@dementie.be Voor het arrondissement Turnhout: Regionaal Expertisecentrum Dementie Turnhout Tandem Graatakker 4, 2300 Turnhout Tel tandem@dementie.be Online: Diensten verlenen aan zorgdragers voor mensen met dementie: Ondersteunen specifieke initiatieven zoals infodagen, praatavonden,. Vorming (op maat) geven Samenwerken met allerlei zorgvoorzieningen en -organisaties Meewerken aan nieuwe projecten in de zorg zoals nachten comfortzorg De docureeks Pluk de Dag Vanaf 7 oktober 2009 tot en met 25 november 2009 waren op RTV Kempen/Mechelen acht unieke en verrassende afleveringen te zien in de stijl van Het leven zoals het is. Acht weken lang volgden we het lief en leed van een vijftal dementerende personen en hun verzorgers. Het ging om mensen die zowel thuis als in een woon-en zorgcentrum verblijven. Op een boeiende, soms grappige en soms ontroerende manier waren we getuige van het dagelijks leven van deze mensen en hun verzorgers. De reeks bood de kijker een ideale kans om meer zicht te krijgen op wat dementie nu precies inhoudt en wat het betekent om te leven mét dementie. De term Pluk de Dag sluit aan bij dit leven. Personen met dementie en hun verzorgers leven meer en meer in het nu en plukken het moment. Met dit programma sensibiliseerde het Dementienetwerk Provincie Antwerpen een zeer ruim publiek. Het voornaamste opzet was om personen met dementie niet langer als vreemd te laten ervaren. Bovendien denken vele mensen over dementie als enkel ondraaglijk lijden, terug kinds worden, of leven als een plant. Ook dit vooroordeel