Sturen in de Publieke Gezondheid (PH)

Transcriptie

1 Sturen in de Publieke Gezondheid (PH) Een programma voor bruggenbouwers Voor het programma Sturen in de Public Health zoeken we geëngageerde bestuurders, managers en beleidsmakers die willen investeren in een gezamenlijke zoektocht naar een visie en integrale aanpak voor actuele gezondheidsvraagstukken Suzanne Boomsma

2 Sturen in de Publieke Gezondheid (PH) Inhoudsopgave I Waarom dit programma? 3 II Deelname 4 III Inrichting 5 IV Het programma 6 V Informatie 8 Het programma wordt verzorgd door het Erasmus Centrum voor Management Development in de zorg (Erasmus CMDz). Het Erasmus CMDz is een onderdeel van het instituut voor Beleid en Management Gezondheidszorg (ibmg) van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). De programmaleiding is in handen van drs. Suzanne Boomsma (Erasmus CMDz), prof. dr. Pauline Meurs (Erasmus CMDz, hoogleraar Bestuur van de gezondheidszorg, EUR, lid Eerste Kamer, voorzitter ZonMw). Daarnaast wordt samengewerkt met prof. dr. Klasien Horstman (Socrates leerstoel TU Eindhoven /Vakgroep Metamedica, Universiteit van Maastricht) 2

3 I Waarom dit programma? De Public Health (PH) is als wetenschap vooral gericht op organized efforts, inspanningen, van de samenleving om de volksgezondheid in Nederland te beschermen, te herstellen of te bevorderen. Gezien de publieke verantwoordelijkheid die hierbij in het geding is, richt PH zich niet op één sector, organisatie of individu, maar op de samenleving als geheel (inclusief het maatschappelijk middenveld en de particuliere sector). PH heeft daarmee als wetenschap per definitie een brede scoop. De Nederlandse vertaling in publieke gezondheid(szorg) beperkt zich vooral tot de sturing van de Nederlandse overheid om ziekte te voorkomen, het leven te verlengen en gezondheid te bevorderen. En het betreft de infrastructuur van die delen van het openbaar bestuur en de gezondheidszorg op landelijk en lokaal niveau die doelbewust zijn ingericht voor deze taken: de publieke (openbare) gezondheidszorg. Bij de signalering en aanpak van (nieuwe) volksgezondheidsproblemen gaat het om vraagstukken die inhoudelijk complex zijn en meerdere disciplines en belangen raken, en om die reden wel ongetemde problemen worden genoemd. De vormgeving van de publieke verantwoordelijkheid voor die ongetemde problemen is echter niet gemakkelijk. Zo is de huidige samenleving complexer en onoverzichtelijker geworden en hebben bestuurders te maken met lokale, nationale en Europese niveaus van besluitvorming. Ondanks groeiende investeringen in wetenschappelijk onderzoek blijft er veel onzekerheid over de aard van de problemen die zich voordoen, de richting die ingeslagen moet worden, wie daarbij het voortouw moet nemen en de wijze waarop daarvoor verantwoording moet worden afgelegd. Bestuurders, managers en beleidsmakers werken bovendien in een sterk gepolitiseerd krachtenveld waar sprake is van tegenstrijdige agenda s en onvoorspelbare politieke processen. In deze onzekere situatie zullen vertrouwde sturingsconcepten zoals een topdownbenadering en een monodisciplinaire aanpak van problemen tekortschieten. Succesvolle voorbeelden leren dat organized efforts ontstaan vanuit een geëngageerde voorhoede die zich verantwoordelijk voelt voor het volksgezondheidsprobleem en de inzichten en taal kan vinden om de politiek te overtuigen van het belang. Daarmee kan een maatschappelijke beweging op gang komen om een duurzame oplossing te realiseren. Ook de huidige infrastructuur van de publieke gezondheidszorg staat voor de opgave om deze integrale aanpak van volksgezondheidsvraagstukken in Nederland te realiseren. Daar gaat het meer om het creëren van vrije ruimte om te kunnen experimenteren met nieuwe oplossingen omdat de bekende aanpak niet meer voldoet. Sturen in de PH vraagt allereerst een pragmatische visie om verschillende wetenschappelijke en professionele perspectieven, politieke agenda s en maatschappelijke belangen met elkaar te verbinden. Het vraagt om leiders die om kunnen gaan met verschillen vanuit een eigen engagement met volksgezondheidsvraagstukken en een antwoord kunnen vinden op de strategische dilemma s die zich daarbij voordoen. PH heeft vooral bruggenbouwers nodig. In dit programma worden ingrediënten aangedragen om het concept bruggenbouwer nader betekenis te geven. Daarvoor besteden we aandacht aan de reflectie op de sturingsvraagstukken die zich voordoen in de public health, verdiepen we ons in nieuwe besturingsfilosofieën en beleidsconcepten en worden praktijksituaties ingericht om te experimenteren met bruggenbouwen. 3

4 II Deelname Selectiecriteria Het succes van het programma wordt mede bepaald door de wijze waarop de groep deelnemers is samengesteld. Het streven is er op gericht een relatief homogene groep samen te stellen in termen van ervaring in de publieke gezondheid, leerbehoefte en loopbaanontwikkeling. En daarnaast de groep heterogeen samen te stellen als het gaat om inhoudelijke achtergrond en de discipline of sector waarin men werkzaam is. De selectiecriteria die worden gebruikt, zijn: Substantiële kennis en ervaring met publieke gezondheid (PH) (Aankomend) bestuurder in de (publieke) gezondheidszorg, GGZ, Onderwijs, Welzijn of andere maatschappelijke sector die inhoudelijk betrokken is bij PH Beleidsmaker met portefeuille publieke gezondheid (PH) (academisch niveau met lange werkervaring in koepelorganisaties, in beleidsorganen bij de landelijke overheid of bij de grote steden (G4), bij Inspectie of kenniscentra (CDC) Vergelijkbare leerbehoefte (interesse in strategische vraagstukken, reflectie op eigen handelingsrepertoire, buiten kaders willen treden) Men is bereid om als coproducent op te treden en te willen investeren in een gezamenlijke zoektocht naar een visie en integrale aanpak voor actuele gezondheidsvraagstukken. Intakegesprekken Deelnemers kunnen zich zelf aanmelden en de programmaleiding zal ook zelf deelnemers uitnodigen. Deelname vindt plaats op basis van een intakegesprek waarin de volgende onderwerpen aan bod komen: de eigen achtergrond; de motieven om deel te nemen; de wensen en suggesties voor de leergang; de bedoelingen van de programmaleiding. Tevens kan de programmaleiding door het houden van intakegesprekken een programmering aanbieden die zo optimaal mogelijk aansluit op de verwachtingen van de deelnemers. Er is plaats voor deelnemers. 4

5 III Inrichting Het programma richt zich op kennisoverdracht, reflectie op de eigen praktijk en de persoonlijke effectiviteit daarin, en het ontwikkelen van waarden door middel van: Colleges door topdeskundigen uit wetenschap, beleid en de praktijk uit verschillende maatschappelijke sectoren waarin theoretische modellen, concepten, analyses en inzichten worden aangeboden. Met nadruk op het verkrijgen van inzicht in maatschappelijke trends, beleidsontwikkeling in het publieke domein, besturingsfilosofieën bij de aanpak van complexe problemen met resultaat en het regisseren van actoren in netwerkorganisaties rondom maatschappelijke vraagstukken. Debat en dialoog. In alle modules wordt veel ruimte gereserveerd voor debat en dialoog tussen de deelnemers onderling en tussen de deelnemers en de sprekers. Steeds wordt expliciet stilgestaan bij de vertaling van de thema s naar de eigen praktijk en de beleving van de deelnemers. Daarbij wordt gebruik gemaakt van socratische gesprekstechnieken. Intervisie. De donderdagavonden worden besteed aan intervisie in groepjes van 4 à 5 personen. Dit wordt begeleid door ervaren coaches. Door systematische reflectie op door de deelnemers ingebrachte casussen wordt inzicht verkregen in het eigen handelen en wordt afgedaald naar een verkenning van de achterliggende waarden, opvattingen en stijl van leidinggeven. Onderlinge werkbezoeken en excursies. Het in beweging brengen van het eigen referentiekader en uitbreiden van eigen handelingsrepertoire. De leermethode is praktijkgericht ervaringsleren ( action learning ). Voorop staat leren uit de praktijk en leren van elkaar. Activiteiten zijn o.a. een onderlinge audit (visitatie) waarbij deelnemers elkaars afdelingen of organisaties bezoeken en een gefundeerd oordeel geven. En excursies naar contexten waar de centrale waarden van PH en de dilemma s een eigen inkleuring krijgt. Mogelijke studiereis: In onderling overleg kan na afloop van het programma nog de mogelijkheid worden geboden om een studiereis te organiseren naar een land in (noord) Europa waar de PH op een effectieve manier wordt uitgevoerd. Tijdsinvestering De doorlooptijd van de totale leergang is een jaar. De globale tijdsinvestering voor de deelnemers is geconcentreerd in meerdere bijeenkomsten door het jaar heen en betreffen twaalf contactdagen. Daarnaast vragen deze bijeenkomsten extra tijd voor de voorbereiding (literatuur, inbreng van casuïstiek). Ook de action learning vraagt extra tijd maar door de aanpak zal dit veelal in eigen (werk)tijd kunnen worden uitgevoerd. De startbijeenkomst begint s morgens om uur en eindigt met een informeel diner om ca uur. De tweedaagse studiemodules met overnachting beginnen op donderdagmorgen om uur en eindigen de volgende vrijdag om uur. De terugkomstdag begint om uur en eindigt met een informeel diner om ca uur. De leergroep van maximaal 24 personen wordt afhankelijk van het onderwerp ook in subgroepen van 5/6 personen ingedeeld. 5

6 IV Het programma Startdag: Ongetemde problemen in de public health Algemene introductie van sturingsvraagstukken en van verschillende filosofische benaderingen voor de besturing van dit type problemen. Vertaalslag naar de public health als wetenschap met als object de kenmerkende samenhang tussen gezondheid en maatschappij en de wijze waarop complexe problemen worden aangepakt. Welke sturingsconcepten horen daarbij en welk type leiderschap is daarvoor nodig? Module 1: Omgaan met ongetemde problemen in de public health Nadere filosofische en theoretische verkenning van sturingsvraagstukken in de public health en analyse van concrete voorbeelden van ongetemde problemen. Hoe komt het op de agenda, wat is de aetiologie (trends, determinanten) bij verschillende doelgroepen en wat zijn de ontwikkelingen in aanpak (diverse vormen van preventie). Overgewicht als voorbeeld voor reflecties op belangrijke waarden over gezond leven, de verantwoordelijkheid van burger en overheid in deze en het belang van de sociale context bij het bevorderen van gezond gedrag. Module 2: Interdisciplinair samenwerken: leren van wat werkt Verkenning van voorbeelden van interdisciplinaire samenwerking in de public health, aan de hand van gezondheidsproblemen uit de eigen geschiedenis en buitenlands voorbeelden. Wat betekent interdisciplinair werken eigenlijk en waarom is het zoveel gemakkelijker gezegd dan gedaan? Aan de hand van spelsimulatie worden samenwerkingsprocessen geanalyseerd en kritische succesfactoren geïnventariseerd. Module 3: Leren van verschillen: lokaal, nationaal en Europees beleid Verkenning van de rol van verschillende overheden in public health en de mate van bemoeienis met volksgezondheidsvraagstukken. Concept van de lerende overheid (leren van de lokale praktijken, horizontale sturing). Hoe moeten beleidsmaker en (aankomend) bestuurders met deze verschillen omgaan en wat zijn de uitdagingen voor beleid en strategie? Module 4: Public health tussen wetenschap, politiek en maatschappij Public health beweegt zich op het snijvlak van wetenschap (professie), politiek en maatschappij als het gaat om de aanpak van volksgezondheidsvraagstukken. Hoe om te gaan met verschillende eisen en culturen van verantwoording en legitimering (evidence based, value based en practice based) en het gevaar van overregulering als gevolg? En hoe zijn deze verschillende eisen te verbinden in de dagelijkse werkwijze van professionals werkzaam in de publieke gezondheidszorg? Module 5: Leiderschap in de public health Welke uitdagingen voor de volksgezondheid in de 21 ste eeuw moeten op de politieke agenda komen en wat is daarvoor nodig als het gaat besturingsfilosofie, leiderschap en verantwoordelijkheidsdeling? Deelnemers worden gevraagd een eigen visie te formuleren op basis van de ervaringen en inzichten die in dit programma zijn opgedaan. Leiderschap in de public health vraagt daarbij niet alleen een visie op het complexe vraagstuk maar ook een engagement met de publieke zaak (risicomanagement en aandacht voor kwetsbaren) en ongehoorzaamheid. (tikkeltje wild en onaangepast). Door inspirerende ontmoetingen met bruggenbouwers uit andere maatschappelijke sectoren wordt op eigen leiderschap gereflecteerd. Terugkomdag Vrij ruimte om met behulp van socratische gesprekstechnieken te reflecteren op de betekenis van het programma voor bruggen bouwen in de praktijk. 6

7 Lijst mogelijke sprekers uit het netwerk van Erasmus CMDz die een bijdrage leveren Johan Mackenbach, hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg, ErasmusMC Klasien Horstman, Socrates Leerstoel TU Eindhoven/Universiteit van Maastricht Gerard de Vries, hoogleraar wetenschapsfilosofie, Universiteit van Amsterdam Pauline Meurs, hoogleraar bestuur van de gezondheidszorg, ZonMw, Eerste Kamer Hans de Goeij, directeur-generaal ministerie VWS Eddy Houwaart, hoogleraar geschiedenis van de geneeskunde, Metamedica VUmc Karien Stronks, hoogleraar sociale geneeskunde, Universiteit van Amsterdam Hans van Oers, hoogleraar epidemiologie Universiteit van Tilburg, RIVM Paul Schnabel, Sociaal Cultureel Planbureau, hoogleraar sociale wetenschappen, RUU Marianne Donker, hoogleraar lokaal volksgezondheidsbeleid, ErasmusMC, GGD Rotterdam Mark Twist, hoogleraar publiek-private samenwerking Universiteit van Nijmegen, NSOB, Berenschot Procesmanagement Kim Putters, docent Bestuurskunde Erasmus Universiteit, lid Eerste kamer Paul Frissen, hoogleraar bestuurskunde, Universiteit van Tilburg, NSOB Vincent Peters (Spelsimulatie, Samenspraak Advies) René ten Bos, hoogleraar filosofie /managementwetenschappen, Radboud Universiteit Jos Kessels, filosoof, Het Nieuwe Trivium 7

8 V Informatie Voor meer inhoudelijke informatie over het programma Sturen in PH kunt u contact opnemen met de programmaleiding: Suzanne Boomsma ( ). U kunt ook mailen naar: suzanne.boomsma@planet.nl boomsma@erasmuscmdz.nl Voor meer praktische informatie over het programma en aanmeldingen kunt u contact opnemen met: Mw. Zita Schwab, programmacoördinator (aanwezig ma, wo, do) T F E schwab@bmg.eur.nl Of schrijven: Erasmus Universiteit Rotterdam ibmg / Erasmus CMDz Kamer J8-67 Postbus DR Rotterdam Data van de bijeenkomsten Startbijeenkomst: donderdag 5 maart 2009 Studiemodule 1: donderdag 19 maart t/m vrijdag 20 maart 2009 Studiemodule 2: donderdag 14 mei t/m vrijdag 15 mei 2009 Studiemodule 3: donderdag 24 september t/m vrijdag 25 september 2009 Studiemodule 4: donderdag 12 november t/m vrijdag 13 november 2009 Studiemodule 5: donderdag 10 en vrijdag 11 december 2009 Slotbijeenkomst: vrijdag 29 januari 2010 Kosten per deelnemer Een bijdrage van circa 6.750,- per persoon. Het bedrag is exclusief reis- en verblijfkosten. Locatie: Congreshotel Oud-Poelgeest Poelgeesterweg BC Oegstgeest