eureka! Eureka! IK ONDERNEEM

Transcriptie

1 eureka! IK ONDERNEEM Eureka! Ik onderneem Vak Project Algemene Vakken In samenwerking met Centrum voor Ondernemen Huisstijlhandboek leerkrachtenbundel 06 Het Centrum voor Ondernemen heeft een eigen logo en kleur. Dit kleur is enkel van toepassing voor het Centrum voor Ondernemen. CENTRUM VOOR ONDERNEMEN

2 Inhoudstafel Eureka! Ik onderneem Thema THEMA: DOEL EN DOELGROEP Opbouw bundel Opbouw handleiding Partners Inleiding Deze bundel staat in het teken van het thema ondernemen. Ondernemerschap, en in het bijzonder duurzaam ondernemen, is een term die je regelmatig in de media tegenkomt. Ondernemen is een heel brede term en kan verschillende kanten uitgaan. Eureka! Ik heb een idee Definitie ondernemingszin Unizo: Eureka! Ik weet wat het betekent Eureka! Oefening baart... Eureka! Wat levert het op? Eureka! Eureka! Ondernemingszin is het gecombineerde vermogen tot zelfsturen en creativiteit. Ondernemingszin houdt in dat men zichzelf doelen kan stellen (bijvoorbeeld het scheppen van iets nieuws, het creëren van iets duurzaams dat tot kwaliteit van leven bijdraagt), die men gedreven nastreeft en daarbij nadenkt hoe deze doelen bereikt kunnen worden, waarna men actie onderneemt om de doelen te bereiken. Zin voor initiatief, gedrevenheid en doorzettingsvermogen vormen samen met zelfsturing en creativiteit de kern van ondernemingszin. Dit educatief pakket zal de focus leggen op volgende attitudes: besluitvaardigheid, creativiteit, durf en risicobereidheid, zelfvertrouwen, zin voor initiatief en maatschappelijke verbondenheid. Er wordt aan deze attitudes gewerkt binnen het kader van het vak PAV, zoals uitgetekend door Vlaamse overheid en vormgegeven in de leerplannen van de verschillende onderwijskoepels. Leerlingen bso derde graad vormen de doelgroep. De bundel is geschikt voor alle leerlingen uit de derde graad, ongeacht de studierichting, maar bij voorkeur voor leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar. In de bundel worden mogelijkheden aangekaart om te werken rond beroepsgerichte vorming. Leerlingen die hebben gekozen voor een beroepsgerichte opleiding kiezen vaak voor een beroep waar ondernemerschap een belangrijke vaardigheid is. 2 3

3 OPBOUW BUNDEL taakbelasting te spreiden en de leerlingen voldoende tijd te geven om de groepsopdracht Eureka! Ik heb een idee tot een goed einde te brengen. Dit betekent dat op weekbasis de lesuren evenwichtig worden verdeeld over de twee pistes. De bundel is opgebouwd uit verschillende hoofdstukken, met telkens een of meerdere opdrachten. Bepaalde opdrachten dienen de leerlingen individueel te maken, andere taken dienen binnen de groep gemaakt te worden. OPBOUW HANDLEIDING Het eerste hoofdstuk is een algemene inleiding op het onderwerp ondernemen. Het tweede deel draagt de titel Eureka! Ik heb een idee waar leerlingen de opdracht krijgen binnen een bepaald werkstramien te komen tot een concreet idee en dit het gaan aftasten aan de hand van een omgevingsbevraging. Eureka! Ik weet wat het betekent heeft tot doel te werken rond vooroordelen rond ondernemers en ondernemend gedrag. Aan de hand van een opdrachtenreeks wil het onderdeel Eureka! Oefening baart... leerlingen kleinschalig laten oefenen in een aantal vaardigheden, gekoppeld aan ondernemen. Reflectie en inzicht spelen hier een belangrijke rol. De handleiding volgt de structuur van de leerlingenbundel, maar bevat verdere informatie ter ondersteuning. Een overzicht van alle eindtermen en vakoverschrijdende eindtermen, waar wordt aan gewerkt, is in de handleiding terug te vinden. Bij elke opdracht worden, indien van toepassing, volgende zaken vermeld: Eventuele benodigdheden Instructies/aanpak, eventueel met mogelijkheid tot evaluatie Oplossingen opdrachten leerlingenbundel Bijkomende informatie Er wordt gebruik gemaakt van logo s om het soort opdracht duidelijk te maken. De opdrachtenreeks Eureka! Wat levert het op? heeft als centraal idee dat een ondernemende houding veel kan opleveren: geld, een job, INDIVIDUELE OPDRACHT ORIËNTATIE Het laatste deel stelt reflectie voorop. Deze reflectie is niet alleen gekoppeld aan het onderwerp ondernemen, maar eveneens aan andere vaardigheden. Het thema splitst zich eigenlijk op in twee pistes: # het eerste deel omvat Eureka! Ik heb een idee # het tweede deel omvat Eureka! Ik weet wat het betekent, Eureka! Oefening baart... en Eureka! Wat levert het op? Wij stellen voor om het onderdeel Eureka! Ik heb een idee (mits respectering van de timing) parallel te laten verlopen met de overige delen om de GROEPSOPDRACHT KLASSIKALE OPDRACHT ICT-OPDRACHT ACTIVITEIT BUITEN DE KLAS VOORBEREIDING UITVOERING REFLECTIE 4 5

4 Af en toe wordt verwezen naar een website waar u didactisch materiaal kunt downloaden: Inleiding WWW Wij adviseren om eerst de leerlingenbundel door te nemen en aansluitend de leerkrachtenbundel. 30 minuten PARTNERS Instructies/aanpak: individuele voorbereiding, gevolgd door klasbespreking Dit project kwam tot stand door de samenwerking van verschillende partners. Deze bundel werd uitgewerkt met financiële steun van Provincie Oost-Vlaanderen, directie Onderwijs en Vorming. Hogeschool Gent, faculteit Mens & Welzijn stond in voor de ontwikkeling van de bundel en de handleiding. Een belangrijke bijdrage werd geleverd door het Centrum voor Ondernemen voor het onderdeel Eureka! Ik heb een idee. Deze opdrachtenreeks steunt namelijk op het instrument Trendspot dat ontwikkeld is door het Centrum voor Ondernemen om een creativiteitssessie vorm te geven ( Wij willen eveneens de studenten PAV danken voor het uittesten van bepaalde opdrachten uit de bundel, net als de betrokken leerlingen en mentoren. Hun feedback was zeer waardevol. # Indien gewenst kunt u starten met een vooronderzoek rond het begrip ondernemen # U houdt een bespreking op basis van de vragen uit de leerlingenbundel. Vooral de voorlaatste vraag nodigt uit tot een gesprek. U kunt dieper ingaan op belemmerende en stimulerende factoren, hoe je belemmeringen kunt ontwijken en hoe stimulerende factoren de overhand krijgen # Optioneel: via WWW kan er beeldmateriaal bekeken worden van het toneelstuk Eureka! Ik onderneem. U kunt dezelfde vragen gebruiken voor de bespreking van het fragment. Bijkomende vragen/opdrachten ter evaluatie van het beeldfragment: Wat zijn de sterke punten van het fragment? Wat zijn de zwakke punten van het fragment? Zie dit beeldfragment als een trailer, niet van een film maar van een toneelstuk: zou je het volledige toneelstuk willen zien? Beargumenteer je antwoord. Jo Cochuyt & An Gaublomme Lectoren Professioneel Bachelor in het Secundair Onderwijs aan Hogeschool Gent, Faculteit Mens & Welzijn Oplossing opdrachten leerlingenbundel Wat is het centrale thema in beide teksten? > ervoor gaan, ondernemend zijn 6 7

5 Wat wil de auteur dat je doet? Eureka! Ik heb een idee > zelf je leven in handen nemen, durven risico s nemen Waarom wil hij dat je dit doet? > indien je er niet voor gaat, zul je kansen missen Wil je, kan je doen wat hij vraagt? Waarom wel/niet? Altijd? Soms? > persoonlijk antwoord, belemmerende factoren kunnen bijvoorbeeld zijn: leeftijd, ouders, school, vriendenkring, eigen persoonlijkheid, stemming van de dag, Welke kernwoorden onthoud je? > persoonlijk antwoord, bv.: durven, doen, 10 min. # Inleiding 20 min. # Stap 1: Warming up - we brengen onze hersenen in de war 20 min. # Stap 2: Probleemstelling - hoe eraan te beginnen 1 lesuur # Stap 3: Brainstormen 30 min. # Stap 4: Ideeën selecteren Stap 1 t.e.m. 5 moeten afgerond worden tijdens eenzelfde sessie! 2 lesuren # Stap 5: Uitwerken van idee 2 à 3 lesuren # Stap 6: Wat vinden anderen van ons idee? afhankelijk van # Stap 7: Presentatie groepsgrootte Bijkomende informatie Het tekst- en beeldmateriaal zijn afkomstig uit het toneelstuk Eureka, ik onderneem!, een initiatief van de Economische Raad voor Oost-Vlaanderen. EROV liet het toneelstuk uitwerken (script en regie) door de Hogeschool Gent, school of arts KASK-Koninklijk Conservatorium. Benodigdheden # PC met internetaansluiting # Spelfiche WWW # (Zelfklevende) memoblaadjes (per memoblaadje slechts 1 idee laten noteren) # Stiften EROV stimuleert het ondernemerschap en tracht de link tussen het onderwijs en het bedrijfsleven te versterken. Reeds in het verleden is er op initiatief van EROV een toneelstuk rond ondernemen uitgewerkt en opgevoerd. Voor verdere en recente informatie: Instructies/aanpak & oplossingen opdrachten leerlingenbundel klassikale uitleg van de opdrachtenreeks, gevolgd door klassikale en groepsopdrachten WWW 8 9

6 Inleiding Het is belangrijk dat zowel het doel van de opdrachtenreeks als de verschillende opdrachten in grote lijnen worden besproken vooraleer er wordt gestart met de opdrachtenreeks. Deze opdrachtenreeks wordt in groep gemaakt. U beslist in welke fase de groepen worden gevormd (uiterlijk voor de start van stap 2) en hoe (door de leerkracht, keuze leerlingen, willekeurig, ). De mate waarin u concreet moet werken zal bepaald worden door de klas: in welke mate zijn de leerlingen gewoon om zelfstandig te werken? in welke mate zijn de leerlingen gewoon om met algemene ideeën aan de slag te gaan? Kun je creatief leren denken? > Ja, door > creatief waar te nemen Kan ik het ook anders zien? > fleibel te associëren > je oordeel uit te stellen Ja, en in plaats van Ja, maar > niet te snel te denken dat je de oplossing al hebt > risico s te nemen > door verbeeldingskracht te gebruiken In plaats van de kenmerken van creatief denken gewoon op te sommen, kunt u ervoor kiezen om een aantal beeldfragmenten te gebruiken die deze kenmerken onderstrepen. Op het net zijn verschillende interessante filmpjes te vinden met creativiteit als centraal thema. Volgende filmpjes kun je bekijken via WWW webs.hogent.be/pav Stap 1: Warming up - onze hersenen in de war Wat leer je uit deze opdracht? > mijn hersenen volgen een bepaald stramien, een bepaalde methode bij het lezen van een tekst > Boodschap: onze hersenen gebruiken is niet altijd even evident 1ste filmpje The Creativity Company - Goud & Modder NL > Boodschap 1ste filmpje: goed luisteren, oordeel uitstellen en verder associëren 2de filmpje Piano stairs Fun theory > Boodschap 2de filmpje: iets saais, vervelends, kan iets interessants, leuks worden gewoon door een andere aanpak Wat zie je? Stap 2: Probleemstelling hoe eraan te beginnen? > een soort balustrade of twee mannetjes met hun gezicht naar elkaar gericht > Boodschap: kijken naar iets kan op verschillende manieren Wat is het voordeel om onze hersenen in de war te brengen? > Bij creativiteit draait het om het doorbreken van patronen en gewoontes. Omdat onze hersenen juist hun kracht halen uit deze patronen is creatief denken zo lastig. (bron: Terugkoppeling naar de algemene opdracht is belangrijk: wat is de bedoeling van het spel? De bedoeling is om tot een goed idee te komen. Voor de meeste leerlingen zal deze opdracht te vaag geformuleerd zijn. Een verdere afbakening is noodzakelijk en kan ook een hulpmiddel zijn voor u

7 Tips U kunt een bepaald thema opleggen en dit vervolgens koppelen aan het toekomstige beroep van de leerlingen. U kunt ook starten met een bestaand concept (een bepaald product, een bepaalde dienst). worden bij zijn keuze, wat moet leiden naar een op maat gemaakt product of dient. Hij wil geen administratieve rompslomp. Een klant is trouwens vaak niet enkel meer op zoek naar een product, maar ook naar een dienst gekoppeld aan het product. Een dienst die hem het leven makkelijker maakt. Een all-in pakket. (flandersdc.be) U neemt best de sector, waar leerlingen uiteindelijk in zullen worden tewerkgesteld, als uitgangspunt. Aan de hand van de keuze van het thema, concept kan er vervolgens ingespeeld worden op trends. Ter inspiratie en afbakening van de opdracht kunt u onderstaande lijst gebruiken. Deze lijst is een afgeleide van de trendlijst waarmee het Centrum voor Ondernemen aan de slag gaat bij hun instrument De Trendspot. U kunt ervoor kiezen: # Respect - ethisch ondernemen: Respect voor klanten en personeel. Bedrijven die zich onderscheiden als beste werkgever zien dit vaak ook vertaald naar commercieel profijt. Bedrijven die hun klanten respecteren, zijn meestal bedrijven die hun klanten houden. En bedrijven die duidelijk aangeven dat ze hun productie liever ethisch opzetten dan goedkoop kunnen op veel bijval rekenen. (flandersdc.be) # Duurzaamheid en milieubewustzijn: milieubewustzijn als business (recyclage, ecotoerisme, ) vindt opgang. Milieuvriendelijke, natuurlijke materialen blijven een belangrijk verkoopsargument. (flandersdc.be) # om zelf een trend te kiezen voor alle groepen # om elke groep een andere trend toe te wijzen # om leerlingen zelf een keuze te laten maken uit de lijst # Focus op gezondheid: diëten, natuurlijke gezonde voeding, fitness, Het bestaat vandaag al, maar zal nog meer groeien als verkoopsargument. Gezonde, lekkere voeding als antwoord op het obesitas-probleem. (flandersdc.be) Een zeer interessante invalshoek is opnieuw de studierichting die de leerlingen volgen. Lijst met voorbeelden van trends: # Fleibele levensstijl met veel uithuizigheid: meer en meer zullen mensen moeten reizen voor hun job. Meer en meer reizen mensen voor hun plezier. 9-to-5 jobs komen steeds minder voor. En er zijn 1001 vrijetijdsmogelijkheden die maken dat mensen niet thuis blijven. (flandersdc.be) # Sociaal ondernemen: De verdeling van de welvaart moet gewoon eerlijker, aldus mede-oprichter Geraldo Vallen van Join the Pipe. Hij is niet de enige ondernemer die er zo over denkt, constateert hij. Giving is the new taking, bleek volgens hem in (secondsight.nl) # Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: Het koopgedrag van klanten wordt meer en meer beïnvloed door ethische en maatschappelijke overwegingen. Werknemers willen alleen nog werken bij een bedrijf dat verantwoord omgaat met milieu en mensen. (Syntens) # Hand op de knip als lifestyle: Het is een nieuwe levensstijl geworden om met minder ongeveer hetzelfde te doen. Dus wel op vakantie, maar minder ver en lue. Wel leuke feestjes, met lekkere, wat minder dure, hapjes en drankjes. (secondsight.nl) WWW De gekozen trend wordt genoteerd op de spelfiche, downloadbaar via. Vervolgens kiest elke groep tussen een product of dienst, indien dit nog niet is gebeurd. Ook hier kunt u sturend optreden. De keuze voor een bepaald thema, trend en product/dienst zal de opdracht concreet maken voor de leerlingen. # Gemak en comfort: elke consument, zij het nu particulier of bedrijf, wil naast Als laatste worden de criteria, waaraan de dienst of product dient te voldoen, een goede prijs-kwaliteitverhouding ook gemak. Hij wil begeleid/geadviseerd vastgelegd. Deze evaluatiecriteria worden in een latere fase gebruikt om de 12 ideeën te evalueren. 13

8 Voorbeelden van evaluatiecriteria zijn: uitvoerbaar, probleemoplossend, innovatief, duurzaam, realiseerbaar binnen een bepaald tijdsbestek, U kunt ervoor kiezen om dit klassikaal te bespreken of per groep. Ook hier zijn er opnieuw verschillende mogelijkheden in aanpak. Het vastleggen van de criteria kan ook de volledige verantwoordelijkheid van de leerkracht zijn, de leerkracht alleen kiest m.a.w. de criteria die de leerlingen zullen gebruiken bij de selectie van ideeën. U maakt de criteria dan pas bekend na de brainstorming, juist voor de toetsing. Er worden vier criteria geselecteerd en genoteerd op de spelfiche en in de bundel. # Imiteren Alle grote creatieve kunstenaars leerden door te kijken naar anderen. Na imitatie vonden ze hun eigen stijl. Zoals Dean William Ralph Inge het ooit eens zei: Originaliteit is onontdekt plagiaat. Laat leerlingen bekijken welke oplossingen de concurrentie gebruikt voor een gelijkaardig probleem en laat ze verbeteringen aanbrengen. Of kunnen ze de beste oplossingen combineren? Laat ze eventueel bedenken hoe Steve Jobs, Bill Gates of Mark Zuckerberg het probleem zou aanpakken. Laat alle ideeën noteren op de memoblaadjes. # Negatief brainstormen Stap 3: Brainstormen Veel mensen kunnen gemakkelijker negatief dan positief denken. Negatief brainstormen speelt hierop in door advocaat van de duivel te spelen door het probleem om te draaien. Het is de bedoeling om zo veel mogelijk ideeën te genereren: kwantiteit is belangrijker dan kwaliteit. U moet bewaken dat elke leerling deelneemt aan de brainstormsessie(s) en zorgen voor een positief klimaat. Tijdens het brainstormen kan er gebruik gemaakt worden van volgende brainstormtechnieken. Naargelang de beschikbare tijd kunnen één of meerdere technieken toegepast worden: # Spiegel de probleemstelling. # Ga negatief denken en bedenk oplossingen. # Positief brainstormen: spiegel de negatieve oplossingen tot ideeën voor de oorspronkelijke probleemstelling. Laat alle ideeën noteren op de memoblaadjes. # Day In The Life Krijg inzicht in het leven van de uiteindelijke gebruikers of kopers: # Identificeer een persoon of target groep. # Beschrijf een typische dag in hun leven. # Het beschrijven van zo n dag kan in verhaalvorm. # De dag wordt dan opgedeeld in hoofdstukken, echte of fictionele namen worden gebruikt en er is oog voor detail. ` # De dag kan zowel typisch zijn voor het verleden, het heden of de toekomst. Laat leerlingen zich inspireren en bedenken hoe ze een oplossing kunnen bieden aan de dagelijkse problemen van hun doelgroep. Laat alle ideeën noteren op de memoblaadjes. # Attribute Listing Bij deze techniek is het de bedoeling dat men de attributen van een probleem, situatie of object oplijst. Vervolgens zoekt men voor ieder attribuut naar positieve en negatieve eigenschappen. Uiteindelijk probeert men de eigenschappen te veranderen en te verbeteren zodat ze meer waarde leveren als attribuut. Voorbeeld: Attributen van een schroevendraaier zijn bijvoorbeeld handvat en metalen punt. Van een helpdesk zijn de attributen openingsuren, klantvriendelijkheid, enzovoort. Laat alle ideeën noteren op de memoblaadjes

9 # Associatie Laat leerlingen uit de probleemstelling een kernbegrip kiezen. Laat ze een associatieketting maken met het eerste woord en laat ze telkens verder werken met het nieuwe woord. Laat ze op het einde van de ketting een terugkoppeling van het laatste woord met de originele probleemstelling zoeken. Laat alle ideeën noteren op de memoblaadjes en start desgewenst met een nieuwe associatieketting. Na het afronden van de brainstormsessie, volgt er een korte reflectie. Stap 4: Ideeën selecteren De leerlingen maken eveneens een takenlijst, een takenverdeling en werkschema op. Een voorbeeld is terug te vinden via WWW. U hebt de vrijheid om te beslissen of alle leerlingen moeten meehelpen aan elke opdracht of niet. Maak het idee visueel! De leerlingen kunnen kiezen uit een aantal mogelijkheden om hun idee voor te stellen. Bespreek samen met de leerlingen de criteria waaraan deze voorstelling dient te voldoen. Tijdens het brainstormen ligt de nadruk op kwantiteit. Tijdens deze stap wordt er overgegaan tot het selecteren van de beste ideeën (kwaliteit). Enkele opmerkingen: # stimuleer leerlingen om voor een nieuw idee te gaan, en niet terug te vallen op ouwe getrouwen # er moeten keuzes gemaakt worden # hou rekening met de criteria De techniek om te selecteren is het paarsgewijs vergelijken. Stap 5: Ideeën uitwerken Stap 6: Wat vinden anderen van ons idee? Deze stap gebeurt aan de hand van 2 verschillende werkvormen, namelijk de enquête en het interview. Het gaat in beide gevallen om een vorm van bevraging, het grote verschil zit in het formuleren van de vragen. In beide gevallen kunt u beslissen om het aantal vragen vast te leggen. Er zijn verschillende mogelijkheden om leerlingen hierbij ondersteuning te geven: # u kunt een aantal voorbeelden van enquêtes bezorgen aan de leerlingen ter inspiratie # u kunt kan een lijst met mogelijke vragen voorleggen waaruit leerlingen een bepaald aantal moeten kiezen # uitgebreide info betreffende het interview als didactische werkvorm kunt u terugvinden in Didactisch werkvormenboek voor cultuurwetenschappen (red. Myriam Van Looy). De leerlingen blijven verder werken binnen dezelfde groepsverdeling. Men gaat verder aan de slag met het geselecteerde idee. Het idee wordt nu in een volgende fase verder uitgewerkt. Alle volgende taken worden opgenomen in een onderzoeksrapport. Dit onderzoeksrapport is een digitaal document, downloadbaar via WWW. a. Bevragen van mogelijke klanten aan de hand van een enquête We raden aan om een aantal criteria aan de leerlingen te geven. Deze criteria kunnen eventueel gebruikt worden om te evalueren. Voorbeelden van criteria zijn: 16 17

10 # het aantal vragen # de lay-out van de enquête # het schriftelijk taalgebruik # de verplichte onderdelen van de enquête: korte toelichting, vermelding naam leerlingen, naam school, logo b. Mogelijke concurrenten interviewen Eureka! Ik weet wat het betekent 50 minuten We raden aan om een aantal criteria aan de leerlingen te geven. Deze criteria kunnen eventueel gebruikt worden om te evalueren. Voorbeelden van criteria zijn: # de doelstellingen (wat willen de leerlingen bereiken met het interview) # het aantal vragen # het schriftelijke taalgebruik # de inleiding op het interview # de uitnodigende vragen # het minimum aan ja/neen-vragen Bijkomend materiaal (informatief, educatief) # Microkredieten zijn vaak het duwtje in de rug uit De Morgen, 17/11/2012 # # Instructies Oplossingen leerlingenbundel WWW c. Opstellen besluit Er is gekozen voor eenzelfde vraagstelling bij de verschillende opdrachten zodat de vergelijking vlotter zal verlopen. Stap 7: Presentatie Na de presentatie, die de leerlingen uitwerken met behulp van het OVUR-schema, volgt een reflectiemoment. U beslist of deze individueel of in groep wordt gemaakt

11 26 DOSSIER ONDERNEMEN zaterdag 17 november 2012 DE MORGEN DE MORGEN zaterdag 17 november 2012 Beschrijving foto Ondernemer? Argumentatie: man in pak, netjes gekleed Ja/Neen (persoonlijk antwoord) Een voorbeeld: Een ondernemer staat voor mij gelijk aan een bedrijf leiden, veel bedrijfsleiders dragen een maatpak Laagdrempelige kleine leningen helpen mensen van vreemde origine ondernemersdroom waar te maken Microkredieten zijn vaak hét duwtje in de rug Johan corthouts Microkredieten zijn aan een gestage opmars begonnen in ons land. Goedkope leningen van enkele duizenden euro zetten kansarmen ertoe aan hun eerste pasjes als ondernemer te zetten. Iedere werkdag staat de 49-jarige André Panzu, een landgenoot met Congolese roots, met zijn hakmes in het slachthuis van Anderlecht. Hij versnijdt er geitenvlees en ossenstaart, die hij verkoopt aan winkels met Afrikaanse specialiteiten. Panzu is de enige werknemer van zijn bedrijfje Congo Food. Ik ben de vleesversnijder, transporteur, marketeer en boekhouder. Ik doe momenteel alles alleen, zegt hij. Maar daar kan verandering in komen. Dankzij een lening van Microstart, een organisatie die gespecialiseerd is in microkrediet, is Panzu erin geslaagd zijn onderneming verder uit te bouwen. Het aanbod van vleeswaren werd aangevuld met bereide gerechtenvanafrikaansegroenten zoals maniok en zoete aardappelen. De zaken gaan zo goed dat ik af en toe wat hulp nodig heb. Ik zal wellicht iemand in dienst moeten nemen, eerst halftijds en vervolgens voltijds, zegt de zelfstandige. kind aan het werk op een vuilnisbelt Ja/Neen Te jong Panzuheefteraltijdvangedroomd ondernemerteworden.hoewelhij een diploma economische wetenschappenenbedrijfsbeheeropzak heeft, moest hij jaren wachten om zijndroom waartemaken.in2002 stichtte hij in Congo een bedrijf dat actief was in transport, bouw en handel. Door de politieke problemen moest hij die zaak stopzetten. In 2008 richtte hij opnieuw een eigen bedrijf op. Ditmaal in België. Congo Food ging pas echt van start halverwege vorig jaar, toen hij uit- (persoonlijk antwoord) Een voorbeeld: uw WEkELiJkSE LES EconoMiE PaScaL PaEPEn Pascal Paepen is financieel analist Het enige wat en doceert dit bank & beurs kind moet doen is overleven: wat Klein is het nieuwe groot eten zoeken, eventueel spullen die kunnen verkocht worden Wellicht behoort u zelf niet tot die club van grootdenkers, maar ze is de afgelopen decennia wel dominant geweest in de bedrijfswereld, de financiële wereld en ver daarbuiten. Met het enthousiasme van Mika zongen ze in koor dat een maatje meer geen probleem is. Integendeel: het kan nooit groot genoeg zijn. En dus kregen we de ene fusie na de andere overname. Altijd weer goed nieuws, zo blijkt, want in de persberichten lees je dan dat 1+1 even geen 2 is maar 3 en dat het zicht kreeg op de lening van Microstart. Hetmicrokredietheeft me een duw in de rug gegeven, zegt Panzu. Met het geld heb ik mijn plannen sneller kunnen realiseren. Panzu werd deze week uitgeroepentoteenvandedrielaureaten van een wedstrijd die Microstart organiseerdeomzijnwerkingmeer bekendheid te geven. Een andere laureaat is de 24-jarige Kristina Manoukyan. De Belgische kapster van Armeense afkomst is erin geslaagd met vallen en opstaan in de buurt van de Brusselse Louizalaan een zaak te openen. Al haar spaarcenten kropen erin. Bij verschillendebankenhadzetevergeefs aangeklopt voor een lening. Ze vonden me veel te jong, zegt Manoukyan. Bij Microstart kreeg ze achteraf wel centen, geld dat ze gebruikte om haar kapperszaak opnieuw in terichten.manoukyanisbijzonder opgetogen over het systeem van microkredieten. Het heeft mijn salontienpassenvooruitgebracht. VoorIbrahimCissé,eenBelgmet Senegalese roots, was er zelfs geen denken aan om een eigen onderneming te starten zonder een krediet van Microstart. Samen met twee vennoten richtte hij in La Louvière Aptic-Synergy. Zijn Tachtig procent van ons clientèle zijn mensen van vreemde origine, die bijna allemaal werkloos zijn en onder de armoedegrens leven Patrick SaPy Algemeen DirecTeur microstart nieuwe fusiebedrijf veel beter en performanter zal zijn dan de twee oude, kleinere spelers ooit waren. Marketingpraat waar velen in trappen. Ook nu nog. Zakenbankiers prijzen zich gelukkig omdat er zo veel activiteit is op de overnamemarkt. Ze adviseren hun klanten om te groeien. Autonome groei is uiteraard niet aan de orde. Wie investeert nu in fabrieken, machines en nieuwe werknemers als de economische vooruitzichten zo bedrijfje verzamelt oude computers, lapt ze op en stuurt ze naar Afrikaanse schoolkinderen. Een eersteladingcomputerszouditjaar nog moeten vertrekken naar Ivoorkust. Volgend jaar is Congo aan de beurt. In België wil het ICT-bedrijfje actiefwordenalsinformaticadienst voor vzw s, organiseert het computercursussen voor kansarmen en verkoopt het oude computers voor een zacht prijsje aan werklozen. Ook Aptic-Synergy viel deze weekindeprijzen. Erisechtnood aan initiatieven zoals Microstart. Heelveelmensenhebbengeentoegang tot krediet, zegt Cissé. De drie laureaten krijgen een geldprijsvan2.000euroenkunnen rekenen op etra begeleiding bij Microstart. Onder meer chocolatier Pierre Marcolini en Nicolas Steisel, CEO van restaurantketen Eki, overwegenomhun epertise ter beschikking te stellen. Gemotiveerd Sinds Microstart vorig jaar in Brussel van start ging, kende de organisatie al 320 microkredieten toe. De leningen, die lopen via BNP ParibasFortis,gaanvanenkeleduizenden euro tot maimaal euro. Een gemiddeld krediet bedraagt euro. Belg zijn is geen voorwaarde om in aanmerking te komen, wel hebben kandidatenvriendenoffamilienodigdie borg voor hen staan. Tachtig procent van ons clientèle zijn mensen van vreemde origine, die bijna allemaal werkloos zijn en onder de armoedegrens leven. Ze hebben geen geld en hebben ook geen enkele kans om een lening te krijgen bij een bank, zegt algemeen directeur Patrick Sapy van Microstart. De kandidaten die Microstart selecteertvooreenkredietzijnzeer gemotiveerd. Mensen mogen dan geen geld hebben, ze hebben wel heelveelenergie.en95procentvan de leningen wordt probleemloos terugbetaald, aldus Sapy. Het idee van de microkredieten slecht zijn? Gekochte groei daarentegen is wel sey. En dus worden huwbare kandidaten gezocht. Dat zijn vaak concurrenten die het (te) goed doen, ofwel ondernemingen met een probleem. Voor een goede prijs is bijna alles te koop en dus wordt er volop gefuseerd en overgenomen. De historisch lage intrest helpt de fusieactiviteit, want ze zet er ondernemingen toe aan hun reserves vooral niet te lang op de rekening te laten staan. Daarvoor word je nu toch niet beloond. Een overname geeft altijd weer hetzelfde scenario. Na de aankondiging van de fusie dat klinkt veel beter dan overname wordt al snel gesneden in het personeelsbestand. Het principe van evenwaardige partners is onzin; de meeste banen verdwijnen immers bij de overgenomen partij, niet bij de overnemer. En dan zou je dus een grotere organisatie krijgen die beter zou moeten zijn, want bestand tegen alle Beschrijving foto André Panzu versnijdt vlees, dat hij verkoopt aan winkels met Afrikaanse specialiteiten. Ik ben vleesversnijder, transporteur, marketeer en boekhouder. Ik doe momenteel alles alleen. Tim Dirven isovergewaaiduitbangladesh.om de armoede in zijn land te bestrijden, richtte Mohammed Yunus in 1976 Grameen Bank op, die zich Ondernemer? specialiseerde in kleine leningen. Zijn initiatief werd een groot succes. In 2006 werden Yunus en de Grameen Bank beloond met de Nobelprijs voor de Vrede. Microstart werd opgericht met steun Argumentatie: van onder meer de Franse organisatie Association pour le Droitàl InitiativeEconomique,die Yunus aanpak in Europa propageert. grillen van de economie, efficiënter, en kapitaalkrachtiger. Maar als dat zo is, waarom is de klantenservice bij grotere ondernemingen dan vaak veel slechter dan bij kleinere firma s? Na 17 uur kun je er zelden Je kunt kleine ondernemingen zelden betrappen op ondermaatse kwaliteit. Dat komt doordat ze vaak opteren voor duurzame groei OmdatdesocialesituatieinBrussel nijpend is, opende Microstart zijn eerste twee kantoren in de hoofdstad, meer bepaald in Schaarbeek eninsint-gillis.voorheteindevan het jaar komen er ook kantoren in LuikenGent.In2014wilMicrostart ookvoetaanwalzettenincharleroi en Antwerpen. Een eigen zaak opstarten is vaak de enige uitweg om een baan tevindenenuitdearmoedetegeraken. Mensen hebben vaak geen anderekeuze,zelfsalhebbenzeeen diploma op zak. Een microkrediet terecht. En als je voor 17 uur belt, zal men je graag een kwartier aan de lijn houden, waarna een antwoord volgt maar geen oplossing. Het personeel van een mastodont lijkt zich zelden betrokken te voelen bij wat goed en fout gaat in de firma. Men heeft er toch geen vat op, het beslissingscentrum is te ver weg. De invloed op het beleid is daardoor klein of onbestaande, en dus dalen motivatie, inzet en trots. Er zullen ongetwijfeld nog wel schaalvoordelen zijn, maar daarmee zijn productiviteit, rendement en kwaliteit van een grote onderneming niet noodzakelijk beter dan die van een kleine of middelgrote onderneming. Is dat de reden waarom heel wat mensen er tegenwoordig bewust voor kiezen om bij een kleinere firma aan de slag te gaan, zelfs als het salaris wat lager is? Misschien is dat ook de reden waarom Bruno Segers, tot vorige maand CEO bij RealDolmen, zegt dat hij zeker geen multinational wil leiden, zelfs geen beursgenoteerde onderneming of een firma waar de vakbonden te sterk aanwezig zijn. Hij wil meer dan ooit ondernemer zijn. Het zoveelste plei- zwarte man werkt in een slachthuis is voor hen van wezenlijk belang, zegt Sapy. Dathetgrosvanhetclièntelevan vreemdeorigineis,wildedirecteur van Microstart niet linken aan discriminatieopdebelgischearbeidsmarkt.ookdelaureatenpratenliever over de kansen op werk die ze krijgen,danteklagenoverracisme, alwordtdaarwelindirectnaarverwezen. Ach, iedereen denkt dat mijn vleesproducten door Europeanen op de markt worden gebracht.zogoedzijnze,knipoogt Panzu. Ja/Neen dooi voor ondernemerschap! Ondernemers vind je vandaag zelden in multinationals of in grote, beursgenoteerde ondernemingen. Ze laten s avonds vaak zelf de rolluiken van hun zaak neer en zetten ook zelf de vuilnisbak buiten. Keuterboeren. Maar onderschat ze niet. Het product van hun arbeid mag meestal gezien worden. Je kunt ze zelden betrappen op ondermaatse kwaliteit. Dat komt doordat ze vaak opteren voor duurzame groei. Dan gaat het allemaal wel wat trager, maar snelheid is geen prioriteit. Zelfs de meest succesvolle zelfstandige ondernemer start klein. Maar vaak creëert de nieuwe zaak al snel werk voor heel wat anderen. Voor de economische heropleving en de werkgelegenheid zouden we ons dan ook wat meer moeten focussen op kleinere ondernemingen, in plaats van ons blind te staren op onbetrouwbare en onvoorspelbare mastodonten. (persoonlijk antwoord) Een voorbeeld: Deze man werkt als werknemer in een bedrijf, is een arbeider. Christian Rousseau: Sommige mensen verklaarden me gek. Maar nu zegt niemand nog dat ik de verkeerde richting ingeslagen ben. Tanguy Rousseau: We hebben zes, zeven jaar verlies geleden. Daarna was er een groei van 14 à 15 procent per jaar. Immoweb richtte zich volledig op het internet, terwijl dichtste concurrent Vlan (Rossel/Roularta) zijn kracht verdeelde tussen print en online. Dankzij die focus werd Immoweb de onbetwiste heerser op het internet. De overname door Ael Springer is de kroon op het werk. Het was de internetdivisie van de Duitse mediagroep die het initiatief nam voor de deal. Elk mediabedrijf zou een gat in de lucht springen als een reus als Ael Springer, de uitgever van Bild en Die Welt, met miljoenen komt zwaaien. Maar bij Immoweb zijn ze één en ander gewoon. De Rousseau weten ook al enkele jaren dat ze op een goudmijn zitten. Voor Christian Rousseau is het duidelijk waarom de Duitsers zo geïnteresseerd zijn. Omdat we de nummer één zijn in België. We zijn zo een interessante aanvulling op hun andere Europese vastgoedsites. Dat Ael Springer geen Belgische maar een Duitse groep is, heeft geen rol gespeeld. We appreciëren wel de duidelijkheid van de Duitsers, zegt Tanguy Rousseau. Het is ja of nee. In Zuid-Europa is dat wel eens anders. In de zomer van 2008 circuleerde al de prijs van 100 miljoen euro voor Immoweb. Dat was fantasie, zegt Tanguy. Wijzelf hebben nooit een bedrag genoemd. Ik weet niet hoe dat bedrag in de markt gekomen is. Maar we beslisten om niet te verkopen. Eén week later crashte Fortis en barstte de spanningen binnen zakenfamilies. vrouw in trendy Interview Gilles kantoor, Vandorpe netjes (Unizo) Crisis zet rem gekleed op startende ondernemingen Brussel - In de eerste negen maanden van dit jaar werden in ons land bedrijven opgestart. Dat zijn er 6,4 procent minder dan in dezelfde periode van 2011, zo blijkt uit gegevens van kmoorganisatie Unizo. De daling is het meest uitgesproken in Vlaanderen. Van januari tot en met september werden nieuwe bedrijven geopend, een daling met 7,7 procent. De crisis doet zich fel gevoelen bij de starters, zegt Gilles Vandorpe van de studiedienst van Unizo. In Wallonië en Brussel gingen de cijfers ook achteruit, maar was de daling minder uitgesproken. In Wallonië werden bedrijven opgestart, een achteruitgang met 4 procent. In de hoofdstad zagen bedrijven het levenslicht, een daling met 4,4 procent. hoe lang is het geleden dat we nog een daling hadden? Vandorpe: We moeten teruggaan naar 2008 en In het begin van de crisis liep het aantal starters terug met respectievelijk 3,8 en 3,4 procent. De daling die we nu zien, is dus meer uitgesproken. Dat is het effect van de crisis. Zolang de economie groeit en consumenten en ondernemers vertrouwen hebben, is er een positief klimaat voor starters. Moeten we ons zorgen maken over het verlies aan starters? In de voorbije jaren was er een forse toename van het aantal starters. In België waren er in nieuwe bedrijven. Vorig jaar liep dat op tot Als we het groeipotentieel van de economie ten volle willen benutten, kunnen we alle starters gebruiken. De Immoweb in cijfers 2,4 miljoen unieke bezoekers per dag circa zoekertjes 1,8 miljoen foto s nieuwe panden per dag 17 procent van alle verkeer via smartphone of tablet 55 personeelsleden 159 miljoen euro bedrijfswaarde financiële crisis los. Waarom toen nee en nu ja? Om twee redenen, antwoordt Christophe Rousseau. De prijs én de mogelijkheid om samen te werken met Ael Springer, de Europese nummer één in internetzoekertjes. Dat biedt kansen voor onze werknemers om bij te leren. Tanguy Rousseau: De Belgische nummer twee is vijf tot zes keer kleiner. Het is niet van die concurrentie dat we zullen leren. Maar het Franse Se Loger of het Duitse Immonet, die ook tot Ael Springer behoren, zijn veel groter dan Immoweb. De Rousseau schrokken zich wel een hoedje toen Ael Springer het overnamebedrag van 127,5 miljoen euro bekendmaakte aan pers en beleggers. Het was niet onze beslissing om de prijs te publiceren, verklapt Tanguy Rousseau. In het Frans zeggen we: Vivons cachés, vivons heureu. Personeel gezocht Het grote geld zorgt wel vaker voor overheid kan nog veel meer doen om het ondernemingsklimaat voor startende bedrijven te verbeteren. Op het vlak van financiering en vergunningen moet ze een tandje bijsteken. Ja/Neen hoe komt het dat de daling sterker is in Vlaanderen? Vlaanderen is meer gevoelig voor de crisis. Het telt meer bedrijven die eporteren en bijgevolg meer bloot staan aan internationale concurrentie. Als de conjunctuur tegenzit, dan heeft dat een grotere impact in Vlaanderen. (persoonlijk antwoord) Door de toename van het aantal starters zijn er ook meer faillissementen Een voorbeeld: Welke sectoren worden het hardst getroffen? Deze De bouwnijverheid persoon en de sector heeft van vervoer en logistiek. Zij gaan er in de eerste negen maanden respectievelijk met een 11 procent en druk- 19 blijkbaar procent op achteruit. Het zijn twee sectoren die ook in de faillissementscijfers sterk vertegenwoordigd zijn. bezet leven, wil overal en altijd bereikbaar zijn wat noodzakelijk is om te slagen als ondernemer is er een relatie tussen het aantal starters en het aantal faillissementen? Door de toename van het aantal starters de voorbije jaren zijn er ook meer faillissementen. Niet alle nieuwe ondernemingen zijn financieel gezond. Tien à 15 procent zit op het randje. Zolang de economie in goede doen is, kunnen ze mee. Maar als het maar even tegenzit, moeten ze de rol lossen. Een daling van de omzet of een hogere inflatie, die via de automatische looninde de loonkosten de hoogte in drijft, betekent vaak het einde. (JCS) Immoweb was een ongezien succesverhaal verlies geleden. Daarna was er een groei van Maar daar hebben ze bij de Rousseau geen last van. Christophe Rousseau: Mijn vader als adviseur, wat wil je nog meer? Tanguy Rousseau: We zijn complementair. Ik ben een nul op tien op het vlak van IT en informatica. Mijn broer een tien op tien. De taken zijn goed afgebakend. Christophe is de baas over Immoweb, terwijl zijn oudere broer Tanguy alle andere activiteiten leidt. Immoweb is goed voor een slordige 60 procent van de omzet, tegenover zowat 40 procent voor de magazines en aanverwante sites. Hoe zien ze bij Produpress de toekomst van de gedrukte media? Tanguy Rousseau: We zien dat onze automagazines al bij al goed standhouden. Er is een terugval met 1 procent in de verkoop. Maar daar kunnen we in deze crisistijden mee leven, te meer omdat onze autosites met 10 procent groeien qua bezoekers. Alleen de Als er pande site bl staan, de ver ontgo Als er pande boden zijn de ontevr Christophe 20 21

12 Opdracht: Wie is de ondernemer? Opdracht: iedereen ondernemer! U houdt een klassikale bespreking aan de hand van bovenstaande opdrachten. Bij deze opdracht is het heel belangrijk om stil te staan bij de vooroordelen die de leerlingen hebben omtrent ondernemers. Eventueel kan gepeild worden naar de oorsprong van deze vooroordelen. Leerlingen kunnen op zoek gaan naar voorbeelden van ondernemers, ondernemende personen uit hun eigen omgeving. U kunt bijkomende afbeeldingen, personages uit soaps, films gebruiken om deze opdrachtenreeks verder uit breiden. De tekst Autisten zijn prima werknemers is terug te vinden in de leerlingenbundel. Waarover zal de tekst Autisten zijn prima werknemers gaan? > Het artikel zal uitleg geven waarom autisten prima werknemers zijn. Wat weet je zelf al over dit onderwerp? Het verhaal van de jongen op de vuilnisbelt sluit aan bij het project Streetwize. Het gaat hier om een Belg die jaren terug het concept van een school op wieltjes heeft geïntroduceerd, Arnoud Raskin. Zijn stelling is dat ondernemers kunnen leren van straatkinderen: straatkinderen gaan uit van positiviteit en kansen, anders zouden ze niet overleven. Andere belangrijke zaken zijn proactiviteit, creativiteit, fleibiliteit en solidariteit. Je kunt leerlingen deze begrippen laten koppelen aan de situatie van straatkinderen. Bij de tweede vergelijking kan er worden stilgestaan bij het begrip microkredieten. Binnen de contet van ontwikkelingshulp kan men gemakkelijk informatie betreffende microkredieten vinden. Achtergrondinfo betreffende de derde afbeelding is terug te vinden in het artikel Microkredieten zijn vaak een duwtje in de rug. Na de klassikale bespreking beantwoorden de leerlingen individueel de vraag Welke zaken ga je onthouden?. > Don t judge the book by his cover. > Ondernemen is veel meer dan een bedrijf opstarten. > Belang van ondernemen. > Vaardigheden gelinkt aan ondernemen. > persoonlijk antwoord Bespreek de titel Autisten zijn prima werknemers op basis van de inhoud van het artikel. > Ze zijn nauwkeurig en grondig. > Geconcentreerd en met oog voor de kleinste details. > Ze slaan alles op, stoppen alles in vakjes, heel gestructureerd. > IT-werk is hen precies op het lijf geschreven, ze denken een beetje als een computer. Wat betekent ondernemend zijn binnen de contet van autisme? > Ook autisten hebben hun sterktes die kunnen worden ingezet in het bedrijfsleven. Deze sterktes kunnen een meerwaarde betekenen voor het bedrijf. > Hun doorzettingsvermogen bij repetitief werk is zeker een pluspunt voor bepaalde zaken

13 Eureka! Oefening baart Nadat alle vaardigheden van alle leerlingen aan bod zijn gekomen kan het klasgesprek verder gezet met volgende vragen: Opdracht: Eigen vaardigheden in kaart > Verschillen deze vaardigheden grondig met deze van je klasgenoten? > Welke leerlingen in je klas leunen het beste aan bij de vaardigheden die jij selecteerde? De leerlingen vullen na de klassikale bespreking vier elementen die ze hebben onthouden uit de bespreking. Het invullen van de test neemt maimum 10 minuten in beslag, de duur van de nabespreking is afhankelijk van de grootte van de groep. Opdrachten: Een videoreportage maken, tangram en ruimte-oefening Benodigdheden # Een computer met internetverbinding per leerling Instructies # Iedere leerling surft individueel naar volgende website en klikt op de link Test hier je ondernemende vaardigheden! De leerlingen noteren de vier overgebleven werkwoorden in de leerlingenbundel. Er volgt een klasgesprek waarbij alle leerlingen aan bod komen. Mogelijke vragen die kunnen gesteld worden zijn: > Komen je verwachtingen overeen met het bekomen resultaat? > Kan je jezelf terugvinden in de gekozen vaardigheden die je selecteerde? > Wat heb je precies bij jezelf ontdekt als nieuwe vaardigheden die je voordien nog niet kende? De leerlingen doorlopen drie assessmentsituaties. Het is de bedoeling dat u de drie opdrachten begeleidt en observeert. Op de volgende pagina vindt u het observatieschema, dat u zal helpen om gericht te observeren en te evalueren. U vult per leerling het observatieschema in. Niet alle competenties worden voor elk spel beoordeeld. Volg de legende bij het invullen van het schema. Bespreek het resultaat met elke leerling afzonderlijk en overhandig het observatieschema als eindrapport. U geeft toelichting bij de opdracht van de assessmentsituaties. Bij sommige assessmentsituaties is het belangrijk om ofwel de leerlingen eerst te laten verwoorden wat ze moeten doen ofwel leerlingen eerst even te laten oefenen zodat ze zeker weten dat ze de opdracht correct begrepen hebben. Vervolgens start de opdracht en uw observatie. Indien haalbaar wordt er best hulp gevraagd aan een collega voor de observatie. De observatiegegevens kunnen nadien met de leerlingen besproken worden. Dit gebeurt best individueel, wat een behoorlijke tijdsinvestering van u vraagt

14 Naam leerling: Naam observator: Een videoreportage maken Assessmentsituatie Spel 1 Spel 2 Spel 3 Gemiddelde ZELFSTURENDE COMPETENTIE Doelgerichtheid Doorzettingsvermogen Fleibiliteit Kritische zin Zelfredzaamheid Omgang met stress Zin voor orde en nauwkeurigheid Deze opdracht wordt bij voorkeur verspreid over twee keer een lesblok van twee lesuren. Instructies/aanpak, evaluatie: groepsopdracht, gevolgd door klassikale bespreking De leerlingen maken gebruik van het OVUR-schema voor de uitwerking van deze opdracht. Het stappenplan bestaat uit: Conclusie: > groepsoverleg: keuze van het thema, bepalen van de inhoud en structuur LEER- COMPETENTIE Leervermogen Creativiteit Plannen Conclusie: van de documentaire, rol- en taakverdeling > informatie zoeken en verwerken > miniscenario uitschrijven > videobeelden filmen (hier kunnen leerlingen interviews met derden opnemen). U beslist welke onderdelen de leerlingen schriftelijk moeten indienen. U maakt Communiceren dit op voorhand bekend aan de leerlingen. SOCIALE COMPETENTIE Assertiviteit Samenwerken Leiding geven U observeert het proces aan de hand van het observatieschema. Leerlingen kunnen gebruikmaken van volgende link voor verdere info: Conclusie: Er volgt nog een bespreking. Het doel is dat leerlingen trachten te omschrijven Taalkundige competentie welke ondernemerskwaliteiten belangrijk waren bij deze opdracht. Algemene conclusie: 1 : moet verbeteren er wordt meer verwacht 2 : aanvaardbaar benadert de verwachtingen 3 : goed voldoet aan de verwachtingen 26 4 : uitstekend overtreft de verwachtingen 27

15 Tangram Ruimte-oefening 20 minuten 30 minuten Benodigdheden Instructies/aanpak, evaluatie # De puzzelstukken van de tangram zijn terug te vinden in bijlage. Voorbeelden van figuren zijn terug te vinden via WWW. De puzzelstukken worden best geprint op dik papier. Instructies/aanpak, evaluatie De leerlingen krijgen individueel een envelop met zeven puzzelstukjes van een tangram en de opdracht om binnen een bepaald tijdsbestek (10 minuten) met deze puzzelstukjes een figuur te vormen, opgelegd door u. Er volgt nog een korte bespreking. Het doel is dat leerlingen trachten te omschrijven welke ondernemerskwaliteiten belangrijk waren bij deze opdracht. U observeert het proces aan de hand van het observatieschema. Indien de klas meer dan 10 leerlingen telt, is het beter om de klas op te splitsen in verschillende groepen. Het is de bedoeling om met de groep tot één lijst te komen. Dit betekent dat iedereen moet akkoord gaan met de gezamenlijke rangorde van elk voorwerp. De leerlingen krijgen 20 minuten om samen tot een volgorde te komen. De leerlingen mogen gebruik maken van het internet om informatie over het maanoppervlak op te zoeken. Enkel als de leerlingen hier epliciet naar vragen, mogen andere informatiebronnen gebruikt worden. Na het invullen van de lijst, beantwoordt elke leerling de verschillende vragen uit de leerlingebundel. U overloopt daarna met de klasgroep het resultaat aan de hand van de verbetersleutel. De score van het groepsresultaat kunt u berekenen door de absolute waarde van het verschil tussen de groepsrangordecijfer en dat van de oplossing van elk voorwerp op te tellen. Als ik rubberboot bijvoorbeeld 14 geef, maar de oplossing geeft dat een 9, scoort de groep daarop 5. Al deze verschillen opgeteld geven de eindscore. Hoe lager die score is, hoe beter. U observeert het proces aan de hand van het observatieschema

16 Oplossingen leerlingenbundel 1. zuurstoftanks: ademhalingsfunctie liter water: aanvulling op waterverlies door transpiratie 3. sterrenkaart: belangrijkste middel om de richting te vinden 4. voedselblikken: noodzakelijk dagrantsoen 5. FM-ontvanger: verbinding met het moederschip 6. nylontouw: vervoer van gewonden en bergbeklimmen 7. EHBO-koffer: waardevol 8. parachutezijde: bescherming tegen felle zonnestralen 9. rubberboot: om zichzelf voort te bewegen over kloven 10. vuurpijlen: noodsignaal binnen gezichtsafstand 11. geweren: voor het maken van een draagberrie 12. melkpoeder: voeding, gemengd met water 13. kooktoestel: enkel nuttig op de donkere zijde (130 C) 14. kompas: geen magneetpool, dus onbruikbaar 15. doosje lucifers: te weinig zuurstof SWOT-analyse 1 lesuur, zonder nabespreking Instructies/aanpak Elke leerling lost afzonderlijk de vragen uit het schema SWOT-analyse voor zichzelf op, eventueel met behulp van de besproken resultaten op de vaardighedentest en de assessmentsituaties. In bijlage kunt voorbeelden terugvinden als inspiratie voor uzelf en de leerlingen. Daarna is het de bedoeling dat u in het klaslokaal de stoelen per twee rug aan rug plaatst in een grote kring. De onderstaande vragen vragen aan een ander worden tijdens deze stoelendans aan elkaar gesteld. Bijvoorbeeld vijf leerlingen blijven op hun gekozen stoel zitten, terwijl de andere groep minimum vijf keer van stoel verschuift. Dit in de veronderstelling dat er ongeveer tien leerlingen in deze klas zitten. Deze oefening wordt dus aangepast naargelang het aantal leerlingen per klasgroep. De leerlingen noteren op hun antwoordblad (SWOT-analyse) de antwoorden van de andere leerlingen. Zij moeten elkaar dus interviewen. Het is de bedoeling dat op het einde van het spel alle leerlingen antwoord hebben gekregen van verschillende leerlingen. Beide kolommen uit het schema worden vergeleken. De informatie gebruiken de leerlingen om een analyse op te stellen. De resultaten van de persoonlijke SWOT-analyse en de bevindingen per leerling van de groep worden in een kringgesprek samen overlopen en besproken. Deze bespreking kan door u vrij ingevuld worden. Een hulpmiddel voor de leerlingen bij het invullen van het schema is in bijlage 30 terug te vinden. 31