Revalidatie CI. Informatiepakket. Werkgroep Cochleaire Implantaties Noord-Nederland. februari 2011 Rijksstraatweg 61b in Haren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Revalidatie CI. Informatiepakket. Werkgroep Cochleaire Implantaties Noord-Nederland. februari 2011 Rijksstraatweg 61b in Haren"

Transcriptie

1 Informatiepakket Revalidatie CI Werkgroep Cochleaire Implantaties Noord-Nederland februari 2011 Rijksstraatweg 61b in Haren

2 INHOUDSOPGAVE Informatiepakket revalidatie CI 1. HOOFDACTIVITEITEN 3 2. HET LOGBOEK 4 3. HOORTRAININGSOEFENINGEN 5 4. ERVARINGSVERHALEN 7 5. DAGSCHEMA AFREGELING/REVALIDATIE GELUIDSWAARNEMING HET REVALIDATIEHUIS HUISREGELS 20 BIJLAGE - PLATTEGROND CI-HUISFOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD.

3 1. HOOFDACTIVITEITEN Bij de voornaamste activiteiten van uw revalidatie zijn de audioloog, logopedist, maatschappelijk werker en orthopedagoog betrokken. Deze activiteiten bestaan uit: 1) Het optimaliseren van de spraakprocessor door de audioloog 2) Het doen van hoortrainingsoefeningen, gedeeltelijk in combinatie met spraakafzien en schriftbeeld door de logopedist 3) Instructie over het zelfstandig of met de oefenpartner uitvoeren van de oefeningen (logopedist) 4) Het opdoen en verwerken van spontane geluidservaringen tijdens activiteiten binnen en buiten het revalidatiehuis (logopedist/oefenpartner) 5) Gesprek over de emotionele verwerking van nieuwe ervaringen en het al dan niet uitkomen van de verwachtingen met betrekking tot de implantatie (maatschappelijk werker, eventueel ook orthopedagoog)

4 2. HET LOGBOEK We raden u aan gedurende het revalidatieproces een logboek bij te houden. Dit logboek omvat uw persoonlijke, soms emotionele ervaringen (zowel positief als negatief). Tijdens het rapporteren laat u de gebeurtenissen van de dag de revue passeren en dit maakt dat u deze bewust beleeft. Voor het verwerken van ervaringen is dit heel zinvol. Daarnaast kan het teruglezen van de eigen ervaringen, zowel tijdens de revalidatie als daarna, u helpen om over een dood punt heen te komen. De hoorervaringen worden vaak al snel gewoon, waardoor u vergeet hoe het geluid klonk vóór het CI, en in het allereerste begin. Het beschrijven van allerlei ervaringen rondom CI is voor veel mensen niet eenvoudig. Ter ondersteuning is een lijst met aandachtspunten opgesteld die als kapstok kan dienen. 1) Welke positieve geluidservaringen waren er vandaag? a) verrassende geluiden b) nieuwe geluiden c) prettige geluiden 2) Welke negatieve geluidservaringen waren er vandaag? a) verwarrende, chaotische geluiden b) vreemde, onbegrepen geluiden c) te druk, lastig d) storend e) pijnlijk, onaangenaam etc. 3) Waren er momenten waarop u de processor bewust hebt afgezet of uitgedaan? Andere momenten dan gebruikelijk? 4) Waren er bijzondere reacties van mensen in uw omgeving? 5) Waren er vandaag technische problemen? Zoals problemen met batterijen, snoertjes, etc. 6) Waren er vandaag medische problemen zoals: a) pijn of irritatie bij de inwendige spoel b) oorpijn c) duizeligheid d) ongecontroleerde bewegingen van gezichtsspiertjes e) vreemde smaak in de mond f) ongewone speekselproductie (te veel, te weinig) 7) Wat is de algemene indruk van de dag? Erg goed, best tevreden, zoals anders, niet zo best, baaldag etc. 8) Hebt u vandaag ook luisteroefeningen gedaan? Zo ja, welke? Beschrijf uw ervaring, moeilijk, makkelijk, vermoeiend, hoe lang geoefend, etc. 9) Hoe lang hebt u vandaag het CI gedragen? 10) Hebt u vandaag iets gewijzigd in de instelling van het apparaat? (ander programma, volume, microfoongevoeligheid)

5 3. HOORTRAININGSOEFENINGEN Deze oefeningen kunt u gedurende de dag doen, alleen of samen met uw oefenpartner. Als u naast het CI nog een hoortoestel draagt, is het aan te raden deze tijdens het oefenen uit te schakelen. Zo spreekt u alleen het geïmplanteerde oor aan, waardoor u zeker weet dat uw prestaties toe te schrijven zijn aan het CI. Het is de bedoeling dat u kiest uit de verschillende oefeningen. Probeer elke dag even te oefenen, en dan liever een paar keer kort dan één keer heel lang. Logboek Dagelijks bijhouden van uw ervaringen met het CI. Lezen Kies uit: a) voorlezen tekst volgen b) voorlezen spraakafzien en naspreken c) voorlezen meelezen en naspreken met goede intonatie en accenten Woordoefeningen Kies uit: a) herhalen van dagen, maanden, getallen, een categorie (bijv. kleuren, automerken, bloemen, kleding, namen etc.) b) twee woorden tegenover elkaar zetten: lang kort, aantal lettergrepen, rijmwoorden, hetzelfde of verschillend? Zinsoefeningen Kies uit: a) de zinnen uit een alinea van een tekst door elkaar b) dagelijkse uitingen c) vraagzinnen Geheugenoefeningen a) getallen: etc. b) data: donderdag 5 maart c) twee of drie namen Geluiden a) informeel in uw eigen omgeving b) reageren op het roepen van uw naam: - in de kamer - van benedenverdieping naar boven en omgekeerd c) vooral luisteren naar geluiden in uw omgeving en proberen te onthouden hoe ze klinken. Muziek a) oude kinderliedjes op cassette of cd b) eenvoudige muziek met weinig instrumenten (bijv. alleen vocaal of met slechts één of twee instrumenten) c) ritmische en melodische muziek d) muziek met en zonder zang

6 Televisie Selecteer een aantal programma s: bijv. een praatprogramma, muzikaal programma en een show: a) Schakel zelf van programma naar programma. Hoort u verschil tussen: - stem ander geluid? - mannenstem vrouwenstem? b) Uw oefenpartner schakelt van programma naar programma, u probeert met uw ogen dicht aan te geven of u: - een stem of een ander geluid hoort - een mannenstem of een vrouwenstem hoort c) s Ochtends wordt het journaal ieder kwartier herhaald. - Beluister het journaal een aantal maal en kijk of u merkt dat u steeds meer kunt verstaan. - Kijk een paar keer met ondertiteling (TT 888) en daarna zonder. Kunt u volgen wat er gezegd wordt? - Luister naar het journaal op de M-stand en op de T-stand. Hoort u verschil? Gesprekken Probeer samen met uw oefenpartner (en als dit goed gaat ook met andere bekenden) eenvoudige gesprekjes te voeren over van tevoren afgesproken alledaagse onderwerpen, zoals het avondeten, de boodschappen, het nieuws, het weer etc.

7 4. ERVARINGSVERHALEN Persoonlijke verhalen van volwassenen met een CI Een jaar CI en nu Het is haast niet voor te stellen hoe snel een mens gewend raakt aan een CI. De ongekende luxe van er weer bij horen en mee kunnen doen in veel gesprekken draagt enorm bij aan je geluk. Mijn zelfvertrouwen en onafhankelijkheid heb ik weer terug. Ik kan zelfs telefoneren met mijn mobiele telefoon. Toch blijft de telefoon een middel om korte gesprekken te voeren, zoals het maken van afspraken of het voeren van een relatief kort gesprek met liefst bekende mensen. Op mijn werk gebruik ik de telefoon overigens weinig. Dit omdat ik veel met onbekende klanten te maken heb die lang niet allemaal weten dat ze met een slechthorende te maken hebben. En sommigen spreken ook geen ABN. En alsmaar moeten vragen om duidelijk en langzaam te praten geeft over en weer irritatie. Thuis heb ik verder een Oticon telefoon met ringleiding en dat is echt ideaal voor de CIgebruiker. Je kan met die telefoon het volume regelen en omgevingsgeluiden uitzetten naast de mogelijkheid met het CI ook nog eens het volume te regelen. (ik zet vaak de CI op z n zachtst en met de telefoon zoek ik dan naar het juiste volume). Dus een goede geluidskwaliteit is snel gevonden. Ook de buitenwereld ziet mij opbloeien. Dachten ze aanvankelijk dat ik nooit een mening had en gezelligheid niet leuk vond, nu zien ze een totaal andere persoon die wel degelijk voor haar mening durft uit te komen en ook uit zichzelf de mensen opzoekt. Ook hoef ik nooit meer mijn man mee te vragen naar het ziekenhuis. De doktoren kan ik allemaal goed verstaan. Het is overigens wel heel opvallend dat er nog heel veel artsen en verpleegkundigen zijn die nog nooit een CI gezien hebben, en er toch wel raar tegenaan kijken. Sommigen gaan direct hard praten tegen mij en juist dan versta ik ze niet. Moet dus telkens zeggen dat ze normaal tegen mij moeten praten zodat ik ze ook kan verstaan. Ook mijn bedrijfsarts heeft nooit een patiënt met CI gehad, maar is wel erg geïnteresseerd in wat dit wonderapparaatje wel niet kan maar ook in wat het NIET kan. En juist dat laatste is bij mij nu steeds meer aan de orde. Ik ben van een gevoel van euforie langzamerhand terecht gekomen in een gevoel van aanvaarding dat ik gewoon nog steeds slechthorend ben en telkens toch mijn medemens erop moet wijzen dat ik niet hoor als een goedhorende. Want juist dat laatste begint mijn omgeving toch te denken. Ze doen minder moeite naar mij toe om voor mij het volgen van een gesprek mogelijk te maken. wat weer tot gevolg heeft dat ze geconfronteerd worden dat ik niet alles oppik, en dus denken sommigen zelfs dat ik weer terug ben bij af. Dat is dus helemaal niet zo, alleen is het voor velen gewoon niet voor te stellen dat haast alles horen niet automatisch betekent ook alles verstaan. En ook de luisterruimtes zijn lang niet altijd ideaal. Het wonderapparaatje dat CI heet kan helaas nog steeds omgevingsgeluid niet altijd wegfilteren, kan zich ook niet op verschillende geluidsniveaus aanpassen en richtinghoren wil al helemaal niet. Nu moet ik bij gesprekken of vergaderingen met meerdere mensen regelmatig kijken wie er aan het woord is en verder moet ik vaak aan mijn volumeknop draaien, omdat niet iedereen met hetzelfde volume praat. Dat kost tijd, en al gauw gaat het gesprokene aan je voorbij en raak je gefrustreerd en zoek je dit soort situaties niet meer op. Ben ik daarentegen op een bruiloft waar voortdurend veel te veel lawaai is, dan kan ik juist wel gesprekken voeren en volgen, omdat ik de volumeknop op zijn zachtst zet, waardoor ik het harde omgevingsgeluid niet meer als hinderlijk ervaar. Bij de regelmatige controles van de bijstelling is bij mij nog steeds niet de ideale instelling gevonden. Ik blijf het moeilijk vinden om precies aan te geven wat ik hinderlijk ervaar en wat niet. Je moet bij harde geluiden aangeven of het irritant is of niet. Nou, ik hoor heus dat het erg hard is, maar geen enkel hard geluid heb ik als onaangenaam ervaren. En hele zachte geluiden hoor ik soms net, of denk ik te horen. Wat voor de audioloog vast en zeker heel moeilijk moet zijn om dan iets voor mij goed af te stellen. Maar wat een geweldig geduld brengen de audiologen toch op. Dat is echt heel fijn om te ervaren.

8 Ik ben deze mensen tot nu toe al heel veel dank verschuldigd, naast natuurlijk al die anderen die mij geholpen hebben in de revalidatie en last but not least de KNO-arts die de operatie zo goed heeft verricht. Al deze mensen hebben de kwaliteit van mijn leven aanzienlijk verbeterd en omdat ik echt lekker in mijn vel zit, is mijn weerstand tegen allerlei ziektes ook toegenomen. Volgens mij weet ik mede door mijn CI de terugkeer van mijn kanker nog steeds tegen te houden. Kort samengevat kan ik concluderen dat de CI voor mij het volgende heeft bewerkstelligd: - ik ben een supergelukkig mens geworden - ik ben onafhankelijker - ik heb mijn zelfvertrouwen terug - de 1 op 1 gesprekken gaan feilloos - ik neem weer deel aan het leven - ik word weer op juiste waarde geschat (doof was vaak dom volgens velen) - ik kan beperkt telefoneren, zelfs met mobiele telefoon Maar ook: - ik blijf helaas slechthorend - heb van tijd tot tijd frustraties omdat ik tegen de beperkingen van een CI aanloop - het onbegrip van mijn omgeving dat een CI niet het teruggeven van een normaal gehoor betekent - de assertiviteit die je MOET blijven opbrengen - dat het meekijken met luisteren nog steeds belangrijk voor mij is - de vermoeidheid die het niet horen je toch van tijd tot tijd geeft - de kwaliteit van muziek blijft matig - het door vele CI-gebruikers gestelde dat het alsmaar beter gaat met horen vind ik niet meer opgaan op dit moment - conflictsituaties zijn een ramp voor een CI-gebruiker Hieronder laat ik met een paar voorvallen uit het dagelijks leven zien hoe mijn omgeving maar ook ikzelf met de CI omga. Een voorbeeld van de vermoeidheid en het onbegrip en daarbij sluipende gevaar van het vermijden van situaties: Een goede vriendin leek het leuk met mij eens een lange wandeling te maken met aansluitend het nuttigen van een lunch. Doordat je aan het lopen bent, kun je niet voortdurend meekijken wat er gezegd wordt. Ik moest mij vreselijk inspannen om het gesprek te kunnen volgen. Het ging wonderwel het eerste uur vrij redelijk, maar daarna ging het helemaal niet meer. Mijn vriendin begreep er niets van en dacht dat de batterij leeg was of zo. Toen we gingen lunchen, kon ik alles weer volgen (ja, maar ik kon dus ook kijken, hè!). s Middags toen ik thuis was, kreeg ik hevige koppijn en was erg moe, en niet moe van het wandelen dus. Ik heb haar proberen uit te leggen waar ik tegenaan loop, en zij dacht dat het mij niet interesseerde waar zij over aan het praten was. Misverstanden dus. Een voorbeeld van onbegrip en frustratie: Op mijn werk moet er per toerbeurt genotuleerd worden. Ja, dacht mijn baas, nu kan zij dat ook weer doen. Ik weer uitleggen dat notuleren voor mij geen optie is. Proberen, zei hij, iedereen heeft wel een reden om zich eraan te onttrekken. Hij ziet dat als gebrek aan inzet, omdat ik het niet heb geprobeerd. Willen en kunnen zijn toch verschillende dingen! Een voorbeeld van conflictsituaties: Er ontstaat een meningsverschil. Over en weer wordt hevig gediscussieerd. Dan volgt er een opmerking van jij luistert niet naar wat ik zeg, maar dan moet ik vaak zeggen dat ik door de stemverheffing en het door elkaar heen praten de context kwijt ben.

9 Na allerlei gesprekken en onderzoeken werd ik na een korte wachttijd op 5 juli 2005 door dokter W. geopereerd, die mij de volgende dag meedeelde dat de operatie goed geslaagd was. Op 26 augustus s morgens om 8.30 uur werd het uitwendige gedeelte (spraakprocessor met bij behoren) aangebracht door audioloog Tinbergen, waarbij de eerste afregeling plaatsvond. Mijn vrouw en jongste zoon waren hierbij aanwezig. De programmering van de spraakprocessor ging erg moeizaam. De computer functioneerde blijkbaar niet goed. Het lukte me niet om aan te geven of het geluid zacht, erg zacht, prettig, hard of te hard bij mij overkwam. De eerste geluidswaarnemingen Opeens hoorde ik een stem. Het bleek die van mijn vrouw te zijn. Dat had ik helemaal niet door. Toen ik zelf iets zei, had ik als het ware niet in de gaten dat ik zelf dat geluid uitbracht. Het klonk als een kinderstem, een rare gewaarwording. Ik was ook opgelucht, dat de overbrenging van het geluid van de spraakprocessor naar de gehoorzenuw functioneerde. Door de audioloog werd de processor geprogrammeerd op stand, volume 3 á 4 met het advies: thuis uitproberen. De eerste bevindingen thuis Het stemgeluid of klank is monotoon. Een hoge toon, klinkt als een kinderstem, mijn eigen stem ook. Een mannenstem is haast niet te onderscheiden van een vrouwenstem. Mijn vrouw kan ik redelijk goed verstaan. In combinatie met het hoorapparaat in het linkeroor gaat het iets beter. De stemklank is dan ook natuurlijker. Radio-uitzendingen kan ik niet volgen. Televisie (met ringleiding) zeer matig te verstaan. In combinatie met het hoortoestel in het linkeroor in de T-stand, matig tot redelijk. Het maakt uiteraard ook verschil wat voor soort uitzending het is. Melodieën kan ik niet herkennen. Vreemde geluiden. Ik hoor wat, doch ik weet niet waar het wegkomt. Papiergeritsel, stromend water uit een kraan, plassen en doorspoelen van de wc (een gierend geluid). s Avonds op de 26 e augustus op visite bij mijn jarige zoon. Er waren 10 personen in de kamer. De eerste test in zo n gezelschap. Alleen de links en rechts van mij zittende personen kon ik redelijk verstaan. Van de overige gesprekken heb ik nagenoeg niets meegekregen, hetgeen ik eigenlijk ook wel had verwacht. Maandag 29 augustus Eerst naar het AZG, voor de 2 e afregeling bij de audioloog. Het toestel werd ingesteld op programma 2, volume 3 á 4. Deze stand kwam bij mij over dat de verstaanbaarheid beter was. De stemklank was echter niet als bij de 1 e afregeling. Vervolgens om uur voor het eerst naar het revalidatiehuis Guyot te Haren, waar mijn vrouw en ik kennismaakten met Aline Stolp, logopediste van de werkgroep CINN. Even later arriveerde ook het echtpaar Winia uit Tjerkgaast (Fr.). Na de koffie werd een begin gemaakt met de oefeningen. De zins- en woordoefeningen verliepen zeer goed, zowel alleen met de spraakprocessor als met steun van het hoortoestel. ook een oefening via de computer ging goed. Dinsdag 30 augustus De 2 e dag in het revalidatiehuis. Om 9.45 uur begonnen. Diverse oefeningen gedaan met een andere logopediste, Tineke Blokzijl. Diverse oefeningen gingen goed, ook een oefening met de telefoon.

10 Woensdag 31 augustus Ik was s morgens even alleen thuis. De telefoon (flitslamp) ging. Ik nam de hoorn op en zette de spraakprocessor in de T-stand. Ik begreep eerst niet wie ik aan de lijn had, totdat ik erachter kwam dat het mijn schoonzus was. Het gesprek met haar ging overigens redelijk goed. s Middags woord- en zinsoefeningen gedaan met mijn vrouw. Dat ging goed. De batterijtjes voor het eerst gewisseld. Donderdag 1 september Voor mijn vrouw en mij een bijzondere dag. Precies 50 jaar geleden getrouwd. s Morgens de kinderen en kleinkinderen op bezoek gehad, en s middags nog enkele vrienden. Een mooie gelegenheid om de CI te testen. Het ging redelijk goed. Vrijdag 2 september Met echtgenote enkele woord- en zinsoefeningen doorgenomen. Zaterdag 3 september s Middags het 50-jarig huwelijksjubileum gevierd in de zaal van het plaatselijke horecabedrijf. Er waren 95 genodigden en er was muziek aanwezig. Ik was benieuwd hoe het mij zou vergaan met het CI in een rumoerige zaal. In de regel blijf ik in zulke situaties op mijn plaats zitten, want contacten opnemen met anderen in de zaal heeft geen zin. Met het microfoontje ging dat ook moeilijk. Ik was als het ware blij verrast dat ik mijn vrouw en kinderen, die dicht bij mij zaten, ondanks het rumoer kon verstaan. Ik dacht toen, laat ik eens aanschuiven aan een andere tafel met genodigden. En warempel, ik kon een redelijk goed gesprek met hen hebben. Een prettige ervaring. En zo kon ik in de zaal diverse personen aanspreken, hetgeen ik voorheen niet deed. Ook de mensen die ik aansprak, waren verbaasd dat ik hen kon verstaan. Zondag 4 september Na de feestdag van zaterdag een rustige dag gehad. s Middags wat geëxperimenteerd met de tv in allerlei situaties, d.w.z. op de M- en de T-stand, zowel alleen met de spraakprocessor als in combinatie met het hoorapparaat. Met de spraakprocessor alleen gaat het steeds beter. Spraak op de radio is niet te verstaan. Maandag 5 september Om half negen in het AZG voor de 3 e afregeling van de spraakprocessor. De geluidswaarnemingen gingen moeizaam. Ingesteld op programma 1 in de M-stand. Volgens audioloog Tinbergen uitproberen. Hierbij zat niet veel verschil tussen programma 1 en programma 2. in het revalidatiehuis gingen de oefeningen goed, hoewel ik zelf de computeroefeningen niet zo goed vond. De logopediste was met de resultaten wel tevreden. Het telefoneren met de spraakprocessor in de T-stand met mijn vrouw ging goed. Dinsdag 6 september De gehele dag in het revalidatiehuis. De woord-, zins- en klankoefeningen verliepen goed. Ook de telefoonoefeningen. Ook met de spraakprocessor in de M-stand ging het redelijk goed. s Avonds naar een verjaardagsvisite bij mijn schoondochter. Een gezelschap van 13 personen. De gesprekken waren moeilijk te volgen en ik vroeg mijn zoon die naast me zat regelmatig waar ze het over hadden. De helft van de familie, die van ver kwam, vertrok en de anderen bleven nog even napraten en in het bijzonder over het CI. Dit ging redelijk goed. Je wordt ook meer bij het gesprek betrokken.

11 Woensdag 7 september s Middags bezoek gehad van mijn schoonzuster. Een zeer drukke praatster. Wel goed verstaanbaar, doch moe van het luisteren en na haar vertrek de spraakprocessor afgedaan. Donderdag 8 september Mijn vrouw en ik zijn lid van de koersbalvereniging en gingen s middags koersballen in het verenigingsgebouw in een zaal met een slechte akoestiek. En dus slecht te verstaan wat er gezegd werd. Een pluspunt voor mij was wel, dat ik het noemen van de namen van de deelnemers die aan de beurt waren, alsmede het aantal punten dat zij scoorden, goed kon verstaan. Dat kon ik eerder niet. Vrijdag 9 en zaterdag 10 september Zo nu en dan enkele woord- en zinsoefeningen gedaan. s Zaterdags een telefoonoefening gedaan. Mijn vrouw belde mij vanuit de woning van mijn zoon op en las mij woorden en zinnen (de oefeningen van het revalidatiehuis) voor en ik moest ze dan nazeggen. Dat ging redelijk goed. Een score van ongeveer 70%. Zondag 11 september s Middags aanwezig bij een grote verjaardagsvisite ter gelegenheid van de 80 e verjaardag van mijn schoonzuster. Er waren in de zaal zo n 40 gasten, dus druk en veel gepraat. Dezelfde ervaringen als bij de andere bijeenkomsten. Het verhaal van haar dochter over de levensloop van haar moeder kon ik op een afstand van plm. 5 meter van haar zonder geluidsinstallatie goed verstaan. Maandag 12 september Voor de 4 e afregeling van de spraakprocessor (en voorlopig de laatste) om half negen aanwezig in het AZG. Door dr. Tinbergen de processor in gesteld op programma 2, volume 3 4. Voor de volgende afregeling een afspraak gemaakt op 26 oktober. Om half 10 in het revalidatiehuis. Diverse zwaardere oefeningen gedaan. Volgens de logopedisten Aline Stolp en Tineke Blokzijl verliepen de oefeningen goed, hoewel ik soms zelf hieraan wel eens twijfelde. s Avonds wederom een verjaardagsfeestje van mijn jarige zuster. Een gezelschap van plm. 20 personen. Ik kon wel merken dat het communiceren met anderen steeds beter gaat. Dinsdag 13 september De laatste dag in het revalidatiehuis. Nog diverse oefeningen gedaan, waarmede s middags op tijd werd gestopt. Met de medewerksters van het CINN-team werd de dag afgesloten door het nuttigen van koffie/thee met gebak (traktatie van de echtparen Okken en Winia), waarbij nog even gezellig werd nagepraat. Na van elkaar afscheid te hebben genomen, gingen we huiswaarts.

12 Samenvatting van de resultaten sedert de aanpassing (eerste afregeling) van de spraakprocessor op 26 augustus De verstaanbaarheid in een één-op-één gesprekssituatie is redelijk goed. - De reacties van dorpsbewoners die mij benaderen omtrent mijn CI-operatie zijn zeer positief. Eerder liepen ze als het ware met een boogje om mij heen. Ook ik zelf benader mensen nu om een praatje te maken. - Het volgen van gesprekken in een klein gezelschap wisselt van slecht tot goed. - Meer en meer kan ik de gesprekken goed volgen en meepraten. Mits er met zijn allen over hetzelfde onderwerp wordt gesproken en niet door elkaar wordt gepraat. - In rumoerige/lawaaierige ruimten (feestzalen, werkplaatsen) ben ik nu in staat met iemand te communiceren. - Steeds meer probeer ik alleen via de spraakprocessor te luisteren. Dus zonder inschakeling van het hoorapparaat. De verstaanbaarheid is meestal beter dan in combinatie met het hoorapparaat. (Het microfoontje gebruik ik niet meer en ligt in de kast, en ik hoop dat het op den duur gezelschap krijgt van het hoorapparaat.) Vanaf de eerste aanpassing van de spraakprocessor heb ik ervaren dat de spraakverstaanbaarheid steeds beter is geworden, en ik hoop dat dit nog zo door mag gaan. Er vindt nog een aantal keer een bijstelling door de audioloog plaats. Televisie De tv (met ringleiding) in diverse situaties uitgeprobeerd. Met de processor in de M-stand (dus zonder ringleiding) is de spraakverstaanbaarheid matig. Met de processor in de T-stand, redelijk goed. Met de processor in de T-stand in combinatie met het hoorapparaat in de T-stand is de verstaanbaarheid minder goed. Praatprogramma s kan ik moeilijk volgen en dan ga ik veel gebruik maken van de ondertiteling (hoewel de ondertiteling vaak ontbreekt of slecht is). Muziek- en zangprogramma s komen bij mij zeer slecht over, aangezien ik geen melodieën kan herkennen. Radio De spraak op de radio (is niet aangesloten op de ringleiding) is slecht te verstaan. Alleen als ik de spraakprocessor vlakbij de luidspreker houd, vang ik iets op, m.a.w. ik hoor dan waar het over gaat. Bij de radio heb ik wat muziek en zang betreft hetzelfde probleem als bij de tv. Het luisteren naar onvergetelijke melodieën is er helaas voor mij niet meer bij. Telefoon Omtrent de verstaanbaarheid bij het telefoneren spelen allerlei factoren een rol, zoals: - de uitspraak en de stemklank van de beller - de volumestand van de telefoon (kan te zacht of te hard zijn) - de volumestand van de spraakprocessor zowel in de M-stand als in de T-stand. Ik ben als het ware nog steeds zoekende naar de voor mij meest ideale stand. In de loop van de laatste maanden heb ik ondervonden dat de verstaanbaarheid dankzij het CI in belangrijke situaties veel beter is geworden, en ik geloof zeker dat dit in de komende maanden nog door zal gaan. Je went steeds meer aan de spraakprocessor. Al met al ben ik vol lof over de wijze van behandeling (voorzorg, revalidatie, nazorg) die je ondergaat bij het CI.

13 5. DAGSCHEMA AFREGELING/REVALIDATIE Dit schema geeft u een indruk van hoe de revalidatiedagen in het CI-revalidatiehuis ingedeeld zijn. Van dit schema kan afgeweken worden! Week 1 Maandagochtend (of woensdagochtend) uur Afregeling in het UMCG paar uur Afregeling in het UMCG paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2 Dinsdag (of donderdag) uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2 Week 2 Maandag (of woensdag) uur Afregeling in het UMCG paar uur Afregeling in het UMCG paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2 Dinsdag (of donderdag) uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2 Week 3 Maandag (of woensdag) uur Afregeling in het UMCG paar uur Afregeling in het UMCG paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2

14 Dinsdagochtend (of donderdagochtend) uur Gesprek maatschappelijk werker* uur Gesprek maatschappelijk werker* uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar uur Lunch uur Individuele hoortraining paar uur Individuele hoortraining paar 2 * Voor revalidanten die op woensdag en donderdag revalideren is het gesprek met de maatschappelijk werker op de woensdagochtend en wordt er op de donderdagochtend nog 2 keer individuele hoortraining gegeven. Tijdens de eerste dag wordt onderling overlegd welk paar op de dinsdagochtend zal beginnen. Dit hangt veelal samen met reisafstand. Tussen de oefensessies door heeft u steeds pauze. U kunt deze tijd naar eigen wens invullen door bijvoorbeeld wat te lezen, televisie te kijken, te gaan wandelen etc. Er zijn tijdschriften aanwezig. Natuurlijk kunt u zelf ook het een en ander meenemen. Week 7 (1 maand na de revalidatie) Afregeling van het CI in het UMCG Evaluatiegesprek + hoortraining Week 19 (3 maanden na de revalidatie) Afregeling van het CI in het UMCG Evaluatiegesprek + hoortraining

15 6. GELUIDSWAARNEMING A. BETEKENIS GEVEN AAN EN BENOEMEN VAN GELUIDEN De wereld om ons heen is vol geluiden. Horende mensen hebben van jongs af aan geleerd deze geluiden op te merken en er betekenis aan te geven. Na verloop van tijd dringen bepaalde geluiden niet meer door tot het bewustzijn, omdat ze op dat moment niet relevant zijn. Denk bijvoorbeeld aan het tikken van de klok tijdens een gesprek. Wil je echter weten hoe laat het is, dan ga je bewust luisteren hoeveel keer de klok slaat. De revalidant zal verschillende stadia van hoorontwikkeling doorlopen om uiteindelijk betekenis aan geluiden te kunnen toekennen. We onderscheiden: 1. DETECTIE Het waarnemen van de aanwezigheid van geluid (geluid is kortom wel of niet aanwezig). 2. DISCRIMINATIE Het kunnen onderscheiden van twee geluiden. Met andere woorden zijn deze geluiden (of woorden) hetzelfde of verschillend. 3. IDENTIFICATIE/HERKENNING Het kunnen koppelen van een specifiek geluid (woord) aan een specifieke bron (begrip). 4. VERSTAAN/BEGRIJPEN De betekenis van het gehoorde geluid (woord) wordt herkend. Geluiden worden voortgebracht door een geluidsbron die lucht in trilling brengt. Geluiden kunnen heel verschillend van karakter zijn. We onderscheiden diverse kenmerken: hard-zacht (volume) hoog-laag (toonhoogte) lang-kort (duur) geluiden met een impulskarakter (bijv. handgeklap) geluiden met een duurkarakter (bijv. een draaiende motor) geluiden met een ruiskarakter (bijv. bladgeritsel, de klanken f-s-g) geluiden met een afwisseling tussen lang en kort waardoor een bepaald ritmepatroon ontstaat. zuivere geluiden (bijv. van een fluit) complexe geluiden (bijv. spraakklanken) eentonige geluiden De beleving van geluid is subjectief. Zie omschrijvingen als: zacht te zacht hard te hard aangenaam onaangenaam pijnlijk prettig vervelend irritant mooi lelijk afschuwelijk De typering van geluid zal vaak worden gedaan door te vergelijken met eerder waargenomen geluid; vanuit contrastervaringen. Het kunnen benoemen of beschrijven van geluidswaarnemingen is een ondersteuning bij het herkennen en onthouden van geluid. Revalidanten met een CI zullen meestal kunnen herkennen vanuit hun herinneringen aan geluid, hoewel sommige sensaties niet overeenkomen met eerder opgedane ervaringen.

16 B. BEWUSTWORDING VAN OMGEVINGSGELUIDEN Het spontaan reageren op geluid is een vaardigheid die, bij mensen die al langere tijd doof zijn, verloren kan zijn gegaan. Men is eraan gewend geraakt dat de ander het gesprek begint met een visueel (wapperen met je hand) of voelbaar (aantikken) signaal. Als van tevoren gevraagd wordt een reactie te geven op een geluid (hand opsteken, ja zeggen), zoals bij het maken van een audiogram, kan men zich richten op het geluid. Omdat men voorbereid is, is de aandacht is gericht op het horen van een stimulus. Als men hier echter niet op voorbereid is en de aandacht dus niet specifiek op een luistertaak gericht is, kan het moeilijk zijn geluid spontaan waar te nemen. Voorbeelden zijn: een onverwachte klop op de deur, een telefoon die rinkelt, of hoesten. Om weer te leren spontaan te reageren op geluiden kan de logopedist of oefenpartner het volgende doen: 1. U bent met een willekeurige activiteit bezig: lezen, schrijven, iets invullen, puzzelen o.i.d. Terwijl u hiermee bezig bent, maakt de oefenpartner zonder te waarschuwen een geluid. Dit kan bijvoorbeeld zijn: het noemen van uw naam, een kuch, geklop op de tafel, zomaar iets hardop zeggen. U hoeft het geluid niet te herkennen of te benoemen. U hoeft alleen maar aan te geven of te bevestigen dat u een geluid hebt gehoord. (Doe dit op gezette tijden; niet continu!) 2. Ook kan de oefenpartner of iemand anders u in de thuissituatie wijzen op geluiden. Als de telefoon gaat, tikt men u op de schouder en zegt: de telefoon gaat. Dat is alles. U hoeft niets te bevestigen. U wordt alleen op de hoogte gebracht (informele training). Andere voorbeelden zijn: Ik deed het autoportier dicht, dat maakt geluid. Er werd op de deur geklopt. Het geluid van de tv staat aan. De wasmachine maakt geluid. Ik kan mijn voetstappen horen. Er praat iemand. Ik hoor geluid van het verkeer. Soms is het moeilijk voor de partner om niet óók nog om een bevestiging te vragen: Hoorde je dat niet?. Maar in dit vroege stadium is dat niet nodig. Het belangrijkste is dat u, de revalidant, bewust wordt gemaakt van de aanwezigheid van geluid. Hieronder en op de volgende bladzijden worden een aantal voorbeelden genoemd van omgevingsgeluiden.

17 C. GELUIDEN VAN INSTRUMENTEN/APPARATEN/TOESTELLEN/VOORWERPEN kraan aan/uit stromend water in bad/emmer/gootsteen sleutelbos telefoon deurbel toilet druppende kraan wekker toetsenbord/computer boor speelgoed met geluid tikken van de klok voorwerpen die vallen op verschillende ondergronden deur open/dicht la open/dicht kast open/dicht ramen open/dicht gordijnen open/dicht iets neerzetten op verschillende ondergronden zagen timmeren geluiden van bestek/servies televisie radio stofzuiger mixer wasmachine koelkast afzuigkap verwarmingsketel verwarming koffiezetapparaat D. GELUIDEN IN HET VERKEER vliegtuig straaljager helikopter brommer tractor auto vrachtwagen fiets fietsbel sirene van brandweerauto, ambulance, politieauto stoplicht voor voetganger met bel

18 E. GELUIDEN IN DE NATUUR regen onweer wind hagel bladeren op de grond takken tegen een raam F. DIERENGELUIDEN koe varken paard vogels dierentuindieren poes hond G. GELUIDEN DIE MEN MAAKT MET HET LICHAAM lachen huilen hoesten niezen zuchten fluisteren roepen smakken tanden poetsen stemgeluid: boos, vriendelijk, hard, zacht, hoog, laag enz. schreeuwen zingen slikken slurpen in de handen klappen trommelen op de tafel ritselen van papier tikken op verschillende voorwerpen afwassen muziekinstrument bespelen (bijv. piano, orgel, gitaar, dwarsfluit, enz.) lopen, stampen, sloffen op klompen/hoge hakken lopen op verschillende ondergronden lopen

19 7. HET REVALIDATIEHUIS Tijdens de revalidatiedagen verblijft u in het CI-huis. Bezoekadres: Rijksstraatweg 61B, 9752 AC HAREN Telefoonnummer: adres: a.stolp@kentalis.nl, saar.terbeek@kentalis.nl VERBLIJF De logopedist is tijdens uw revalidatiedagen aanwezig van uur. Andere leden van de werkgroep CINN (de maatschappelijk werker, gedragskundige en de coördinator) zijn tijdens de revalidatie indien nodig op afroep beschikbaar. In principe zijn er tijdens de revalidatieperiode altijd twee revalidanten tegelijk aanwezig met hun oefenpartner(s). Op de eerste dag van de revalidatie ontmoet u elkaar in het CI-huis. De volwassen revalidanten worden normaliter op maandag en dinsdag gepland, en de kinderen (met ouders/verzorgers) op woensdag en donderdag. Het kan ook echter voorkomen dat de revalidatie van de volwassenen op woensdag en donderdag plaatsvindt.

20 8. HUISREGELS a. Het huis netjes en schoon houden Het huis wordt s avonds schoongemaakt door een medewerker van Koninklijke Kentalis. Daarnaast wordt úw medewerking verwacht bij: - het opruimen van uw eigen spullen (borden/bestek/kopjes in de vaatwasser, lege verpakkingen weggooien e.d.) - het schoonmaken als u (of uw kind) geknoeid heeft. Een kruimeldief en schoonmaakmiddelen zijn aanwezig. In uw vrije tijd kunt u eventueel buiten zitten. Er staat een bankje aan de voorzijde van het huis en eventueel kunt u stoelen van binnen meenemen naar buiten. Wilt u na afloop stoelen, serviesgoed en andere spullen wel weer mee naar binnen nemen? b. Eten en drinken Brood, beleg, fruit en drinken voor de lunch, koffie- en theepauzes is aanwezig. Als u wat mist aan beleg, lekkers, drank, e.d. mag u dit zelf extra meenemen van huis. Wilt u tussendoor zelf de vaatwasser inruimen en de keuken schoonhouden? c. Overige regels Voor het CI-huis geldt dat er binnen niet gerookt mag worden. Buiten mag u wel roken. Wilt u zo vriendelijk zijn om de peuken in de daarvoor bestemde asbakken te doven? Het is niet toegestaan om huisdieren mee te brengen. Mede omdat Koninklijke Kentalis geen aansprakelijkheid kan en wil dragen voor ongelukken op haar terreinen. Een uitzondering wordt gemaakt als het om blinden- en dovengeleidehonden gaat.

21 Adres: Rijksstraatweg 61b in Haren BIJLAGE - PLATTEGROND CI-HUIS

informatiepakket Revalidatie CI CI NN Cochleair Implantatie team Noord- Nederland

informatiepakket Revalidatie CI CI NN Cochleair Implantatie team Noord- Nederland informatiepakket Revalidatie CI CI NN Cochleair Implantatie team Noord- Nederland Universitair Medisch Centrum Groningen 1/1/2014 Informatiepakket revalidatie CI INHOUDSOPGAVE 1. HOOFDACTIVITEITEN 2 2.

Nadere informatie

Cochleaire implantatie bij volwassenen informatie voor werkgevers

Cochleaire implantatie bij volwassenen informatie voor werkgevers Cochleaire implantatie bij volwassenen informatie voor werkgevers Eén van uw werknemers/collega s is ernstig slechthorend. Op dit moment wordt door het CI-team VUmc beoordeeld of hij/zij baat zou kunnen

Nadere informatie

Revalidatie CI kinderen

Revalidatie CI kinderen informatiepakket Revalidatie CI kinderen CI NN Cochleair Implantatie team Noord- Nederland Universitair Medisch Centrum Groningen 1/1/2014 Inhoudsopgave 1. HOOFDACTIVITEITEN 3 2. PROGRAMMA REVALIDATIE

Nadere informatie

Gespreksrichtlijnen tussen goeden slechthorenden

Gespreksrichtlijnen tussen goeden slechthorenden Gespreksrichtlijnen tussen goeden slechthorenden Communiceren doe je met zijn tweeën Deze folder is bedoeld voor de goedhorenden die in hun omgeving iemand kennen die slechthorend is, en voor slechthorenden

Nadere informatie

Tips bij slechthorendheid

Tips bij slechthorendheid Libra R&A Audiologie Tips bij slechthorendheid Deze folder is bedoeld voor mensen die met elkaar in gesprek willen gaan en waarbij een van de gesprekspartners slechthorend is. Technische hulpmiddelen,

Nadere informatie

Cochleaire implantatie bij volwassenen

Cochleaire implantatie bij volwassenen Cochleaire implantatie bij volwassenen Sommige zeer ernstig slechthorende of dove mensen kunnen zelfs met krachtige hoortoestellen niet of nauwelijks spraakverstaan. Een cochleair implantaat (CI) kan ervoor

Nadere informatie

Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs.

Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs. R.K. Basisschool Anselderlaan 10 6471 GL Eygelshoven Tel: 045-5351434 De fijne kneepjes van het voorlezen Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de

Nadere informatie

Stemwerkschrift. Inhoud

Stemwerkschrift. Inhoud Stemwerkschrift Inhoud Allerlei dingen, die slecht zijn voor je stem Schreeuwen Voor je ouders Schreeuwen Schrapen en kuchen Voor je ouders Schrapen en kuchen Gekke stemmetjes nadoen Voor je ouders Gekke

Nadere informatie

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen. Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven

Nadere informatie

Terwijl uw kind niet kijkt, pakt u één van deze dingen op en maakt u er geluid mee. Uw kind zegt wat het hoort.

Terwijl uw kind niet kijkt, pakt u één van deze dingen op en maakt u er geluid mee. Uw kind zegt wat het hoort. Luisterspelletjes Welk geluid hoor je? Uw kind doet de ogen dicht of krijgt een blinddoek voor. U laat allerlei geluiden horen die het moet raden. Bijvoorbeeld: in de handen klappen, op de deur kloppen,

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51 Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar

Nadere informatie

Nieuwsflits juli 2014

Nieuwsflits juli 2014 Nieuwsflits juli 2014 Samen bouwen in Vertrouwen Nog maar een kleine 2 weken en dan is het vakantie wat is het weer enorm snel gegaan. En wat hebben we allemaal weer ontzettend veel geleerd! Vanaf deze

Nadere informatie

Libra R&A locatie AC Tilburg/Breda. Slechthorend en in gesprek? Tips voor alle betrokkenen

Libra R&A locatie AC Tilburg/Breda. Slechthorend en in gesprek? Tips voor alle betrokkenen Libra R&A locatie AC Tilburg/Breda Slechthorend en in gesprek? Tips voor alle betrokkenen Deze folder is bedoeld voor mensen die met elkaar in gesprek willen gaan en waarbij één van de gesprekspartners

Nadere informatie

Ria Massy. De taart van Tamid

Ria Massy. De taart van Tamid DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? Linda van de Weerd

Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? Linda van de Weerd Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? 1 Linda van de Weerd Inhoud Moet je horen! 3 Trillingen 4 Luister! 5 Hard en zacht 6 Dichtbij en ver weg 7 Hoog en laag 8 Doof zijn 9 Moeilijke

Nadere informatie

Logopedie Sophie Gortzak maart 2010

Logopedie Sophie Gortzak maart 2010 Logopedie Sophie Gortzak maart 2010 Inleiding Ik doe mijn werkstuk over logopedie omdat ik het een interessant onderwerp vond en mijn moeder is logopedist. Mijn hoofdstukken zijn: 1Wat is logopedie? 2Wie

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher)

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin

Nadere informatie

lichaam is gestopt met groeien? De groei zou gemiddeld 0,2 millimeter per jaar bedragen. Dit komt neer

lichaam is gestopt met groeien? De groei zou gemiddeld 0,2 millimeter per jaar bedragen. Dit komt neer Wist je dat... onze oren blijven groeien, ook nadat de rest van ons lichaam is gestopt met groeien? De groei zou gemiddeld 0,2 millimeter per jaar bedragen. Dit komt neer op een centimeter in vijftig jaar.

Nadere informatie

Waar kunt u nu aan merken dat uw kind niet goed hoort of moeite heeft met luisteren?

Waar kunt u nu aan merken dat uw kind niet goed hoort of moeite heeft met luisteren? Horen en Luisteren Horen en luisteren Horen en luisteren zijn niet hetzelfde. Horen heeft te maken met de geluiden die het oor binnenkomen; luisteren heeft te maken met wat je met die geluiden doet. Om

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Meneer Bashir gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen. Ze praten.

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

HEB JE HUISWERK VANDAAG?

HEB JE HUISWERK VANDAAG? BLAD 1 HEB JE HUISWERK VANDAAG? Je kind moet thuis werken voor school. In de agenda kan je kijken wat je kind moet doen. Wat moet je doen? 1 Maak oefening 1 op blad 2: Wat doet je kind na de school? 2

Nadere informatie

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL CHATTEN verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL Stotteren Kom op, Roy. Het is allang tijd. De leraar informatica legt een hand op Roys schouder. Maar Roy kijkt niet op of om. Hij zit achter de fijnste computer

Nadere informatie

WIJNBERG& WIJNBERG voorbeeld REflEctIEvERslaG

WIJNBERG& WIJNBERG voorbeeld REflEctIEvERslaG & voorbeeld reflectieverslag Naam: - Betreft: Intake gesprek Datum: 2010 Inleiding: Op vrijdag vond mijn intake gesprek plaats bij dhr Wijnberg. De aanleiding tot dit bezoek komt voort uit dat op zeventien

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Het thema van deze les is Op zoek naar werk. Dit is les 7 Beginners. Werk vragen in een winkel.

Het thema van deze les is Op zoek naar werk. Dit is les 7 Beginners. Werk vragen in een winkel. Tekst Audio Les 7 /m 11 Radio Amsterdam Les 7 Beginners. Werk vragen in een winkel. Track 1 Jingle Track 2 Het thema van deze les is Op zoek naar werk. Dit is les 7 Beginners. Werk vragen in een winkel.

Nadere informatie

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2 Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit

Nadere informatie

Kids. &Go. Informatieblad speciaal voor kinderen

Kids. &Go. Informatieblad speciaal voor kinderen Informatieblad speciaal voor kinderen Datum; Aalsmeer, jaar 2011 Gemaakt door; Bianca Wegbrands daar, Wat leuk dat je dit informatieblad speciaal voor kinderen wilt lezen. Ik zal me eerst even aan jou

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak.

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak. Tik-tak - Lees het gedicht tik-tak voor. Doe dit in het strakke ritme van een langzaam tikkende klok: Tik - tak - tik - tak Ik tik - de tijd - op mijn - gemak. Enzovoort. - Laat de kinderen vrij op het

Nadere informatie

Thema Op het werk. Demet TV. Lesbrief 8. De eerste werkdag

Thema Op het werk. Demet TV. Lesbrief 8. De eerste werkdag Thema Op het werk. Demet TV Lesbrief 8. De eerste werkdag Deze les gaat over de eerste werkdag. gaat voor het eerst werken bij een snoepfabriek. Hij komt binnen en maakt kennis met de chef. De chef vertelt

Nadere informatie

Hotel Hallo - Thema 2 Hallo TELEVISIE KIJKEN

Hotel Hallo - Thema 2 Hallo TELEVISIE KIJKEN Hotel Hallo - Thema 2 Hallo opdrachten TELEVISIE KIJKEN 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer

Nadere informatie

Sociale/pedagogische vragenlijst

Sociale/pedagogische vragenlijst Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama

Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama Als papa of mama een bolletje in het hoofd heeft Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar over brughoektumor bij hun papa of mama Deze folder legt uit wat er gebeurt als je papa of mama een bolletje

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

Het belang van een goed gehoor

Het belang van een goed gehoor Publiekslezing UMC Utrecht Het belang van een goed gehoor - Behandelingen bij een slecht gehoor - Jeroen Peters, arts-onderzoeker Keel-Neus-Oorheelkunde Afdeling Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van

Nadere informatie

CI De rol van de maatschappelijk werker. Agaath Dondorp Voorheen: Audiologisch Centrum / CI-team VUMC Dag der akoepedie 23 april 2009

CI De rol van de maatschappelijk werker. Agaath Dondorp Voorheen: Audiologisch Centrum / CI-team VUMC Dag der akoepedie 23 april 2009 CI De rol van de maatschappelijk werker Agaath Dondorp Voorheen: Audiologisch Centrum / CI-team VUMC Dag der akoepedie 23 april 2009 Rol maatschappelijk werker CI-team Selectiecriteria voor de maatschappelijk

Nadere informatie

Auteur: Mirjam Wind, docent en coördinator NT2, Educatie Video s: Gabe Dijkstra en Rick Biemolt, studenten Alfa-college, MultiMedia en Design

Auteur: Mirjam Wind, docent en coördinator NT2, Educatie Video s: Gabe Dijkstra en Rick Biemolt, studenten Alfa-college, MultiMedia en Design Woord voor Woord is een programma mondelinge vaardigheden NT2 voor analfabete beginners. Het omvat 12 lessen. De ontwikkeling van het programma en de daarbij behorende video s is mogelijk gemaakt door

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Cochleaire implantatie en logopedie

Cochleaire implantatie en logopedie Cochleaire implantatie en logopedie Nancy de Ruiter- Flokstra Logopediste NSDSK nderuiter@nsdsk.nl Het cochleaire implantaat Het CI-team Revalidatie en logopedie Het Cochleaire Implantaat Het oor Hoe een

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek

DieDrie. Lesbrief bij de voorstelling Zeg het met muziek DieDrie Lesbrief bij de voorstelling Muziekles (deel1) ±35 minuten (incl. filmpjes) (uitleg en filmpjes) Groep 3 t/m 8 Hoe? In groepjes op 1 of meer computers (met internet), of klassikaal met beamer of

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door

Nadere informatie

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind

Nadere informatie

Ik ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen.

Ik ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen. Oefening 1: Nodig: 2 personen en een boom of een huisdier: Zoek een plek op bij een boom of in de buurt bij je paard of ander huisdier waar je even niet gestoord wordt en veilig even je ogen dicht kunt

Nadere informatie

Bijlage Stoere Schildpadden

Bijlage Stoere Schildpadden Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies

Nadere informatie

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N René op vakantie 10-17 mei 2013 P U T T E N Begeleider Theo Vrijdag 10 mei Vertrek naar Landal Tegen 12 uur rijdt de Tendens bus de Ranonkelweg in en René straalt als hij mij ziet. Na de lunch nemen we

Nadere informatie

Informatie over afasie. Afdeling logopedie

Informatie over afasie. Afdeling logopedie Informatie over afasie Afdeling logopedie Wat is afasie? Vooraf Uw partner of familielid heeft afasie. In deze folder kunt u lezen wat afasie inhoudt en hoe u hiermee kunt omgaan. Wat is afasie Afasie

Nadere informatie

NASCHOOLSE DAGBEHANDELING. Figaro. Welkom! Waarom kom jij naar de groep? Informatieboekje voor kinderen die komen kennismaken. Dit boekje is van:

NASCHOOLSE DAGBEHANDELING. Figaro. Welkom! Waarom kom jij naar de groep? Informatieboekje voor kinderen die komen kennismaken. Dit boekje is van: NASCHOOLSE DAGBEHANDELING Figaro Welkom! Binnenkort kom je kennismaken op Figaro. In dit boekje leggen we je alvast wat dingen uit. Het boekje is gemaakt voor kinderen die hier voor de eerste keer komen,

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Les 5. De tandarts

Thema Gezondheid. Les 5. De tandarts http://www.edusom.nl Thema Gezondheid Les 5. De tandarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de tandarts. Meneer Bashir komt voor controle bij de tandarts. De tandarts kijkt of alle tanden en kiezen

Nadere informatie

2c nr. 1 zinnen met want en omdat

2c nr. 1 zinnen met want en omdat OPDRACHTKAART www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U kunt ook veel oefeningen

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts

Thema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts Thema Gezondheid Lesbrief 5. De tandarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de tandarts. Meneer Wong komt voor controle bij de tandarts. De tandarts kijkt of alle tanden en kiezen goed zijn. Wat leert

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Een man, meneer Wong, gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen.

Nadere informatie

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS Huisartsenpraktijk Dalfsen ARGO BV 2014 Rapportage wachtkamerinterview Inleiding Onder de cliënten van huisartsenpraktijk Dalfsen zijn de afgelopen 2 jaren tevredenheidsonderzoeken

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

ze terug in de la. Dan haalt ze de pannen van het fornuis en zet ze op de onderzetters. Thomas vouwt zijn handen en doet zijn ogen dicht.

ze terug in de la. Dan haalt ze de pannen van het fornuis en zet ze op de onderzetters. Thomas vouwt zijn handen en doet zijn ogen dicht. 1. Te laat thuis Wanneer gaan we eten, mam? Thomas loopt de keuken in en tilt de deksel van een pan. Mmm! Macaroni! Daar heb ik wel zin in. Mama pakt de deksel uit Thomas hand en doet hem weer op de pan.

Nadere informatie

Hoe gaat het in groep 1/2 b

Hoe gaat het in groep 1/2 b Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje

Nadere informatie

Een spreekbeurt houden

Een spreekbeurt houden Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng?We hebben nu al een beetje geoefend met een boekbespreking, maar voor veel kinderen is praten met

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen

Nadere informatie

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling

Nadere informatie

Identificatiegegevens. Algemene gegevens in verband met uw gehoor

Identificatiegegevens. Algemene gegevens in verband met uw gehoor Identificatiegegevens Achternaam : Voornaam : Geboortedatum : Algemene gegevens in verband met uw gehoor Heeft u ooit hoortoestellen gedragen? NEE JA Draagt u nu hoortoestellen? NEE JA Zo ja, rechts, links

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts

Thema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts Thema Gezondheid Lesbrief 5. De tandarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de tandarts. De man (meneer Onuso / Bashir) komt voor controle bij de tandarts. De tandarts kijkt of alle tanden en kiezen

Nadere informatie

Spreekopdrachten thema 7 Werken

Spreekopdrachten thema 7 Werken Spreekopdrachten thema 7 Werken Opdracht 2 bij 7.2 ** Knip de volgende pagina door. Je bent leidinggevende in een restaurant. Vandaag is de eerste werkdag van een nieuwe werknemer. Leg uit wat hij moet

Nadere informatie

Antwoorden Thema 5 woonomgeving. Oefening 3. 1. mag 2. moest 3. Mag 4. moeten 5. Mag 6. moeten 7. moet 8. mogen 9. mocht 10.

Antwoorden Thema 5 woonomgeving. Oefening 3. 1. mag 2. moest 3. Mag 4. moeten 5. Mag 6. moeten 7. moet 8. mogen 9. mocht 10. Antwoorden Thema 5 woonomgeving Oefening 3 A 1. mag 2. moest 3. Mag 4. moeten 5. Mag 6. moeten 7. moet 8. mogen 9. mocht 10. moesten B 1. Kon 2. Willen 3. Kan 4. kunnen 5. mocht 6. Kan - kan 7. wilde 8.

Nadere informatie

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen? Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

Dit boekje is van:..

Dit boekje is van:.. Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan

Nadere informatie

!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?!

!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams) Jim Laura Jim Laura Jim wijn aan) Laura Hallo Laura (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel) Hoe voel je je nu? Beter? Ja. Ja, dankje. Dit is voor jou. Een beetje

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Ouderdomsslechthorendheid

Ouderdomsslechthorendheid Ouderdomsslechthorendheid Ze voelt zich aan de kant gezet Mevrouw X, een 82 jarige vrouw kijkt er naar uit om een bezoek te brengen aan haar grote familie. Maar, ze voelt zich vaak buitengesloten tijdens

Nadere informatie

10 tips om je partner zo goed mogelijk te ondersteunen.

10 tips om je partner zo goed mogelijk te ondersteunen. 10 tips om je partner zo goed mogelijk te ondersteunen. Omdat het automatische gedrag is uitgeschakeld kosten onderstaande handelingen je partner al veel energie (hier denk je zo snel niet aan, omdat het

Nadere informatie

NT2. Examen I: Spreken. Voorbeeldexamen. Opgavenboekje. Staatsexamen Nederlands als tweede taal. Examennr. kandidaat: Aanwijzingen

NT2. Examen I: Spreken. Voorbeeldexamen. Opgavenboekje. Staatsexamen Nederlands als tweede taal. Examennr. kandidaat: Aanwijzingen Examen I: Spreken Tijdsduur ± 30 minuten Opgavenboekje 2009 Voorbeeldexamen Examennr. kandidaat: Aanwijzingen U gaat een spreektoets maken. De toets bestaat uit twee delen. Elk deel begint met een korte

Nadere informatie