A PARLEMENTAIRE GESCHIEDENIS VAN NEDERLAND NA Deel 6

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "A 374088 PARLEMENTAIRE GESCHIEDENIS VAN NEDERLAND NA 1945. Deel 6"

Melanie de Veer
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 A PARLEMENTAIRE GESCHIEDENIS VAN NEDERLAND NA 1945 Deel 6 Het kabinet-drees IV en het kabinet-beel II Het einde van de rooms-rode coalitie Jan Willem Brouwer en Peter van der Heiden (red.) Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Nijmegen Auteurs Arme Bos Jan Willem Brouwer Peter van Griensven Peter van der Heiden Marij Leenders Johan van Merriënboer Jacco Pekelder m.m.v. Ronald Goorden Alexander van Kessel Martin Timmermans Sdu Uitgevers, Den Haag 2004

) Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Nijmegen Auteurs Arme Bos Jan Willem Brouwer Peter van Griensven Peter van

2 INHOUDSOPGAVE Lijst van afkortingen Inleiding en verantwoording Jan Willem Brouwer en Peter van der Heiden XI XV Hoofdstuk I Brede basis in een noodwoning. Verkiezingen, formatie en samenstelling van het kabinet-drees IV 1 Johan van Merriënboer en Jacco Pekelder Verkiezingen 2 De schaduw van de verkiezingen van Campagne 3 De uitslag en de interpretatie ervan in politiek en pers 7 Formatie 11 Drees formateur 11 Estafetteformatie 18 De ontknoping 23 Beoordeling van de formatie 27 Verder gaan waar Drees III gebleven was? 32 Drees: het zit tenslotte niet slecht in elkaar 32 Drakentanden 34 Het nieuwe kabinet doorgelicht 35 Romme: program op afbetaling aangeschaft.- 48 Noten bij hoofdstuk 1 50 Hoofdstuk II De Hofmansaffaire: privézaak of staatszorg? 57 Jan Willem Brouwer Van huwelijksprobleem tot politieke kwestie 58 Hofproblemen 58 Conflicten tussen kabinet en koningin 60 Hofmans wekt weerstand!' 61 Het hek van de dam 64 De voorzichtige Drees 65 Ontknoping? 69 De Hofmansaffaire en de kabinetsformatie 72 Besluit 74 Noten bij hoofdstuk II 75

interpretatie ervan in politiek en pers 7 Formatie 11 Drees formateur 11 Estafetteformatie 18 De ontknoping 23 Beoordeling van de formatie 27 Verder gaan waar Drees III gebleven was?

3 Hoofdstuk III Het parlement aan het werk 81 Anne Bos m.m.v. Alexander van Kessel Uitbreiding ledental parlement 81 Gevolgen van de uitbreiding 83 Verschuivingen in de Tweede Kamer 83 De nieuwe Eerste Kamer 84 Bruins Slot, het enige nieuwe gezicht bij de fractieleiders 85 Splitsing binnen de CPN 86 Verhoging schadeloosstelling Kamerleden 88 Veranderingen in de werkwijze 89 Weg met de geheimzinnigheid? Politiek, pers en openbaarheid 91 De parlementaire pers in de jaren vijftig 92 De zaak-faas 93 Openbaarheid van adviezen 98 Totslot 99 Noten bij hoofdstuk III 100 Hoofdstuk IV Lopende en onomstreden zaken 103 Jan Willem Brouwer en Johan van Merriënboer Nederland en de wereld 103 Internationale spanningen: Suezen Hongarije 103 Defensie: atoombewapening 105 Europese integratie: de verdragen van Rome en verder 107 Indonesië en Nieuw-Guinea 110 Zaken Overzee 113 Bestuur, recht en orde 114 Kleine Algemene Zaken 114 'Binnenlandse Zaken enzovoorts' 115 Justitie: vaardig onderhandelaar op goede voet met de Kamer 118 Het financieel en sociaal-economisch beleid 120 Financiën bijna volledig in de ban van de overbesteding 120 Economische Zaken: overwegend prijsbeleid 121 Sociale Zaken en Volksgezondheid: politiek machtsvertoon 122 Laatste termijn Mansholt op Landbouw; Vondeling erft boterberg 124 Minister Witte van Volkshuisvesting houdt overwicht op de Kamer 126 Verkeer en Waterstaat 128 Sociaal-culturele sector 130 Onderwijs: een overvolle agenda 130 Maatschappelijk werk door Klompé krachtig aangepakt 133 Conclusie 136 Noten bij hoofdstuk IV 137 Hoofdstuk V Het kabinet van de bestedingsbeperking 143 Johan van Merriënboer Op zoek naar een solide financieel-economische basis 143 Zijlstra en Suurhoff kiezen de lange weg van het overleg 143 Hofstra's ongeduld 145 VI

$fractieleiders 85 Splitsing binnen de CPN 86 Verhoging schadeloosstelling Kamerleden 88 Veranderingen in de werkwijze 89 Weg met de geheimzinnigheid?$

4 Mansholt onwrikbaar 148 De nota inzake beperking van de bestedingen 151 De eerste ronde van het debat: de regering verdeelt en heerst 152 Negentien sprekers, maar waar is Lucas? 153 Drees vindt toegeven 'politiek en moreel niet verantwoord' 157 De Kamer krijgt antwoord van zes ministers 159 Tweede ronde: weinig vertrouwen, maar geen alternatief 162 Twee moties onaanvaardbaar 163 Stemming over de moties 166 Volgens Drees had de beperking spoedig kunnen eindigen Noten bij hoofdstuk V 170 Hoofdstuk VI Ethische kwesties en verzuiling 175 Anne Bos en Marij Leenders De VVD op de barricade voor verstekelingen uit Indonesië 175 Een restrictief toelatingsbeleid 176 Terugzending van 37 verstekelingen 177 Opnieuw een debat na rechterlijke uitspraak Totslot 183 De verdeling zendtijd politieke partijen: Burger verpest de sfeer 184 Noten bij hoofdstuk VI 189 Hoofdstuk VII Grenzen aan de controle 191 Jan Willem Brouwer en Peter van der Heiden m.m.v. Martin Timmermans Het 'gloeiende ijzer van de temmer'. Onaanvaardbaarverklaringen tijdens Drees IV 192 De regeling ziekenfondsverzekering voor bejaarden 192 Schieten met een kanon op een vlieg. De wijziging van de werkloosheidswet 193 Een 'raadselachtige' onaanvaardbaarverklaring 196 Moties en amendementen tijdens Drees IV 198 Defensiebeleid op de korrel 200 Drees buigt voor de 'NAVO-verplichtingen' 200 Gebrekkige parlementaire controle 203 Twee interpellaties over de Nationale Reserve 205 Helmen en andere schandalen 208 Kranenburg moet aftreden 209 Staf blijft aan 211 Het onderzoek van de commissie-koersen 213 Besluit : 215 Noten bij hoofdstuk VII 216 Hoofdstuk VIII Meer ruimte voor particulier initiatief en privébezit? 221 Anne Bos, Jan Willem Brouwer, Peter van Griensven en Marij Leenders Bezitsvorming: de tijdbom die onschadelijk werd gemaakt 221 Struikelblok in de formatie 221 Compromissen in de ministerraad 223 Bezitsvorming of beheer over bezit? 224 De Jeugdspaarwet 226 VII

163 Stemming over de moties 166 Volgens Drees had de beperking spoedig kunnen eindigen.-.

5 Besluit 230 Omstreden compromis over huurverhoging 230 Wat vooraf ging 231 Huurbeleid tijdens de formatie 232 Dekking van de ministerraad 232 Tweede Kamer: principiële discussies zonder consequenties 233 Een bom onder het wetsvoorstel: het amendement-beernink 235 De Eerste Kamer: moreel gebonden 236 Slotbeschouwing: de draagkracht van de brug 238 De grondpolitiek zet de verhoudingen op scherp 239 De Pachtwet 239 Wijziging van de Wet vervreemding landbouwgronden 246 Slot 255 Noten bij hoofdstuk VIII 255 Hoofdstuk IX De val van het kabinet 261 Anne Bos, Peter van Griensven en Peter van der Heiden - Oplopende politieke spanning 261 Etappe 1: bij gebrek aan beter 262 Etappe 2: woeliger vaarwater 266 Etappe 3: een 'onverkwikkelijk stadium' 270 'Het is afgelopen' 275 Geen vertrouwen in Hofstra's belastingvoorstellen 275 Lucasligtop ramkoers 276 Verdeeldheid in de ministerraad 277 'Het jaar 1960 blijft voor ons taboe' 277 Voor Hofstra is de grens bereikt 280 De crisis is een feit 282 De PvdA-fractie loopt de Kamer uit 284 De val geanalyseerd 286 Structurele oorzaken 286 Conjuncturele, politieke oorzaken 287 Persoonlijke factoren 288 Noten bij hoofdstuk IX 290 Hoofdstuk X Op weg naar vervroegde verkiezingen: het rompkabinet-beel II 293 Peter van der Heiden m.m.v. Ronald Goorden, Formatie en ontvangst in de Kamer 293 De (in)formatie 293 'Dit kabinet is mij rechts genoeg.' Het debat over de regeringsverklaring 295 De daden van het kabinet-beel 300 Kleine lopende zaken 300 'Geen villa, maar een eenvoudige woning.' De invoering van de Algemene weduwen-en wezenwet 302 Tenslotte 304 Noten bij hoofdstuk X 305 VIII

De Pachtwet 239 Wijziging van de Wet vervreemding landbouwgronden 246 Slot 255 Noten bij hoofdstuk VIII 255 Hoofdstuk IX De val van het kabinet 261 Anne Bos, Peter van Griensven en Peter van der

6 Hoofdstuk XI Conclusies 307 Jan Willem Brouwer en Peter van der Heiden Het kabinet, de Tweede Kamer en de samenwerking 307 Het kabinet: continuïteit? 307 De Tweede Kamer: rechts overwicht 308 Samenwerking tussen kabinet en Kamer: veel onaanvaardbaar 309 Prestaties 311 Successen 311 Mislukkingen en teleurstellingen 311 'Overleden aan een slepende ziekte'? 313 De rooms-rode coalitie 313 Uiterste noodzaak? 315 Politieke winst- en verliesrekening 316 Noten bij hoofdstuk XI 317 Bijlagen 319 Bijlage I Regeringsprogram, 21 september Bijlage II Samenstelling van de kabinetten 325 Het kabinet-drees IV (13 oktober december 1958) 325 Het kabinet-beel II (22 december mei 1959) 326 Bijlage III Samenstelling van de Staten-Generaal (13 juni maart 1959) 327 De Eerste Kamer (75) 327 De Tweede Kamer (150) 328 Bijlage IV Enige biografische gegevens van in de periode juli maart 1959 nieuw in het parlement benoemde leden 331 Bijlage V Agenda van de Tweede Kamer 342 De periode-drees IV 342 De periode-beel II 348 Bijlage VI Agenda van de Eerste Kamer 350 De periode-drees IV 350 De periode-beel II 353 Bronnen en literatuur 355 Index van persoonsnamen 365 Over de auteurs 371 IX

ziekte'? 313 De rooms-rode coalitie 313 Uiterste noodzaak?

Vergelijkbare documenten

Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945, Deel 7 1353-13^3. Regeren zonder rood

Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945, Deel 7 Het kabinet-de Quay 1353-13^3 Regeren zonder rood JAN WILLEM BROUWER EN JAN RAMAKERS (RED.) Centrum voor Parlementaire Geschiedenis SUB Hamburg