Sectie 1 Sectie 2 Hoofdstuk 2.1
|
|
- Nienke de Wit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting Migraine is een aandoening waaraan ongeveer 6% van de mannen en 16% van de vrouwen lijdt. Een migraine aanval wordt over het algemeen gekarakteriseerd door een unilaterale, kloppende hoofdpijn, welke gepaard gaat met misselijkheid en een afkeer van licht en geluid. In een minderheid van de patiënten wordt de hoofdpijn-fase voorafgegaan door een aura: een verstoring van de sensorische waarneming (meestal visueel), die 20 tot 30 minuten voor het begin van de hoofdpijn start en vlak ervoor stopt. Een deel van de migraine patiënten voelt de aanval al een dag van te voren aankomen doordat ze last krijgen van geirriteerdheid, gapen, vermoeidheid en veranderd eet en drink gedrag; dit zijn de zogenaamde prodromen. Het onderzoek naar de pathofysiologische processen die ten grondslag liggen aan migraine vindt zowel op klinisch als pre-klinisch niveau plaats en neemt, beoordeeld naar het aantal wetenschappelijke artikelen erover, sinds de jaren 60 gestaag toe. Desondanks is het mechanisme dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van migraine nog onbekend. Wel zijn er verschillende theorieën over dit mechanisme ontwikkeld. De meeste theorieën gaan er van uit dat als laatste stap het trigeminovasculaire systeem wordt geactiveerd. Dit systeem is het complex van pijnzenuwen van trigeminale origine, welke intracraniaal geassocieerd zijn met de grotere vaten van het brein en de dura mater; één van de hersenvliezen. De theorieën verschillen met name in de manier waarop dit trigeminovasculaire systeem wordt geactiveerd. Oorzaken van migraine worden gezocht in vaatverwijding, neurogene ontstekingsprocessen, en/of afgegifte van stikstofmono-oxide of vaso-actieve amines. Recentelijk heeft men ook aangetoond dat genetische afwijkingen in een calciumkanaal tot een bepaalde vorm van migraine leiden. Omdat de hoofdpijnfase het meest invaliderende aspect van de migraine aanval is wordt in het pre-klinisch onderzoek met name deze fase onderzocht. Stimulatie van intracraniaal gelegen trigeminale pijnzenuwen op chemische, electrische of mechanische wijze worden gebruikt om de hoofdpijn na te bootsen in proefdieren. Als parameter voor activiteit van het trigeminale systeem wordt onder andere de neuronale activiteit in de trigeminaal nucleus caudalis (TNC) gebruikt. De buitenste lagen van de TNC zijn het primaire station in de hersenen waar trigeminale pijnzenuwen eindigen. Middels electrische afleiding of immunocytochemische bepaling van eiwitten die tot expressie komen als gevolg van verhoogde activiteit van neuronen (zoals Fos, het eiwit van het proto-oncogen c-fos), kan de activiteit in deze nucleus worden gekwantificeerd. Tot nu toe werden hoofdpijnmodellen altijd ontwikkeld in genarcotiseerde dieren. De perifere nociceptieve processen in de hersenvliezen die aanleiding zijn voor het pijnsignaal zijn waarschijnlijk niet gevoelig voor anesthesie. De centrale verwerking van 147
2 pijnsignalen wordt echter wel beïnvloed door de anesthesie. Een diermodel voor migraine hoofdpijn waarbij geen anesthesie wordt toegepast, geeft ons de mogelijkheid om de centrale verwerking van hoofdpijnsignalen te bestuderen en is met name interessant vanwege de ontwikkeling van anti-migraine farmaca met een (additionele) centrale werking. Het ethische aspect van pijninductie bij niet genarcotiseerde proefdieren wordt door ons gezien als een belangrijk, maar moeilijk te vermijden, nadeel. Doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift is de ontwikkeling van een proefdiermodel voor hoofdpijn in de ongeanestheseerde rat om vervolgens de centrale verwerking van trigeminovasculaire nociceptie te bestuderen en de fysiologische en farmacologische modulatie daarvan. Sectie 1 van dit proefschrift geeft een algemene inleiding over migraine, waarin enkele theorieën over de pathofysiologie van migraine de revue passeren en dieper wordt in gegaan op de verschillende proefdiermodellen die worden gebruikt voor bestudering van mechanismen die betrokken zijn bij het ontstaan van trigeminovasculaire pijn. Sectie 2 van dit proefschrift beschrijft het gedrag en de cerebrale activiteit die geassocieerd zijn met trigeminovasculaire pijn in de rat. Deze sectie omvat 2 hoofdstukken. Hoofdstuk 2.1 beschrijft het model dat is gebruikt om migraine hoofdpijn in ongeanestheseerde ratten na te bootsen. Intracraniale trigeminale pijnzenuwen werden gestimuleerd door verschillende concentraties capsaicine (de scherpe, actieve stof in rode pepers, die C vezels stimuleert) te infuseren in de cisterna magna, een ruimte gelegen achter het vierde ventrikel en het cerebellum die een ruime hoeveelheid cerebrospinale vloeistof bevat. Dit werd gedaan middels een permanente cisterna magna cannule, die 3 dagen voor het experiment werd geplaatst. Voor het 2 minuten durende infuus van 100 µl oplosvloeistof of 10, 100 of 1000 nm capsaicine werden de ratten in een nieuwe kooi geplaatst en het gedrag werd op video opgenomen voor gedragsanalyse. Na 2 uur werden de ratten getermineerd waarna de hersenen werden onderzocht op de expressie van Fos. Het aantal Fos positieve cellen in de buitenste lagen van de TNC werd gekwantificeerd. Exploratie van de kooi was een karakteristiek onderdeel van het gedrag van dieren die oplosmiddel kregen toegediend. Dit exploreer gedrag werd dosis-afhankelijk verlaagd bij infusie van toenemende concentraties capsaicine. Hiervoor in de plaats gingen ratten immobiliseren en de kop wassen en krabben. Het experiment laat zien dat stimulatie van intracraniale pijnzenuwen leidt tot extracraniale "referred pain" sensatie die was- en krabgedrag induceert. Extracraniale overgevoeligheid van de huid van het hoofd wordt ook bij migraine patienten waargenomen. De hoeveelheid Fos positieve cellen in de buitenste lagen van de TNC was alleen significant verhoogd na toediening van de hoogste concentratie capsaicine. Dit laat zien dat de gedragseffecten van capsaicine toediening al waarneembaar zijn als verandering van de neuronale activiteit in de TNC niet meetbaar is met behulp van Fos expressie. Dit valt mogelijk te verklaren doordat de temporele resolutie van Fos niet gelijk is aan die van de parameter gedrag. 148
3 Hoofdstuk 2.2 beschrijft het cerebrale Fos expressie patroon gevonden na intracisternale infusie van 250 of 1000 nm capsaicine. Gebieden die verhoogde Fos immunoreactiviteit lieten zien na 250 en/of 1000 nm capsaicine waren naast de buitenste lagen van de TNC verschillende delen van het "limbische systeem" (nucleus tractus solitarius, area postrema, parabrachiale nucleus, amygdala, periaqueductale grijs, hypothalamus, intralaminaire thalamische nuclei, insulaire cortex) en gebieden betrokken bij supraspinale pijninhibitie (locus coeruleus, raphe dorsalis, raphe magnus) en pijngewaarwording (delen van de primaire somatosensorische cortex). Van bijna al deze gebieden is bekend dat ze een rol bij pijnmodulatie (kunnen) spelen, maar het valt niet uit te sluiten dat gebieden geactiveerd werden door de fysiologische en gedragsmatige responsen na trigeminovasculaire nociceptie. Dat de locus coeruleus en raphe dorsalis ook duidelijk geactiveerd worden door de trigeminovasculaire pijnprikkel pleit tegen een belangrijke rol van deze nuclei bij het ontstaan van een migraine aanval, zoals wordt gesuggereerd door neuro-imaging studies die zijn uitgevoerd bij migraine patiënten tijdens de aanval. Sectie 3 bevat 2 hoofdstukken waarin de relatie tussen immunologische factoren en migraine een belangrijke rol speelt. Hoofdstuk 3.1 is een overzichtsartikel over immuunsysteem functie in migraine. Er zijn meerdere (indirecte) aanwijzingen dat het immuunsysteem betrokken is bij de migraine pathofysiologie. Atopsiche ziekten zoals exceem en asthma, komen vaker voor bij migraine patiënten, evenals een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Bovendien is aangetoond dat de frequentie, duur en intensiteit van de migraine-aanvallen afnemen wanneer de patiënten behandelt worden voor de bacteriele Helicobacter Pylori infectie. In het overzichtsartikel worden studies besproken die het functioneren van het immuunsysteem in migraine patiënten hebben onderzocht. Hierbij komen immunoglubulines, complement factoren, histamine, cytokines, en immuun systeem cellen aan de orde. Uit het review blijkt dat er geen eenduidige, goed gedefinieerde immunologische afwijking aanwezig is in migraine patiënten, maar dat sommige immunologische parameters inderdaad veranderd zijn. Verhoogde plasma histamine niveau s, verhoogde spontane afgifte van histamine door leucocyten, veranderde (mogelijk onderdrukte) functie van lymphocyten en verlaagde fagocytotische capaciteit van monocyten en polymorphnucleaire cellen worden gevonden bij migraine patiënten. Deze veranderingen duiden eerder op een onderliggende persistent aanwezige infectie dan op een zich herhalende atopische overgevoeligheidsreactie van het immuunsysteem. In hoofdstuk 3.2 wordt het in hoofdstuk 2.1 beschreven diermodel gebruikt om te onderzoeken hoe infecties trigeminovasculaire pijn beïnvloeden. Infecties werden nagebootst door een injectie met lipopolysacchariden (LPS componenten van de celwand van gram-negatieve bacterïen) 5 uur voor de trigeminovasculaire stimulatie met capsaicine. Gedrag van het dier en Fos expressie in de TNC werden gekwantificeerd als parameters 149
4 voor trigeminovasculaire nociceptie. Een lage concentratie van LPS potentieerde het capsaicine geinduceerde immobilisatie gedrag zonder dat het de capsaicine geinduceerde Fos expressie in de buitenste laag van de TNC beïnvloedde. Een hoge concentratie LPS verhoogde wel de capsaicine geïnduceerde neuronale activiteit in de TNC. Deze effecten van LPS op capsaicine gevoelige intracraniale zenuwen worden waarschijnlijk veroorzaakt door cytokines (de signaalstoffen van het immuunsysteem), die via verschillende wegen de gevoeligheid van de sensorische zenuwen kunnen beïnvloeden. Overgevoeligheid van trigeminale zenuwen verklaart mogelijk waarom migraine patiënten de hoogste hoofdpijnintensiteit rapporteren tijdens een infectie. In sectie 4 is geprobeerd door toediening van centraal actieve farmaca de trigeminovasculaire nociceptie te beïnvloeden. Hoofdstuk 4.1 beschrijft experimenten met een langwerkende somatostatine analoog: het octreotide. Deze stof is al met succes getest bij enkele migraine patiënten maar is weinig lipofiel en ondervindt dus problemen bij het passeren van de bloed-hersen barrière. Het precieze werkingsmechanisme van octreotide is nog onbekend maar er is een uitgebreid systeem van somatostatine positieve vezels en receptoren aangetoond in de TNC, en andere gebieden van het brein die een rol spelen bij de centrale verwerking van pijn. Daarom is het waarschijnlijk dat nieuwe, meer lipofiele somatostatine agonisten, via deze gebieden de trigeminale pijnverwerking zouden kunnen beïnvloeden. Daarom werden effecten van intracisternaal toegediende octreotide getest in het model voor trigeminovasculaire nociceptie zoals beschreven in hoofdstuk 2.1. Octreotide, toegediend 10 minuten voor de infusie van het oplosmiddel, veroorzaakte (buiten capsaicine om) een verhoging van het wassen en krabben van de kop, wat centraal nerveuze werking van octreotide via deze toedieningswijze ondersteunt. Octreotide kon echter niet het capsaicine geinduceerde gedrag, noch de toename van de Fos expressie in de TNC reduceren. Dit duidt er op dat er geen belangrijke primaire rol is voor de centrale somatostatine receptoren bij de verwerking van trigeminovasculaire pijn. In hoofdstuk 4.2 worden de bevindingen van de neuronale stikstof mono-oxide synthase (nnos) remmer 7-Nitro-indazole (7-NI) in het trigeminovasculaire nociceptie model beschreven. 7-NI toonde al anti-nociceptieve werking in verschillende pijn modellen. Aangezien het makkelijk de hersenen binnenkomt, werd het 30 minuten voor de activatie van het trigeminale systeem intraperitoneaal toegediend. De gedragsstudie toonde een verhoogde immobilisatie van de dieren na 7-NI toediening en duidelijk minder wassen en krabben van de kop. Capsaicine-geïnduceerde gedragsveranderingen (immobilisatie, kop wassen en krabben) werden niet beïnvloed door 7-NI. In overeenstemming daarmee bleek ook de capsaicine geïnduceerde Fos expressie in de TNC niet significant verlaagd te worden door 7-NI. Deze resultaten pleiten tegen een rol voor, uit neuronen afkomstige, stikstof mono-oxide in trigeminovasculaire pijnverwerking. Sectie 5 is de algemene discussie van dit proefschrift. Hierin wordt het nut van proefdieronderzoek voor het begrip van (migraine) hoofdpijn bediscussieerd mede in relatie 150
5 tot het "negatieve" ethische aspect. Er wordt dieper ingegaan op het belang van gedragsstudies als parameter voor de kwantificering van trigeminovasculaire pijn en de betekenis van centraal werkende anti-migraine farmaca voor de acute en/of profylactische bestrijding van migraine. 151
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om
Nadere informatieGendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een oplossing voor migraine. Dr. A. Maassen van den Brink Erasmus MC Rotterdam
Gendersensitief basaal onderzoek: zoeken naar een oplossing voor migraine Dr. A. Maassen van den Brink Erasmus MC Rotterdam Corrie Hermans Prijs 2015 Jeanine Roeters van Lennep Jeanine zoals we haar kennen:
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Speksnijder, Niels Title: Determinants of psychosis vulnerability : focus on MEF2
Nadere informatieSamenvatting. Chapter 8
Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het
Nadere informatieCHAPTER 8 SAMENVATTING
SAMENVATTING In de vroege zwangerschap treden indrukwekkende veranderingen op in de bloedsomloop, nierfunctie en vochthuishouding bij de moeder. Hoewel de exacte betekenis van deze hemodynamische aanpassingen
Nadere informatieSAMEN ME VAT A T T I T N I G
SAMENVATTING 186 Inleiding Het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) is een hormonaal systeem dat in belangrijke mate betrokken is bij de regulatie van bloeddruk en nierfunctie. Het RAAS is een
Nadere informatieCHAPTER 11 SAMENVATTING
CHAPTER 11 SAMENVATTING Chapter 11 Drugsverslaving Drugsverslaving is een wereldwijd gezondheidsprobleem dat gekarakteriseerd wordt door dwangmatig drugsgebruik en een hoge mate van terugval na afkicken.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Moleculaire en cellulaire neuroplasticiteit in diermodellen voor depressie Depressie is een veelvoorkomende psychiatrische aandoening die vaak diep in het leven van mensen ingrijpt.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 11 Chapter 11 Traumatisch hersenletsel is de meest voorkomende oorzaak van hersenletsel in onze samenleving. Naar schatting komt traumatisch hersenletsel jaarlijks voor in 235
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44385 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ayata, C. Title: Spreading depolarizations : the missing link between mirgraine
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Chapter 8 112 Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Insulin induceert complexe responsen in perifere weefsel zoals de skeletspier, vet, hart, lever en het brein om
Nadere informatieINTRODUCTIE STRESSHORMONEN
8 Samenvatting INTRODUCTIE Cocaïne behoort tot de stimulerende middelen; stoffen die energie en alertheid verhogen en een kortstondig goed gevoel of zelfs euforie geven. Herhaaldelijk gebruik van cocaïne
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 1 Vroeggeboorte na antenatale inflammatie bronchiale hyperreactiviteit als onderliggende oorzaak van Vroeggeboorte Over vroeggeboorte, ook wel prematuriteit genoemd,
Nadere informatieSerotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland
Serotonergic Control of the Developing Cerebellum M. Oostland Nederlandse samenvatting De ontwikkeling van de hersenen is een proces dat nauwgezet gereguleerd wordt, zowel voor als na de geboorte, en is
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift is de betrokkenheid van capsaicine-gevoelige vagale afferente zenuwen in de regulatie van energie homeostase onderzocht. De nadruk wordt gelegd op de betrokkenheid
Nadere informatieDUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING Dutch Summary / Nederlandse Samenvatting Sinds de ontdekking van de ADAM eiwitfamilie, twee decennia geleden, heeft het ADAM onderzoek zich voornamelijk gericht op
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Inleiding Reuma is een verzamelnaam voor een groot aantal ernstige aandoeningen van het bewegingsapparaat, waarbij gewrichtsklachten een belangrijke rol spelen. Reumatoïde artritis (RA) is een vorm van
Nadere informatieGlia in Alzheimer's Disease and Aging. Molecular Mechanisms Underlying Astrocyte and Microglia Reactivity A.M. Orre
Glia in Alzheimer's Disease and Aging. Molecular Mechanisms Underlying Astrocyte and Microglia Reactivity A.M. Orre Nederlandse Samenvatting De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Al sinds mensenheugenis is het mensen opgevallen dat infectieziekten bij de ene persoon veel ernstiger verlopen dan bij de andere. Terwijl
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 123 Samenvatting Samenvatting De term atopische dermatitis (AD) is voor de kat in 1982 geïntroduceerd door Reedy, die bij een groep katten met recidiverende jeuk en huidproblemen
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Slaap & Geheugen: gedragsmatige en moleculaire consequenties van slaapdeprivatie Mensen slapen gemiddeld zo n 6 tot 8 uur per dag. Dit komt neer op een kwart tot een derde van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Dit proefschrift behandelt moleculaire veranderingen die plaatsvinden in de hersenen van de rat na blootstelling aan morfine, een verslavende stof. Dit type onderzoek is zowel
Nadere informatiebiologie vwo 2019-I Mambagif als pijnstiller
Mambagif als pijnstiller De zwarte mamba (Dendroaspis polylepis, afbeelding 1) is de giftigste slang van Afrika. Met een snelle beet injecteert zij een gifcocktail die een mens binnen 20 minuten kan doden.
Nadere informatieNederlandse Samenva ing
Nederlandse Samenva ing Nederlandse Samenva ing De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn de meest voorkomende vormen van chronische ontstekingen van het maag-darm-kanaal. In het engels wordt deze groep
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35174 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Diepen, Hester Catharina van Title: Retinal and neuronal mechanisms of circadian
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatieHersenontwikkeling tijdens adolescentie
Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is
Nadere informatieNederlandse samenvatting Marihuana, endocannabinoïden en acute hersenschade
Nederlandse samenvatting Marihuana, endocannabinoïden en acute hersenschade Marihuana en haar ingrediënten: de cannabinoïden Marihuana is het meest gebruikte illegale genotmiddel ter wereld en heeft aanleiding
Nadere informatieChapter IX. Samenvatting
Chapter IX Samenvatting Chapter 9 Inleiding Multiple Organ Dysfunction Syndrome (MODS) is een ernstige complicatie bij zwaar gewonde patiënten. MODS gaat gepaard met een hoog sterftecijfer (40 tot 60 %)
Nadere informatieNeuroloog prof. dr. Ferrari: Het is een misvatting dat stress migraine veroorzaakt; stress is het gevolg, niet de oorzaak
Neuroloog prof. dr. Ferrari: Het is een misvatting dat stress migraine veroorzaakt; stress is het gevolg, niet de oorzaak Redactioneel Lennard Bonapart 18 oktober 2018 Dankzij onderzoek is al geruime tijd
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
112 NEDERLANDSE SAMENVATTING Immuunsysteem Het immuunsysteem bestaat uit een samenwerkingsverband tussen verschillende cellen in het lichaam die samenwerken om schadelijke cellen en organismen (kankercellen,
Nadere informatieChapter 10 C H A P T E R. Nederlandse Samenvatting
Chapter 10 C H P R ederlandse Samenvatting 10 175 S M V I G Haemostase Hartinfarct en beroerte zijn het gevolg van trombi (bloed stolsels) die belangrijke vaten afsluiten en daardoor weefsel beschadiging
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37233 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tummers, Bart Title: Human papillomavirus targets crossroads in immune signaling
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Dit project betrof een onderzoek naar de gevoeligheid van de hersenen voor neurodegeneratieve processen, en met name hoe dit beinvloed wordt door factoren tijdens de
Nadere informatieSAMENVATTING. Inleiding. Black box? Signaalstoffen in de hersenen
SAMENVATTING Inleiding Black box? Lange tijd werd het brein beschouwd als een zogenaamde black box waar processen plaatsvinden die we niet kunnen zien of meten. In de loop van de vorige eeuw kwam daar
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43990 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hiemstra, Steven Title: High throughput microscopy of mechanism-based reporters
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote
Nadere informatie- NEDERLANDSE SAMENVATTING -
- NEDERLANDSE SAMENVATTING - NEDERLANDSE SAMENVATTING KETAMINE: EEN NIEUWE DIMENSIE VAN EEN BEKENDE STOF? Ketamine is een anestheticum dat in de humane en veterinaire anesthesie voornamelijk wordt gebruikt
Nadere informatieChapter 9. Dutch Summary
Chapter 9 Dutch Summary Samenvatting van het proefschrift GLP-1 en de neuroendocriene regulatie van voedsel inname in obesitas en type 2 diabetes: stof tot nadenken Chapter 9 Obesitas en type 2 diabetes
Nadere informatieCannabinoid Receptor Function in the Medial Prefrontal Cortex F.S. den Boon
Cannabinoid Receptor Function in the Medial Prefrontal Cortex F.S. den Boon Nederlandse samenvatting Het lichaamseigen cannabis-systeem, oftewel het endocannabinoïde systeem, is vernoemd naar de cannabis
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Controle over je verlangens. Diepe hersenstimulatie in impulscontrole en heroïne verslaving: een translationele benadering Verslaving wordt beschouwd als een chronische aandoening
Nadere informatieSamenvatting 149. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 149 Samenvatting Constitutioneel eczeem is een chronische ontstekingsziekte van de huid gekenmerkt door rode, schilferende en bovenal jeukende huidafwijkingen. Onder de microscoop
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatie199 Hoofdstuk 2 In Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 en 5
197 Samenvatting 198 Samenvatting Samenvatting 199 Veroudering gaat gepaard met het verlies van spiermassa en spierkracht, ook wel sarcopenie genoemd. Dit leidt tot beperkingen in het dagelijkse leven,
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/59477 Author: Hillger, J.M. Title: Take it personal! Genetic differences in G protein-coupled
Nadere informatieSamenvatting Inleiding
Samenvatting Inleiding Epilepsie is een ziekte die al lang bekend is en waartegen dan ook al sinds eeuwen therapieën gezocht zijn. Aan het begin van onze jaartelling beschreef Celsus dat epilepsie bestreden
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieOorzaken en diagnose
Oorzaken en diagnose Op grond van anamnese en oriënterend neurologisch onderzoek, met inachtneming van mogelijke alarmsymptomen bij acuut ontstane hoofdpijn, kan de arts in de meeste gevallen tot een diagnose
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Samenvatting Nederlandse samenvatting Oorsuizen zit tussen de oren Tussen de oren Behalve fysiek tastbaar weefsel zoals bot, vloeistof en hersenen zit er veel meer tussen de oren, althans zo leert een
Nadere informatieGating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P.
Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P. Willems Regulatie van neuronale activiteit in het brein Verwerking van verspreidende
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Glutamaat heeft een essentiële functie in het energiemetabolisme, maar daarnaast is het de belangrijkste excitatoire (stimulerende) neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
139 Staphylococcus aureus is één van de belangrijkste bacteriën verantwoordelijk voor implantaat gerelateerde infecties. Biomateriaal gerelateerde infecties beginnen met reversibele hechting van bacteriën
Nadere informatieChapter 8. Samenvatting. Endoplasmatisch reticulum-stress en eiwit aggregatie in de ziekte van Parkinson: de rol van weefsel transglutaminase
Chapter 8 Samenvatting Endoplasmatisch reticulum-stress en eiwit aggregatie in de ziekte van Parkinson: de rol van weefsel transglutaminase De ziekte van Parkinson (zvp) is een slopende neurodegeneratieve
Nadere informatiehoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
In Nederland ontvangen jaarlijks vele mensen een bloedtransfusie. De rode bloedcellen (RBCs) worden toegediend om bloedarmoede, veroorzaakt door ernstig bloedverlies of een probleem in de bloedaanmaak,
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
249 Migraine is een ernstige en veelvoorkomende hoofdpijnaandoening met grote impact op het leven van patiënten en hun familieleden. Een migraineaanval wordt gekenmerkt door matige tot ernstige hoofdpijn,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker
Nadere informatieUnderstanding the non-thyroidal illness syndrome from in vivo and in vitro studies Kwakkel, G.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Understanding the non-thyroidal illness syndrome from in vivo and in vitro studies Kwakkel, G.J. Link to publication Citation for published version (APA): Kwakkel,
Nadere informatieGrowing into a different brain
221 Nederlandse samenvatting 221 Nederlandse samenvatting Groeiend in een ander brein: de uitkomsten van vroeggeboorte op schoolleeftijd De doelen van dit proefschrift waren om 1) het inzicht te vergroten
Nadere informatieA Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.
A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven
Nadere informatieNeuroprotection in Parkinson s disease: modafinil and 9 -tetrahydrocannabinol- Sanneke van Vliet Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 158 Ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een progressieve neurodegeneratieve ziekte, die vooral gekenmerkt wordt door verstoring van de motoriek. De drie belangrijkste
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Het acute hartinfarct Hart- en vaat ziekten zijn een van de grootste doodsoorzaken wereldwijd. In Nederland sterven er gemiddeld 107 mensen per dag aan hart- en vaatziekten, waaronder
Nadere informatieNederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24378 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Melief, Sara Marie Title: Immunomodulatory properties of human multipotent stromal
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift worden zowel farmaceutische aspecten als ook anti-tumor activiteit en cardiotoxiciteit van het cytostaticum cyclopentenyl cytosine (CPEC) onderzocht. CPEC is
Nadere informatieNeuroimmunologische veranderingen in het Complex Regionaal Pijn Syndroom
Samenvatting Hoofdstuk I Introductie Het Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS) is een ziekte die kan optreden als een complicatie na chirurgie of trauma. Het spontaan ontstaan van de aandoening is ook
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25850 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25850 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Beek, Erik te Title: Neuropharmacology of novel dopamine modulators Issue Date:
Nadere informatieSamenvatting. Chapter12
Samenvatting Chapter12 Coinfectie met Mycobacterium Tuberculose tijdens HIV-infectie is een groot probleem in de derde wereld, daar dit leidt tot een grotere sterfte. (hoofdstuk I) In de studies beschreven
Nadere informatieInleiding. Chapter 11. Achtergrond en doel van het onderzoek
Chapter 11 Inleiding Achtergrond en doel van het onderzoek Kanker is na hart en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Per jaar wordt in Nederland bij ongeveer 70.000 mensen kanker vastgesteld
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Cisplatine is een belangrijk geneesmiddel voor de behandeling van hoofd- en halstumoren, longkanker en kanker aan de eierstokken of teelballen. Helaas kan behandeling met cisplatine
Nadere informatieNeurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19074 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19074 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Suwannalai, Parawee Title: ACPA response in evolution of rheumatoid arthritis
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden diagnostische en therapeutische aspecten van acute leukemie bij kinderen beschreven, o.a. cyto-immunologische en farmacologische aspecten en allogene
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Mensen slapen ongeveer acht uur per dag, dit alles bij elkaar opgeteld is een derde van ons leven. Dit feit alleen al is genoeg om te beseffen dat slaap een essentiële fysiologische
Nadere informatieNederlandse. Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het metabole syndroom is tegenwoordig een veel voorkomend ziektebeeld dat getypeerd wordt door een combinatie van verschillende aandoeningen. Voornamelijk in de westerse landen
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieChapter 10. Nederlandse samenvatting
Chapter 10 Nederlandse samenvatting Samenvatting Dunnevezelneuropathie (DVN) is een aandoening waarbij selectief of overwegend de dunne zenuwvezels (Aδ en C) zijn aangedaan. Het klinisch beeld wordt gekenmerkt
Nadere informatieDe overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatie8 Samenvatting en Conclusies
8 Samenvatting en Conclusies Het gebruik van geneesmiddelen in de behandeling en preventie van ziekte en pijn is niet meer weg te denken uit onze samenleving. De meeste geneesmiddelen hebben behalve hun
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 210 Nederlandse samenvatting Zuurstofradicalen en antioxidanten in multiple sclerosis 1. Multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting (Dutch Summary)
Samenvatting (Dutch Summary) Het onderzoek beschreven in dit proefschrift was erop gericht om de regulatie van de expressie van eiwitten die betrokken zijn bij het metaboliseren en het transport van geneesmiddelen
Nadere informatieBiodistributie, kinetiek, centraal zenuwstelsel, oogziekten, huidaandoeningen
Niet-technische samenvatting 2016788 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Onderzoek naar de biodistributie van nieuwe, op oligonucleotiden gebaseerde, teststoffen voor de behandeling van zeer
Nadere informatiein de route kunnen activeren. Een groep van enzymen die ook deel uitmaken van deze cascade zijn de mitogen-activated protein kinases (MAP kinases).
Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 1 geeft een algemene introductie tot de immuunresponsen die worden opgewekt door helminthen; wormen, waarvan de meeste soorten parasitair zijn. Twee typen zijn te onderscheiden:
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Nadere informatieVereenvoudigde Nederlandse samenvatting
Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting 151 152 Vroeggeboorte In de westerse wereld wordt 5 tot 13 procent van alle kinderen te vroeg geboren, waarbij vroeggeboorte wordt gedefinieerd als een zwangerschapsduur
Nadere informatieNederlandse samenvatting Neuroplasticiteit ten grondslag aan heroïne verslaving
Nederlandse samenvatting Neuroplasticiteit ten grondslag aan heroïne verslaving Foto: Tycho Jonker Drugsverslaving is een psychiatrische stoornis met grote gezondheidsrisico s voor de verslaafde en heeft
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting hoofdstuk 1 127
125 Samenvatting Het metabool syndroom is een clustering van risicofactoren, zoals overgewicht/obesitas, verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk (hypertensie) en metabole insulineresistentie (verminderde
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2016489
Niet-technische samenvatting 2016489 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Van buik naar brein: de rol van darm-bacteriën in autisme en attentie-stoornissen. 1.2 Looptijd van het project 21-4-2016-21-4-2021
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het
Nadere informatie