SCHEEPVAART INFORMATIE EN COMMUNICATIESYSTEMEN (SICS) Eindrapportage Inventarisatiefase. INTERCAI NEDERLAND B.V. Telematics Consultants

Transcriptie

1 SCHEEPVAART INFORMATIE EN COMMUNICATIESYSTEMEN (SICS) Eindrapportage Inventarisatiefase INTERCAI NEDERLAND B.V. Telematics Consultants In opdracht van: MINISTERIE VAN VERKEER EN WATERSTAAT n Directoraat Generaal Rijkswaterstaat Directoraat Generaal voor het Vervoer Directoraat Generaal Scheepvaart en Maritieme Zaken Documentnummer: IC-5.054/REP/ Versienummer: 7.0 Status: Definitief Rijkswaterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer Rotterdam, 7 november 994

2 INHOUDSOPGAVE SICS: Eindrapportage Inventarisatiefase INLEIDING.... Aanleiding/vraagstelling....2 De onderzoeksaanpak Doelstelling inventarisatiefase Opbouw rapport Projectorganisatie BEGRIPSBEPALING Scheep vaar tinformatie- en communicatiesystemen Blauwdruk vervoerprocessen Basisinfrastructuur INVENTARISATIE EN ANALYSE VAN BESTAANDE SYSTE- MEN Inleiding De matrix en de matrix-items.... De matrix ONDERZOEKSRESULTATEN SICS Inleiding Gegevensuitwisseling tussen VMS en GMS; de belangrijkste conclusies Goederenmanagementsystemen: de belangrijkste conclusies Verkeersmanagementsystemen: de belangrijkste conclusies BASISCOMMUNICATIE-INFRASTRUCTUUR Inleiding Huidige situatie Probleemsignalering Basiscommunicatie- en informatie infrastructuur-scheepvaart: hoe verder? Basisinfrastructuur-scheepvaart: enkele concepten Samenvattend BIJLAGE I DE MATRIX BIJLAGE II GERAADPLEEGDE PERSONEN BIJLAGE III GERAADPLEEGDE LITERATUUR IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

3 l INLEIDING. Aanleiding/vraagstelling Een van de beleidsactiepunten van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is het stimuleren van het vervoer over water als milieuvriendelijk alternatief voor het vervoer over weg. Wil het (door-to-door) transport over water optimaal inpasbaar zijn in de moderne logistieke ketens, en daarmee een aantrekkelijk alternatief zijn voor het vervoer over de weg, dan is een goede afstemming tussen verschillende bij het transport betrokken partijen belangrijk. Een goede informatie uitwisseling is daarbij essentieel. Met het beschikbaar komen van nieuwe technologieën, zoals EDI, mobiele (data)communicatie, plaatsbepalingssystemen, geautomatiseerde detectie en identificatie van vaartuigen zijn in principe de mogelijkheden voor een efficiëntere werkwijze met betrekking tot het uitwisselen van informatie tussen alle bij de scheepvaart betrokken partijen aanwezig. Het voorhanden zijn van de benodigde technologieën alleen is echter niet voldoende om een adequate informatie-uitwisseling binnen het vervoerproces te garanderen. Daarvoor is - naast het ontwikkelen en uitbouwen van een fysieke infrastructuur - een aantal organisatorische aspecten van groot belang. De vraag is immers steeds, welke voordelen te behalen zijn door efficiëntere informatie-uitwisseling, welke informatie tussen welke partijen uitgewisseld dient te worden om een efficiënter scheepvaartproces te realiseren, wie de kosten draagt en wie de vruchten plukt van dergelijke ontwikkelingen en last but not least of de betrokken partijen de gewenste informatie ook inderdaad willen uitwisselen. Het ontwikkelen van een doelmatig beleid op dit terrein is als eerste stap van essentieel belang. Een van de hoofddoelstellingen van dit beleid is "te komen tot een gemeenschappelijke en onderling samenhangende infrastructuur". Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat bevordert de totstandkoming van de daarvoor benodigde basis-infrastructuur. Deze basis-infrastructuur dient zodanig te zijn dat zowel overheid als bedrijfsleven daarvan gebruik kunnen maken. In overeenstemming met de Voortgangsnota Telematica, wordt onder deze infrastructuur verstaan: het geheel van technische, juridische en organisatorische voorzieningen en afspraken met betrekking tot de telecommunicatie-basisdiensten en intermediaire netwerkdiensten, die telematicatoepasssingen mogelijk maken op het terrein van verkeer en vervoer. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

4 SICS: Eindrapportage Inventarisatiefatie Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft dan ook het initiatief genomen om te komen tot een Structuurschets Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen. Hierin zijn betrokken het Directoraat-Generaal (DG) Scheepvaart en Maritieme Zaken, het DG voor het Vervoer, het DG Rijkswaterstaat (de Hoofddirectie, Directie Zeeland en de Adviesdienst Verkeer en Vervoer). Wanneer gesproken wordt over Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen is grofweg een tweetal hoofdcategorieën te onderscheiden: informatie betreffende de scheepvaart (ten behoeve van de waterweg- /infrastructuurbeheerder; daarbij dient een onderscheid te worden gemaakt tussen verkeersgegevens sec, alsmede gegevens betreffende de lading, ook ter preventie van calamiteiten); informatie betreffende de goederenlogistiek (over vracht tussen de betrokken handelspartijen). Ten einde de informatie-overdracht zowel ten behoeve van verkeersmanagement als goederenbegeleiding vloeiend te laten verlopen zijn (in Nederland en daarbuiten) reeds diverse initiatieven genomen. Dit heeft geleid tot een aantal operationele of in ontwikkeling zijnde informatie- en communicatiesystemen. Deze ontwikkelingen zijn vaak onafhankelijk van elkaar tot stand gekomen, zonder dat daarbij is na gegaan in hoeverre synergie tussen beide informatiesoorten aanwezig is; verkeersgegevens kunnen immers ook voor verladers en particuliere vervoerders belangrijk zijn. Anderzijds moeten ladinggegevens die in het goederenmanagementsysteem voorhanden zijn steeds opnieuw aangemeld worden. Momenteel is niet helder in hoeverre de bestaande scheepvaart-informatiesystemen elkaar overlappen, qua functionaliteit en geografische reikwijdte, dan wel juist witte vlekken openlaten en in hoeverre reeds sprake is - dan wel aanleiding is - om te komen tot een landelijk dekkende basiscommunicatie-infrastructuur. Evenmin is duidelijk of deze systemen de processen, zoals die zich in de transportsector dagelijks manifesteren, optimaal ondersteunen. Met andere woorden: sluiten de bestaande informatie- en communicatiesystemen aan op de wensen en de behoeften vanuit de markt? is synergie te behalen door combinatie van functionaliteiten? welke witte vlekken (functioneel en geografisch) zijn te signaleren? IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

5 Op basis van de beantwoording van deze vragen kan door het Ministerie van V&W een visie worden ontwikkeld met betrekking tot de (toekomstige) rol van scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen. Een en ander zal worden voorzien van een actieplan met aangrijpingspunten voor aanpassing en verbetering van de bestaande informatie- en communicatie-infrastructuur voor de scheepvaart. Dit actieplan is een afgeleide van de bevindingen van de inventarisatie en literatuurstudie, alsmede de reacties vanuit de markt, die in de inventarisatiefase zullen plaatsvinden. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft aan Intercai opdracht gegeven een inventarisatie van de bestaande scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen (in het vervolg SICS) uit te voeren..2 De onderzoeksaanpak Voorliggend onderzoek vormt een eerste stap om te komen tot een Structuurschets Scheepvaartinformatie- en Communicatiesystemen. In het projectplan dat hiervoor door de Adviesdienst Verkeer en Vervoer - in samenspraak met de eerder genoemde onderdelen van het Ministerie - is opgesteld, is een 4-tal hoofdfasen onderscheiden. Achtereenvolgens kunnen worden onderscheiden: Fase 0: Voorbereidingsfase Fase : Inventarisatie fase Fase 2: Opstellen Concept-Structuurschets scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen, toetsing en bijstelling concept, alsmede formuleren actieplan Fase : Toetsing Structuurschets en definitieve eindrapportage Structuurschets en actieplan Fase 4: Afsluiting project De opdracht die door het Ministerie aan Intercai is verstrekt heeft betrekking op de Inventarisatie fase (fase ). Hiervoor is door Intercai een projectplan geschreven waarin de volgende werkzaamheden zijn onderscheiden. Fase I: Fase II: Fase III: Fase IV: Voorbereiding en planning a. literatuurstudie, concept-tussenrapportage b. reactie projectgroep en bijstelling tussenrapportage Interviews en verslaglegging a. analyse en concept-eindrapportage b. reactie projectgroep en bijstelling rapportage IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

6 Schematisch kan dit als volgt worden weergegeven: SICS: Eindrapportage Inventarisatiefaie FlMl Fa* H iiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiniiiiiiiiii Btouwdiuk vwvowpraomnn -QMdmn -vwtowiatwhw«ng llllllllllllllllllllllllllllllllllllllji kiwrtartmte MhMpvuit- Wo-«noo«T nunlc*t» tystmimd go*d«ran vwkmtmfwikkatng Illlllllllllllllllllllllllllllllllllll Mi»lilx >n8iyn IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMMMI \ntutm- W«mnV&W iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniimiiiiiiiin FM* IV Conokal*/ Indre Figuur : Schematische weergave van de opbouw van het onderzoek. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

7 . Doelstelling inventarisatiefase Het doel van dit onderzoek is: "het verkrijgen van inzicht in de aanwezigheid en de reikwijdte (functioneel en geografisch) van de toegepaste en in ontwikkeling zijnde initiatieven voor informatie- en communicatiesystemen voor verkeer en vervoer over water, zowel in Nederland als in het buitenland en de wensen en eisen die er zijn ten aanzien (van een optimaal gebruik) van telematicadiensten". Om dit doel te kunnen verwezenlijken zal een aantal vragen beantwoord dienen te worden. Dit betreft ten eerste een aantal vragen - zoals geformuleerd in het projectplan SICS (januari 994, pagina 0) van het Ministerie van V&W - gericht op een beschrijving van de huidige situatie. Daarbij is uitdrukkelijk aangegeven dat de inventarisatiefase antwoord dient te geven op het wat, én niet het hoe. Hoe zien de vervoerprocessen er uit? Welke informatiestromen komen daarin voor? Welke systemen zijn operationeel in het onderzoeksgebied? Wat zijn de belangrijkste functies van die systemen? Wie zijn de belangrijkste gebruikers van de bestaande systemen? Is er sprake van raakvlakken of overlap tussen systemen voor verkeersmanagement en goederenmanagementsystemen? Is er sprake van onderlinge samenhang, koppeling of samenwerking? Is er sprake van internationale samenwerking? Is er sprake van open/gesloten systemen? Vervolgens zal antwoord gegeven moeten worden op de volgende vragen die gericht zijn op beleidsontwikkeling: Vormen de bestaande systemen aanleiding voor de aanpak van een basiscommunicatie-infrastructuur? Zo neen, waar bevinden zich de witte vlekken/beperkingen/knelpunten etc.? Welke oplossingsrichtingen kunnen worden onderscheiden om tot een basis-infrastructuur voor het gehele gebied te komen? IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

8 .4 Opbouw rapport Deze rapportage doet verslag van de inventarisatiefase en bevindingen die hieruit kunnen worden afgeleid. Deze vormen de 'input' voor de vervolgfasen, zoals aangegeven in het projectplan SICS van het Ministerie. In hoofdstuk 2 'Begripsbepaling', wordt een blauwdruk van de vervoerprocessen gegeven en wordt het onderwerp van studie nader gedefinieerd en begrensd. In hoofdstuk van de rapportage 'Inventarisatie van bestaande systemen', wordt nader ingegaan op de wijze waarop de inventarisatie heeft plaatsgevonden. Een en ander is aan de hand van een matrix uitgewerkt. In hoofdstuk 4 worden de conclusies, knelpunten en oplossingsrichtingen aangegeven betreffende de hoofdcategorieën die binnen SICS te onderscheiden zijn. In hoofdstuk 5 wordt - mede naar aanleiding van de bevindingen zoals verwoord in hoofdstuk 4 - aangegeven welke elementen zijn te onderscheiden ten aanzien van het thema basiscommunicatie-infrastructuur..5 Projectorganisatie Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden is door de opdrachtgever en de opdrachtnemer zeer nauw en constructief samengewerkt. Door de opdrachtgever is een projectgroep samengesteld aan wie door de opdrachtnemer is gerapporteerd. De samenstelling van de projectgroep is als volgt: de heer ing. C. Willems, Senior Adviseur Verkeersmanagement (projectleider) mevrouw ir. L. Kuiters, Senior Adviseur Vaarwegmanagement de heer P. Kik, Adviseur Vaarwegmanagement Allen zijn werkzaam bij de Adviesdienst Verkeer en Vervoer, afdeling Scheepvaart van het Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat te Rotterdam. Namens Intercai zijn de volgende consultants betrokken bij het onderzoek: de heer drs. C. Loefen, Senior Business Consultant (projectleider) de heer mr. E. Wind, Business Consultant mevrouw drs. A. Vesseur, Business Consultant de heer L. Penders, Information Manager Voorts is op ad-hoc basis gebruik gemaakt van de kennis van de volgende Intercai - adviseurs: de heer ing. R. Bakker, Telecommunication Consultant de heer drs. E. Gelgi, Project Assistent IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

9 2 BEGRIPSBEPALING 2. Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen 2. l. Inleiding Het begrip informatie- en communicatiesysteem wordt tegenwoordig veelvuldig gebruikt. Daarbij is niet altijd even duidelijk wat precies bedoeld wordt. De interpretatie ervan verschilt nogal eens. Voor een belangrijk deel is dit mede afhankelijk van de 'insteek' en de achtergrond en functie van de persoon die daarover gevraagd wordt. Soms is sprake van alleen een technisch systeem, soms worden ook het organisatorisch kader daaromheen, tezamen met de gebruikers tot het systeem gerekend. In deze paragraaf wordt uiteengezet wat in het kader van dit project onder een scheepvaartinformatie- en communicatiesysteem (SICS) wordt verstaan. Tevens worden definities gegeven voor de begrippen verkeersmanagementsysteem en goederenmanagementsysteem. De gehanteerde definities zijn afkomstig uit de literatuur, zij het dat ze voor dit onderzoek waar nodig en zinvol zijn aangepast en nader gespecificeerd Inkadering Wanneer gekeken wordt naar de functionaliteiten van operationele Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen, is het relevant een onderscheid aan te brengen in systemen die een taak hebben in relatie tot de verkeersafwikkeling (veilig en vlot) en systemen die een taak hebben in het begeleiden van de informatiestromen, inherent aan de fysieke goederenstromen. De aard en wijze van informatie-uitwisseling zijn hiervan een afgeleide. Het moge duidelijk zijn dat deze ten behoeve van de verkeersafwikkeling door de infrastructuuraanbieder (verkeerslogistiek) verschillen van systemen die goederenafwikkeling (goederenlogistiek) tot doel hebben. Een abstractieniveau hoger - kijkend naar de doelstellingen en het 'bestaansrecht' van dergelijk systemen - kan als rode draad worden herkend dat deze als primaire functie hebben het managen van de primaire processen. Voor het vervolg van het onderzoek is het van belang Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen - uitgaande van het hogere doel - onder te verdelen in verkeersmanagementsystemen en goederenmanagementsystemen (goederenbegeleidingssystemen). Onderstaand wordt kort weergegeven waar beide soorten systemen voor gebruikt worden. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

10 Schaapvaart Informatie- en communteattesystamen (managen van de primaire prooesmn) nhigilimngfrivs) Ktgcratovinltinhi - oomkmtt* wn togmww preommn. omrig* mmnto ManmtoydMiwi Figuur 2: Schematisch overzicht informatiesystemen. In het vervolg zal de volgende definitie van scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen worden gehanteerd. Een Scheepvaartinformatie- en communicatiesysteem is het geheel van methoden, faciliteiten en activiteiten waarmee de diverse actoren betrokken bij de scheepvaart in hun informatie- en communicatiebehoeften voorzien*. Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen kunnen al dan niet elektronisch zijn. Voor de afbakening van het onderwerp van de inventarisatie wordt - naast bovenbeschreven definitie - tevens als criterium gehanteerd dat de in de inventarisatie te betrekken systemen een aantal (>2) te identificeren gebruikers kennen; zowel reeds operationele systemen als (nog) niet gebruikte initiatieven zullen worden meegenomen. Aangepaste definitie uit:bemelmans, Bestuurlijke informatiekunde. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 0

11 Bij het uitstippelen en het formuleren van de Structuurschets Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen (en de daaruit voortvloeiende vervolgacties) is vooral het raakvlak/de synergie tussen beide - van oorsprong afzonderlijk tot stand gekomen - soorten systemen (elk redenerend vanuit het managen van de eigen primaire processen) van belang. In dit verband kan bijvoorbeeld worden gedacht aan informatie betreffende de verwachte aankomsttijd van een schip. In figuur is het onderzoekstraject schematisch weergegeven. De te onderzoeken overlap tussen de door beide soorten systemen gebruikte informatie is daarin door middel van een gearceerde ellips weergegeven. Bedrijfsleven: Goederen Management Systemen (GMS) Infrastructuuraan bieden Verkeersmanagement Systemen (VMS) KADE MraC*Mffl i -DXIMmB**) :ST*- -ETC Figuur : Schematische weergave van het onderwerp van dit onderzoek Verkeersmanagementsysteem Wanneer - in het kader van SICS - gesproken wordt over een verkeersmanagementsysteem kan, zoals in.de inleidende paragraaf is aangegeven, een onderscheid worden gemaakt in: een verkeersbegeleidend systeem + een informatieverwerkend systeem (IVS); een IVS als separaat opererend systeem; overige relevante informatie- en communicatiesystemen. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

12 Wat onder verkeersbegeleidende systemen wordt verstaan, is hieronder kort weergegeven. Verkeersbegeleidende systemen Ingevolge de Concept IMO Guidelines wordt een verkeersbegeleidingssysteem (in Engels: Vessel Traffic Service, VTS) thans (voorstel juni 994) als volgt gedefinieerd: "A VTS is a service implemented by a competent authority, designed to improve safety and efficiency of vessel traffic and to protect the environment. The service has the capability to interact with the traffic and respond to traffic situations developing in the VTS area". Het gaat dus om het totale pakket van mensen, middelen en gedragsregels, dat interagerend gericht is op de bevordering van een vlotte en veilige verkeersafwikkeling van de scheepvaart in een bepaald gebied, waarbij de (mogelijke) synergie/informatie uitwisseling met dergelijke systemen in andere gebieden en systemen welke de begeleiding van de goederenstroom betreffen een toenemende rol van betekenis speelt! In zijn algemeenheid beschikken verkeersbegeleidende systemen over een verkeersobservatiesysteem en één of meer actieve volgsystemen, een eigen IVS en een communicatiesysteem. Koppeling met andere relevante informatiesystemen is mogelijk. Een dergelijk verkeersmanagementsysteem zal naar alle waarschijnlijkheid als kenmerk bezitten, dat het operationeel wordt gehouden door de beheerder van de betrokken fysieke infrastructuren (vaarwegen en havens). In de meeste gevallen zal dat de overheid (internationaal, nationaal, provinciaal, regionaal of lokaal) zijn, dan wel een organisatie waar de overhe(i)d(en) in participe(e)r(t)en'. Informatieverwerkende systemen Daarbij is een onderscheid te maken tussen een actief volgsysteem', dat is een systeem voor het continu volgen van verkeer/goederen en een administratief systeem dat gegevens verzamelt en daar op actieve wijze een functie mee vervult (bijvoorbeeld tbv de verkeersbegeleiding). Q Leo Bom: Informatie /9. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 \2

13 SICS: Eindrapportage Inventariiatiefasc Naast informatieverwerkende systemen - functioneel gekoppeld aan VTSsen - is eveneens sprake van informatieverwerkende systemen die niet functioneel gekoppeld zijn. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan 'slapende' informatieverwerkende systemen; deze worden eerst geraadpleegd indien daar aanleiding (b.v. een calamiteit) toe bestaat. Overige relevante informatie- en communicatiesystemen Hierbij kan gedacht worden aan communicatiesystemen, met als hoofdfunctie het uitwisselen van informatie tussen de gebruikers/doelgroepen. Bovendien kan gedacht worden aan een breed scala van relevante informatiesystemen die - vaak indirect - in relatie staan tot de ondersteuning van de scheepvaart; bijvoorbeeld getij-, hydro-meteogegevens). In deze studie naar SICS heeft - in samenspraak met de opdrachtgever - een verbreding plaatsgevonden van verkeersmanagementsystemen sec, naar aanverwante en relevante 'randverschijnselen/instrumentaria' die van belang zijn bij het primaire proces. In figuur 4 is een schematische weergave gegeven van een Verkeersmanagementsysteem. Montorfng IntomwUon advlmrwi Figuur 4: Schematische weergave van een verkeersmanagementsysteem. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994

14 SICS: Eindrapportage Inventarisatiefaiie Goederenmanagementsysteem Voor het begrip goederenmanagementsysteem wordt de volgende definitie gehanteerd: Een (elektronisch) informatie- en communicatiesysteem met als belangrijkste doel het bevorderen en effectief begeleiden van de goederenstroom door het efficiënt en effectief genereren, uitwisselen en verwerken van berichten en informatie betreffende de goederenstroom tussen diverse partijen uit de vervoerketen*. Dergelijke systemen bezitten daarnaast de volgende kenmerken: de koppeling met systemen voor andere modaliteiten wordt bevorderd; het systeem is opgezet en wordt beheerd en gebruikt door in het bijzonder marktpartijen. Dit betekent dat de zogenaamde community-systemen, dat zijn netwerken die uitsluitend een carrierfunctie hebben (dat wil zeggen dat zij slechts een electronische 'postbode' zijn en zich niet met de inhoud van het berichtenverkeer bemoeien, bijvoorbeeld INTIS), buiten de definitie van GMS vallen en derhalve in deze studie buiten beschouwing zijn gelaten. Een goederenmanagementsysteem zal in de meeste gevallen gebruik maken van, en gekoppeld zijn aan diverse interne automatiseringssystemen (Electronic Data Processing) van de verschillende individuele gebruikers. In figuur 5 is een schematische weergave van een goederenmanagementsysteem gegeven. In deze studie ligt de nadruk op goederenbegeleidingsprocessen voor het vervoer over water. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 4

15 Uitvoerders Controleurs Figuur 5: Schematische weergave van een goederenmanagementsysteem Samenvattend In volgend figuur (figuur 6) is een en ander op schematische wijze samengevat. In dit figuur is weergegeven dat - wanneer gesproken wordt over SICS - hiertoe zowel verkeersmanagementsystemen (VMS) als goederenmanagementsystemen (GMS) kunnen worden gerekend. Ten aanzien van de VMS kan worden afgeleid dat deze bestaan uit verkeersbegeleidende systemen, vaak gekoppeld met het eigen informatieverwerkend systeem. Ook is sprake van separate informatieverwerkende systemen, die ondersteunend zijn bij de optimale afhandeling van het scheepvaartverkeer. Tezamen vormen deze het 'gereedschap' voor de uitvoering van de activiteiten die behoren tot verkeersmanagement, omgeven door de ellips met de onderbroken lijn. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 5

16 Verkeersmanagement ^^' Figuur 6: Schematisch overzicht van de samenhang tussen de onderscheiden aspecten die deel uitmaken van SICS. Bij de GMS kan worden aangegeven dat deze primair ondersteunend zijn aan de optimalisering van de logistieke processen; de hiervoor noodzakelijke informatie wordt verkregen uit de hierachter operationele informatieverwerkende systemen, hetgeen veelal bedrijfsinterne informatiesystemen zijn. Het is in het bijzonder de onderlinge 'koppelingsmogelijkheden' die in deze studie centraal staan, eerder aangegeven met de gearceerde ellips (figuur ) en hier met de verbindingslijn tussen beide hoofdgroepen (VMS en GMS) voorzien van een '?'. 2.2 Blauwdruk vervoerprocessen Inleiding Bij het formuleren van een Structuurschets Scheepvaart Informatie- en communicatiesystemen, vormen de interferentiepunten tussen enerzijds verkeersmanagementsystemen, en anderzijds goederenmanagementsystemen een belangrijk punt van aandacht. IC-5.0S4/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 6

17 De vraag daarbij is, welke informatie-uitwisseling - zowel binnen heit proces van verkeersmanagement, als tussen de processen van verkeersmanagement en goederenmanagement - een zodanige synergie vertonen, dat gehele of gedeeltelijke combinatie van informatiestromen kan leiden tot: een veiligere en/of efficiëntere afhandeling van het scheepvaartverkeer, met als uiteindelijk doel een (substantiële) versterking van de 'natte' vervoersector. verbetering van de informatieprocessen, gelieerd aan het logistieke proces Duidelijk moge zijn, dat het voor het onderkennen van een (mogelijke) positieve synergie tussen de verschillende informatiestromen, noodzakelijk is om te weten welke informatie-uitwisseling er met betrekking tot hei: vervoer van goederen over water plaatsvindt. De informatie-uitwisseling, welke in het kader van die systemen plaatsvindt is tijdens de literatuurstudie geanalyseerd en is bij de beschrijving van die systemen opgenomen (hetgeen is opgenomen in het bijlagendeel). In de volgende subparagraaf is een indeling gemaakt van die partijen, die in het kader van de informatie-uitwisseling binnen Scheepvaartinformatie- en communicatiesystemen een rol spelen. Als nadere uitwerking van deze indeling, beschrijft de daarop volgende subparagraaf de informatie-uitwisseling in het kader van het vervoerproces (de logistieke keten), waarbij de nadruk dus niet op vervoermiddel en infrastructuur ligt, maar veel meer op het transport van goederen van A naar B Bij SICS betrokken partijen In figuur 7 is een schematisch overzicht gegeven van de belangrijkste partijen, welke bij het functioneren van Scheepvaart Informatie- en Communicatiesystemen een rol (kunnen) spelen. Daarbij is het relevant een onderscheid te maken tussen:. Partijen die betrokken zijn bij het vervoermiddel zelf, in dit geval hel: schip, zoals de rederij, de rederij-agent (Eng.: agent), het zeeschip (vertegenwoordigd door haar kapitein), de binnenvaartrederij of de vervoerder (eigenaar binnenschip/schipper); 2. Partijen die betrokken zijn bij een zo vlot en veilig mogelijke afhandeling van het scheepvaartverkeer (zoals havendiensten en vaarwegbeheerders; IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 H

18 . Controlerende instanties, welke vanuit een ander belang handelen dan puur een vlotte en veilige verkeersafhandeling. Voorbeelden van dergelijke partijen zijn de Rijksverkeersinspectie (RVI) - die de taken van het voormalige Korps Controleurs Gevaarlijke Stoffen heeft overgenomen en het systeem van evenredige vrachtverdeling via de schippersbeurs organiseert en controleert - de Rijkspolitie Dienst Mobiliteit (handhaving van gedragsregels op het water), de Havenpolitie (handhaving van de openbare orde in een haven) en de Douane (invordering van in- en uitvoerrechten namens het Ministerie van Financiën); 4. De goederen-gerelateerde partijen welke betrokken zijn bij de lading van een schip, en vaak belangrijke informatieleveranciers zijn aan de onder 2. genoemde partijen. Belangrijke partijen uit deze categorie zijn verladers, expediteurs, cargadoors (Eng.: shipbrokers) en stuwadoors; 5. Serviceverlenende organisaties, zoals het loodswezen en scheepsrapportagebedrijven. In de opsomming is de Schippersbeurs niet genoemd, omdat deze slechts fysiek onderdak biedt aan aanbieders van vracht (makelaars in scheepsvracht) en laadruimte (binnenvaartschippers) en een controlerende instantie (Rijks Verkeers Inspectie; RVI), welke gezamenlijk het systeem van de evenredige verdeling van vracht vorm geven. De informatieprocessen zijn echter in deze studie meegenomen (zie verslag interview Schippersbeurs). Het gebruiksdoel van deze afbeelding (figuur 7) is als volgt: In de eerste plaats vormt de 'blauwdruk vervoerprocessen' tijdens literatuurstudie en interviews een instrument om relevante informatiestromen betreffende de scheepvaart per project c.q. systeem weer te geven en helder te krijgen wie met wie waarover communiceert. In de tweede plaats kunnen in de afbeelding de communicatielijnen, binnen bestaande en mogelijk toekomstige projecten/systemen (vooraanmelding uitgaande dangerous goods door de verlader in Zeeland) worden geplaatst, (zie bijlagendeel "Inventarisatie systemen") In overleg met de opdrachtgever is er voor gekozen het grote aantal informatiestromen tussen de in de afbeelding opgenomen partijen niet in één afbeelding weer te geven. Dit zou de overzichtelijkheid immers niet ten goede komen. In de bijlage bij deze rapportage zijn voor de overzichtelijkheid per project/systeem de (hoofd)communicatielijnen afgebeeld. Zoals eerder is aangegeven, wordt een belangrijk punt van aandacht in deze studie gevormd door het (mogelijke) interferentiepunt (dat wil hier zeggen het koppelpunt van informatie) tussen enerzijds verkeersmanagementsystemen en anderzijds goederenbegeleidingssystemen. Ten behoeve van het verkrijgen van inzicht in het bestaan van dit interferentiepunt, dan wel in de mogelijkheden tot positieve synergie die dit IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 J g

19 Deze paragraaf handelt over de categorieën. en 4., dat wil zeggen de partijen welke het logistieke proces tussen een verzender van goederen en de ontvanger daarvan (de transportketen) initiëren en realiseren. Alvorens in te gaan op de informatiestromen, die in dit kader plaatsvinden, volgt eerst een overzicht (toegespitst op het vervoer over water) van deze partijen. Daarbij kan wederom een onderverdeling gemaakt worden in een tweetal categorieën, te weten:. Organiserende partijen; 2. Uitvoerende partijen Organiserende partijen In de eerste plaats kunnen de zogenaamde transport-organiserende partijen worden onderscheiden. Zij houden zich niet bezig met fysieke handelingen ten aanzien van lading, maar brengen vraag naar en aanbod van vracht c.q. laadruimte bij elkaar en sturen het fysieke transportproces aan. Het verzamelen, verwerken en geven van informatie vormt het hoofdproces van deze partijen. De verlader: Aan het begin en het eind van de logistieke keten staat de verlader, ook wel aflader of verscheper (Eng.: shipper) genoemd. Dit is de opdrachtgever van het transport, bijvoorbeeld een fabrikant, handelsmaatschappij, importeur of exporteur. De expediteur: De verlader maakt voor het organiseren van het door hem gewenste vervoer van goederen soms gebruik van de diensten van een eigen expeditieafdeling, maar meestal van een zelfstandige expediteur (forwarder). De expediteur neemt de verlader de zorg voor het transport uit handen en sluit op eigen naam overeenkomsten met vervoerders. De expediteur kan gezien worden als 'de spin in het web' binnen de logistieke keten. Hij heeft kennis van routes, vervoerders, in- en uitklaringsformaliteiten en tarieven. Met recht wordt de expediteur ook wel de architect van het vervoer genoemd. De laatste jaren is er enige vervaging opgetreden tussen het traditionele terrein van de expediteur en het terrein van enkele uitvoerders van het transport. Als voorbeeld kan genoemd worden de NVOCC (Non-Vessel Operating Common Carrier), een expediteur welke stuwruimte in een schip huurt en deze ruimte vervolgens zelf exploiteert. IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november

20 In de binnenvaart kennen we de makelaar in scheepsvrachten. Zijn rol is te vergelijken met die van de expediteur in de zeescheepvaart, het wegtransport of de luchtvaart, in die zin dat de makelaar in scheepsvrachten in opdracht van een verlader lading ter vervoer aanbiedt op de Schippersbeurs. Omdat die binnenvaartondernemers, die via het systeem van Evenredige Vrachtverdeling (Schippersbeurs) hun lading verkrijgen, in grote mate afhankelijk zijn van de diensten van de makelaar in scheepsvrachten voor het verkrijgen van lading (vergelijk de cargadoorsfunctie in de zeevaart), is in afbeelding 7 de makelaar in scheepsvrachten gepositioneerd op het grensvlak van goederen- en vervoermiddelgerelateerde partijen. De rederij-agent/cargadoor/binnenvaartreder: Is de expediteur de vertegenwoordiger van de verlader, de cargadoor of rederij-agent is de vertegenwoordiger van de reder. Binnen het cargadoorsbedrijf kunnen twee belangrijke activiteiten worden onderscheiden. In de eerste plaats is dit de (commerciële) cargadoorsfunctie, welke laadruimte aan boord van een schip op de vervoersmarkt aanbiedt aan partijen die lading willen verzenden. In de tweede plaats verzorgt de cargadoor in zijn hoedanigheid van rederijagent allerhande activiteiten ten behoeve van schip of rederij, zoals het verrichten van formaliteiten bij havenautoriteiten, het aanvragen van ligplaatsen, het bestellen van een loods of sleepboten, proviandering en bunkering van het schip, het organiseren van het los- en laadproces van goederen, alsmede het incasseren van de vracht. De functie van cargadoor komen we met name tegen in de zeevaart, omdat de exploitant van een zeeschip (reder) - anders dan in de binnenvaart - over het algemeen noch zelf op het schip aanwezig is, noch zelf een vestiging in elke haven heeft. De operator: De container binnenvaart kent de figuur van de operator. Deze organiseert - indien niet zelfstandig door de rederij-agent wordt gedaan - het transport van containers naar de zeehaven, of van de zeehaven naar het achterland. Vaak is dit voor- en natransport multinationaal. Soms bezit de operator eigen transportmiddelen, maar noodzakelijk is dit niet. In het merendeel van de gevallen, sluit de operator contracten af met een of meer vervoerders (in de binnenvaart meestal de schippers/scheepseigenaren). IC-5.054/REP/; Versie 7.0; Definitief; 7 november 994 2