Nieuwjaarscongres. Vrijdag 8 januari 2016 Technische Universiteit Delft

Transcriptie

1 68 e vakantiecursus Nieuwjaarscongres Vrijdag 8 januari 2016 Technische Universiteit Delft

2 68: Water in de Stad Ontvangstbalie op eerste verdieping Welkomstwoord Drs. Anka Mulder, CvB zaal A zaal B Inleiding Prof. dr. ir. Jules van Lier (TU Delft) Inleiding Prof. dr. ir. Huub Savenije (TU Delft) Op de toekomst voorbereid Ir. Annette Ottolini (Evides) Wolken pakken zich samen Prof. Harm Jonker (TU Delft) Water in huis Prof. dr. ir. Han Meyer (TU Delft) Houdt het hoofd koel Prof. dr. ir. Ramon Hanssen (TU Delft) Koffiepauze op eerste verdieping Ingenieurs op pad Niels van Linden en Eva Nieuwenhuis Prikken in de Ondergrond Dr.ir. Mark Bakker (TU Delft) Ingenieurs op pad Abel Heinsbroek en Petra Hulsman Polderen op het dak Dr. ir. Olivier Hoes (TU Delft) Flash presentaties Alexander Hendriks, Thom Bogaard, Franca Kramer en Jink Gude Flash presentaties Remko Nijzink, Marloes van Ginkel, Simon Felz en Tim van Emmerik Lunchpauze op eerste verdieping Flash presentaties Alex Duijnmeijer, Astrid Fischer, Tanja Euser en Johan Post prijsuitreikingen In de koffer mee naar New York? Drs. Henk Ovink (water gezant) SLot Nieuwjaarsborrel op eerste verdieping

3 Inhoudelijke presentaties Prof.dr.ir. Huub Savenije Wij gebruiken ruw water om drinkwater van te maken. Als we te veel water binnenkrijgen voeren we het af, of we pompen het water weg. Als er hoogwater is, beschermen we ons land achter dijken. Maar waar komt al dat water vandaan? Uit de lucht? Uit de rivier? Uit zee? Uit de grond? Vaak zien we het urbane water als de kleine hydrologische cyclus. Maar hoe wij het ook bekijken, ons stedelijk water is evenzeer onderdeel van de grote hydrologische cyclus: de cyclus die beschrijft hoeveel water we tot onze beschikking hebben, maar die ook beschrijft hoeveel water we kwijt moeten zien te raken, of waartegen wij ons moeten beschermen. Tijdens dit deel van de VakantieCursus 68 kijken wij naar de hydrologische randvoorwaarden van de stad: De atmosfeer, het grondwater, de stroomgebieden waaruit wij het water betrekken, en manieren waarop wij water kunnen vasthouden. Het is een verbreding van het aandachtsveld van de VakantieCursus, maar op verzoek van deelnemers in voorgaande jaren kijken we vanaf dit jaar ook naar processen die de kleine cyclus van buitenaf beïnvloeden. Ir. Annette Ottolini Op de toekomst voorbereid Evides Waterbedrijf is in 2014 begonnen met een onderzoeksprogramma met als doel de uitdagingen voor de komende decennia te adresseren en om richting te geven aan hoe deze uitdagingen te onderzoeken om een toekomstvaste productie- en distributie infrastructuur zeker ter stellen. Het programma draait nu bijna twee jaar en mooie resultaten zijn geboekt. In de presentatie worden verschillende resultaten op een pakkende wijze toegelicht. Dr.ir. Mark Bakker Prikken in de grond Voor duurzame en klimaat-adaptieve oplossingen is het belangrijk de rol van grondwater als transportmiddel van water en verontreinigingen (de grondwaterstroming) goed in beeld te krijgen. De TU Delft, samen met partners Artesia en Wiertsema, heeft recentelijk een nieuwe nauwkeurige en relatief goedkope methode ontwikkeld om de grondwatersnelheid te bepalen. Bij deze methode wordt de temperatuur met behulp van een laser en een DTS apparaat op willekeurige dieptes en momenten gemeten langs een glasvezelkabel die met een sondeerinstallatie in de grond gedrukt (geprikt) wordt. De grondwaterstroming kan bepaald worden uit de temperatuurmetingen, bijvoorbeeld door de kabel op te warmen en te meten hoe snel deze weer afkoelt. Dr.ir. Olivier Hoes Waterbergen met een polderdak Van groene daken wordt vaak beweerd dat zij de afvoer van neerslag kunnen vertragen. Voor de extreme buien, die je zou willen vertragen, leveren ze echter weinig op. Bij een polderdak is het groene dak voorzien van een klep die de afvoer regelt; dicht als het nodig is en open als het weer kan. In zijn presentatie gaat Olivier in op wat de klep allemaal moet kunnen en wat hij oplevert.

4 Prof. Harm Jonker Wolken pakken zich samen Door de sterk toegenomen computerkracht wordt het mogelijk korte termijn weersvoorspellingen te doen op zeer fijne schaal. Hierbij worden atmosferische processen zoals turbulentie, wolken- en regenvorming met groot detail gerepresenteerd. In de presentatie laten we voorbeelden zien van weersimulaties boven heel Nederland met een resolutie van 100m, en van simulaties van stroming door een complexe stedelijke omgeving. Deze ontwikkelingen brengen een nauwkeurige weersvoorspellingen voor de stad (wind, zon en regen) een stap dichterbij. We laten zien hoe informatie van gedetailleerde observaties, zoals van een hoge resolutie regenradar, hierbij ingezet kan worden. Prof.dr.ir. Han Meyer Water in huis De waterbouwkundige structuur en de ruimtelijke en stedelijke structuur van Nederland zijn door de eeuwen heen nauw met elkaar verweven geraakt. Met het Deltaprogramma èn met de actuele trend van metropoolvorming is een nieuwe uitdaging ontstaan. Deze uitdaging betreft een nieuwe aanpak in ontwerp en technologie, die kan resulteren in de Adaptieve Deltametropool van de 21e eeuw. Alex Duijnmeijer Rioolwatergemalen: drijfvuiltransport met draaikolken Ontvangstbassins van rioolgemalen kunnen significant vervuilen met drijflagen van bijv. vet. Dit onderzoek analyseert de toepassing van vortexen als mechanisme voor verticaal transport van drijfvuil naar de zuigmond van de rioolwaterpomp. Dit moet leiden tot meer onderhoudsvriendelijke rioolgemalen. Alexander Hendriks Oei, ik groei! Wat mesofielen en thermofielen daarbij nodig hebben. De achterliggende gedachte voor de samenstelling van een nutriëntenmedium en het opmerkelijke verschil tussen mesofiele en thermofiele systemen. Thom Bogaard WaterTagging DNA-microparticles for tracing and modelling water flows and travel times in natural systems Societal demand for water safety is continuously increasing, being it resilient against flood/ droughts, clean water for ecosystems, recreation or safe drinking water. Robust methods to measure temporal and spatial patterns of water and contaminant pathways are still lacking. This STW granted-research aims to develop and apply (1) inert, robust, environmental friendly DNA-tracer widely applicable in water resources practice and (2) an innovative coupled model approach to capture dynamics in hydrological pathways and their effects on water quality. Together, DNA-tracers and travel time-based modelling will improve protection of water resources and drinking water production sites and help safely closing water and substance cycles and use of alternative water sources.

5 Franca Kramer Sewer Mining Een nieuw concept gericht op het terugwinnen van hoge kwaliteit water, energie en nutriënten uit huishoudelijk afvalwater. Keramische nanofiltratie is het hart van dit nieuwe concept. Jink Gude Arseen onder de één Complete arseenverwijdering door het verhogen van de natuurlijke verwijderingscapaciteit van bestaande zuiveringen. Duurzaam, kostenbesparend en een onberispelijke waterkwaliteit. Astrid Fischer Besluit ondersteuning voor belanghebbenden in een stroomgebied; hoe om te gaan met nieuwe stoffen. Milieuvreemde stoffen worden steeds vaker gedetecteerd in oppervlaktewater, met mogelijke toxische bijverschijnselen in het aquatische milieu, en potentieel gevaar voor de drinkwatervoorziening. De centrale vraag: Hoe gaat men zo effectief en efficiënt mogelijk om met de bedreiging van nieuwe stoffen die voorkomen in de gehele watercyclus? moet daarom worden beantwoord. Binnen het Europese Interreg project TAPES (Transnational Action Programme on Emerging Substances) is een beslissingsondersteunend systeem ontwikkeld om deze vraag te beantwoorden. Dit webgebaseerde kennis platform verschaft informatie over milieuvreemde stoffen en maatregelen die genomen kunnen worden. Remko Nijzink Regen-afvoer modellen voor het Europees landschap Een bepalende factor voor regen-afvoer processen is het landschap. Gebieden hoog boven het water zullen anders reageren dan natte gebieden direct naast een rivier. Daarnaast is de vegetatie in het landschap erg belangrijk. In dit onderzoek worden deze principes toegepast op het Europees landschap m.b.v open data. Het uiteindelijke doel is om betere hydrologische modellen te creëren met een realistische weerspiegeling van de processen. Hierdoor zal de algemene toepasbaarheid van de modellen moeten toenemen, ook in stroomgebieden met weinig data. Marloes van Ginkel Nieuwe eilanden: maakbare omgeving voor waterberging. Kunstmatige eilanden zoals in Dubai, Rotterdam, Lagos, Jakarta, Hongkong en Singapore bieden de mogelijkheid om de ondergrond zo te maken als we willen. Maar hoe ziet de ideale ondergrond van een eiland er eigenlijk uit als we er zoet water in willen bergen? Tanja Euser Is uw kelder nog droog? gebruik van ruimtelijk variabele data voor afvoer voorspellingen Om betrouwbare afvoervoorspellingen te kunnen maken, is het essentieel om goed te begrijpen wat de dominante afvoer processen zijn in een stroomgebied en hoe deze geconceptualiseerd kunnen worden. Met behulp van gedistribueerde informatie uit het stroomgebied kunnen we beter begrijpen wat er in stroomgebieden gebeurd en hiermee onze modellen aanscherpen.

6 Simon Felz Using wastewater treatment plants to produce valuable polymers During the biological cleaning step in wastewater treatment plants microorganisms degrade organic compounds in the water and form slimy substances. These substances can be extracted and used to form gels. Wastewater treatment plants could therefore be used not only to clean water, but also as production plants. Tim van Emmerik Hoeveel regen onderscheppen bomen? Het gewicht van bomen wordt beïnvloed door processen (zoals transpiratie en wateropname door de wortels), alsmede externe factoren (onderschept regenwater op de bladeren). Met versnellingsmeters meten wij de dagelijkse gewichtsverdamping van bomen, wat we hopen te kunnen scheiden in verdamping en interceptie. Zowel verdamping en interceptie zijn belangrijke variabelen in de hydrologische cycles, zeker in een stedelijke omgeving, en met onze methode hopen wij dezen beter in kaart te kunnen brengen. Johan Post Huisaansluitingen in de waterketen: functioneren en beheer Samenvatting: Huisaansluitingen zijn een belangrijk onderdeel van de infrastructuur die verantwoordelijk is voor de afvoer van (afval)water. Beheer strategieën zijn vaak reactief, waarbij actie ondernomen wordt nadat een calamiteit zich voordoet. Hoe functioneren deze componenten in vergelijking met de rest van het systeem en is proactief beheer realistisch? Niels van Linden Terugwinning van natrium chloride uit brijn in Zero Liquid Discharge Bij het Zero Liquid Discharge principe verlaat geen druppel water de waterzuiveringsfaciliteit. In het terugwinningsproces ligt de focus op water met een hoge kwaliteit, waardoor er een mix van vaste stoffen overblijft. In dit onderzoek worden onder andere nanofiltratie, ionwisseling en electrodialyse experimenteel getest op hun potentie om opgeloste stoffen in brijn te scheiden, zodat natrium chloride uiteindelijk teruggewonnen kan worden. Eva Nieuwenhuis Sanitatie in India: noodzaak of een kans? Hoe kan het afvalwater probleem opgelost worden in snelgroeiende steden in India? Is lokaal zuiveren en hergebruik een optie? Wat betekent dit voor een Geberit..? Een onderzoeksstage uitgevoerd voor Geberit; een groot internationaal sanitair en piping systems bedrijf. Petra Hulsman Hydrologische eigenschappen van HydroRock infiltratie/ drainage systemen HydroRock producten zijn steenwollen blokken omhult met een membraan van filterdoek. Ze hebben een hoge porositeit (94%), waardoor de opslagcapaciteit en de doorlaatbaarheid groot zijn. Door deze eigenschappen wordt verwacht dat HydroRock geschikt is voor het afvoeren van overtollig water en het voorkomen van lokale wateroverlast. Om dit materiaal optimaal te kunnen gebruiken, zijn de hydrologische eigenschappen onderzocht.

7 COMMISSIE VAN VOORBEREIDING Prof.dr.ir. J.B. van Lier Prof.dr.ir. L.C. Rietveld Drs. M.M. Bekkenutte Mr. R.M. Bergkamp Ir. J.F.M. Versteegh Prof.dr. W. van Vierssen Drs. H.J. Gastkemper Ir. J.J. Buntsma TU Delft/UNESCO-IHE TU Delft Waternetwerk Vewin RIVM KWR/TU Delft RIONED STOWA Gijs Oskam Prijs Voor deze prijs komen jonge en/of aankomende academici in aanmerking die in 2014 of 2015 zijn afgestudeerd op het gebied van de Stedelijke Watercyclus. De aanmoedigingsprijs van 2500 euro moet jonge onderzoekers/ingenieurs een extra stimulans geven. De belangrijkste criteria voor het winnen van de prijs zijn belang, originaliteit en kwaliteit van het onderzoek in de Stedelijke Watercyclus. Jaap van der Graaf Prijs Op 8 januari 2016 zal voor de zesde keer de Jaap van der Graaf-prijs worden uitgereikt, die ter ere van het afscheid van Prof. Jaap van der Graaf als hoogleraar Afvalwaterbehandeling aan de TU Delft in 2009 door Witteveen+Bos is ingesteld. De prijs wordt toegekend aan een student of onderzoeker die in 2015 het beste Engelstalige artikel over de stedelijke watercyclus heeft geschreven. De prijs is vanaf dit jaar naast artikelen over de behandeling van afvalwater ook opengesteld voor publicaties van drinkwater- en rioleringsonderzoek. De onderscheiding bestaat uit een geldbedrag van euro en een glasobject en zal jaarlijks worden toegekend. De doelstelling van deze prijs is om de Nederlandse expertise op het gebied van de watertechnologie in de stedelijke watercyclus verder internationaal te profileren. Het geldbedrag dient in het kader hiervan te worden aangewend. Dit kan zijn in de vorm van een studiereis of promotionele activiteiten. Artikelen dienen te voldoen aan de volgende voorwaarden: 1. Het onderwerp heeft betrekking op de toegepaste watertechnologie in de stedelijke watercyclus: waterinname, -behandeling, -distributie, -inzameling of de zuivering van afvalwater. 2. De auteur dient universitair student te zijn of werkzaam te zijn binnen de Nederlandse beroepspraktijk. 3. Het Engelstalige artikel moet gepubliceerd zijn in een vaktijdschrift uit Het onderwerp moet in de praktijk toepasbaar zijn. De deelname staat open voor auteurs van alle nationaliteiten. Een onafhankelijke jury zal bepalen aan wie de prijs wordt toegekend.

8 CURSUSINHOUD APP De cursus is bedoeld als postacademische scholing voor een ieder die bij de stedelijke watercyclus betrokken is. Hoewel het niveau van de cursus aansluit op een academische opleiding kunnen ook andere belangstellenden de cursus bijwonen. KOSTEN De App is beschikbaar in de Windows Phone, Google en Play Stores. Hier vind u een overzicht van het programma, sprekers en andere informatie. Gebruik de trefwoorden TUD Vakantiecursus om de App te downloaden. INFORMATIE Deelname per persoon 195,- het bedrag dient van te voren betaald te worden. Inbegrepen: deelname aan de cursus, de lunch en de Nieuwjaarsborrel. Studenten en gepensioneerden betalen een gereduceerd tarief van 25,- REGISTRATIE Het secretariaat van de Vakantiecursus Faculteit Civiele Techniek & Geowetenschappen, Afdeling Watermanagement kamer 4.55 Postbus GA Delft info@tud-vakantiecursus.nl U kunt zich online registreren op de website Na de registratie ontvangt u een factuur die binnen 14 dagen voldaan dient te zijn. Voor aanvang van de cursus dient de inschrijving betaald te zijn. ANNULERING Volledige restitutie is alleen mogelijk tot 10 december Na deze datum kunt u iemand anders in uw plaats laten deelnemen. Het secretariaat dient te allen tijde op de hoogte gebracht te worden van deze veranderingen.