Delier na een heupfractuur bij ruim een derde van de patiënten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Delier na een heupfractuur bij ruim een derde van de patiënten"

Transcriptie

1 oorspronkelijke stukken Delier na een heupfractuur bij ruim een derde van de patiënten R.J.A.van Wensen, P.L.J.Dautzenberg, H.L.Koek, J.G.Olsman en K.Bosscha Doel. Inventarisatie en evaluatie van frequentie, risicofactoren en prognose van het postoperatieve delier bij patiënten opgenomen met een heupfractuur op een afdeling Chirurgie. Opzet. Beschrijvend statusonderzoek. Methode. Alle patiënten opgenomen in 2004 met een heupfractuur op de afdeling Chirurgie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te Den Bosch werden geïncludeerd. Op deze afdeling vinden actieve multidisciplinaire interventies plaats voor het herkennen en behandelen van een delier op niet-medicamenteuze en medicamenteuze wijze. De statussen van alle patiënten van de afdelingen Chirurgie en Geriatrie werden beoordeeld en de gegevens werden statistisch geanalyseerd met univariate en multivariate logistische step forward -regressieanalyse. Resultaten. Er werden 114 patiënten geïncludeerd. De frequentie van het postoperatieve delier was 37%. Een toenemende leeftijd was zowel in de univariate als de multivariate analyse een significante risicofactor voor het optreden van een delier, na correctie voor overschatting (p < 0,01). Diverse andere factoren, waaronder geslacht, operatietype en medische voorgeschiedenis, hadden geen invloed. Conclusie. Delirium na een heupfractuur is niet zeldzaam; de belangrijkste risicofactor is een toenemende leeftijd. Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151: Jeroen Bosch Ziekenhuis, Nieuwstraat 34, 5211 NL s-hertogenbosch. Locatie Groot Ziekengasthuis, afd. Chirurgie: hr.r.j.a.van Wensen, assistent-geneeskundige; hr.j.g.olsman en hr.dr.k.bosscha, chirurgen. Locatie Carolus, afd. Geriatrie: hr.dr.p.l.j.dautzenberg, klinisch geriater; mw.dr.h.l.koek, assistent-geneeskundige. Correspondentieadres: hr.dr.p.l.j.dautzenberg Een delier is gedefinieerd als acute verwardheid waarbij de aandacht is afgenomen en stoornissen in cognitieve functies optreden, dikwijls met stoornissen in psychomotorische activiteit, slaap-waakritme en emoties. Een delier is een organisch-psychiatrische stoornis, als gevolg van cerebrale ontregeling door een lichamelijke aandoening of het gebruik van genotmiddelen of geneesmiddelen. 1 Het is een veelvoorkomend en ernstig probleem bij oudere patiënten die zijn opgenomen in een algemeen ziekenhuis, maar wordt niet vaak herkend door zorgverleners, onder wie medisch specialisten, inclusief psychiaters. De prevalentie van het delier bij patiënten in het ziekenhuis is 14-56%. Van de patiënten sterft 10-65% en de langetermijnprognose met betrekking tot zelfstandig functioneren en de kwaliteit van leven is slecht. 2 3 Het voorkómen, herkennen en behandelen van een delier hangt vaak direct samen met het zorgproces in een ziekenhuis. Aandacht voor het delier is daarmee een belangrijke kwaliteits- en pres tatie-indicator in de gezondheidszorg. 4 5 Het optreden van een delier na een heupfractuur is een frequente complicatie. De frequentie varieert van 16-62%, met een gemiddelde van 35%. 6 Volgens een meta-analyse zouden niet-medicamenteuze maatregelen, genomen bij het herkennen van risicofactoren voor een delier, het optreden van het delier bij patiënten met een heupfractuur verlagen met ongeveer 14%. 7 Wij onderzochten de frequentie, de risicofactoren en de prognose van het delier, met betrekking tot sterfte en opnameduur, bij patiënten opgenomen met een heupfractuur op een afdeling Chirurgie, een afdeling waar in samenspraak met de afdeling Geriatrie een langdurig zorgplan was ontwikkeld voor het voorkómen, onderkennen en behandelen van een delier. patiënten en methode Patiënten. Een beschrijvend statusonderzoek werd uitgevoerd voor alle patiënten met een heupfractuur verpleegd in 2004 op de chirurgische afdelingen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, locatie Groot Ziekengasthuis, te Den Bosch. Op deze afdelingen waren niet-medicamenteuze maatregelen genomen ter preventie van een delier, zoals het optimaliseren van zintuiglijke waarnemingen en oriëntatiepunten, door bijvoorbeeld het plaatsen van kalenders en foto s op de kamer van de patiënt. Onderkenning van een delier bij deze patiënten werd ook gesteund door het routinematig gebruik van een delirium observatieschaal (DOS). 8 Deze schaal is een gevalideerd screeningsinstrument en bevat 13 observaties van het verbale en non-verbale gedrag die de symptomen van het delier weergeven. Bij een DOS-score C 3 is er een verhoogde kans op een delier en werd de patiënt als delirant of potentieel delirant beschouwd. De geriater werd in consult gevraagd, die de diagnose delier stelde of verwierp op basis van zijn of haar klinische ervaring

2 tabel 1. Kenmerken van 114 patiënten met een heupfractuur onderverdeeld naar aan- of afwezigheid van delier kenmerk niet-delirant delirant p* aantal (%) 72 (63) 42 (37) aantal mannen (%) 18 (25) 16 (38) 0,14 leeftijd bij opname in jaren gemiddelde (SD) 74,8 (12,2) 85,0 (5,2) < 0,01 mediaan opnameduur in dagen gemiddelde (SD) 14,4 (11,9) 19,7 (13,9) 0,04 mediaan fractuurtype; n (%) collumfractuur 37 (51) 26 (62) 0,27 pertrochantere fractuur 24 (33) 13 (31) 0,79 overige fracturen 11 (15) 3 (7) 0,25 operatietype; n (%) gecanuleerde heupschroef 27 (38) 15 (36) 0,08 dynamische heupschroef 18 (25) 8 (19) 0,47 kop-halsprothese 7 (10) 11 (26) 0,02 gamma- nail 18 (25) 8 (19) 0,47 conservatief 2 (3) 0 (0) 0,53 medische voorgeschiedenis; aantal diagnosen gemiddelde (SD) 3,3 (2,4) 4,1 (2,2) 0,07 mediaan 3 4 blanco voorgeschiedenis (%) 9 (12) 1 (2) 0,09 C 4 diagnosen (%) 37 (51) 26 (62) 0,28 dementie (%) 7 (10) 10 (24) 0,04 charlson-comorbiditeitsindex; n (%) 0 30 (42) 10 (24) 0, (46) 24 (57) 0,24 C 3 9 (12) 8 (19) 0,34 medicijnen bij opname; n gemiddeld (SD) 3,4 (3,0) 4,4 (3,1) 0,11 mediaan 3 5 C 4 (%) 46 (64) 30 (71) 0,41 complicaties; n gemiddeld (SD) 0,5 (0,9) 0,9 (1,2) 0,04 mediaan 0 1 C 1 (%) 24 (33) 22 (52) 0,05 sterfte gedurende de opname; n (%) 1 (1) 4 (10) 0,06 *Waarde van p bij vergelijking van beide groepen. Data. Naast de demografische gegevens van de patiëntenpopulatie werden ook de volgende data geïnventariseerd: diagnosen in de medische voorgeschiedenis, aantal medicijnen bij opname, opnameduur, fractuurtype, operatietype, het aantal opgetreden complicaties en eventueel overlijden. Uit de verkregen gegevens van de medische voor geschiedenis werd de charlson-comorbiditeitsindex berekend. 10 In deze index worden de charlson-comorbiditeitsscores geclassificeerd in 4 categorieën die een prognostische waarde hebben met betrekking tot sterfte. Berekeningen. Het statistisch softwarepakket Statistical Package for the Social Sciences (SPSS; Gorinchem) werd gebruikt om de gegevens te analyseren door middel van de t-toets voor de continue variabelen en door χ 2 -kruistabellen en de exacte toets van Fisher voor de dichotome variabelen. Met uni- en multivariate logistische-regressieanalyse werden volgens een step forward -analyse oddsratio s (OR s) berekend. Een dergelijke OR geeft bij hoge frequentie van de betreffende uitkomst (> 10%) een overschatting van het relatieve risico; daarom werd hiervoor een correctie toegepast bij een OR < 0,5 en een OR > 2,5. 11 Bevindingen met p < 0,05 werden als statistisch significant beschouwd. resultaten In de onderzoeksperiode werden 114 patiënten met een heupfractuur opgenomen. Patiëntenkenmerken. In tabel 1 wordt een onderverdeling gemaakt tussen de delirante en de niet-delirante patiëntenpopulatie. De incidentie van het postoperatieve delirium was 37% (95%-BI: 28-46). Significante verschillen werden aangetoond voor leeftijd (p < 0,01), opnameduur (p = 0,04), plaatsing van een kop-halsprothese (p = 0,02) en dementie (p = 0,04). Delirante patiënten kregen gemiddeld ook meer complicaties (p = 0,05). De ziekenhuissterfte van delirante patiënten was 9,5% (n = 4) en van niet-delirante patiënten 1,4% (n = 1). Dit verschil was statistisch niet-significant (p = 0,06). Risicofactoren voor delier na een heupfractuur. Tabel 2 toont de univariate en multivariate logistische-regressieanalyse volgens de step-forwardanalyse, uitgevoerd om de incidentie van het postoperatieve delier te relateren aan mogelijke risicofactoren. Het mannelijke geslacht was in de multivariate analyse een significante risicofactor, waarbij een relatief risico van 3,15 (p = 0,03) werd berekend. Na de genoemde correctie voor overschatting 11 ging de significantie echter verloren. Leeftijd, geanalyseerd als een continue variabele binnen de leeftijdsgrenzen van de onderzochte populatie (42-97 jaar), was, zowel in de uni- als de multivariate analyse, een duidelijke risicofactor voor het optreden van het delier. Het risico op een delier nam per jaar met 15% toe (p < 0,01). Opnameduur (p = 0,04), het plaatsen van een kophalsprothese (p = 0,03), dementie (p = 0,05) en het ontstaan van complicaties (p = 0,05) lieten in de univariate analyse zien dat ze een verhoogd risico vormden voor het krijgen van een delier. Na correctie voor overschatting ging de significantie echter ook hier verloren voor het plaatsen van een kop-halsprothese en voor dementie. In de step-forwardanalyse kwamen deze variabelen niet meer voor in het model omdat ze hun significantie verloren. Het risico van een delier hing niet significant samen met het fractuurtype, een uitgebreide medische voorgeschiede- 1682

3 Het berekende relatieve risico (RR = 1,15; 95%-BI: 1,08-1,23) is van dezelfde orde van grootte als in een onderzoek naar acute verwardheid na een heupfractuur (RR = 1,1; 95%-BI: 1,03-1,15). 14 In een ander onderzoek bij patiënten ouder dan 80 jaar bleek ook dat leeftijd een predisponerende factor is voor het ontstaan van een delier (RR = 1,8; 95%-BI: 1,2-2,7). 15 Het mannelijke geslacht kwam in de multivariate analyse als significante risicofactor naar voren. Na correctie voor overschatting ging de significantie echter verloren (RR = 1,85; 95%-BI: 0,68-5,05). In verschillende reviews wordt het mannelijke geslacht als predisponerende factor voor het optreden van een delier vermeld Ook uit een onderzoek naar delirium vóór en na chirurgie bij patiënten met een heupfractuur bleek dat het delirium na een heupfractuur vaker voorkomt bij mannen. 17 Anderen echter vonden in een univariate analyse ook geen significant verhoogd risico op een delier bij mannelijke patiënten met een heupfractuur: RR = 1,1 (95%-BI: 0,5-1,5). 15 De gemiddelde opnameduur van delirante patiënten met een heupfractuur was in ons onderzoek 19,7, in tegensteltabel 2. Risicofactoren voor delier na een heupfractuur op grond van uni- en multivariate logistische regressie van de frequentie van het delirium gerelateerd aan de patiëntkenmerken risicofactor univariate analyse multivariate analyse OR (95%-BI) p gecorrigeerd RR OR (95%-BI) p gecorrigeerd RR (95%-BI)* (95%-BI)* mannelijk geslacht 1,85 (0,81-4,19) 0,14 3,15 (1,16-8,57) 0,03 1,85 (0,68-5,05) leeftijd bij opname (per jaar) 1,15 (1,07-1,22) < 0,01 1,15 (1,08-1,23) < 0,01 opnameduur (per dag) 1,03 (1,00-1,06) 0,04 fractuurtype collumfractuur 2,58 (0,65-10,16) 0,28 pertrochantere fractuur 1,99 (0,47-8,42) 0,35 overige fracturen 1 operatietype kop-halsprothese 3,30 (1,17-9,32) 0,03 1,89 (0,67-5,35) overige operatietypen 1 medische voorgeschiedenis C 4 diagnosen 1,54 (0,71-3,34) 0,28 dementie 2,90 (1,01-8,33) 0,05 1,78 (0,62-5,12) charlson-comorbiditeitsindex ,18 (0,90-5,30) 0,09 C 3 2,67 (0,81-8,78) 0,11 medicijnen bij opname C 4 1,41 (0,62-3,22) 0,41 complicaties C 1 2,20 (1,01-4,79) 0,05 OR = oddsratio; RR = relatief risico. *Gecorrigeerd RR met de formule RR = OR/((1 Po) + (Po OR)), waarin Po de frequentie van het delier is in de niet-blootgestelde groep. Deze correctie werd uitgevoerd bij OR < 0,5 en OR > 2,5. 11 Gecorrigeerde OR van een multivariaat logistische-regressiemodel met step forward -analyse, met daarin de volgende variabelen: geslacht, leeftijd, opnameduur, fractuurtype, operatietype, C 4 diagnosen bij opname, dementie, charlson-comorbiditeitsindex, 10 C 4 medicijnen bij opname, C 1 complicatie. nis, de charlson-comorbiditeitsindex en het aantal medicijnen bij opname. beschouwing Op een afdeling Chirurgie, waar de verpleging getraind is om risicofactoren voor het krijgen van een delier te herkennen, waarbij men gebruikmaakt van een gevalideerd instrument om het vermoeden van een delier te staven, bleek de frequentie van een delier na een heupfractuur volgens de geconsulteerde geriater 37% (95%-BI: 28-46) te zijn. Dit percentage komt overeen met gegevens uit eerder validatieonderzoek met een delirium-ernstschaal (40%) en uit een onderzoek waarbij een groep patiënten met een heupfractuur dagelijks een multidisciplinaire geriatrische interventie kreeg om de functionele capaciteit en de medische en psychosociale problemen te identificeren en te kwantificeren (34%). Uit ons onderzoek komt naar voren dat een toenemende leeftijd een risicofactor is voor het ontstaan van een delier. 1683

4 ling tot 14,4 dagen voor de niet-delirante patiënt. In de univariate analyse hing de opnameduur significant samen met het delier (OR = 1,03; 95%-BI: 1,0-1,1). Anderen toonden deze samenhang ook al aan met een multivariaat step wise - model: RR = 2,6 (95%-BI: 1,2-5,7). 14 In ons multivariate step-wisemodel werd dit verband niet teruggevonden. Een uitgebreide medische voorgeschiedenis of comorbiditeit wordt in sommige studies gezien als risicofactor voor een delirium Uit ons onderzoek werd deze samenhang, voor zowel het aantal diagnosen in de medische voorgeschiedenis als de charlson-comorbiditeitsindex, niet duidelijk. Dementie als risicofactor voor het ontstaan van een delier was al eerder bekend. In onze univariate analyse wordt dat onderstreept. Na correctie voor overschatting ging de significantie echter verloren. In een reeds aangehaald onderzoek berekende men voor dementie een OR van 2,5 (95%-BI: 1,6-3,9), waarbij de frequentie van het delier 41% was en de OR s niet werden gecorrigeerd voor overschatting. Deze OR s komen overeen met onze ongecorrigeerde bevindingen (OR = 2,9; 95%-BI: 1,0-8,3; zie tabel 2). 15 Het plaatsen van een kop-halsprothese was in de univariate analyse een niet-significante risicofactor voor het krijgen van een delier ten opzichte van interne fixatiemethoden (gecorrigeerde RR = 1,9; 95%-BI: 0,7-5,4). Dit komt overeen met het bovengenoemde onderzoek, waarin een niet-significant hoger relatief risico voor heupvervanging ten opzichte van interne fixatie werd gevonden (RR = 1,1; 95%-BI: 0,7-1,6). 15 Complicaties kwamen gemiddeld vaker voor bij de delirante patiënt, maar hadden in dit onderzoek in de multivariate analyse geen significante samenhang met het optreden van een delier. Dit is in overeenstemming met eerder onderzoek, waaruit blijkt dat delirante patiënten met een heupfractuur significant meer complicaties krijgen, waarbij echter geen significante OR s werden berekend Een risicoverhogend effect van specifieke complicaties voor een delier vonden wij niet in ons onderzoek. Een significant verschil in sterfte werd in dit onderzoek niet aangetoond, terwijl uit een multivariate overlevingsanalyse van een ander onderzoek bij patiënten met een heupfractuur naar voren kwam dat een delirium een verhoogd risico op overlijden geeft (hazardratio = 2,4; 95%-BI: 1,7-3,5). 20 Anderen vonden ook geen significante risicofactor voor sterfte in een onderzoek naar de frequentie en risicofactoren van het delier bij patiënten met een heupfractuur (OR = 3,5; 95%-BI: 0,7-20,1). 21 Dit onderzoek kende tekortkomingen. De omvang van de onderzoekspopulatie was beperkt en er werd geen rekening gehouden met de medicamenteuze interventies vanwege het delier. Een gevalideerd diagnose-instrument voor het delier, zoals de internationaal gangbare Confusion assessment method (CAM)-schaal, werd niet gebruikt. 22 Een delier blijft echter een klinische diagnose, die in dit onderzoek door klinisch geriaters op basis van ervaring werd gesteld. conclusie In dit onderzoek was de frequentie van een delier na een heupfractuur 37%. Een toenemende leeftijd was een risicofactor voor het krijgen van een delier. Andere factoren, waaronder geslacht, hadden geen invloed. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 8 januari 2007 Literatuur 1 Mast RC van der, Huyse FJ, Rosier PFWM. Richtlijn Delirium. Ned Tijdschr Geneeskd. 2005;149: Inouye SK, Rushing JT, Foreman MD, Palmer RM, Pompei P. Does delirium contribute to poor hospital outcomes? A three-site epidemiologic study. J Gen Intern Med. 1998;13: Inouye SK. Delirium in older persons. N Engl J Med. 2006;354: Blanken G van, Robben PBM. Delirium vaak niet herkend. Med Contact. 2005;60: Inouye SK, Schlesinger MJ, Lydon TJ. Delirium: a symptom of how hospital care is failing older persons and a window to improve quality of hospital care. Am J Med. 1999;106: Bitsch MS, Foss NB, Kristensen BB, Kehlet HK. Pathogenesis of and management strategies for postoperative delirium after hip fracture: a review. Acta Orthop Scand. 2004;75: Cole MG, Primeau FJ, McCusker J. Effectiveness of interventions to prevent delirium in hospitalized patients: a systematic review. CMAJ. 1996;155: Schuurmans MJ, Shortridge-Baggett LM, Duursma SA. The Delirium Observation Screening Scale: a screening instrument for delirium. Res Theory Nurs Pract. 2003;17: Dautzenberg PLJ, Mulder LJ, Olde Rikkert MGM, Wouters CJ, Loonen AJM. Adding rivastigmine to antipsychotics in the treatment of a chronic delirium. Age Ageing. 2004;33: Extermann M. Measuring comorbidity in older cancer patients. Eur J Cancer. 2000;36: Zhang J, Yu KF. What s the relative risk? A method of correcting the odds ratio in cohort studies of common outcomes. JAMA. 1998; 280: Marcantonio E, Ta T, Duthie E, Resnick NM. Delirium severity and psychomotor types: their relationship with outcomes after hip fracture repair. J Am Geriatr Soc. 2002;50: Vidan M, Serra JA, Moreno C, Riquelme G, Ortiz J. Efficacy of a comprehensive geriatric intervention in older patients hospitalized for hip fracture: a randomized, controlled trial. J Am Geriatr Soc. 2005; 53:

5 14 Andersson EM, Gustafson L, Hallberg IR. Acute confusional state in elderly orthopaedic patients: factors of importance for detection in nursing care. Int J Geriatr Psychiatry. 2001;16: Marcantonio ER, Flacker JM, Michaels M, Resnick NM. Delirium is independently associated with poor functional recovery after hip fracture. J Am Geriatr Soc. 2000;48: Cole MG. Delirium in elderly patients. Am J Geriatr Psychiatry. 2004;12: Edlund A, Lundstrom M, Brannstrom B, Bucht G, Gustafson Y. Delirium before and after operation for femoral neck fracture. J Am Geriatr Soc. 2001;49: Korevaar JC, Munster BC van, Rooij SE de. Risk factors for delirium in acutely admitted elderly patients: a prospective cohort study. BMC Geriatr. 2005;5: Olofsson B, Lundstrom M, Borssen B, Nyberg L, Gustafson Y. Delirium is associated with poor rehabilitation outcome in elderly patients treated for femoral neck fractures. Scand J Caring Sci. 2005;19: Nightingale S, Holmes J, Mason J, House A. Psychiatric illness and mortality after hip fracture. Lancet. 2001;357: Furlaneto ME, Garcez-Leme LE. Delirium in elderly individuals with hip fracture: causes, incidence, prevalence and risk factors. Clinics. 2006;61: Inouye SK, van Dyck CH, Alessi CA, Balkin S, Siegal AP, Horwitz RI. Clarifying confusion: the confusion assessment method. A new method for detection of delirium. Ann Intern Med. 1990;113: Abstract Delirium after a fractured hip in more than one-third of the patients Objective. Inventarisation and evaluation of the incidence, risk factors, and prognosis of postoperative delirium in patients with a fractured hip admitted to a surgical ward. Design. Descriptive study of patient records. Method. All patients with a fractured hip admitted to the surgical ward of the Jeroen Bosch Hospital, Den Bosch, the Netherlands, in 2004 were included and evaluated. Active multidisciplinary interventions for the recognition and treatment of delirium by non-pharmacological and pharmacological means take place in this surgical ward. The records of all patients from the surgical and geriatric wards were evaluated and the data were analysed statistically by means of univariate and multivariate logistic step-forward regression analysis. Results. 114 patients were included. The incidence of postoperative delirium was 37%. Older age was a significant risk factor for the development of delirium in both the univariate and the multivariate analysis after correcting for overestimation (p < 0.01). Several other factors, including sex, type of surgery, and medical history, had no effect on the risk of delirium. Conclusion. Delirium after a hip fracture is not rare; the most important risk factor is older age. Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:

3.3 Delirium. herkend wordt. Onduidelijk is in hoeveel procent het delirium niet, of niet volgens de gangbare richtlijnen, behandeld wordt.

3.3 Delirium. herkend wordt. Onduidelijk is in hoeveel procent het delirium niet, of niet volgens de gangbare richtlijnen, behandeld wordt. 3.3 Delirium Delirium is waarschijnlijk de meest voorkomende neuropsychiatrische stoornis in het algemeen en academisch ziekenhuis, met een prevalentie van 15 tot 50 procent bij opgenomen oudere patiënten.

Nadere informatie

De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid

De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%

Nadere informatie

Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis

Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Delier Vakgroep geriatrie vanaf juni 2014. Bovenste rij: Astrid van Strien, Janet Bootsma, Karen Keijsers, Truuke Kamminga. Onderste rij: Rob van Marum, Cees Wouters,

Nadere informatie

Inhoud. Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o.

Inhoud. Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o. Delier in de Geriatrische i Revalidatiezorg Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o. UKON workshop 7 april 2016 Inhoud

Nadere informatie

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken

Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken 1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:

Nadere informatie

Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M.

Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M. Link to publication Citation

Nadere informatie

Triage Risk Screening Tool (TRST)

Triage Risk Screening Tool (TRST) Triage Risk Screening Tool (TRST) Meldon (2003) Meetinstrument Triage Risk Screening Tool Afkorting TRST Auteur Meldon Onderwerp Functionele, mentale, psychosociale beoordeling Doelstellingen Meten van

Nadere informatie

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael

Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:

Nadere informatie

Delirium Symptom Interview (DSI)

Delirium Symptom Interview (DSI) Delirium Symptom Interview (DSI) Albert MS, Levkoff SE, Reilly C, Liptzin B, Pilgrim D, Cleary PD, et al. The delirium symptom interview: an interview for the detection of delirium symptoms in hospitalized

Nadere informatie

Inhoud. predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling predictiemodel afasie predictiemodel afasie conclusies aanbeveling

Inhoud. predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling predictiemodel afasie predictiemodel afasie conclusies aanbeveling VOORSPELLEN VAN VERBAAL COMMUNICATIEVE VAARDIGHEID VAN AFASIEPATIËNTEN NA KLINISCHE REVALIDATIE AfasieNet Netwerkdag 31.10.2014 Marieke Blom-Smink Inhoud predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling

Nadere informatie

Klassiek ziektemodel vs. geriatrische presentatie

Klassiek ziektemodel vs. geriatrische presentatie Klassiek ziektemodel vs. geriatrische presentatie Klassiek Symptomen 1:1 Ziekte Klassiek Geriatrische ziekte uiting Waarom? Ziektebeloop: Patiënten met bv. kanker, hartfalen, dementie. Lorenz KA Ann Int

Nadere informatie

DE KENNIS OVER OUDERE PATIËNTEN QUIZ (KOP-Q)

DE KENNIS OVER OUDERE PATIËNTEN QUIZ (KOP-Q) DE KENNIS OVER OUDERE PATIËNTEN QUIZ (KOP-Q) Onderzoeksgroep Chronisch zieken, Faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht, Utrecht, Nederland Jeroen Dikken, MSc, RN Jita G. Hoogerduijn, PhD Marieke

Nadere informatie

Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen : geen brug te ver

Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen : geen brug te ver Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen : geen brug te ver Rachel van Knippenberg, klinisch geriater Chantal van het Zandt en Raymond Kersten, huisartsen Inhoud Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen

Nadere informatie

EuroSCORE. Wat kunnen we ermee? Wat doen we ermee? l. Noyez. CNE Thoraxchirurgie 15 april 2014

EuroSCORE. Wat kunnen we ermee? Wat doen we ermee? l. Noyez. CNE Thoraxchirurgie 15 april 2014 Wat kunnen we ermee? Wat doen we ermee? l. Noyez CNE Thoraxchirurgie 15 april 014 Disclosures Cardio-thoracaal chirurg Radboudumc, Nijmegen Bestuurslid NVT voorzitter com kwaliteit Bestuurslid BHN to construct

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

Deze test werd ontwikkeld en aangewend om het medicatiemanagement en de verschillende aspecten hiervan te evalueren in de ambulante zorg.

Deze test werd ontwikkeld en aangewend om het medicatiemanagement en de verschillende aspecten hiervan te evalueren in de ambulante zorg. Drug Regimen Unassisted Grading Scale (DRUGS) Edelberg HK, Shallenberger E, Wei JY (1999) Medication management capacity in highly functioning community living older adults: detection of early deficits.

Nadere informatie

SCREENING KWETSBARE OUDEREN MULTIDISCIPLINAIRE BEHANDELING! BIJ OPNAME:

SCREENING KWETSBARE OUDEREN MULTIDISCIPLINAIRE BEHANDELING! BIJ OPNAME: SCREENING KWETSBARE OUDEREN BIJ OPNAME: MULTIDISCIPLINAIRE BEHANDELING! Kees Kalisvaart Klinisch geriater Ralph Vreeswijk Verplegingwetenschapper Spaarne Gasthuis Haarlem DE ENE OUDERE IS DE ANDERE NIET

Nadere informatie

Intervention Fidelity Matters

Intervention Fidelity Matters Zorgprogramma Preventie en Herstel (ZPH) Intervention Fidelity Matters Annemarie JBM de Vos Ton JEM Bakker Paul L de Vreede Jeroen DH van Wijngaarden Ewout W Steyerberg Johan P Mackenbach Anna P Nieboer

Nadere informatie

Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis. Sophia de Rooij

Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis. Sophia de Rooij Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Sophia de Rooij 2 Mw C. Bundel-Katz 3 Mw C. Bundel-Katz 4 Mw C. Bundel-Katz 5 Mw C. Bundel-Katz 6 Mw C. Bundel-Katz Voelt zich na een korte wandeling in haar tuin niet

Nadere informatie

Risicofactoren voor een delirium

Risicofactoren voor een delirium 3. Risicofactoren voor een delirium 3.1. VRAAGSTELLING In dit hoofdstuk heeft de werkgroep gezocht naar een antwoord op de volgende uitgangsvraag: Wat zijn de omstandigheden die de kans op het optreden

Nadere informatie

Geriatrisch assessment: altijd en bij iedereen?

Geriatrisch assessment: altijd en bij iedereen? Geriatrisch assessment: altijd en bij iedereen? Bianca Buurman, RN, PhD Afdeling ouderengeneeskunde AMC Amsterdam Levensverwachting en beperkingen in functioneren Van huidige generatie: 50 % nog in leven

Nadere informatie

Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian

Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian Geriatrische Revalidatie voor de oudere patiënt met een cardiovasculaire aandoening Leonoor van Dam van Isselt, specialist ouderengeneeskunde Dian Pruijsers-Lamers, Verpleegkundig Specialist Cardiologie

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Osteoporose: de feiten

Osteoporose: de feiten Reinier de Graaf Groep Osteoporose: de feiten Dieu Donne Niesten Orthopedisch chirurg RdGG CBO richtlijn 2011 Osteoporose is een chronische aandoening die in hoofdzaak bij ouderen voorkomt Mede als gevolg

Nadere informatie

HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN

HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN Ouderen in het ziekenhuis: wat weten we? Marieke J. Schuurmans Hoogleraar Verplegingswetenschap UMC Utrecht Lector Ouderenzorg Hogeschool Utrecht HOEVEEL MENSEN BREKEN ER PER

Nadere informatie

De oudere patiënt met comorbiditeit

De oudere patiënt met comorbiditeit De oudere patiënt met comorbiditeit Dr. Arend Mosterd cardioloog Meander Medisch Centrum, Amersfoort Dr. Irène Oudejans klinisch geriater Elkerliek ziekenhuis, Helmond Hartfalen Prevalentie 85 plussers

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

Identification of senior at risk (ISAR)

Identification of senior at risk (ISAR) Identification of senior at risk (ISAR) McCusker, J., Bellavance, F., Cardin, S., Trepanier, S., Verdon, J., and Ardman, O. (1999) "Detection of Older People at Increased Risk of Adverse Health Outcomes

Nadere informatie

St. Thomas's Risk Assessment Tool In Falling Elderly Inpatients

St. Thomas's Risk Assessment Tool In Falling Elderly Inpatients St. Thomas's Risk Assessment Tool In Falling Elderly Inpatients (STRATIFY) Oliver, D., Britton, M., Seed, P., Martin, F. C., and Hopper, A. H. (1997) "Development and Evaluation of Evidence Based Risk

Nadere informatie

Cognitieve beperkingen & delier

Cognitieve beperkingen & delier Cognitieve beperkingen & delier Introductie Uit eerder onderzoek blijkt dat 16-40% van oudere patiënten op de SEH cognitieve beperkingen hebben Oorzaken: Dementie Delier Depressie Klinisch ziek zijn hypoperfusie

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38701 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Visschedijk, Johannes Hermanus Maria (Jan) Title: Fear of falling in older patients

Nadere informatie

Begeleiding van psychische klachten bij revalidatie. dr. Bianca Buijck Coördinator Rotterdam Stroke Service 17 maart 2015

Begeleiding van psychische klachten bij revalidatie. dr. Bianca Buijck Coördinator Rotterdam Stroke Service 17 maart 2015 Begeleiding van psychische klachten bij revalidatie dr. Bianca Buijck Coördinator Rotterdam Stroke Service 17 maart 2015 Even voorstellen Psychische klachten: neuropsychiatrische symptomen (NPS) De laatste

Nadere informatie

Verslag multidisciplinair overleg

Verslag multidisciplinair overleg 2012 Verslag multidisciplinair overleg Renate Agterhof S1002628 Spaarne ziekenhuis 27-5-2012 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 2 1. Betrokken disciplines bij het MDO... 3 2. Belang van een MDO tussen de

Nadere informatie

Confusion State Evaluation (CSE)

Confusion State Evaluation (CSE) Confusion State Evaluation (CSE) Robertsson B, Karlsson I, Styrud E, Gottfries CG. (1997) Confusional State Evaluation (CSE): an instrument for measuring severity of delirium in the elderly. Meetinstrument

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose.

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose. Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee Gabriella M. van Dijk Achtergrond Onderzoeksvragen Literatuuronderzoek Longitudinaal cohort onderzoek Methode

Nadere informatie

Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties?

Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? G. van der Sluis, J. Elings, S. Bausch-Goldbohm, R. Bimmel, F. Galindo-Garre, N. van Meeteren

Nadere informatie

Vroegtijdig herkennen van een delier (acute verwardheid) door het gebruik van de DOS (Delirium Observatie Screening) Schaal (deel 2)

Vroegtijdig herkennen van een delier (acute verwardheid) door het gebruik van de DOS (Delirium Observatie Screening) Schaal (deel 2) Vroegtijdig herkennen van een delier (acute verwardheid) door het gebruik van de DOS (Delirium Observatie Screening) Schaal (deel 2) In het artikel Wat kunnen we doen bij patiënten met een delier (acute

Nadere informatie

Triage GR Vangnet of zeef? 12 februari 2016 Aafke de Groot

Triage GR Vangnet of zeef? 12 februari 2016 Aafke de Groot Triage GR Vangnet of zeef? 12 februari 2016 Aafke de Groot Triage neurologie Mw. D, 87 jaar, sinds een week op de afdeling neurologie Ernstig icva doorgemaakt : volledige verlamming rechter arm, gedeeltelijke

Nadere informatie

Chemotherapie en stolling

Chemotherapie en stolling Chemotherapie en stolling Therapie, preventie en risicofactoren Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Avastin en longembolen: hoe behandelen en Avastin al dan niet verder? Chemotherapie en stolling: Therapie,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Samenvatting In de diagnose en prognose van hartfalen hebben B-type Natriuretisch Peptide (BNP) en N-terminaal probnp (NT-proBNP) in de afgelopen jaren hun waarde bewezen. Tegenwoordig

Nadere informatie

Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning

Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning symposium Vroegtijdige Zorgplanning 9 juni 2016 Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning dr. Anne Beyen Geriater RZ Heilig Hart Tienen Cure model : gevolgen voor (oudere)

Nadere informatie

DOELGROEP De WSD werd gevalideerd bij patiënten met een beroerte (Westergren et al. 1999).

DOELGROEP De WSD werd gevalideerd bij patiënten met een beroerte (Westergren et al. 1999). WESTERGREN S SCREENING FOR DYSPHAGIA (WSD) Westergren, A., Hallberg, I.R., & Ohlsson, O. (1999). Nursing assessment of Dysphagia among patients with stroke. Scandinavian journal of Caring Sciences, 13,

Nadere informatie

DELIER. Samen uit de War

DELIER. Samen uit de War DELIER Samen uit de War Welkom! Op afdeling Delreva Matthijs Arens, SOG Pleyade Arnhem Delreva (Delier-revalidatie); Kleinschalige revalidatiegroep (8) voor cliënten met een peri-operatief delier. Een

Nadere informatie

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlanse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 197 198 Samenvatting In het proefschrift worden diverse klinische aspecten van primaire PCI (Primaire Coronaire Interventie) voor de behandeling van een hartinfarct onderzocht.

Nadere informatie

Last, but not least. De geriatrische patiënt op de SEH. Yvonne Schoon. Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen

Last, but not least. De geriatrische patiënt op de SEH. Yvonne Schoon. Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen Last, but not least De geriatrische patiënt op de SEH Yvonne Schoon Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen Epidemiologie Groeiende zorgconsumptie ouderen Prognose zorgconsumptie in regio Nijmegen Multimorbiditeit

Nadere informatie

Geriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken. Cindy Kenis. Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige

Geriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken. Cindy Kenis. Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige Cindy Kenis Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige UZ Leuven, België Geriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken Introductie (1) Definitie Comprehensive Geriatric

Nadere informatie

Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater

Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Epidemiologie Symptomatologie Diastolisch hartfalen Comorbiditeit Onderzoek Therapie Prognose Inhoud

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel

Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,

Nadere informatie

De kwetsbare oudere aan dialyse

De kwetsbare oudere aan dialyse De kwetsbare oudere aan dialyse Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent 8 Vlaamse Nefrologiedag 15 maart 2014 Inhoud Wat is frailty? Waarom frailty opsporen? Hoe frailty

Nadere informatie

Valgerelateerde ziekenhuisopnamen bij ouderen in Nederland. [Trends in Fall-Related Hospital Admissions in Older Persons in the Netherlands]

Valgerelateerde ziekenhuisopnamen bij ouderen in Nederland. [Trends in Fall-Related Hospital Admissions in Older Persons in the Netherlands] Valgerelateerde ziekenhuisopnamen bij ouderen in Nederland [Trends in Fall-Related Hospital Admissions in Older Persons in the Netherlands] Klaas A. Hartholt; Nathalie van der Velde; Casper W.N. Looman;

Nadere informatie

Familieparticipatie in de postoperatieve zorg

Familieparticipatie in de postoperatieve zorg Familieparticipatie in de postoperatieve zorg Het Mantelzorgproject Marthe Schreuder, afdeling chirurgie AMC Patients at home receive care by their loved ones, patients in hospitals are surrendered to

Nadere informatie

Meten is weten. ook. bij collum care

Meten is weten. ook. bij collum care Meten is weten ook bij collum care Presentatie door Leny Blonk nurse practitioner orthopedie Alysis zorggroep 1 Meten een dagelijkse bezigheid Leveren van maatwerk 2 Meten een dagelijkse bezigheid Om ons

Nadere informatie

De Oudere Patiënt op de SEH. Dr. Y. Schoon Geriater en Afdelingshoofd SEH AZO-scholingsavond Ouderen en Acute Zorg 9 maart 2016

De Oudere Patiënt op de SEH. Dr. Y. Schoon Geriater en Afdelingshoofd SEH AZO-scholingsavond Ouderen en Acute Zorg 9 maart 2016 De Oudere Patiënt op de SEH Dr. Y. Schoon Geriater en Afdelingshoofd SEH AZO-scholingsavond Ouderen en Acute Zorg 9 maart 2016 Agenda Epidemiologie/ dubbele vergrijzing SEH Radboudumc Huidige problematiek

Nadere informatie

MAPPING STUDIE. Anne van den Brink. Specialist Ouderengeneeskunde, Junior Onderzoeker

MAPPING STUDIE. Anne van den Brink. Specialist Ouderengeneeskunde, Junior Onderzoeker MAPPING STUDIE Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde, Junior Onderzoeker UKON symposium 7 april 2016 A study on the characteristics, care needs and quality of life of patients with both Mental

Nadere informatie

Vergrijzing van de bevolking in België

Vergrijzing van de bevolking in België Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf

Nadere informatie

Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord!

Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord! Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord! H. Veldhuisen RN, MSc; D. Zweers RN, MSc; Prof. S. Teunissen RN PhD Diakonessenhuis Utrecht hveldhuisen@diakhuis.nl Angst Waarom meten? Zonder meten

Nadere informatie

Een geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch

Een geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch Een geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch farmacoloog Ephor, UMC Utrecht Conflicterende belangen:

Nadere informatie

Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0

Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen

Nadere informatie

Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.

Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis. Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on

Nadere informatie

10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen

10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen 10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen Trends (VWS, 2011) Demografische verandering: steeds

Nadere informatie

Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic

Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring

Nadere informatie

University of Groningen. BNP and NT-proBNP in heart failure Hogenhuis, Jochem

University of Groningen. BNP and NT-proBNP in heart failure Hogenhuis, Jochem University of Groningen BNP and NT-proBNP in heart failure Hogenhuis, Jochem IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis

IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische

Nadere informatie

Towards a hospitalbroad approach of frail older patients / Senior Friendly Hospital

Towards a hospitalbroad approach of frail older patients / Senior Friendly Hospital Towards a hospitalbroad approach of frail older patients / Senior Friendly Hospital 06.12.2011 Herbert Habets Geriatric Clinical Nurse Specialist / Nurse Scientist Orbis Medisch Centrum, Sittard Geleen

Nadere informatie

Validiteit van de delirium observatie screening schaal bij patiënten met niet-aangeboren hersenletsel in acute fase

Validiteit van de delirium observatie screening schaal bij patiënten met niet-aangeboren hersenletsel in acute fase Validiteit van de delirium observatie screening schaal bij patiënten met niet-aangeboren hersenletsel in acute fase G. Roodbol MScN MANP, Dr. I. Tendolkar, Dr. R. Donders, Dr. W. Dol, Dr. J. Peters. Met

Nadere informatie

Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg

Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging

Nadere informatie

Een multidisciplinaire werkgroep heeft de richtlijn

Een multidisciplinaire werkgroep heeft de richtlijn Richtlijnen Herziene richtlijn 'Delier volwassenen en ouderen' Paul L.J. Dautzenberg, Marja L. Molag, Barbara C. van Munster, Sophia E.J.A. de Rooij, H.J. (Dika) Luijendijk en Albert F.G. Leentjens Op

Nadere informatie

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1

Sociale steun. Disclosure. prof. dr. R.C. Oude Voshaar, UMCG Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Sociale steun Voorspellen ziektelast van Alzheimer dementie 1 Een vergeten aangrijpingspunt voor preventie van cognitieve achteruitgang & dementie? Richard Oude Voshaar Preventieve GGZ van vroeg tot later

Nadere informatie

Delirium protocol 2e versie (d.d. 25-07-2010) Pagina 2

Delirium protocol 2e versie (d.d. 25-07-2010) Pagina 2 Titel Delirium preventie en behandeling op de intensive care voor volwassen patiënten Datum vaststelling: juli 2010 Datum revisie: juli 2012 Verantwoording: Medische protocollencommissie intensive care

Nadere informatie

The community hospital (Buurtziekenhuis) Acute care for older persons in the community

The community hospital (Buurtziekenhuis) Acute care for older persons in the community The community hospital (Buurtziekenhuis) Acute care for older persons in the community Bianca Buurman, RN, PhD, Professor of Acute Geriatric Care AMC & HvA Deze link openen om te laten zien Link youtube:

Nadere informatie

Selectie van oudere patiënten opgenomen in het ziekenhuis met risico op functieverlies

Selectie van oudere patiënten opgenomen in het ziekenhuis met risico op functieverlies Selectie van oudere patiënten opgenomen in het ziekenhuis met risico op functieverlies Dr. Jita Hoogerduijn Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening Hogeschool Utrecht Jita.hoogerduijn@hu.nl Mw Anna Smit

Nadere informatie

Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon

Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesie en heupfracturen Inleiding Pre-operatieveaandachtspunten Pre-operatiefmanagement Intra-operatief

Nadere informatie

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC

Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan

Nadere informatie

Geïndividualiseerde behandeling van oudere patiënten met borstkanker. Dr. N.A. de Glas

Geïndividualiseerde behandeling van oudere patiënten met borstkanker. Dr. N.A. de Glas Young Investigator Award 2018 Geïndividualiseerde behandeling van oudere patiënten met borstkanker Dr. N.A. de Glas AIOS Interne geneeskunde & Postdoc geriatrische oncologie LUMC Geen (potentiële) belangenverstengeling

Nadere informatie

VEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS

VEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS VEILIGHEID & VOORSCHRIJVEN VAN MEDICATIE SARAH JANUS OVER MIJ Veiligheid & voorschrijven van medicatie 6-11-2014 2 IK ZAL HET VANDAAG HEBBEN OVER Onderzoek doen OF waarom onderzoek doen leuk is en soms

Nadere informatie

Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking?

Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Jeroen van Oostrum Hoofd Business Intelligence Center 24 november 2009 Stellingen Stelling 1: Patiëntuitkomstmaten, zoals heropnames, complicaties en patiënttevredenheid,

Nadere informatie

Chapter 8. Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting Chapter 8 Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Wervelfracturen bij geriatrische patienten: prevalentie en klinische relevantie. Inleiding Dit proefschrift is ontstaan met als doel

Nadere informatie

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel

Behandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:

Nadere informatie

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:

Nadere informatie

Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)

Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported

Nadere informatie

Position Paper #Not4Sissies

Position Paper #Not4Sissies huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma

Nadere informatie

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking

Nadere informatie

25 jaar whiplash in Nederland

25 jaar whiplash in Nederland 25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale

Nadere informatie

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater

15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater 5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15

Nadere informatie

Confusion Assessment Method

Confusion Assessment Method Confusion Assessment Method (CAM) Inouye SK, van Dyck CH, Alessi CA, Balkin S, Siegal AP, Horwitz RI (1990) Clarifying confusion: the confusion assessment method. A new method for detection of delirium.

Nadere informatie

Samen Werken aan hetzelfde Prof. dr. Anne Visser-Meily

Samen Werken aan hetzelfde Prof. dr. Anne Visser-Meily Samen Werken aan hetzelfde Prof. dr. Anne Visser-Meily Revalidatiearts UMC Utrecht Hoofd Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht > Samenwerking tussen De Hoogstraat Revalidatie en UMC Utrecht Hersencentrum

Nadere informatie

Frailty Screening Tools for Elderly Patients Incident to Dialysis

Frailty Screening Tools for Elderly Patients Incident to Dialysis Frailty Screening Tools for Elderly Patients Incident to Dialysis Clin J Am Soc Nephrol sept 2017 09-02-2018 Drs. Ismay van Loon, aios Interne, Drs. Namiko Goto, aios geriatrie UMCU/Dianet Dr. M. Hamaker,

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Dikkedarmkanker is een groot gezondheidsprobleem in Nederland. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In 2008

Nadere informatie

Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M.

Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Screening, geriatric assessment and intervention strategies to prevent functional decline in hospitalized older patients Buurman, B.M. Link to publication Citation

Nadere informatie

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11

Inhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11 Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief

Nadere informatie

Prevalentie en impact van symptomen bij patiënten met hartfalen NYHA III/IV in een Zuid Afrikaans ziekenhuis

Prevalentie en impact van symptomen bij patiënten met hartfalen NYHA III/IV in een Zuid Afrikaans ziekenhuis Prevalentie en impact van symptomen bij patiënten met hartfalen NYHA III/IV in een Zuid Afrikaans ziekenhuis Ineke Lokker Project groep: M.E. Lokker MSc (NL), Dr L. Gwyther (UCT ZA), Professor R. Harding

Nadere informatie

Stress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch

Stress en Psychose 59 Noord. Stress and Psychosis 59 North. A.N.M. Busch Stress en Psychose 59 Noord Stress and Psychosis 59 North A.N.M. Busch Prevalentie van Subklinische Psychotische Symptomen en de Associatie Met Stress en Sekse bij Noorse Psychologie Studenten Prevalence

Nadere informatie

26/05/2015. Workshop assessment bij delier en depressie. Delirium. Screening. Delier? Vormen van delier

26/05/2015. Workshop assessment bij delier en depressie. Delirium. Screening. Delier? Vormen van delier Workshop assessment bij delier en depressie Delirium Jessie De Cock Ergotherapeut Gerontoloog titel 2 Delier? Aandachts- en bewustzijnsstoornis Acuut en fluctuerend Verandering in cognitie of ontwikkeling

Nadere informatie

Toelichting M&I module ouderenzorg Transmuraal

Toelichting M&I module ouderenzorg Transmuraal Toelichting M&I module ouderenzorg Transmuraal Visie zorg voor kwetsbare ouderen over de lijnen heen Aanleiding Jaarlijks wordt 14% van de 65-plussers (acuut) opgenomen in het ziekenhuis. Bij ontslag blijkt

Nadere informatie

Why do we treat the elderly cancer patient and how do we assess him? Cindy Kenis, Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige, UZ Leuven

Why do we treat the elderly cancer patient and how do we assess him? Cindy Kenis, Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige, UZ Leuven Why do we treat the elderly cancer patient and how do we assess him? Cindy Kenis, Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige, UZ Leuven 1. Introductie (1) 1. Introductie (2) Comprehensive Geriatric Assessment

Nadere informatie

EVIDENCE BASED BEHANDELEN ZONDER EVIDENCE. Esther van de Glind, geriater i.o. Margot van Dongen, geriater i.o. Henk Kruithof, geriater

EVIDENCE BASED BEHANDELEN ZONDER EVIDENCE. Esther van de Glind, geriater i.o. Margot van Dongen, geriater i.o. Henk Kruithof, geriater EVIDENCE BASED BEHANDELEN ZONDER EVIDENCE Esther van de Glind, geriater i.o. Margot van Dongen, geriater i.o. Henk Kruithof, geriater Wat gaan we doen? Quiz Inleiding EBM Toelichting poseybed Opzetten

Nadere informatie