hier, vanmiddag. Maar we lazen ook dat die zichtbare kerk zowel gelovigen als ongelovigen zitten (art. 29). 1

Transcriptie

1 Weet wat je eet (en kies bewust). Preek over het H. Avondmaal. 1 Kor. 10:14-22, 11:17-34 en HC zondag 30 v/a 81 en Kor. 11:17-26 (over de maaltijd) Wie gaat er straks nog warm eten? Wie eet er dan aan tafel en wie met het bord op schoot? Of je begrijpt wat eten in avondmaal vieren is, begint bij je vraag of je begrijpt wat eten is. Je kunt samen eten, aan tafel. Met of zonder gasten. Maar je kunt het ook doen met het bord op schoot. Of je gaat even snel langs de Mac: fastfood noemen we dat, een snelle hap. Aan het ik kies bewust logo en de weet wat je eet reclame van het voedingscentrum kan je het een beetje merken: zou het kunnen dat we niet meer zo goed weten wat eten eigenlijk is? En dat we daarom ook niet meer zo goed weten wat avondmaal vieren is? Het avondmaal is in ieder geval geen fastfood. Waar je even snel wat voor jezelf komt halen. Maar het is ook geen uitgebreid 3-gangen menu. Het blijft bij 2 gangen: brood en wijn. In kleine hoeveelheden, het is eigenlijk zo gebeurd. In de vroegere huisgemeenten was het waarschijnlijk onderdeel van de maaltijd die dagelijks (Handelingen 2) of wekelijks (1 Kor. 10) gehouden werd [dia 1] In latere tijden veranderde dat, mede o.i.v. de grootte van veel kerken werd de maaltijd in de kerk teruggebracht tot de kern, tot waar het bij de christelijke maaltijd en in het christelijke leven ten diepste om gaat: dat je leeft uit genade. Van het gebroken lichaam en het vergoten bloed van de HEER. Toch is de verbinding met de gewone maaltijd, het zogenaamde liefdemaal, onmisbaar. Dat is ook de reden dat de kerkenraad vanaf het begin af aan twee onderwerpen aan elkaar gekoppeld heeft: het samen eten in de wijken (thuis) en de viering van het H. Avondmaal in de kerk. De tafel die gedekt staat in de kerk loopt als het ware door tot in de huiskamers thuis. Dit heeft te maken met de waarschuwing die we net hebben gelezen van Paulus aan de gelovigen in Korinte. Aan tafel gaan zonder op elkaar te wachten, zonder elkaar te zien (ook thuis!) kan wel. Maar, zegt Paulus er dan bij: dan kom je niet samen om de maaltijd van de HEER te vieren (20)!

2 [dia 2 - leeg scherm] De maaltijd in de kerk zou ik om twee redenen willen vergelijken met een amuse. Weten jullie wat een amuse is? De eerste hap van een echte maaltijd, die smaakt naar meer. In de eerste plaats omdat het een vervolg moet krijgen in het leven van ons als gemeente. In de tweede plaats omdat het beste nog moet komen. Jezus zelf zegt in Matt. 26 dat Hij niet meer van de vrucht van de wijnstok zal drinken tot de dag komt dat Hij er met ons opnieuw van zal drinken in het koninkrijk van zijn Vader (vs. 29). Paulus schrijft dat gelovigen die eten en drinken dat doen totdat Hij komt. Wat is het avondmaal voor n maaltijd? Een amuse. Dat over de maaltijd zelf, het samen-eten. Maar nu het vervolg. In het gesprek over het vieren van de maaltijd van de HEER vallen mij tot nu toe minstens twee dingen op. Eigenlijk drie. Er komt vrij weinig reactie op. Dat is één. Dat betekent hopelijk niet dat het onderwerp niet leeft maar het kan wel wijzen op een zekere verlegenheid. Er komt nogal wat bij kijken (overzie ik het geheel?). Het is dan ook niet voor niets de inzet geweest in veel (zo niet alle) kerkstrijd. Twee: de reacties die ik heb gehoord van kerkmensen gaan tot nu toe vooral over de buitenkant: hoe vaak en hoe? Als je dat herkent dan kan ik je geruststellen: je bent niet de enige. Van Calvijn is bekend dat hij voorstander was van een wekelijkse viering die, uiteindelijk, in de gereformeerde kerken in NL nooit van de grond kwam en minimaal werd vastgesteld op minimaal 4 keer p/j. Het werd in de vrijheid van de kerken gelaten om het avondmaal vaker te vieren. In de begintijd van de reformatie was er ook discussie over de vorm. Staand, dat vonden de meeste mensen het meest eerbiedig. Zitten was een nieuwigheid. Het enige dat over de vorm ooit is voorgeschreven is dat het niet knielend mag tegen de achtergrond van de RK eucharistieviering is dat heel begrijpelijk. Drie: de reacties die ik tot nu toe heb gekregen van anderen gaan zonder uitzondering over de vraag met wie? Er is alom onbegrip over het feit dat niet iedereen zomaar kan aangaan aan de tafel van Jezus. Zelfs de link avondmaal kerk is onduidelijk. Hoezo moet je lid zijn van de kerk om deel te nemen aan de maaltijd van de HEER? Daar kan ik kort over zijn door de vraag terug te stellen: hoe kan je nu deel hebben aan brood en wijn maar niet aan het lichaam van Jezus (zijn gemeente)? Wat heb jij met Jezus dat ik niet heb? Het heeft te maken met de vraag wat kerk-zijn is.

3 Het heeft daarom óók te maken met vraag wat het avondmaal ten diepste is. Is het een gedachtenismaal waaraan we vooral denken aan Christus? Gewoon, in een ontspannen sfeer ter gedachtenis van Christus, zoals iemand op mijn weblog schreef. Of is het een verlossingsmaal waaraan er ook echt wat gebeurt (Paulus schrijft: maakt het brood ons niet één met Christus?). Het laatste, zou ik daarom zeggen. De catechismus bespreekt het H. Avondmaal dan ook niet in het gedeelte over onze dankbaarheid maar in het middenstuk over onze verlossing. Dat is belangrijk! Maar ik heb ook geleerd dat de vragen van mensen buiten de kerk ergens ook de vragen zijn van mensen binnen de kerk. Meestal alleen scherper, meer uitgesproken. Eerlijker, dat soms ook. Ik denk even terug aan het gesprek met de belijdeniscatechisanten van vorig jaar. Wel of geen avondmaal in de belijdenisdienst? Liever niet, zeiden jullie toen. Dezelfde vraag, dezelfde verlegenheid proefde ik toen. HC 30, v/a 81 en 82 (over de genodigden) Voor wie is het avondmaal ingesteld? [v/a 81 en 82] Wat we net hebben gelezen leidt bij de meeste mensen direct tot kortsluiting, tot een zwarte waas, een rode lap. Belachelijk! Het avondmaal gebruiken als tuchtmaatregel? Kan dat de bedoeling zijn? Als je nu zelf een rode lap ziet, neem dan even een hap lucht en probeer te luisteren naar het volgende. Wat is er mis met eten in een restaurant waar je alleen welkom bent als je gereserveerd hebt? Waarschijnlijk is het eten er van super kwaliteit. Je moet er alleen wel wat voor doen. Je moet voorbereidingen treffen, je kleed je netjes aan. Het kost geld. Je gaat samen. Niet handig als je dan ruzie hebt. Het avondmaal is gereserveerd voor gelovigen, voor mensen die weten wat ze eten. Die belijdenis hebben gedaan. Sterker nog, Paulus schrijft dat eten en drinken belijdenis doen ís: altijd wanneer u dit brood eet en uit de beker drinkt, verkondigt u de dood van de HEER, totdat Hij komt. (26). Voor wie is de maaltijd van de HEER ingesteld? Het antwoord op de vraag heeft alles te maken met het antwoord op de vraag wie er bij de kerk horen. De vorige keer ging het over de kerk. En jullie weten misschien nog wat de Nederlandse Geloofsbelijdenis daarover zegt. De kerk is de in z n totaliteit onzichtbare gemeenschap van gelovigen overal en altijd, die niettemin zichtbaar wordt in de concrete, zichtbare kerk, zoals

4 hier, vanmiddag. Maar we lazen ook dat die zichtbare kerk zowel gelovigen als ongelovigen zitten (art. 29). 1 Ik eindigde twee weken geleden met de volgende zin: Als je íets van de kerk wilt zien moet je goed opletten als we straks ons geloof belijden [ ] terwijl we rond te avondmaalstafel staan. Zichtbaarder dan dat wordt de kerk voorlopig niet. Voor wie is het avondmaal? Voor wie bij de kerk wil horen. Het ene brood maakt duidelijk dat wij, hoewel we met veel zijn, samen toch één lichaam zijn (1 Kor. 10:17). In v/a 82 staat dat het avondmaal er niet is voor iedereen, nl. niet voor diegenen die zich als ongelovigen doen kennen. Wat er in het hart leeft, daarover kunnen en mogen mensen niet oordelen. Dat kan God alleen. En dat zal God ook doen (1 Kor. 11:29!). Maar als het openbaar, zichtbaar wordt, dan wel. Vandaar de link avondmaal kerk tucht. Daarin zit diezelfde spanning, die ook in de NGB zit tussen zichtbaar en onzichtbaar. De hoogspanning van de grens tussen geloof en ongeloof. Díe spanning, die los je niet op. Die lossen we niet op voor de dag waarop Jezus terugkomt. In de kerk niet en dus ook niet aan de tafel van de HEER. Daarom, om die spanning, is het nodig dat je jezelf (niet de ander!) beproeft. Dat is de voorbereiding waar het om gaat bij de viering van het H. Avondmaal. Over die zelfbeproeving ga ik straks een paar dingen zeggen. Maar eerst samenvattend over het tweede deel: het avondmaal is ingesteld door de HEER Jezus voor zijn volgelingen. Daarom horen kerk en avondmaal bij elkaar. Het avondmaal is bedoeld voor mensen die zich willen herkennen in de kenmerken van de ware christenen (art. 29 NGB): een toevlucht nemend geloof en een leven in gerechtigheid. Wel willen eten van het brood en drinken van de wijn maar niet bij het lichaam willen horen is onmogelijk. Aangaan is belijdenis doen: dat je een zondaar bent, die vergeving zoekt bij Christus én die zijn bij lichaam, zijn kerk wil horen. Iedereen die dat verlangen heeft, is welkom aan de tafel van de HEER Jezus. 1 Kor. 10:14-22, 11:27-34 (de voorbereidingen) Wie op onwaardige wijze van het brood eet en uit de beker drinkt maakt zich schuldig tegenover het lichaam en bloed van de HEER. Daarom moet iedereen zichzelf toetsen. Waarop, en hoe? Drie dingen. Het belangrijkste is dit. Paulus schrijft dat je moet beseffen dat het om het lichaam van Jezus gaat. Dat draait als het goed is je hele instelling in het denken over het H. Avondmaal. Dan ga je niks eisen maar dan ben je blij dat je mag komen. Het 1 Art. 29: Wij spreken hier niet over de huichelaars, die zich in de kerk tussen de oprechte gelovigen bevinden en toch niet bij de kerk horen, al zijn zij voor het oog wel in de kerk.

5 avondmaal is niet gelukt of mislukt vanwege een bepaalde vorm of frequentie. Of je het nu 52 keer of 1 keer viert, het staat of valt met dit besef. Dat het in de kerk, aan tafel, ten diepste om Jezus gaat. En dus ook om zijn gemeente, zijn lichaam. Het avondmaal wordt niet meer waard als je het minder viert of als het juist zo vaak mogelijk doet of zittend of gaand, maar als het besef zich van je meester maakt dat je daar jouw HEER ontmoet, en die van anderen. Het is wat dat betreft net als met het de bijbel. Als je die opendoet met de verkeerde (of geen) verwachting, dan ontmoet je God niet. Al doe je de bijbel 7 keer per dag open. En als je beseft dat de Bijbel Gods Woord voor jou is dan wordt de bijbel echt niet minder waard naarmate je hem vaker opendoet. Zelfbeproeving. Waarom ga je? Zie je dat het staat of valt met de besef, het geloof dat het in de kerk gaat om God die in Jezus naar je toekomt en om zijn lichaam, de mensen?! Er is maar één manier waarop het avondmaal minder waard wordt. En dat zit m niet in de kwaliteit van de vorm, de frequentie óf zelfs ook maar het brood en de wijn. Maar dat zit m in de leden. Te beginnen met jezelf. Het zit m in de vraag of jij je wilt laten gezeggen door Jezus en de leden van zijn lichaam. Of je daar boodschap aan hebt. Of, om het even plastisch uit te drukken. De avondmaalstafel is geen afhaalchinees maar een familiediner. De zelfbeproeving heeft twee kanten die in elkaars verlengde liggen. Dat je jezelf beproeft of je je wel wilt bekeren (v/a 81). Het is kiezen geblazen. In 1 Kor. 10 zegt Paulus heeft duidelijk: weet wat je eet, want je bent wat je eet. Het brood en de beker maken ons één met het lichaam van Christus (16). Of wou je soms één worden met demonen? Er gebeurt dus wat tijdens elke maaltijd. Maar bekeren waarvan? Uit de eerste brief van Paulus aan de Korintiërs blijkt, dat die zelfbeproeving (heel) veel te maken heeft met de vraag wat je relatie is met anderen in de kerk. Het vervolg van 16 is direct: omdat het één brood is zijn wij één lichaam. In hoofdstuk 11 blijkt het in Korinte te gaan om rijken, die de armere delen van het lichaam verachtten. Paulus zegt dán: pas op en beproef jezelf. Beproef jezelf dus vooral op de vraag of je wel wilt eten en drinken met die ander, voor wie Christus ook is gestorven en weer opgestaan. Weten wat je eet heeft dus alles te maken met de vraag met wie je eet! Daarom, broeders en zusters, wees gastvrij voor elkaar wanneer u samenkomt voor de maaltijd (1 Kor. 11:33). Doe je dat niet, dan kunnen de gevolgen verschrikkelijk zijn. In Korinte: veel zwakke en zieke mensen. Zelfs veel sterfgevallen. Ik moest hierbij even terugdenken aan de heel discussie over avondmaal en de (vogel)griep. Wat zou

6 Paulus hierover zeggen? Zou je echt minder snel ziek worden als je niet uit dezelfde beker drinkt? Of is het eerder andersom? Een goede vraag om thuis eens over na te denken als je met je bord op schoot zit. [amen]