Het bijenvolk. Stam: geleedpotigen of arthropoda Klasse: insecten Orde: vliesvleugeligen Familie: bijen of apidae

Transcriptie

1

2 Het bijenvolk Stam: geleedpotigen of arthropoda Klasse: insecten Orde: vliesvleugeligen Familie: bijen of apidae foto - Gerry Smet Een bijenvolk is een fascinerende levensgemeenschap. Wanneer men hierdoor geboeid geraakt is het maar een kleine stap om je deze wereld daadwerkelijk eigen te maken. Een bijenprik neem je er dan graag bij, voor wat hoort wat De bij even dichterbij voor vleugel kop of cephalon borststuk of thorax puntoog achtervleugel facetogen achterlijf of abdomen tong angel voelspriet achterpoot voorpoot middenpoot In de bijenk orf - F isher - Nagel Vrouwtjesbijen hebben aan hun achterlijf een angel. Dat is een holle naald waarmee ze gif uit hun gifblaas in het lichaam van een tegenstander kunnen spuiten. Als een bij een ander insect steekt, k an ze haar angel gemakkelijk terug trekken. Maar in onze elastische huid gaat dat niet omdat de kleine weerhaakjes aan de angel zich daarin vast zetten. Na zo n steek wordt het hele angelapparaat uit haar lijf getr okken. Aan die ver wondingen gaat ze dood. Probeer je het angelapparaat met je vingers te pakken, dan druk je op de gifblaas en geef je jezelf een extra injectie. Je moet het angelapparaat met een mesje of je nagel wegkrabben. Bijen steken alleen om hun volk te verdedigen. Een bijensteek is niet echt gevaarlijk, tenzij je er overgevoelig voor bent.

3 Het bijenvolk Van ei tot bij In een bijennest zijn er 2 soorten eitjes waaruit 3 soorten individuen kunnen ontstaan: 1. Bevruchte eitjes > k oninginnen en werksters 2. Onbevruchte eitjes > darren Koningin Dar W erkster (Ontwikkeling in dagen) eistadium larvestadium popstadium broed loopt uit De koningin ontstaat uit een bevrucht eitje. Dit verschilt niet van het eitje waaruit een werkster ontstaat. De voeding die de larve krijgt wanneer het eitje uit k omt, bepaalt of het een k oningin of een werkster zal wor - den. De koninginnelarve krijgt tijdens het hele larvestadium koninginnebrij. Het nestje waarin de koninginnelarve groeit wordt de koninginnedop genoemd. Een werkster ontstaat net als de koningin uit een bevrucht eitje. De eerste twee dagen krijgt ze ook koninginnebrij, daarna wordt ze gevoed met een mengsel van honing, stuifmeel en water. Een werkster is een onvruchtbaar vrouwtje. Uit de onbevruchte eitjes ontstaan darren de mannelijke bijen. foto - Wase imkersbond

4 Het bijenvolk Was zweten en larven voeren In de zomer bestaat een gezond bijenvolk uit: 1 koningin tot (soms nog meer) werkbijen enkele 100 den darren. Zij verzorgen een broednest (eitjes, lar ven en poppen) dat constant op 35 C wordt gehouden. Tegen de winter daalt het aantal werkbijen ( tot ). De darren werden in de maand augustus reeds afgeslacht, tot de laatste toe! De bijenk oningin is het meest volwaardige vr ouwtje in het bijenvolk. Vanaf februari begint ze eitjes te leggen. In het begin zeer bescheiden, in de maand mei kan dit oplopen tot 2000 eitjes per dag. Naar de winter toe valt dit terug tot 0. De mannelijk e bijen, de darren hebben als taak het bevruchten van de jonge koningin. Dit gebeurt hoog in de lucht! Hun voeding is afhankelijk van de werksters. W erkbijen verrichten alle werkzaamheden volgens een bepaalde werkindeling, afhankelijk van hun leeftijd. Taken van de werkbij Cellen poetsen, Broed verwarmen V oederen van de oudere larven Voederen van de jongere larven Ratenbouw, wasproductie en verwerk en van nectar tot honing W achtdienst aan het vlieggat Bezoek van bloemen met bestuiving V erzamelen van stuif - meel, nectar, pr opolis en water Dood Vliegbij Voedster - werkbij Wanneer dit nodig blijkt kan een bijenvolk van dit schema afwijken. illustraties: Bezige beestjes in de tuin Kris Struyf Bezig als een bij Een bij heeft het nooit zo druk als het wel schijnt, maar ze k an nu eenmaal niet langzamer zoemen. Kin Hubbaert

5 Het bijenvolk Honingmerk Het zicht van bijen en andere insecten is anders dan dat van de mens. Bijen zien geen rood. Rode bloemen worden deel van de achtergr ond. Daar om zijn bijenbloemen vaak geel of blauw. Vaak hebben zij een speciale tekening die voor de mens niet te zien is, maar door bijen wel. Deze vlekken noemen we het honingmerk van de bloem. foto - Biology of Plants - Raven, Evert & Eichhorn Dotterbloem gezien door de ogen van een mens foto - Biology of Plants - Raven, Evert & Eichhorn Dotterbloem gezien door de ogen van een bij De bijendans Werkbijen hebben een soort taal om informatie over te brengen naar medebewoners van de bijennest. Deze info gaat over: Geur van bloemen: blijft in hun harige lichaam hangen Smaak van de nectar of de geur van stuifmeel Afstand tot de voedselbron Richting van de voedselbron Rondedans: de afstand van de korf tot aan de voedselbron is minder dan 100 m. Kwispeldans: voedsel is verder dan 100 m van de korf verwijderd.

6 Het bijenvolk Bijenproducten foto - Wase Imk ersbond Honing : Suiker water enzymen vitaminen zetmeel pollenkorrels / gistcellen en bacteriën [Enzymen: organische stoffen die andere stoffen kan omzetten zonder zelf te veranderen] Nectar : Afkomstig van de honingklieren, nectariën. Aanwezig in de bloemkroon en op andere plantendelen. Stuifmeel: fijn eiwitrijk poeder dar bestaat uit mannelijke zaadjes en waarmee een bloem bestoven wordt. Koninginnebrij : Afscheidingsproduct van de voedersapklieren van de werkbijen. Tussen de 5 de en de 6 de levensdag Voedsel voor koninginnelarve Propolis : soort hars die bijen op sommige planten verzamelen om raten aan de broedkamer vast te maken en om spleten te dichten Gebruik: wondhelend Bijengift: Mengsel van giftige eiwitachtige alkalo den, komt vrij uit de angel Gebruik: tegen reumatische aandoenngen Wa s: vetachtige stof die bijen zweten uit de wasklieren om raten te bouwen. Gebruik: industrie, farmacie & cosmetica.

7 Het bijenvolk Bijenplanten De Bijenweide is het geheel van drachtplanten waarop de bijen in de loop van het jaar hun voedsel vergaren. Drachtplanten zijn planten die voldoende stuifmeel en/of nectar produceren. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de honingweide en de stuifmeelweide. Honingweide foto - Wase Imkersbond Februari-maart april mei juni Hoofdbron Paardebloem Appel Framboos Linde Wilg Kers Klaver Jasmijn Nevenbron Berberis Aalbes Acacia Bonen Berberis Bosbes Meidoorn Bijkomstige bron Dovenetel Populier Aardbei Kastanje Madeliefje juli augustus september oktober Heide Heide Heide Heide Boekweit Klaver Klaver november Distel Wingerd Klimop Aster Aster Zonnebloem Zonnebloem Tabak Klimop Zonnebloem Dovenetel Madeliefje Klimop Stuifmeelweide Februari-maart april mei Hoofdbron Paardebloem Appel Koolzaad Hazelaar Kers Spar juni Nevenbron Els Lariks Acacia Boekweit Narcis Populier Brem Bijkomstige bron Madeliefje Berk Beuk Aardbei Viooltje Madeliefje Sering Meidoorn juli augustus september oktober november Klimop Klimop Klimop Klimop Klaver Aster Boekweit Aster Zonnebloem Brem Klaver Zonnebloem Dovenetel Liguster Heide Madeliefje Madeliefje Linde Heide Spurie

8 foto Wase Imkersbond zoek de indringer!

9 Verschil bij hommel wesp Honingbij Hommel Wesp UITERLIJK - bruin-zwart - licht behaard - angel - fors gebouwd - sterk behaard - geen angel - hoofdzakelijk geel-zwart - typische wespen-taille - angel foto Gert Strybos foto Caroline Naveau foto Caroline Naveau NEST - zeshoekige cellen, was - ronde cellen, was - zeshoekige cellen, papierbrij foto Sarah Roggeman foto Sarah Roggeman foto Gerry Smet OVER WIN- TEREN - overwinteren in kolonie: 1 koningin met winterbijen - bevruchte k oningin over - wintert alleen, de oude kolonie gaat verloren - bevruchte k oningin over - wintert alleen, de oude kolonie gaat verloren KOLONIE- GROOTTE - met en samen (zomer , winter ) - met 10 tot 500 samen - tot KOLONIE - leeft altijd in kolonie - in kolonie vanaf voorjaar - in kolonie vanaf april MONDDELEN - zuigende en likkende monddelen - tong tong 6,7 tot 11,5 mm - bijtende monddelen mm VOEDINGS- WIJZE - graasdieren, eten enkel nectar en stuifmeel (stuifmeelkorfje aanwezig) - graasdieren, eten enkel nectar en stuifmeel (stuifmeelkorfje aanwezig) - roofdieren, zoeken overal suik er-houdende stoffen (vruchten, cola, zelden nectar) - kleine insecten gevan gen door de werksters NUT - onmisbare bestuivers, vnl voor vroegbloeiers - belangrijke bestuivers voor o.a. tomaat in serres - eten schadelijke insecten, nemen soms deel aan bestuiving

10

11 Libellen en waterjuffers Iedereen kent ze: mooi gekleurde en opvallende insecten. De grote libelsoorten vliegen bijna een hele dag aan de waterkant met een bijzondere behendigheid. De kleine libellen houden zich op in de buurt van de waterplanten. Libellen steken niet Volksnamen getuigen van een merkwaardige misvatting tegen deze dieren: paardenstekers, draakvliegen, duivelsnaalden, korenbijters of ogenstekers!. Bloedrode heidelibel - Caroline Naveau Nochtans: libellen steken helemaal niet! Alleen als ze in de verdediging moeten, durven ze wel eens te bijten. Liefdeshartje Bij de paring grijpt het mannetje het vrouwtje vast met zijn achterlijfaanhangsels, waardoor een tandem gevormd wordt. Deze paring heet paringswiel of liefdeshartje. Larven Libellenlarven eten alles wat ze met hun vangmasker kunnen pakken: dierlijk plankton, vliegen- en muggenlarven,.. Dit vangmasker is een uitgegroeide onderlip met scherpe haken waarmee de prooi kan worden vastgeknepen. De gehele ontwikkeling van larve tot imago duurt meestal maar 1 jaar, maar bij verschillende glazenmakers duurt het 2 jaar of meer. Glazenm akers (Aeshnidae) tot6 cm Pantserju fer 1-2 cm (zonderstaart) Lantaarntje -Caroline Naveau Verschil tussen een libel en een waterjuffer Libel of Glazenmaker W aterjuffer Steenrode heidelibel - Gert Strybos Pantserjuffer - Caroline Naveau Achtervleugels breder dan voor vleugels. Achtervleugels zijn verbreed aan de basis. In rust vleugels geheel uitgespreid De ogen raken elkaar Lichaam fors gebouwd Snelle vlieger Vleugels gelijk van vorm en aan de basis smal. In rust vleugels verticaal boven lichaam of iets gespreid De ogen raken elkaar niet Lichaam is zeer slank en tenger Trage vlieger Gewone oeverlibel, Blauwe glazenmak er, Lantaarntje, W atersnuffel en Houtpantserjuffer Bruinrode heidelibel

12 Lieveheersbeestjes Nuttige rover Zowel larven als volwassen lieveheersbeestjes doen zich tegoed aan bladen schildluizen. Bladluizen zitten met hun zuigende mond vast aan de plant, waardoor zij zich moeilijk verplaatsen. Veel biologische boeren zorgen voor geschikte plaatsen waar lieveheersbeestjes in kunnen overwinteren, zoals houtwallen en hagen. Dan worden in het voorjaar al veel Japans lieveheersbeestje - Caroline Naveau bladluizen gegeten, zodat deze geen plaag meer kunnen veroorzaken. Lieveheersbeestjes worden speciaal gekweekt en ingevoerd om in serres met paprika s en komkommers bladluizen te bestrijden. Ook in het openbaar groen worden larven van lieveheersbeestjes ingezet ter bestrijding van bladluizen op lindebomen. Naast het 2-stippelig worden ook het Japans en Californisch lieveheersbeestje ingezet. Regelmatig worden deze exoten in de natuur waargenomen, tot nog toe zonder bedreiging voor de eigen natuur. In de verdediging De opvallende, rode kleur van lieveheersbeestjes waarschuwt vogels dat ze giftig zijn. Voelen ze zich echt bedreigd, dan scheiden ze uit de gewrichten van de poten een gele, stinkende vloeistof af. Deze reactie heet reflexbloeden. Niet alle belagers laten zich afschrikken door kleur of stank. Mezen, roofwantsen en enkele spinnen lusten soms toch een lieveheersbeestje. De ontsnappingspoging bestaat er in antennen en poten bliksemsnel in te trekken en zich dood te wanen. Een grote familie Lieveheersbeestjes vormen een gr ote familie binnen de orde van de kevers. Wereldwijd zijn er wel 5000 verschillende soorten bekend. In Belgiº leven 60 soorten, te verdelen in 5 soortgroepen. 1. Dwergkapoentjes. Deze lieveheersbeestjes zijn niet groter dan 3 mm met behaarde bovenzijde. Een voorbeeld is het Dwerglieveheersbeestje. Vele dwergk apoentjes leven van schildluizen, insecten die vastgezogen aan een plant onder een hard dekseltje leven. 2. Nepk apoentjes. Verschil met de dwergkapoentjes is dat zij antennen hebben die even lang zijn als de breedte van de kop, dus langer als die van de dwergkapoentjes. Ook hier vinden we behaarde dekschilden. V oorbeelden: Gevlekt en Ongevlekt rietkapoentje. 3. Breedkoplieveheersbeestjes. Door de brede dekschilden lijken ze helemaal rond. Een voorbeeld is het Viervleklieveheersbeestje. 4. Echte lieveheersbeestjes. Zijn deze met de kale en mooi gekleurde dekschilden. V oorbeelden: Zevenstippelig, Veertienstippelig en Tweeºntwintigstippelig lieveheersbeestje. Laatste leeft van meeldauwschimmels, een schimmel die gr oeit op honingdauw, een kleverige vloeistof die uitgescheiden wordt door bladluizen. 5. Bladetende lieveheersbeestjes. Deze soorten eten geen bladluizen of andere diertjes maar planten. Ze hebben behaarde en rood gekleurde dekschilden voorzien van zwarte vlekken. Voorbeeld: Heggeranklieveheersbeestje. Zevenstippelig lieveheersbeestje - Caroline Naveau Er zijn rozenkwekers die zich meer met bladluizen bezig houden dan met rozen. Victor Auburtin. Bron: Lieveheersbeestjes in beeld, KNNV Gemeente Beveren, 2004

13 Levensloop Bron: Lieveheersbeestjes in beeld, KNNV Gemeente Beveren, 2004

14 Mimicry of doen alsof De gelijk enis van een dier op een gevaarlijk dier, zonder zelf gevaarlijk te zijn noemt men mimicry Zo lijkt de zweefvlieg op de wesp, maar heeft geen angel! G ew one wesp Zw eefvlieg foto: Carine Naveau foto Gert Str ybos - 4 vleugels - 2 vleugels, de andere twee zijn ontwikk eld als vliegkolfjes of halters - angel - geen angel - leven vaak sociaal - geen sociale dieren - bewegen constant in de lucht - hangen vaak stil in de lucht en schieten plots weg Andere voorbeelden van mimicry W espeboktor foto: Jeroen Mentens W espenspin foto: Jeroen Mentens W espevlinder rups van Sint- Jacobsvlinder foto: Gert Str ybos

15 Orden m et een vo lledige gedaanteverwisse ling Uit het ei ko mt een larve die niet gelijkt op het vo lwasse n dier. Tussen het larvale st a- dium en het imago zi t er nog een popst adium. Tijdens dit st adium vi ndt de gedaanteverwisse ling van larve (bv. rups) naar imago (bv. vlinder) plaat s. bron: CVN-insect encursus Orde Coleoptera of kevers O rde N europtera of N etvl eugeligen Orde Meco ptera of Schorpioenvliegen O rde Siphanoptera of Vlooien O rde Trichoptera of Schietm otten of kokerjuffers O rde Lepidoptera of Vlinders en m otten O rde Hymenoptera of Vliesvleugeligen O rde Diptera of Vliegen en muggen Bron figuren: Tirion Nieuwe Insectengids

16 Niet te misse (n) beestjes er zi jn er een heleboel. Onder de levende wezens een pak ongewerve lden: dieren zo nder inwendig sk elet, maar met een uitwendig skelet. Onder de ongewerve lden een heleboel geleedpotigen. Zij beschikk en over geledingen of se gmenten aan de poten. Ze bezitten eveneens een st evige, so ms ze lfs harde uitwendige lich aam sbedekking. Om te kunne n bewegen moeten de poten uit tegenover elkaar bewegende se gmenten bestaan. Net zo als een harnas va n een Middeleeuwse ridder. Klasse schaaldieren: Orde watervlooien O rde pissebedden Orde hogere kr eef ten met garnaal en kr ab Klasse sp inach tigen: Orde sp innen Orde hooiwagens Orde sc horpioenen Orde bastaardschorpioenen Orde mijten en teken Klasse duizendpo ten Klasse m iljoenpoten Klasse insect en: enige geleedpo tigen die kunne n vliegen, maar ze hebben niet allemaal vl eugels Bron Bron figuren: figuren: Tirion Tirion Nieuwe Nieuwe Insectengids Insectengids Gemeente Gemeente Beveren Beveren

17 Rijkd om aan insect en in Belgiº bron: Natuurpunt Orden m et een onvolledige gedaanteverwisse ling Uit het ei ve rsc hijnt een larve die uiterlijk reed s op het vo lwasse n dier lijkt. Na ve rsc heidene ve rve llingen ontst aat uit deze larve het vo lwasse n dier. bron: CVN-insect encursus Orde Ephemeroptera of Haften Orde Odonata of Libellen en Waterjuffers Orde Pleco ptera of Steenvliegen Orde Dermaptera of Oorwormen Orde Dict yo ptera of Kakkerlakken Orde Orthoptera of Sprinkhanen Orde Psocoptera of Stofluizen Orde Mallophaga of Bijtende luizen Orde Anoplura of Zuigende luize n Orde Thysa noptera of Tripsen Orde Hemiptera of Wantse n, ci cad es en bladluize n Bron figuren: Tirion Nieuwe Insectengids Gemeente Beveren 2004 Bron figuren: Tirion Nieuwe Insectengids

18 Sprinkhanen en krekels Achtergrondmuziek Eén van de meest opvallende k enmerken van de sprinkhanen en de krek els is de zang. Slechts weinig andere insecten mak en opvallende geluiden. De mannetjes tsjirpen om sprinkhanen en krek els van dezelfde soort te laten weten dat ze er zijn èn om vr ouwtjes te lokk en. Als een vr ouw - tje interesse heeft in het roepende mannetje k an het zijn dat ze terug foto: Doorntje uit Sprinkhanen weg in roept. een wip - LIN bron: beestjes! - Nick Baker er Doorntjes zijn een kleine soort sprinkhaantjes. Zij mak en geen geluid omdat ze doofstom zijn bron: on: links: sprinkhaan, rechts: krekel el uit beestjes! - Nick Baker er foto - V erschil sprinkhaan en krekel - uit Beestjes! - Nick Baker, T irion Langsprieten en k ortsprieten De sprinkhanen en krekels worden onder verdeeld in de langsprieten en de kortsprieten. De langsprieten, zoals krek els en sabelsprinkhanen maken geluid door de vleugels over elk aar te wrijven.de kortsprieten z ijn de veldsprinkhanen en de doorntjes. De veldsprinkhanen mak en geluid door met de poten langs de rand van de voorvleugels te wrijven. Ze kunnen geluid mak en met elke poot apart. Vijanden Geluid mak en is niet zonder gevaar. V ijanden vinden sprinkhanen door af te gaan op het geluid. Daar om zingen de meeste s nachts. Andere zingen vanuit een holletje. Sprinkhanen die overdag tsjirpen verplaatsen zich veel zodat ze moeilijk te vangen zijn. De natuurlijk e vijanden van de sprinkhaan zijn spinnen, kikkers, spitsmuizen, vogels, Ze vormen een voedselbron voor veel insecteneters. Typische kenmerken zijn het stevig lichaam en de sterke springpoten. foto: V eldsprinkhaan - Caroline Naveau De oren van de poten zingen De oren van sprinkhanen zitten niet aan hun k op! Langsprieten hebben oren in de voorpoten, net onder hun ellebogen. Bij k ortsprieten zitten de oren in het achterlijf. Sprinkhanen hebben net als wij 2 oren, langs elke zijde één. Sprinkhanen gebruik en hun gehoor om soortgenoten te horen en om gevaren te ontwijken. Sprinkhanen horen zo goed dat ze zelfs de geluiden van de vleermuizen kunnen waarnemen die een mens niet kan horen!

19 Menu Sprinkhanen houden van kruiden, gras, bladluizen, schimmels, naaktslakken, andere slakjes, bladeren, kruimels en andere insecten. De veldsprinkhanen zijn vegetariërs. Veel sabelsprinkhanen en krekels eten af en toe ook ongewervelde dieren. foto: V eldsprinkhaan - Caroline Naveau Verliefdendans Bij veel sprinkhanen gaat het mannetje op zoek naar het vrouwtje. Maar bij de krekels neemt het vrouwtje initiatief. Het vr ouwtje gaat op het mannetje zitten. Het mannetje geeft een zaadpakketje aan het vrouwtje en het paar gaat uit elk aar. Met dat zaadpakketje worden de eieren bevrucht. Na twee weken tot twee maanden k omen de eitjes uit. Pasgeboren krek els en sprinkhanen lijk en op hun ouders. Ze hebben een onvolledige gedaanteverwisseling. Na een aantal vervellingen wordt het dier volwassen. Verre familie Ook al lijken bidsprinkhanen goed op de gewone sprinkhanen, Ze zijn er slechts verre familie van. Heel lang werd gedacht dat de vrouwtjes de mannetjes na de paring opaten. In de natuur komt dit echter zeer weinig voor. Als je bidsprinkhanen wil bewonderen moet je naar het zuiden. foto: Bidsprinkhaan uit Sprinkhanen weg in een wip - LIN Bedreigd Twee derde van de inheemse sprinkhanen is bedreigd of zeldzaam. Het grootste pr obleem is het vernietigen van leefgebieden: ontwateren van natte gr onden, over - bemesting van interessante en schrale weilanden en bebossing van de zandgr onden in de Kempen. Bijk omende bedreigingen zijn het gebruik van pesticiden in de landbouw en het verdwijnen van akkerranden die mee onder - geploegd worden. foto: Veldsprinkhaan - Car oline Naveau

20 Vlinders W e lichtde m eestsym pathieke insecten doorhun vaak m ooie kleuren. Typisch zijn de tw ee paarvleugels die m etschubben bedektzijn en hun som s lange roltong w aarm ee de volw assen dieren nectaren andere sappen opzuigen.de larven,rupsen genaam d,zijn planteneters en hebben bijtende monddelen,behalve dan de Kleerm ot. De lichaam stem peratuurvan dagvlinders is afhankelijk van de tem peratuur van de om geving.om te kunnen vliegen moeten zijeen lichaam stem peratuur van minstens 20 C hebben meteen voorkeurtussen 30 en 35 C. Deze tem peratuurbereiken ze doorte zonnen. Belangrijk op koude dagen zijn dus zow elde beschutte plekken bijbosranden en struw elen als de kale zandige plaatsen w aarde vlinders kunnen opw armen doorzonnestralen op te vangen. Gehakkelde aurelia - Gerry Sm et VO LLED IGE GEDA ANTEVER WIS SELING Verschiltussen dagvlinderen nachtvlinder Dagvlinder De antennen zijn voorzien van een knop. Schouderlob aan achtervleugels w aardoorin vlucht vleugels zich als een geheelgedragen. In rust:vleugels verticaaltegen elkaargeklapt, behalve als hijzitte zonnen.ook hetbruin dikkopje houdtvleugels dakvorm ig zoals een uiltje. Vliegen overdag. Slank lichaam m etm inderschubben die gladderen korterzijn. N achtvlinder De antennen zijn nietgeknopt,welzijn ze som s draadvorm ig. Bijvele m annetjes zijn ze gew aaierd = reukorgaan! H aakje aan de achtervleugels om vleugels tot1 geheelte brengen. In rust:vleugels horizontaal.nochtans Herculesje vouw tde vleugels als een dagvlinder. Vliegen m eestal s avonds. Som m ige ook overdag: Gamma-uil,Kolibrievlinder,Horzelvlinder,Hagenheld. Stevig lichaam m etlange,w o lige schubben.

21 Dagvlinders Geaderd witje - Caroline Naveau Witjes Zie je een grote witte vlinder,zonderzw arte stippen,m aarmet opva lend zw arte aders,dan is dithetg rootgeaderd witje. Het verschiltussen hetkleine engrote koolw itje is nietaltijd duidelijk, m aarde rupsen verschilen welgrondig. Bijde eerste soortis de rups matgroen,terw ijlde rups van hetg rootkoolw itje bezetis met zw arte en gele stippen. Andere zijn Klein geaderd witje,citroentje (eitjes op de Vuilboom )en Oranjetipje (eitjes op Pinksterbloem en Look-zonder-look,a leen m annetje m etoranje vleugeltop). Schoenlappers Deze vlinders gebruiken nietlangerhun eerste paarpoten,hetzijn poetspoten. De rupsen zijn gedoornd. De poppen zijn hangpoppen, metde kop om laag. Bekende soorten zijn:atalanta,kleine vos, Dagpauw oog,landkaartje en Distelvlinder. H un rupsen kom en veel voorop Brandnetel. Dagpauwoog - Caroline Naveau Zandoogjes Bontzandoogje - Caroline N aveau Deze bruine vlinders zijn versierd metblekere oogvlekken,vandaarhun naam. De rupsen leven van grassen. Bekenden:Bond zandoogje, O ranje zandoogje,bruin zandoogje,koevinkje,argusvlinder,h ooibeestje en Dam bordje. Blauw tjes De m annetjes zijn veelalblauw,de vrouw tjes zijn vaak bruin. De rupsen lijken op een slakje ofeen pissebed. Kom en vaak voor:icarusblauw tje, Vuilboom blauw tje en Vuurvlindertje. Bruin blauw tje - Caroline N aveau Illusies zijn de vlinders van de lente van het leven. Peter Sirius

22 N achtvlinders Beervlinders De bekende geel-zw arte zebrarupsen leven in groep op kruiskruidplanten die ze vo ledig kaalvreten.de rupsen nem en giftige plantenstoffen op in hun lichaam en geven die via de pop ook dooraan de vlinders.rupsen en vlinders zijn daardoorgiftig voorvogels en andere vijanden,m eteen ook te zien aan de w aarschuw ingskleuren geel/zw arten rood/zw art. Hetzijn de rupsen van de Sint-Jacobsvlinder. Sint-Jacobsvlinderrups - Caroline N aveau Bloeddropjes Bloeddropjes w orden genoem d naarde rode vlekjes op de zw arte voorvleugels.zow elrupsen als vlinders zijn giftig voor vogels en andere dieren.de Vijfstippige Sint-Jansvlinderlegt eitjes op Rolklaver,w aarna de rups van augustus totjunihet volgend jaarleeften dus ook overw intert.v erpopping vindt plaats in een langgerektgele cocon tegen grashalmen ofandere stengels. Sint-Jansvlinder- Caroline N aveau Pijlstaarten Ligusterpijlstaartvlinderrups - -S arah Roggem an Zijbehoren totde grootste en fraaiste vlindersoorten.zijhebben vaak een zeerlange roltong w aarm ee zijin de diepste bloem en, bv.de kam perfoelie, kunnen binnendringen.ze zuigen de nectar alzw evend,zoals een kolibrie. De rupsen hebben achteraan een doornvorm ig uitsteeksel,vandaarde naam.eén van de m eest voorkom ende pijlstaarten is Avondrood. De rups vindtm en op Basterdw ederik en Fuchsia.Andere soorten:ligusterpijlstaart, Populierenpijlstaart,Lindepijlstaart,Wolfsm elkpijlstaart,m.a.w. nam en zoals de voedselplanten van de rupsen. Een paar rupsen zullen we welmoeten verd ragen, als w e ooit vlinders w illen zien. Antoine de Saint-E in- xup éry,de klene i prins.

23 De allerkleinste huisgenoten Ongemerkt leeft iedereen samen met heel wat andere huisdieren dan een poes of een hond W eet jij welk plekje je allerkleinste huisgenoten verkiezen? Uiteraard zijn dit niet de enige medebewoners in je huis. Het zijn de beestjes die je het meeste tegenk omt