Welkom bij Duurzaam Gebouwd Zorgvastgoed 16 september 2014 Zwolle. Moderator: Wietse Walinga, directeur Duurzaam Gebouwd

Transcriptie

1

2 Welkom bij Duurzaam Gebouwd Zorgvastgoed 16 september 2014 Zwolle Moderator: Wietse Walinga, directeur Duurzaam Gebouwd

3 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

4 Duurzaam Gebouwd Missie De missie van platform Duurzaam Gebouwd is de integrale samenwerking in de vastgoed en bouw een grote stap vooruit te helpen.

5 Integraal samenwerken Integraal ontwikkelen

6 Duurzaam Gebouwd Missie De missie van platform Duurzaam Gebouwd is de integrale samenwerking in de vastgoed en bouw een grote stap vooruit te helpen. Dit doet Duurzaam Gebouwd door drie concrete stappen: communiceren, verbinden en activeren.

7 Kennis is het enige dat je kunt vermenigvuldigen door het te delen

8 Duurzaam Gebouwd Het platform Duurzaam Gebouwd communiceert 24/7 via multimedia producten actueel nieuws, innovaties, projecten en visies. Het genereert impact door de onafhankelijkheid en het grote bereik.

9 bezoekers per maand Nieuwsbrief abonnees

10

11

12

13

14 Integrale verbinding en activatie Het platform verbindt en activeert de top 250 professionals en organisaties vanuit de integrale vastgoed en bouw met elkaar teneinde co-making en business te ontwikkelen.

15

16 Partners, experts, etc.

17 contentpartners

18

19

20

21

22 Behoefte Integraal platform voor kennis, business en netwerk uitwisseling

23 Dit betekent voor u: Business Netwerk Kennis Profilering

24 Duurzaam Gebouwd Uw deelname vandaag is uw kennismaking.? De volgende stap bespreken we graag samen!

25 Seminar zorg voor mens en vastgoed 16, 18, 23 en 24 september

26 Zorgvastgoed FACTS & TRENDS MARKTOMVANG m m2 per jaar ( ) 20 miljard euro belegd vermogen (2014) miljard euro (2040)

27 Zorgvastgoed FACTS & TRENDS FINANCIEEL Beleggers: Pensioenfondsen, internationale investeerders en family offices Syntrus Achmea groeit in 4 jaar vanaf 100 naar 500 miljoen beleggingen in zorgvastgoed Eigen vermogen zorginstellingen groeit vanaf 2008 van 6 miljard naar 2012 tot 11 miljard euro

28 Zorgvastgoed FACTS & TRENDS DEMOGRAFIE In 1950 was 30% 50 jaar of ouder In 2019 is 50% 50 jaar of ouder In ,5 miljoen 65 jaar of ouder Aantal 80+ verdrievoudigt de komende 30 jaar

29 FACTS & TRENDS SPELERS Zorgvastgoed Zorginstellingen (als eigenaar of huurder) Corporaties (als eigenaar) Gemeente Beleggers Bouwers & (her) ontwikkelaars Adviseurs Leveranciers Energiebedrijven

30 FACTS & TRENDS THEMA S Zorgvastgoed Gezonde & Flexibele gebouwen Integrale gezondheidscentra ipv specifieke thema s (teruglopende) Financiering gezondheidszorg Zorgvastgoed onderdeel gebiedsontwikkeling Leegstand door oa langer thuiszorg Herontwikkeling oud vastgoed Nul op de meter Prestatiecontracten

31 Zorgvastgoed FACTS & TRENDS CONCLUSIE Een speelveld met heel veel kansen voor alle betrokken partijen. Hoe gaan we die kansen samen benutten?

32 Zorgvastgoed FACTS & TRENDS CENTRALE VRAAG Hoe zorgen we samen voor gezonde, flexibele en rendabele gebouwen waar de gebruiker centraal staat?

33

34 PROGRAMMA Opening door moderator Wietse Walinga Strategisch vastgoed Marco Sotthewes Zorg goed voor gebouw en technologie Sylvia Lisapaly-de Winkel & Rob Schipper Pauze Slimme financiering George Muller Gezond binnenklimaat Rudy Grevers Afsluiting door moderator Netwerkborrel

35 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

36 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

37 Strategisch vastgoed zorg september 2014

38 Welkom Marco Sotthewes

39 Deze presentatie 1. Positie gezondheidszorg Nederland 2. Het zorgvastgoed 3. Investeren in zorgvastgoed 4. Vragen uit de zaal 39

40 40 Positie gezondheidszorg Nederland

41 Zorguitgaven onhoudbaar Van wat we in een jaar uitgeven aan basisonderwijs, kunnen we nog geen twee maanden zorg betalen. Bron: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 41

42 42

43 43

44 Gevolg : afbouwen intramurale capaciteit Klinische plaatsen ziekenhuizen Verdwijnen verzorgingshuizen Bedden capaciteit GGZ 44

45 45 Het Zorgvastgoed

46 Zorgvastgoed groter of kleiner dan kantorenmarkt? 46

47 In miljoenen m² Meer zorgvastgoed kantorenmarkt zorgvastgoed Bron kantoren : DTZ Zadelhoff 2014 Bron Zorg : ProportyNL

48 Verdeling zorgvastgoed Ziekenhuizen Verzorgings- en verpleeghuizen GGZ en Jeugdzorg Gehandicaptenzorg Welzijn 48

49 Vroeger 100 kamers 100% bezetting All-inclusive servicepakket voor alle bewoners Stabiele inkomsten uit nacalculatie 49

50 Nu 80 kamers 90% bezetting Geen dekking voor overhead functies Variabele inkomsten Services als diensten 50

51 20 tot 50% minder inkomsten 100% van het risico 51

52 Weinig strategie lange termijn Zorginstellingen zijn intern gericht Onvoldoende beeld bij concurrentiepositie Weinig ervaring met klanttevredenheid huisvesting Beleid zorgkantoor en staat dit ook in de weg 52

53 Kansrijk Kansarm Vitaal Niet-vitaal 53

54 54 Investeren in zorgvastgoed

55 Kansen voor investeerders Vermogen zorginstellingen sterk toegenomen Sale-lease-back en prestatiecontracten in trek Langdurige partnerships mogelijk Stabiel rendement lange termijn Kijk verder dan stenen 55

56 Kansen voor Zorginstellingen Over 5 jaar wordt er naar verwachting circa 650 miljoen per jaar aan beleggings- transacties gedaan in Nederlands zorgvastgoed. BAR loopt momenteel uiteen van 6% tot 9% over een periode van 10 jaar Bron: CBRE, 2014 In de komende 3 jaar willen institutionele beleggers circa 1,5 miljard besteden aan zorgvastgoed. Voor circa 75% betreft het levensloopbestendige woningen of intramurale woningen in de Wlz Bron: Syntrus Achmea,

57 Bedankt voor uw aandacht Vragen uit de zaal? Marco Sotthewes (06)

58 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

59 Zorg goed voor gebouw en technologie Rob Schipper - Meditain Sylvia Lisapaly-de Winkel - Sylryk

60 Sylvia Lisapaly-de Winkel - Directeur Sylryk Kennismaking Sylryk opgericht in Businessunits Projectmanagement Energie- en bouwmanagement Zorgcongres 2014

61 Kennismaking Rob Schipper - Directeur Meditain Meditain opgericht in 2011 Professionaliseren van onderhoudsafdelingen Van beleid naar evaluatie Governance Zorgcongres 2014

62 Waarom samen op het podium? 1. Mogelijkheid om opdrachtgevers te helpen met één verhaal 2. Gehele scope: van oud gebouw tot in gebruik en afvoer van technologie 3. Het gaat om de harmonie tussen vastgoed en technologie Zorgcongres 2014

63 Zorgcongres 2014 Referenties

64 Projectmanagement Sylryk altijd in de rol van gedelegeerd opdrachtgever Samenwerken zit in onze genen Toepassing methodiek van het BouwInformatieModel (BIM) Van haalbaarheid t/m beheer Zorgcongres 2014

65 Zorgcongres 2014 Van begin tot eind

66 Voordelen aanpak Samenwerken = vertrouwen Scenario denken (TCO) Flexibel en transparant Faalkosten reductie door virtueel bouwen In beheer kunnen monitoren op detailniveau Inzichtelijk en overzichtelijke MJOP en reservering onderhoudskosten Minder storingen voor gebruiker en bewoner Visueel voor alle partijen Zorgcongres 2014

67 Toegepast bij 75 Thomashuizen 27 Herbergiers 7 Gastenhuizen start ontwikkeling in Gastenhuizen in 10 jaar = ambitie

68 Projecten Ede Brummen Streefkerk Oudenbosch Emmen

69 Kengetallen Zorgconcept Aantal bewoners Gemiddeld aantal BVO in m2 Gemiddelde aankoopprijs locatie Bouwkosten per m2 Gemiddelde BAR Gemiddelde bouwtijd Thomashuis ,- 671,- 6,36% Norm: 6% 144 dagen Herbergier ,- 802,- 7,29% Norm: 6,25% 190 dagen Combinatie van beide ,- 856,- 6,35% Norm: 6,25% 208 dagen

70 Zorgcongres 2014 Oud en nieuw

71 Zorgcongres 2014 Oud en nieuw

72 Zorgcongres 2014 Oud en nieuw

73 Duurzaamheid Warmtepompboiler Zonneboiler (niet mogelijk i.v.m. rijksmonument Zonnepanelen (niet mogelijk i.v.m. rijksmonument) Zorgcongres 2014

74 Zorgcongres 2014 Labels en filosofieën

75 Wat is de richtlijn? In onze optiek is deze er niet Afhankelijk van situatie Eigenaar (belegger, particulier, corporatie, etc.) Afhankelijk van visie Wel grote gemene delers Inzicht in kwaliteit van het gebouw (conditie) Inzicht in energetische aspecten van het gebouw Zorgcongres 2014

76 Zorgcongres 2014 Servicekostenopbouw

77

78 Zorgcongres 2014 Overzicht gebouwscores

79 Technologie in gebruik Waar gaat het om? Alle technologie om zorg te leveren Onderwerpen van gesprek Gehele levenscyclus Zorgcongres 2014

80 Wat zien we om ons heen? Verschillen in onderhoudsorganisaties Oplopende kosten Externe verantwoording NZa en IGZ Lokale overheden Verzekeraars Zorgcongres 2014

81 Verschillen in organiseren Zelfde doel, andere organisatievormen Wiel opnieuw uitvinden Stuurinformatie m.b.t. onderhoud en beheer? Lessons learned en adviezen Beschrijf wat je wilt bereiken en hoe Deel kennis en leer van elkaar Meten is weten! Zorgcongres 2014

82 Oplopende kosten Bezettingsgraad medische technologie Onderhoud Toenemende complexiteit technologie Lessons learned en adviezen Stem uitbreiding af Optimalisatie onderhoud Wat heb je echt nodig? Zorgcongres 2014

83 Zorgcongres 2014 Externe verantwoording

84 Externe verantwoording Veel spelregels Veel instanties Moeite om de juiste stappen te zetten Lessons learned en adviezen Wederom: leer van elkaar Interne kartrekker Ziekenhuis brede aanpak Zorgcongres 2014

85 Vragen?

86 Stelling

87 Stelling De scope van Sylryk en Meditain is herkenbaar, wij richten ons ook op de combinatie gebouw en technologie. Zorgcongres 2014

88 Dank voor uw aandacht!

89 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

90 Zorgvastgoed & Slimme Financiering ir. George Müller MRE

91

92

93

94

95 Vastgoed financiering Draait om kasstromen Interest Coverage Ratio (ICR) ICR= resultaat rente Debt Service Coverage Ratio (DSCR) DSCR= resultaat rente+ aflossin g

96 Bekostiging zorgvastgoed Nacalculatie Normatieve huisvestingscomponent Scheiden van wonen en zorg (extramuralisering)

97 Het oude kader

98 Normatieve Huisvestingscomponent Investering 30 jaar exploiteren NHC stijging 2,5% Instandhouding 0,8% Leegstand 3% Rente 5,0%

99 Nacalculatie vs NHC Nacalculatie NHC Verlies Winst

100 Opbouw NHC

101 Geen onderdeel van ZZPprijs Onderdeel van ZZP-prijs Scheiden van wonen en zorg vs extramuraliseren Persoonlijke verzorging Verpleging Zorgfuncties Begeleiding Dagbesteding Behandeling Schoonmaakservice Verblijfscomponenten Maaltijdservice Receptie-, restaurant-, winkelvoorziening, magazijn, Logistiek, wasservice, geestelijk verzorging et cetera Gas, water, licht (eigen appartement) Wooncomponenten Gas, water, licht (algemene ruimten) Huurdersonderhoud Eigenaarsonderhoud Kapitaallasten (nacalculatie Kapitaallasten zorggebonden ruimten en vanaf 2012 geleidelijk NHC's) Kapitaallasten individuele ruimten Bij scheiden van wonen en zorg gaat cliënt zelf betalen voor rood gemarkeerde onderdelen (maar blijft sprake van een integraal pakket). Bij extramuralisering van ZZP 1 t/m 3 en 4 (50%) wordt alleen geïndiceerd voor de blauwe functies. Bron: presentatie VWS ledenbijeenkomst ActiZ, 25 oktober 2012

102 Het wordt al maar minder... Geen garanties meer van overheid Zorginstelling loopt vastgoedrisico Bij extramuralisering geen dekking voor zorginfrastructuur Plus...

103 De paradox

104 Investeren met de energierekening energie- en onderhoudskosten Besparing gebruikskosten vergoeding aan ESCo Huidige gebruikskosten Gebruikskosten na renovatie Renovatie ingreep Tijd

105

106 Verbruik ouderenzorg Euro per maand per cliënt

107 Histogram Verbruik Ouderenzorg 30% 28% 25% 20% 15% 13% 14% 11% 10% 9% 7% 5% 2% 4% 3% 1% 2% 1% 3% 0%

108 Vergoeding versus daadwerkelijke Energiekosten 0 BVO ZZP terrein en gebouw Energie Energie/maand Energie / m2 BVO ZZP 1 -ZB 74, ZZP 2 -ZB 78, ZZP 3 -ZB 84, ZZP 4 -ZB 81, ZZP 5 -ZB 69, ZZP 6 -ZB 69, ZZP 7 -ZB 71, ZZP 8 -ZB 73, ZZP 9 -ZB 67, ZZP 10 -ZB 73, ZZP 3 -MB 85, ZZP 4 -MB Gemiddelde 83 Energiekosten ouderenzorg: ZZP 5 -MB 71, ZZP 6 -MB 73, ZZP 7 -MB 75,5 155, ZZP 8 -MB 77, per cliënt per maand! ZZP 9 -MB 92, ZZP 10 -MB 77, gemiddeld 98 15

109 Mismatch! Kosten 150,- per maand Vergoeding 100,- per maand

110 Ambitie vs complexiteit Energiestrijd grote besparing WKK Energiesprong monitoring energiecoördinator WKO HR-glas regeling optimaliseren isolatie wand/vloer eenvoudig kierdichting isolatie dak/kruipruimte complex leiding isoleren warmteterugwinning aparte ketel tapwater factuurcontrole HR-ketel HF verlichting verlichting automatisch schakelen kleine besparing 111

111 Esco-model energie- en onderhoudskosten netto-besparing gebruiker vergoeding aan ESCo huidige gebruikskosten gebruikskosten na aanbesteding Onderhouds en Energie Prestatiecontract start contract einde contract tijd 1 1

112 Slim en snel proces Amstelring De gunningsdag en het Slim&Snel-proces De DREAM-propositie U&feature=youtu.be 113

113 Ons doel: op een enthousiaste manier 12% energie besparen!

114 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door:

115 WELKOM

116 Gezond binnenklimaat in de zorg?

117 Goed binnenklimaat Temperatuur Luchtsnelheid CO 2 Geluid Zonlicht Luchtvochtigheid

118 Binnenklimaat combinatie van thermisch binnenklimaat en luchtkwaliteit Belangrijk voor kwetsbare groepen!

119 Wetgeving zorg Er is wetgeving op het gebied van: + Vallen + Ventilatie-eisen / CO 2 + Uitglijden + Geluid + Schadelijke stoffen + Drinkwaterkwaliteit + Voedsel + Brand + Enz. + Richtlijnen t.a.v. temperatuur en vochtigheid?

120 Wereld natuurrampen 2006 Land Oorzaak Maand Aantal doden 1 Indonesië Aardbeving mei Filipijnen Tyfoon Durian december Filipijnen Aardverschuiving februari Nederland Hittegolf juli België Hittegolf juli China Tyfoon Bilis juli Indonesië Tsunami juli Oekraïne Koudegolf januari Ethiopië Overstroming augustus China Typhoon Samoai augustus 373 Bron: UN International Strategy for Disaster Reduction.

121 9/18/

122 Hitteplan Drink voldoende + Houdt uzelf koel + Houdt uw woonruimte koel + Zorg voor elkaar

123 Hitteplan 2007 wat hebben we tot nu toe bereikt 41% is voorzien van zonwering 6% is voorzien van koeling Bron: onderzoek AMC

124 Nieuwe generatie ouderen + Vergrijzing + Gevolgen nieuwe zorgwet + Kwetsbaarheid vraagt een juist klimaat + Ervaring met comfortabel klimaat + Veeleisender

125 Budget voor een goed klimaat Noodzaak koeling is bekend, maar.. de wens is er wel, het budget niet

126 Huidige markt FOCU S

127 Huidige markt FOCUS 25% 75% 70% Bron: TVVL, Agentschap NL (RVO)

128 Visie op lange termijn Voortraject + Wensen en eisen + Renovatie of nieuwbouw + Mogelijkheden duurzaamheid + TCO (Total Cost of Ownership) Na de realisatie + Duurzame relatie onderhoudspartij / eindgebruiker + Monitoring installatie

129 Visie op lange termijn Wees creatief + Warmtepomp ipv airconditioning + Exploitatie vs investering + Voorbeeld nemen aan woningbouw (stroomversnelling) + Prestatiecontracten

130 2 vliegen in een klap + Comfortverhoging + Besparing energiekosten + Waardevermeerdering Vastgoed

131 Mogelijkheden huidige duurzame technieken Vloerverwarming / vloerkoeling Lage temperatuur radiatoren Warmwater Airconditioning / warmtepomp

132 Ontwerpen met conventionele of duurzame technieken + Zorgcomplex met verschillende functies + Hoofdverwarming en comfortkoeling is gewenst + Individuele regeling + Duurzaam concept Huiskamer Kantoor Restaurant Huisvesting Patiënt Huisvesting Patiënt

133 Conventioneel ontwerp E E G

134 Alternatief duurzaam concept met gebruik hernieuwbare bronnen E

135 Fossiele brandstoffen

136 Warmtepomp als duurzaam alternatief 3/4 1 kw 1/4

137 Welke keuze maakt u + Investeer in duurzaamheid + Terugverdientijd + Comfortverhoging + Tevreden gebruiker + Waardeverhoging + Focus op investering + Voldoet aan de wensen gebruikers? + Hogere kosten op termijn

138 DE OPA VAN

139 Bedankt voor uw aandacht

140 Dank voor uw aanwezigheid Uw mening is belangrijk Graag ontvangen wij uw evaluatieformulier! Presentaties, evaluatie e.d. staan online op Tot uur NETWERKBORREL

141 ZORGVASTGOED Is mede mogelijk gemaakt door: