Daltonboek. van OBS t Schöppert. Daltonschool met Leonardo-onderwijs

Transcriptie

1 Daltonboek van OBS t Schöppert Daltonschool met Leonardo-onderwijs

2 1. Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Voor wie is dit document geschreven 3. Relatie mat andere beleidsstukken 3.1. Schoolplan 3.2. Jaarplan 3.3. Schoolgids 3.4. Zorgplan 4. Waarom Daltononderwijs 5. Doorgaande lijn uitgangspunten Daltononderwijs 6. Daltononderwijs op t Schöppert 6.1. Vrijheid en zelfstandigheid in de praktijk De taak Dagkleuren Dagritme Omgaan met uitgestelde aandacht Hulpmiddelen (handelingswijzers, symbolen, dagritme) Zelfcorrectie Zorg voor materiaal en omgeving Inrichting hal en klaslokalen Zorg voor de klas, school en schoolomgeving 6.2. Samenwerken in de praktijk Samenwerken tijdens de taak Maatjeswerk Structureel coöperatief leren Groepsoverstijgend samenwerken Tutorwerk Methodes 7. Informatie en rapportage 7.1. Informatie 7.2. Rapportage 8. Daltonontwikkelingsplan Daltonboek 2

3 1. Inleiding In 2004 bleek dat de visie van de school erg goed paste bij de visie van het daltonderwijs. Na enig onderzoek, het visiteren van daltonscholen en overleg met het team en de MR, was het een logisch gevolg om de stap te zetten naar het ontwikkelen van een gecertificeerde Daltonbasisschool. Het team volgde de cursus BAS (Bouwen aan een Adaptieve School) en na dit goed afgerond te hebben kreeg t Schöppert eind 2005 het predicaat Dalton. In het schooljaar is het team van t Schöppert gestart met de 3-jarige training Structureel Coöperatief Leren, wat een rijke aanvulling was voor het Daltononderwijs. In dit boek kunt u lezen wat dit inhoudt. Om het daltononderwijs op t Schöppert weer nieuw leven in te blazen en het bijscholen van nieuwe leerkrachten zijn we in gestart met een daltonopleiding, passend bij de behoeftes van het team en de school. In het schooljaar hebben alle leerkrachten het certificaat daltonleerkracht behaald. Ook is tijdens dit traject dit daltonboek tot stand gekomen. In juni 2011 is onze school opnieuw gevisiteerd en is de certificering tot Daltonschool met vijf jaar verlengd. In het schooljaar is er een daltoncoördinator aangesteld die passende scholing gaat volgen, ons team gaat coachen, afspraken borgt, gaat participeren aan de daltonnetwerken en ons op de hoogte houdt van de nieuwste ontwikkelingen op het Daltongebied. Het daltonboek is een document waarin alle gemaakte afspraken omtrent ons daltononderwijs zijn vastgelegd. Het is de bedoeling dat het daltonboek een werkbaar en levend document blijft, geschreven op de dagelijkse praktijk. Daarom zal het stuk daar waar nodig is jaarlijks worden aangepast. Daltonboek 3

4 2. Voor wie is dit document geschreven? Een Daltonschool baseert zich op duidelijke uitgangspunten, stelt zichzelf duidelijke doelen en wil schoolbreed eenduidig zijn in de aanpak van het leerstofaanbod. Om alle afspraken en werkwijzen goed te borgen, is dit Daltonboek geschreven. Het geeft leerkrachten (en directie) richting en handvatten in hun dagelijks handelen en voorkomt dat personele wisselingen of uitbreidingen het onderwijsleerproces stagneren. We kunnen daarom gerust stellen dat het Daltonboek voor de leerkrachten (en directie) een soort handboek en naslagwerk is. Het biedt duidelijkheid, geeft de richting aan en maakt de rode draad zichtbaar. Voor ouders en verzorgers is het niet altijd eenvoudig een goede basisschool te kiezen die goed past bij de eisen die ouders/verzorgers aan een basisschool stellen. Ons Daltonboek kan de ouders helpen bij een goed overwogen schoolkeus door inzichtelijk te maken hoe we op t Schöppert werken. Daarnaast zijn er nog een aantal belangrijke doelgroepen te onderscheiden: invalleerkrachten stagiaires en LIO-ers ouders/verzorgers die al kinderen op school hebben het schoolbestuur leden van de Dalton-visitatie-commissies personeel van andere Daltonscholen de onderwijsinspectie Met het voorgaande wordt benadrukt dat ons Daltonboek een document is waarmee we ons Daltononderwijs willen en kunnen verantwoorden. We willen transparant zijn in al ons doen en laten. Daltonboek 4

5 3. Relatie met andere beleidsstukken 3.1 Het schoolplan Elke 4 jaar maakt de school een schoolplan. Hierin worden beschreven: de visie en missie van de school; het onderwijskundig beleid; het personeelsbeleid; het ondersteunend beleid; het kwaliteitsbeleid; de implementatie van de organisatiestructuur; het managementsysteem; de beleidscyclus; formatie, tijd en geld. Het daltonboek is gekoppeld aan de visie en missie, het kwaliteitsbeleid, het onderwijskundig beleid en de organisatiestructuur van het schoolplan. In het schoolplan zal verwezen worden naar het daltonboek en deze zal als bijlage bijgevoegd worden. 3.2 Het jaarplan In het jaarplan worden alle beleidsterreinen uitgewerkt volgens de taakvelden: formatie en schoolorganisatie hulpverlening en leerlingbegeleiding leerinhouden medezeggenschap organisatie personeel en rechtspositie scholing en begeleiding beleid en schoolontwikkeling communicatie samenwerkingsverbanden Alle beleidsmatige zaken die in dat jaar aan de orde komen worden uitgewerkt door het doel, resultaat en de actie te omschrijving. Nieuwe daltonaspecten die in het jaarplan aan de orde komen, uitgewerkt en geformaliseerd worden zullen toegevoegd worden aan het daltonboek. Andersom zullen plannen, omschreven in het daltonboek, uitgewerkt en beschreven worden in het jaarplan. 3.3 De schoolgids In de jaarlijkse schoolgids zijn de achtergronden van ons onderwijs te lezen. Het is een gids voor de huidige ouders en toekomstige ouders/verzorgers om inzicht te krijgen in onze school. Het daltononderwijs op onze school wordt hierin beschreven. Het daltonboek kan geïnteresseerde ouders een completer beeld bieden van ons onderwijs. Daltonboek 5

6 3.4 Het zorgplan In het zorgplan wordt beschreven hoe de leerlingenzorg, oftewel de interne zorgstructuur, vormgegeven wordt binnen onze school. De daltonaspecten zullen er niet rechtstreeks in te herkennen zijn. Toch zijn er wel raakvlakken. Zo streven we er naar om veel tijd te kunnen besteden aan individuele leerlingen door inzet van personeel en de daltonwerkwijze. De leerlingenzorg kan daardoor efficiënter worden uitgevoerd. Daltonboek 6

7 4. Waarom Daltononderwijs? (van de website en schoolgids) t Schöppert is een Daltonschool en onderschrijft de volgende drie pedagogische uitgangspunten: Vrijheid in gebondenheid We bieden kinderen structuur om met vrijheid om te gaan We leren kinderen met grenzen om te gaan We leren kinderen eigen wegen te vinden We leren kinderen vertrouwen op eigen kracht We leren kinderen stapsgewijs om te gaan met vrijheid Zelfstandigheid We bevorderen de zelfredzaamheid van de kinderen We leren kinderen individueel keuzes maken We leren kinderen zelfstandig werken Samenwerking We leren kinderen respect voor de ander te hebben We leren kinderen samenwerken met anderen We leren kinderen om te gaan met verantwoordelijkheid. Op t Schöppert bedoelen wij met vrijheid in gebondenheid, het geven van verantwoordelijkheid aan de kinderen. We willen de kinderen aanspreken op hun eigen mogelijkheden om met die vrijheid eigen keuzes te maken maar wel binnen duidelijk afgesproken grenzen. De mate van vrijheid is afhankelijk van de leeftijd, de persoonlijke eigenschappen en kwaliteiten van het kind. Om deze grenzen inhoud te geven betrekken wij de kinderen bij het bepalen daarvan, door bijvoorbeeld de inspraak via de leerlingenraad. Het team werkt elke dag aan het vergroten van de zelfstandigheid van de kinderen. Wanneer de kinderen zelfstandig kunnen werken aan hun dag- of weektaak, wordt er meteen een beroep gedaan op hun eigen verantwoordelijkheid voor eigen gedrag en eigen prestaties. Ter bevordering van de zelfstandigheid gebruiken de kinderen in groep 1 en 2 de taak- en planborden en vanaf medio groep 3 de taakbrief. De taakbrief kent dagtaken, dat zijn concrete taken die op de dag zelf afgerond worden en weektaken. De weektaken worden door het kind, al of niet begeleid, gepland. De kinderen leren op deze manier hun werk binnen een week te plannen en te maken. De kinderen hebben een eigen keuze van waar (in de gang, hal of klas) en wanneer (de dag) zij het werk willen maken. Het derde pedagogische uitgangspunt is het samenwerken. Door de kinderen regelmatig en gestructureerd met elkaar te laten samenwerken, leren zij van, met en door elkaar. Om het leren samenwerken vorm te geven maken wij gebruik van de structuren uit de methodiek Structureel Coöperatief Leren van de Amerikaanse Dr. Spencer Kagan. Het toepassen van didactische structuren tijdens lessen, verhoogt de betrokkenheid van de leerlingen en vergroot het leerrendement. Daarnaast leren zij nadrukkelijk wat de juiste omgangsvormen en normen zijn die horen bij respectvolle- en effectieve communicatie. Onze leerkrachten hebben een specifieke training op dit gebied gevolgd. Daltonboek 7

8 Dalton als uitgangspunt in onderwijs en opvoeding De school onderschrijft de drie essentiële uitgangspunten van het Daltononderwijs: Vrijheid zelfstandigheid samenwerken In de Dalton zienswijze betekent dit het volgende. Vrijheid bereiken we door kinderen binnen het schoolprogramma ruim een keuze te bieden. De leerling is naar eigen inzicht bezig lesstof te onderzoeken (verwerken). Hiervoor hebben we de ruimte en een goede tijdsindeling. Wij gaan er vanuit dat het uitvoeren van iets dat je zelf hebt gekozen verantwoordelijkheidsgevoel kweekt. Hierdoor krijg je zelfstandigheid, maar bereik je ook dat je een grote(re) motivatie hebt. Samenwerking betekent voor ons niet alleen het samen oplossen van problemen. Meer nog bedoelen we hier de positieve invloed die kinderen op elkaar hebben: ze leren immers van elkaar. Het is dus samen werken én samenwerken. We hebben het onderwijs zo georganiseerd dat er alle ruimte is voor de ontwikkelingsdrang van het kind. Hiervoor hebben wij de taakbrief ontwikkeld -een taakgerichte stijl van werken waarbij kinderen aan één of meer opdrachten werken. Het is heel belangrijk dat kinderen de taak overzien, weten wat de bedoeling ervan is en waaraan het resultaat moet vol doen. Hierdoor kan het kind goed schatten hoeveel werk iets is en welke middelen hij of zij nodig heeft om de taak met een goed resultaat af te ronden. Belangrijk is ook dat hij of zij het eigen tempo kan bepalen. De rol van de leerkracht Met de drie uitgangspunten zal het duidelijk zijn dat de rol van de leerkracht op onze school een fundamenteel andere is dan in vele andere vormen van onderwijs. Hij of zij geeft niet alleen onderwijs, maar is meer begeleider en, als dat nodig is, stuurman. Orde in een groep krijgt ook een andere dimensie, aangezien het in het Daltononderwijs vooral gaat om een zorgvuldige planning van de lesstof. De stof wordt in onderdelen geschikt gemaakt voor klassikale instructie, maar ook voor onderdelen waarbij leerlingen hun eigen aanpak kunnen inzetten. We verwachten veel van de leidinggevende kwaliteiten van onze leerkrachten. De inrichting van onze school De inrichting van onze school en de manier waarop de klassen zijn georganiseerd stimuleert het kind zelfstandig te werken, samenwerking te zoeken, een eigen werkplek te vinden en de taak naar eigen inzicht te volbrengen. Voorwaarde erbij is een grote toegankelijkheid van middelen, materialen en personen. Zelfverantwoordelijk leren staat bij Dalton in een opvoedkundige context. Als er meer verantwoordelijkheid gegeven wordt, krijgt de leerling meer mogelijkheden zelfstandig te leren. Naarmate de leerling vordert in het leerproces, kan de rol van de leerkracht steeds meer die van begeleider worden. 5. Doorgaande lijn De doorgaande lijnen hebben we beschreven in de onderstaande schema s. Daltonboek 8

9 Doorgaande lijn vrijheid Eind groep 2 Eind groep 4 Eind groep 6 Eind groep 8 kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 10 min kunnen zelf kiezen welke activiteit ze wanneer gaan doen kan plannen op het keuzebord kan eigen werk/ speelplek kiezen vraagt zelf om hulp kan zelf materialen pakken en opbergen kan zelf bepalen wanneer ze naar de wc gaan kunnen de klassenregels hanteren kan verantwoordelijkheid dragen voor de eigen rol in de groep kan opkomen voor zichzelf kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 20 min kan taaktijd zelf invullen kan plannen op de taakbrief kan hulp bieden kan la netjes houden kan kasten netjes houden in het lokaal kan deels eigen werk corrigeren hebben de vrijheid van materiaalkeuze kan samenwerken met een maatje kunnen deels zelf klassenregels samenstellen kan reflecteren op haar /zijn handelen kan eigen keuzetaak kiezen kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 45 min. kan samenwerken met een groepje kan werk corrigeren kan werk van medeklasgenoten beoordelen (boekpresentatie e.d.) kan hulp vragen buiten de klas kan gangen /hal/ schoolplein netjes houden (aangestuurd door leerkracht) kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 1,5 uur kan als tutor fungeren houdt leefomgeving netjes kan eigen huiswerk organiseren kan met agenda werken is verantwoordelijk voor eigen gecorrigeerd werk kan zelf deelname aan instructie bepalen Middelen Doelen zelfst.werkblok groot picto s methode taakbord pompom / schatkist kieskast handelingswijzers timetimer zelfst. werkblokje taakbrief whiteboard halpas taaktijd teambox kopieerpas agenda Daltonboek 9

10 Doorgaande lijn zelfstandigheid Eind groep 2 Eind groep 4 Eind groep 6 Eind groep 8 doelen middelen kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 10 minuten kan na instructie zelfstandig opdrachten uitvoeren kan zelfstandig werken zonder direct toezicht van de leerkracht werkt met zelfcorrigerende materialen kan handelingswijzers hanteren kan hulp aan maatje of leerkracht vragen. weet wat te doen als ze klaar zijn. kan plan/ kiesbord gebruiken. kan 3 werkjes plannen kan zelf materialen pakken en opruimen. Kan zelf aan- en uitkleden en naar de wc gaan. kan strikken durft nee kunnen zeggen durft anderen te helpen kan onder begeleiding naar de klas worden gebracht observaties planbord picto s zelfst. werk blok groot timetimer handelingswijzers kieskast kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 20 minuten kan de regels van zelfstandig werken toepassen kan eenvoudige opdrachten zelfstandig corrigeren kan een taakbrief inplannen kan zelf taakbrief bijhouden/ afkleuren kan huishoudelijke taken uitvoeren kan kasten netjes houden in het lokaal kan la netjes houden kan omgaan met conflicten kan zonder begeleiding naar de klas kan zelf de computer opstarten kan werken in verschillende ruimtes zelfst. werkblokje whiteboard nakijkboekjes taakbrief teambox computer kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 45 min. kan zelf werk corrigeren kan een werkplek kiezen kan kleine problemen oplossen is mede verantwoordelijk voor orde en netheid in de klas, op school en op het plein kan zelfstandig naar school kan de rust bewaren ook als de leerkracht niet aanwezig is kan zelfstandig groepen maken waarin effectief gewerkt wordt kan goede hulpvragen bedenken en stellen kan spreekbeurt/ PowerPoint voorbereiden kan zelfstandig kopiëren/ printen halpas kopieerpas kan omgaan met uitgestelde aandacht gedurende 1,5 uur kan hulp aan maatje, groepje, klas vragen kan prioriteiten stellen t.a.v. de taak kan zelf beoordelen of ze hulp of instructie krijgen kan problemen oplossen kan agenda bijhouden kan omgaan met huiswerk kan informatie verzamelen om van te leren kan zelf werkvormen bepalen kan eigen leerproces bepalen a.d.h.v. POP agenda POP- blad Daltonboek 10

11 Doorgaande lijn samenwerken Eind groep 2 Eind groep 4 Eind groep 6 Eind groep 8 doelen Organisatie kijkt medeleerling aan luistert naar medeleerling laat medeleerling uitpraten. kan ongericht hulp vragen ( ik snap het niet ). noemt anderen bij de naam geeft een ander de kans om mee te doen spreekt verstaanbaar accepteert de inbreng van een ander kan meewerken aan een groepsopdracht deelt materiaal met klasgenoten voert opdrachten uit samen met een maatje Samenwerken in de hoeken Ontwikkelingsmateriaal Spelletjes en spellessen Maatjeswerk stelt vragen aan een ander reageert op wat een ander zegt herhaalt af en toe wat iemand zegt moedigt een ander aan om mee te doen en te denken geeft een complimentje vraagt hulp en biedt hulp aan helpt anderen zonder voor te zeggen werkt met het hele groepje samen kan werken in een zelfgekozen groep kan gericht hulp vragen kan vragen stellen aan medeleerlingen kan samenvatten wat de ander zegt. onderscheidt de verschillende rollen in groepswerk Teambox Werken met oogmaatjes Werken met schoudermaatjes herhaalt af en toe wat iemand zegt vraag de ander hardop mee te denken moedig de ander aan om mee te doen maakt ondersteunende opmerkingen naar anderen kan werken in een aangewezen groep kan hulp geven binnen de eigen groep kan discussiëren op basis van eigen mening. weet wat eigen sterke rol in groepswerk is draagt samen met andere kinderen verantwoordelijkheid voor het leerproces en eindproduct? kan hulp geven buiten de eigen groep verplaatst zich in de mening van een ander geeft feedback combineert verschillende ideeën kan problemen bespreekbaar maken kan verantwoordelijkheid dragen voor de eigen rol in de groep. kan discussiëren op basis van argumenten en verschil van mening accepteren. weet wat de sterke rollen van anderen zijn in groepswerk. is bereid een andere rol in groepswerk te spelen Kinderen helpen kinderen poster? Didactische structuren Beurtgooi Binnen-buitenkring Denktijd Doe mij na Genummerde koppen bij elkaar Leerliedje Mix en koppel Mix-tweetal-gesprek Tweegesprek op tijd Tweepraat Waar of niet Zoek de valse Zoek iemand die Tweetalcoach Tweetalcheck Tafelrondje per twee Mix en ruil Laat zien Geef door Geef geld Commentaar op tournee Verslaggever Praatkaartjes Tweevergelijk Schud en Pak Rondpraat Mix bevries groep Daltonboek 11

12 6. Daltononderwijs in de praktijk Elke school moet zich vrij voelen zelf een vorm te kiezen bij de situatie waarin men werkt. Elk kind, elke groep en elke leraar is uniek. Dat daarom elke Daltonschool weer uniek is spreekt voor zich. In dit hoofdstuk bespreken we hoe het Daltononderwijs op onze school wordt vormgegeven Vrijheid en zelfstandigheid in de praktijk De taak Inleiding De taak is binnen het Daltononderwijs een middel om leerstof te ordenen en om pedagogische en onderwijskundige doelen te bereiken. Tijdens de taaktijd wordt er zelfstandig gewerkt aan de taak. De taak is een hoeveelheid leerstof die het kind zich in een bepaalde periode eigen moet maken. Deze bestaat uit de dag-, week- en keuzetaak. In de kleutergroepen wordt aan de taak gewerkt m.b.v. een taakbord en een kiesbord voorzien van magneetkaartjes. Vanaf groep 3 wordt de taak aangeboden middels een taakbrief. Voor het opstellen van deze taak gebruiken de leerkrachten een digitaal format. De invulling van de taak is in overeenstemming met het leerstofaanbod dat die week in de betreffende groep aan de orde komt. Tijdens het werken aan de taak mogen de kinderen regelmatig samenwerken en krijgen ze daarvoor een zekere vrijheid. Deze vrijheid is begrensd. De taak moet na de gestelde periode af zijn, waarbij de doelen op het vereiste niveau zijn behaald. Dit niveau kan per leerling verschillen. Tijdens het werken aan de taak, streven we ernaar dat de leerling vrij is in het kiezen van een eigen werkplek en werkvorm. De leerlingen leggen voor deze verkregen vrijheid verantwoording af aan de leerkracht. Dit gebeurt middels zelfreflectie in combinatie met de feedback van de leerkracht. Vrijwel alle vakken zijn geschikt om in de taak op te nemen. De toetsen worden klassikaal afgenomen en dus niet in het taakwerk opgenomen. Taaktijd Alle momenten waarop leerlingen aan hun taak werken, (dag-, week- en keuzetaken) noemen we taaktijd. Alleen de benodigde instructiemomenten worden vanaf groep 4 vermeld op een whiteboard. In groep 3 worden hier dagritmekaarten voor gebruikt. In de groepen 1 en 2 wordt er onderscheid gemaakt tussen taaktijd en speeltijd. Als het dagritmekaartje taaktijd er hangt, dan gaan de kinderen in eerste instantie werken aan de door hun ingeplande taakwerkjes. Zodra deze taken af zijn (of op een andere dag ingepland zijn) krijgen de leerlingen tijd om te werken aan diverse Daltonboek 12

13 ontwikkelingsmaterialen. De leerkracht maakt op het kiesbord visueel welke materialen gekozen kunnen worden. kiesbord Middels een magnetisch naamkaartje kiezen de leerlingen uit de beschikbare materialen. De leerkracht kan ook hierin sturen en desgewenst differentiëren. Wanneer het dagritmekaartje speeltijd er hangt, mogen de kinderen spelen in de hoeken en werken met materialen uit de knutselkast. Taakbrief Op maandagochtend deelt de leerkracht de taakbrief aan de kinderen uit. De taak loopt voor alle groepen van maandag t/m vrijdag. De taakbrieven worden opgeborgen door de leerlingen in hun persoonlijke verzamelmap. Deze map gaat na 6 à 7 weken mee naar huis en komt terug met eventuele opmerkingen van ouders. De taakbrief bestaat uit vier onderdelen; de dag-, week- en keuzetaak en de zelfreflectie. De kinderen werken altijd eerst aan hun dagtaak, daarna volgt de weektaak. Als deze taken volbracht zijn, werken zij aan hun keuzetaak verder. Dagtaak Dagtaken moeten dezelfde dag gemaakt en afgekleurd worden. De dagtaak wordt per opdracht in principe aangeboden middels het Directe Instructiemodel. Hierbij kan rekening gehouden worden met het niveauverschil binnen de klas en individuele zorgvragen van leerlingen. voorbeeld taakbrief groep 3 In groep 3 neemt de dagtaak een belangrijkere plaats in. Het aanvankelijk lezen, rekenen en schrijven wordt daar veelal klassikaal aangeboden. Deze kinderen worden meer aan de hand meegenomen door de lesstof heen. Medio groep 4 neemt de weektaak geleidelijk in omvang toe. Vanaf groep 5 wordt er geen aparte dagtaak meer aangegeven. Het gaat hier om een volledige weektaak zonder dagtaken, waar de instructiemomenten zijn aangegeven op de taakbrief. Weektaak Vanaf de eerste kleutergroep wordt er gewerkt met een weektaak. De jongste kinderen beginnen met het plannen van 1 taakwerkje per week. In groep 2 wordt het taakbord uitgebreider. De oudste kleuters plannen 3 taakwerkjes per week in. Daarbij streven we naar een gevarieerd aanbod van het taakwerk. Deze bestaan Daltonboek 13

14 vaak uit een knutselactiviteit, een werkblad en een hoek òf materiaal, passend bij het actuele thema. De kleuters maken het taakwerk in principe geheel zelfstandig. Aan het begin van de week legt de leerkracht het taakwerk uit en plannen de kleuters het in middels het plaatsen van hun magneet bij de kleur van de gewenste dag. Elke dag kijkt de leerkracht wie het werk af heeft of helpt ze de kinderen zo nodig herinneren aan hun taakwerk. Als het taakwerk gemaakt is, dan mogen de kinderen hun magneetje eraf halen en vervangen door een glimlachje. Dat is een gekleurd magneetje met een vrolijk gezichtje en hun naam erop. taakbord groep 2 Aan het begin van groep 3 is het aantal taken op de weektaak nog beperkt. Medio groep 4 vindt er een verschuiving plaats van dagtaak naar weektaak. De weektaak wordt steeds belangrijker. We streven er naar dat de leerling in groep 8 de weektaak grotendeels zelfstandig kan maken en daarbij zelf kan kiezen of hij/zij instructie behoeft. Kenmerkend aan de weektaak is dat de taken ingepland mogen worden verspreid over de hele week. Op maandagochtend worden de taakbrieven uitgedeeld en kleuren de kinderen de dagen van de week in de juiste kleur. Vervolgens plannen ze op welke dag ze welke taak willen doen. In groep 3 wordt dit plannen nog veel begeleid en gestuurd door de leerkracht. Wanneer de leerlingen de taak af hebben, kunnen ze deze inkleuren op de taakbrief in de kleur van de dag. Dit kan dus ook op een andere dag zijn. Mogelijk heeft de leerling vooruit gewerkt of is hij/zij er op de geplande dag niet aan toe gekomen. voorbeeld taakbrief groep 8 Keuzetaak De keuzetaak biedt de mogelijkheid tot verdieping of om leerlingen extra aandacht te laten besteden aan onderwerpen die zijn of haar interesse hebben. Binnen de keuzetaak mag de leerling voor een deel zelf de inhoud van zijn/haar leren kiezen. Een keuzetaak behoort tot het normale taakpakket, waardoor alle leerlingen de ruimte krijgen om er wekelijks aan te werken. Op de keuzetaak staan nietvrijblijvende, wisselende educatieve activiteiten. De keuzetaak is vanaf groep 4 een vast onderdeel op de taakbrief. Daltonboek 14

15 In groep 3 is het keuzewerk één vast moment in de week. Hier wordt de keuzetaak aangeboden middels plaatjes op het kiesbord. Deze is vergelijkbaar met het kiesbord van de kleuters. voorbeeld keuzetaak groep 7 Differentiatie op de weektaak Onderaan de weektaak is een aantal lege rijen toegevoegd. De kinderen die extra werk moeten maken, kunnen dit aan het begin van de week zelf schriftelijk toevoegen. Deze kinderen zijn op de hoogte van dit extra werk. De leerkracht heeft in zijn klassenmap en groepsnotatiemap een overzicht waarin alle differentiatie binnen een groep staat aangegeven. Het keuzewerk wordt aangeboden op verschillende niveaus en interesses. De kinderen zijn zelf verantwoordelijk voor het kiezen van een keuzetaak die qua niveau en interesse het beste bij hen past. Zelfreflectie Om kinderen bewust te maken van hun manier van werken, wordt er gereflecteerd aan de hand van de Daltonprincipes. Deze principes zijn vertaald in gerichte vragen die op de achterkant van de taakbrief genoteerd staan. Ook heeft de leerkracht een mogelijkheid om hier een opmerking te plaatsen. Bij de zelfreflectie vindt ook een opbouw plaats binnen onze school. In de kleutergroepen wordt dagelijks mondeling gereflecteerd op het gemaakte taakwerk middels een kringgesprek. De leerlingen van groep 3 behandelen enkele schriftelijke reflectievragen per dag samen met de leerkracht. Dit zal steeds verder uitgebouwd worden naarmate de leerlingen ouder worden. Eind groep 8 streven we er naar om de leerlingen zelfstandig alle reflectievragen wekelijks in te laten vullen. De opbouw van de zelfreflectie op de taak is nog in ontwikkeling. In het schooljaar 2011/2012 maken we afspraken over o.a. evaluatie van één week en reflectie na een langere periode. Daltonboek 15

16 voorbeeld reflectie groep 8 Rapportage aan ouders Na een periode van 6 à 7 weken gaat de taakbrief op vrijdag met de leerling mee naar huis. Ouders hebben zodanig inzicht in hoe het werken in deze periode is verlopen. De taakbrief bevat een blad waarop opmerkingen van de leerkracht staan over de afgelopen periode. Ook is er voor ouders ruimte om opmerkingen te plaatsen. Het mapje waarin de taakbrief zit met het opmerkingenblad dient de maandag erna ingeleverd te worden Dagkleuren Iedere dag van de week wordt in de hele school, aangegeven met een dagkleur. De kleuren zijn zichtbaar in het lokaal. De dagkleuren structureren de week voor de kinderen en helpt ze om een planning te maken. Op onze school worden de volgende dagkleuren gebruikt: Op hun taakbrief geven de kinderen met de dagkleur aan dat ze een bepaalde opdracht af hebben gekregen. Vooral als de taak meerdere dagen beslaat, geeft dit de leerling en de leerkracht informatie over de leer- en werkstijl van het kind en biedt het hem de mogelijkheid om het kind hierbij te begeleiden dagritme/planbord Groep 1 t/m 3 Elke ochtend wordt besproken welke dag (kleur), maand etc het is. Dit wordt zichtbaar gemaakt in de groep. Daarnaast wordt er bij deze groepen ook gewerkt met dagritmekaarten om structuur in de dag aan te brengen. De kaarten worden besproken en vervolgens in de groep opgehangen. Daltonboek 16

17 In de groepen 4 t/m 8 wordt het dagritme aangegeven op het whiteboard omgaan met uitgestelde aandacht Op onze school is het zelfstandig werken met name gericht op de inhoud van de opdracht. Het aanleren van de kennis en/of vaardigheden heeft een hoofdaccent. Het zelfstandig werken wordt steeds meer gericht op het leerproces (meta-cognitie). Het geleerde moet ook toegepast worden in andere situaties/contexten dan waarin het is aangeleerd. Tijdens het zelfstandig werken wordt er in alle groepen gewerkt met het principe van de uitgestelde aandacht. Dat gebeurt met behulp van het leerkrachtblok met een rood vlak. Als het rode vlak zichtbaar is, weten de kinderen dat de leerkracht niet gestoord mag worden. De leerkracht geeft dan bijvoorbeeld verlengde- of extra instructie of is bezig met een observatie. De kinderen weten dan dat ze elkaar mogen en kunnen helpen en dat zij zelf oplossingen moeten bedenken als ze ergens niet direct uitkomen. Wanneer het rode vlak niet zichtbaar is, kan de leerkracht hulpronden door de klas maken of individuele hulp bieden. Om zelfstandig werken goed te kunnen realiseren op onze school zijn een aantal zaken van belang: De leerlingen: o kennen de groepsafspraken o kunnen elkaar helpen zonder voor te zeggen (coaching/tutorleren) o weten wat zelfstandig werken is o weten waar ze de materialen kunnen vinden o kunnen zelfstandig problemen oplossen o kunnen zelf hun werk plannen met behulp van takenbord en taakbrief o kunnen goed met het materiaal omgaan o zijn in staat te werken volgens het principe van de uitgestelde aandacht o weten wat ze kunnen doen als de dag- of weektaak af is o kunnen het gemaakte werk indien gewenst zelf nakijken o verbeteren zelfstandig gemaakte fouten o zijn in staat te verwoorden wat hun problemen zijn o kunnen samenwerken (maatjes werken) Daltonboek 17

18 De leerkracht kan: o lessituaties voorbereiden waarin zelfstandig werken van kinderen het uitgangspunt is o het klaslokaal zodanig inrichten dat de mogelijkheid tot zelfstandig werken daardoor gestimuleerd wordt o didactische handelingswijzers ontwerpen en gebruiken om de leerlingen de streefdoelen van zelfstandig werken te laten behalen o gesprekken leiden waarin het belang van zelfstandig werken verhelderd en geëvalueerd wordt o het opbrengstgerichte instructiemodel hanteren o hulpmiddelen hanteren die het zelfstandig werken bevorderen Het materiaal is: o overzichtelijk opgesteld o goed bereikbaar voor de leerlingen o geschikt voor zelfstandig werken o in voldoende mate aanwezig De afspraken: o zijn voor iedereen duidelijk o geven de leerlingen voldoende ruimte voor eigen initiatieven o geven de leerlingen voldoende ruimte om zelfoplossend bezig te zijn o zorgen ervoor dat de leerlingen elkaars gedrag positief corrigeren o stimuleren tot zelfverantwoordelijk gedrag o de leerkracht is in staat om met pedagogisch inzicht de regels gedifferentieerd toe te passen hulpmiddelen Door de gehele school wordt met een aantal symbolen gewerkt. Deze symbolen zijn uniform en voor iedereen waarneembaar en duidelijk. Het symbool voor zelfstandig werken: Tijdens het zelfstandig werken, werken de kinderen individueel of met een maatje en kunnen gebruik maken van het leerlingblokje. Hierbij wordt de handelingswijzer gebruikt voor zelfstandig werken gebruikt. Betekenis van de symbolen op het blokje: Rood = Ik wil liever niet gestoord worden.? = ik heb hulp nodig, maar ik ga nu verder met wat ik wel kan. Blank = ik ben zelfstandig aan het werk en ben bereid een ander te helpen. Daltonboek 18

19 Handelingswijzer voor het oplossen van een probleem bij het zelfstandig werken: 1) Kan ik zelf mijn probleem oplossen d.m.v. materiaal of een handelingswijzer? 2) Hulp vragen aan oog- of schoudermaatje en/of team? 3) Voor groep 7 en 8: hulpvraag stellen via Kinderen helpen Kinderen Wie? Wat? Door wie? 4) Blokje op het vraagteken zetten.verder gaan met een andere opdracht of taak. Daltonboek 19

20 Persoonlijk Ontwikkelings Plan (POP) groep 8 Andere symbolen: Symbool voor samenwerken in tweetallen (maatjeswerk): De samenwerkactiviteit staat op de taakbrief. Daarvoor gebruiken we het symbool: in groep 3 vanaf groep 4 Symbool voor individueel werk: Dit symbool wordt staat op de taakbrief. Daarvoor gebruiken we het symbool: groep 3 vanaf groep 4 Daltonboek 20

21 Symbool voor samenwerken in teams: Dit symbool wordt als samenwerkingsvorm bij het dagritme/whiteboard opgehangen. Hulpmiddelen bij zelfstandig- en samenwerkend leren buiten de klas: - Halpas: Vanaf groep 4 maken de kinderen gebruik van de halpas wanneer zij buiten de klas willen werken. Deze pas is voorzien van naam, klas en afspraken over gedrag en werkhouding. Houden kinderen zich niet aan de afspraken dan kan de pas tijdelijk ingenomen worden door de leerkracht. - Kopieerpas: Kinderen die willen kopiëren of printen kunnen bij hun leerkracht om een kopieerpas vragen. Zij mogen met de pas zelfstandig en gecontroleerd kopiëren. Het symbool voor het reguleren van toiletbezoek: In groep 1 t/m 4 hangt een kaart naast de deur, waarmee de kinderen kunnen aangeven of het toilet vrij is. Wij wonen hier: Naast de deur van elk lokaal hangt elk jaar een nieuwe groepsfoto om aan te geven wie het lokaal gebruiken. Daltonboek 21

22 De Timetimer: De Timetimer geeft aan wanneer de activiteit wisselt of wanneer het volgende instructiemoment is. Het symbool voor geluidsniveau: Om aan te geven welk geluidsniveau op een bepaald moment of voor een bepaalde opdracht wordt gehanteerd, wordt er gebruik gemaakt van geluidsniveaukaarten. Er zijn drie geluidsniveau: stilte, de fluisterstem, klassenstem. Handelingswijzer voor het omgaan met ongewenst gedrag van anderen Stop hou op! : Om duidelijk aan te kunnen geven wat je als niet prettig ervaart aan het gedrag van een ander hanteren we deze handelingswijzer. Deze handelingswijzer zorgt er voor dat je stapsgewijs naar een oplossing toewerkt. Het biedt alternatieven voor beide partijen en doet beroep op de eigen verantwoordelijkheid. Daltonboek 22

23 Corrigeren moet je leren Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de kinderen. De kinderen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren en niet om zoveel mogelijk krulletjes in je schrift te hebben. Als leerkrachten weten wij dat we dit kinderen moeten leren. Waarom zelf corrigeren? Zelf corrigeren heeft een aantal voordelen: Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Hij hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht. Het heeft een duidelijk leereffect, omdat de leerling, als hij een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan. Het geeft kinderen een beter inzicht in wat ze kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht. Kleutergroepen Er is materiaal voorhanden dat zelfcorrigerend is. Groep 3 In de loop van groep 3 mogen de kinderen bepaalde opdrachten al zelf corrigeren. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. Groep 4 tot en met 8 Het zelfcorrigeren wordt geleidelijk uitgebreid. Het streven is, om de kinderen zoveel mogelijk zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht is degene die het beste kan inschatten welk werk in zijn groep er wel of niet geschikt is om door kinderen te laten nakijken. Hierbij gelden de volgende afspraken: 1. Toetsen worden door de leerkracht nagekeken 2. Regelmatig corrigeert de leerkracht het werk van alle kinderen om goed de vorderingen te kunnen bepalen. 3. De leerkracht neemt steekproeven om te kijken of het corrigeren goed is gebeurd. 4. Ook hier kan op maat worden gewerkt. Het ene kind geeft er blijk van al heel zelfstandig en goed te kunnen nakijken, terwijl de ander onzorgvuldig is of liever de antwoorden overschrijft. Dit laatste kind kan minder vrijheid aan en moet meer worden ondersteund en gecontroleerd. 5. Ook andere correctievormen kunnen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, leerkracht en kind kijken ieder de helft na. Klassikale correctie e.d. Correctieplek: Zelfcorrectie Vanaf groep 5 is er in elke klas een correctieplek. Standaard aanwezig: Correctiepennen Nakijkboekjes Hier kunnen de kinderen zelfstandig hun gemaakte werk nakijken en corrigeren. Daltonboek 23

24 Zelfcorrectie is een vaardigheid die ze op het voortgezet onderwijs moeten beheersen Zorg voor materialen en omgeving Het geven van verantwoordelijkheid aan leerlingen, het bevorderen van zelfstandigheid en het samenwerken aan opdrachten stelt hoge eisen aan de inrichting van de lokalen (en andere ruimtes). Het is daarom belangrijk hier duidelijkheid te organiseren betreffende de regels en afspraken. Om te kunnen werken op de gang en hal hanteren wij hiervoor de halpas. Iedere leerling heeft een persoonlijke halpas. Deze pas moeten leerlingen bij zich hebben bij het werken op de gang. Wanneer leerlingen zich niet houden aan de geldende afspraken kan de pas ingenomen worden. Door samen met de leerkracht te reflecteren op hetgeen is gebeurd, kan de leerling de pas weer terug krijgen. Ook bieden wij de kinderen de mogelijkheid om zelfstandig te kopiëren. Ze kunnen hiervoor bij de leerkracht een kopieerpas ophalen. Alleen met deze pas kan er gekopieerd worden. De inrichting moet zo zijn, dat de kinderen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken en daarna weer opruimen. Alle materialen staan op vaste, afgesproken plaatsen en zijn in voldoende mate aanwezig. Keuzewerk / Kieskast Doel: Om kinderen te differentiëren op tempo, niveau en interesse wordt er in groep 3 t/m 8 gewerkt in de klas met keuzewerk/kieskast. Wanneer kinderen de planning van de betreffende dag af hebben, gaan ze werken aan hun keuzetaak en kiezen daarbij eventueel werk uit de kieskast. Inhoud: Op Daltonschool t Schöppert is een doorgaande lijn te zien in het werken aan keuzewerk, waarbij de inhoud: 1. is afgestemd op de leeftijd van de kinderen; 2. is afgestemd op de leerstof; 3. inoefening en/of uitdaging biedt; Ten opzichte van de materialen die in de kieskast staan zijn we kritisch: - De kieskast bevat uitsluitend leerzame materialen zodat het leren na de kerntaken niet stopt. - We stellen hoge eisen aan de materialen in de keuzekast; het materiaal moet heel en compleet zijn en moet een duidelijk leerdoel bevatten. - Heb je twijfels over welke materialen er in de kieskast horen, overleg dit dan in de bouwvergadering. Afspraken: In iedere groep werken alle leerkrachten volgens onderstaande afspraken. Daltonboek 24

25 De kast heet in alle groepen kieskast. In iedere groep staat een kieskast en is te herkennen. De bovenbouwgroepen hebben tevens in de hal samen 1 kast, waarin materialen verzameld zijn die geschikt zijn voor de hele bovenbouw. Bijv. schaak- en damspullen. Verschillende ontwikkelingsgebieden (gebaseerd op Meervoudige Intelligentie (MI) van Gardner, zie bijlage 1) zijn terug te vinden in de kieskast. Het keuzewerk staat iedere week als weektaak vermeld op de taakbrief zodat alle kinderen iedere week aan de keuzetaak werken. De kieskast staat op de taakbrief vermeld bij de keuzetaken. Vanaf groep 5 schrijven de kinderen de activiteit op die ze uit de kieskast gedaan hebben. Om de kieskast aantrekkelijk te houden zorgen we er voor dat de inhoud varieert. Als richtlijn hiervoor geldt: 70% van de materialen staan standaard in de kast, dus 30% van de materialen wisselt. Bijlage 1; Meervoudige intelligente ( MI) van Gardner Daltonboek 25

26 Inhoud Kieskasten: Groep meervoudige Intelligenties bijbehorende materialen 3 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Logisch/matematisch (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Intra persoonlijk (alleen doen) 4 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Logisch/matematisch (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Intra persoonlijk (alleen doen) 5 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Tik tak boem, Plustaak, Woordzoekers, Puzzel raadsels Map die schrijft die blijft, Map tijd over 1 en 2, Map taalbladen, Mini informatie, On the Move, Tongbrekers, Kinder quiz, Boekjes Elftal, Boekjes Kinheim, Piccolo Logisch/mathematisch (beredeneren en doen) Zeeslag, Uno, Set, Mount Everest, Cluedo, Mikado, Puzzel raadsels, Bouwen, Nemo, Jungle Speed, Schaken, Dammen, Daltonboek 26

27 Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Kinder quiz, K nex, Tafel honderdveld, Rambam tafels, Rekenpuzzel tafels, Tangram, Knipoog dozen, Piccolo, Boekjes elftal, Boekjes Kinheim, Map diverse werkbladen, Kies en reken, Plustaak, Sterrenwerk, Maxi Loco, Denkwerk Minotaurus, Bouwen, Teken stap voor stap, Verkeerskwartet, Verkeer 5 en 6, Het verkeer en ik, K nex Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Minotaurus, Tik tak boem, Mikado, Bouwen, K nex Mount Everest, Mini informatie, Nemo, Piccolo Minotaurus, Mount Everest, Mikado, Cluedo, Tik tak boem, Jungle Speed, Tongbrekers, Verkeerskwartet, Kinder quiz Intra persoonlijk (alleen) 6 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Logisch/matematisch (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Intra persoonlijk (alleen doen) Minotaurus, Mini informatie, Piccolo 7 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Logisch/matematisch Uno, speelkaarten, Set, Yatzee, Daltonboek 27

28 (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) triple memorie, Regenwormen, Dammen, Schaken, Rummicub, Cluedo, Trivial Pursuit, Biggen, Wereldreis, Taalspellen. Verkeersspel, Nederlandpuzzel, Wereldpuzzel, Europa met vlaggenpuzzel, Europapuzzel, Beneluxpuzzel, Verkeersbordenpuzzel, 1t/m100puzzel. Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Verkeersspel, Nederlandpuzzel, Wereldpuzzel, Europa met vlaggenpuzzel, Europapuzzel, Beneluxpuzzel, Verkeersbordenpuzzel, 1t/m100puzzel. Inter persoonlijk (samendoen) IQ kaartquiz, 50 taalkrakers, puzzels, informatieve boeken, leesboeken, Pim pam pet (junior kwis), Kolonisten, Intra persoonlijk (alleen doen) 8 Verbaal linguïstisch (denken en doen) Galgje, Piccolo, Big Brain, Logisch/matematisch (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Loco, Scotland Yard, Koehandel, Big brain, Dammen, Schaken, Verrijkingsmap, Rummicub, Buiten Domino, Oldershoes, Het Mad spel, Zeeslag, Het grote Topspel, Piccolo Verkeerspel Daltonboek 28

29 Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Verkeerspel Het Mad spel, Het grote Topspel, Kwartet, Piccolo Weerwolven, Koehandel, Het Mad spel, Het grote Topspel Kieskast op de gang Intra persoonlijk (alleen doen) Verbaal linguïstisch (denken en doen) Logisch/matematisch (beredeneren en doen) Visueel / ruimtelijk (kijken en doen) Muzikaal ritmisch (regelmaat ontdekken en doen) Lichamelijk - kinesthetisch (pakken en doen) Naturalistisch (verzamelen en doen) Inter persoonlijk (samen doen) Intra persoonlijk (alleen doen) Brugklas spel, Wizwijs, Piccolo Zoals eerder genoemd zullen de inhouden wisselen. Ook zal er geregeld nieuw materiaal aangeschaft kunnen worden en materialen die niet gebruikt worden, worden verwijderd. De kast zal zo een levend geheel blijven. Werkplekken Inrichting hal en klaslokalen De kinderen hebben een zekere vrijheid in het kiezen van een werkplek in de school. Doordat er met een taak wordt gewerkt, zijn kinderen in het klaslokaal vaak gelijktijdig bezig met verschillende opdrachten. Een groepje zit samen te werken, een ander groepje krijgt extra instructie van de leerkracht en een leerling is bezig met een creatieve opdracht in het kader van keuzewerk. In een Daltonschool zal een kind wennen aan een zeker werkgeruis, maar het kan er ook voor kiezen een rustiger werkplek op te zoeken, zoals de koffie- of directiekamer. Wanneer een kind van deze ruimtes gebruik wil maken, gebeurt dit in overleg met de leerkracht. Daltonboek 29

30 Voorbereiding bij de kleuters In de kleutergroepen is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Sommige hoeken bevinden zich buiten het klaslokaal. Door kinderen er aan te laten wennen ook in de gang te werken, waar ook anderen langs komen en zitten te werken, worden de kinderen voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht niet steeds aanwezig is. De hal Deze ruimte wordt onder andere gebruikt voor samen werken en samenwerken. De leerlingen gaan na overleg met de leerkracht en in het bezit van een halpas(zie hoofdstuk 6.1.5), naar deze ruimte. De kinderen mogen hier met een zachte stem aan hun opdracht werken Zorg voor de klas, school en schoolomgeving Verantwoordelijkheid dragen leer je door verantwoordelijkheid te krijgen. In alle vrijheid die geboden wordt blijft de belangrijkste voorwaarde/afspraak: Het werk moet niet alleen af zijn, maar ook goed, netjes en verzorgd. De verantwoordelijkheid van de leerlingen geldt niet alleen ten aanzien van de taakopdrachten. Verantwoordelijkheid dragen betekent ook dat de leerlingen de zorg leren hebben voor hun fysieke omgeving: het lokaal, de andere ruimtes en het terrein rondom de school. Ook de zorg en aandacht voor medeleerlingen is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Helpende handjes en klassendienst In alle groepen hebben kinderen bij toerbeurt een taak om de leerkracht te helpen bij allerlei dagelijkse zaken (uitdelen e.d.), maar ook om te helpen opruimen en schoonmaken van het lokaal. De taakomschrijving hangt duidelijk zichtbaar bij de deur. In de school In de school zijn schoolregels van kracht, waaronder ook het netjes houden van de algemene ruimtes. Wij spreken de leerlingen erop aan dat ze ook verantwoordelijk zijn voor de werkomgeving buiten de lokalen. Rond de school De leerlingen vanaf groep 3 maken volgens een rooster regelmatig, onder leiding van de conciërge/ leerkracht, de pleinen en de naaste tuinen schoon. Leerlingenraad en klassenvergadering Leerlingenraad We werken op t Schöppert met een leerlingenraad. Hierin hebben gekozen leerlingen zitting uit de groepen 5 t/m 8 onder begeleiding van een leerkracht. De leerlingenraad Daltonboek 30

31 vergadert om de vier weken drie kwartier over schoolzaken die een directe link hebben naar het welzijn van en de zorg voor de leerlingen. In de centrale hal hangt een bord waarop aangegeven staat welke ideeën en onderwerpen aan bod komen in de leerlingenraad. Ook staan hier de vergaderdata op. Het doel van dit bord is het zichtbaar maken van de leerlingenraad. Eén van de raadsleden in de leerlingenraad is notulist en legt de afspraken vast. Hij/zij zorgt ervoor dat alle leden de notulen ontvangen. Klassenvergaderingen De bovenbouwgroepen vergaderen een keer in de vier weken. De klassenvertegenwoordiger is de voorzitter van de klassenvergadering. Een week voor de vergadering kunnen de leerlingen punten indienen bij de klassenvertegenwoordiger. Deze vertegenwoordiger maakt in overleg met de leerkracht een agenda voor de vergadering. In elke klas wordt ook een notulist gekozen. Vaste punten in de agenda zijn: - terugkoppeling leerlingenraad middels notulen - inbreng onderwerpen - keuze 2 onderwerpen voor de leerlingenraad - rondvraag De voorzitter leidt de vergadering in goede banen door: - ervoor te zorgen dat de leerlingen niet door elkaar praten - er voor te zorgen dat er naar elkaar geluisterd wordt - er voor te zorgen dat iedereen aan bod komt. - de tijd te bewaken De notulist notuleert alle afspraken die de kinderen maken. Na de vergadering werkt de notulist dit uit. De klassenvertegenwoordiger neemt de notulen mee naar de volgende leerlingenraad. Door het houden van deze klassenvergaderingen streven we er naar dat de kinderen meer verantwoordelijkheidsgevoel krijgen t.o.v. elkaar en hun omgeving. Zo kan een leerling een andere medeleerling aanspreken op de gemaakte afspraken. Tevens is de leerkracht op deze wijze beter op de hoogte en betrokken bij wat er onder de kinderen leeft omtrent school- en klassenzaken. Daltonboek 31

32 6.2. Samenwerken in de praktijk Samenwerken is één van de drie Dalton principes. Er zijn verschillende termen in gebruik die vallen onder samenwerken. Bij ons op school gebruiken wij de termen: samen wérken, sámenwerken en structureel coöperatief leren Samen wérken Met samen wérken bedoelen we dat kinderen weliswaar individueel aan een taak werken, maar dat ze tijdens hun werk wel rekening houden met elkaar. Rekening houden met elkaar houdt in dat leerlingen elkaar niet storen tijdens het werk maar dat ze elkaar wel mogen/kunnen helpen. Belangrijk is dat de leerlingen zich leren verantwoordelijk te voelen voor elkaar Sámenwerken Met sámenwerken bedoelen we dat leerlingen samen gericht aan een bepaalde opdracht werken en gezamenlijk tot oplossingen kunnen komen. De leerkracht geeft op de taakbrief aan wanneer een opdracht individueel of samen gemaakt mag worden. Leerlingen mogen zelf kiezen met wie ze willen samenwerken. Op andere momenten, zoals tijdens de gymlessen en creatieve vakken wordt sámenwerken ook vaak ingezet als werkvorm. Klassenmanagement sámenwerken Om samenwerken tot een routine te maken wordt er in de klas gewerkt met tafelgroepen. Iedere groep heeft een nummer en iedere afzonderlijke tafel ook. De ideale tafelopstelling betreft een groep van 4 tafels. Deze vier kinderen vormen samen een team en voeren samen regelmatig groepsopdrachten uit. De tegen over elkaar zittende leerlingen zijn elkaars oogmaatje en de naast elkaar zittende leerlingen de schoudermaatjes en voeren opdrachten uit die in tweetallen gemaakt moeten worden. Schoudermaatjes Oogmaatjes Daltonboek 32

33 In de groepen 1 en 2, waar geen vaste tafelgroepen zijn, wordt gebruik gemaakt van een ander maatjessysteem. Tweewekelijks worden twee leerlingen aan elkaar gekoppeld. Dit wordt zichtbaar gemaakt op het maatjesbord. Deze leerlingen vormen gedurende twee weken elkaars maatje. Dat houdt in dat ze bijvoorbeeld een vooraf gestructureerde samenwerkingsopdracht uit moeten voeren en elkaars hand moeten vasthouden als de leerlingen in de rij moeten lopen. Ook in de bovenbouw worden nog regelmatig 2 leerlingen aan elkaar gekoppeld om een opdracht uit te voeren. Dit wordt gedaan om bijvoorbeeld kinderen met hetzelfde niveau met elkaar te laten samenwerken, zoals bij tweetalcheck. Groepsoverstijgend sámenwerken Naast het samenwerken in de eigen groep wordt er ook samengewerkt met leerlingen van andere groepen. Het samenwerken met leerlingen uit andere groepen wordt georganiseerd door de leerkrachten. Tijdens de projecten van onze methode Alles-in-1 werken de leerlingen van de groepen 5 t/m 8 op vrijdagmiddag groepsoverstijgend aan doe-opdrachten. Tijdens de periode rondom de feestdagen zoals kerst en Pasen vinden er altijd activiteiten plaats, waarbij leerlingen groepsoverstijgend opdrachten uitvoeren of waarbij leerlingen van de bovenbouw worden ingezet als begeleider (pietenochtend, vossenjacht etc.) Structureel Coöperatief Leren In september 2008 is het team begonnen met een driejarige training Structureel Coöperatief Leren. Grondleggers van deze methode zijn Laurie Kagan en Dr. Spencer Kagan. Tijdens de training zijn de leerkrachten getraind in het toepassen van verschillende didactische structuren gericht op samenwerken. Deze structuren voldoen altijd aan de vier basisprincipes van G.I.P.S: G = Gelijke deelname I = Individuele aanspreekbaarheid P = Positieve wederzijdse afhankelijkheid S = Simultane actie De structuren hebben allemaal betrekking op één of meer van de verschillende domeinen/doelen: klasbouwer, teambouwer, beheersing, denkvaardigheid, communicatie en informatie-uitwisseling. (zie bijlage) Wij hebben als school gekozen om in de structuren die wij aanbieden een opbouw aan te brengen. Zo worden de samenwerkingsvaardigheden geleidelijk aan ontwikkeld (zie de doorgaande lijn samenwerken hoofdstuk 5). Daltonboek 33