Martin Hermy, Mieke Schauvliege en Greet Tijskens
|
|
- Arthur Hendrickx
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Als u wilt weten: 1. waarom een meer duurzaame stadsontwikkeling noodzakelijk is en welke rol groen hierbij kan spelen? 2. welke weg onze groenvoorzieningen hebben afgelegd? 3. wat duurzame groenontwerpen inhouden en waarop je moet letten? 4. hoe en waarom verhardingen met vegetaties het best kunnen ontworpen en beheerd worden? 5. hoe muurvegetaties ontstaan en waarom ze best behouden kunnen worden? 6. hoe en welke klimplanten je inschakelt in gevelbegroening en welke hulpstukken je hiervoor nodig hebt en hoe je die moet plaatsen? 7. waarom groendaken belangrijk zijn, hoe ze opgebouwd zijn, welke eisen aan de opbouw gesteld worden en welke mogelijkheder er zijn? 8. welke rol bomen vervullen in steden, welke bomen het best gekozen worden en hoe ze het best aangeplant en beheerd worden? 9. hoe duurzame en natuurvriendelijke tuinen eruit zien? 10. hoe en waarom parken beter kunnen beheerd worden? 11. waarom water zo belangrijk is in een meer duurzame stadsontwikkeling? en deskundige, goed onderbouwde maar toegankelijke & uptodate informatie wilt, dan bent u aan het goede adres! Dit boek heeft dus een missie een meer leefbare wereld en we denken dat deze haalbaar is. We hopen dat dit boek, zowel de geïnteresseerde leek, de student, als de vakman kan overtuigen om er met volle kracht tegen aan te gaan, want groenbeheer is een verhaal met toekomst! Martin Hermy, Mieke Schauvliege en Greet Tijskens Auteurs: Martin Hermy, Moïra Heyn, Jeroen Mentens, Dirk Raes, Brecht Vermote (KULeuven), Yves De Cuypere, Dirk Demeyere, Lieve Evens, Veerle Heyens, Jeroen Nachtergaele, Mieke Schauvliege, Jan Van den Berghe, Theo Vitse (Afd. Bos en Groen), Geertje Coremans, Stefanie Delarue, Evelyne Fiers, Luc Laeremans, Greet Tijskens (Velt), externe auteurs: Jos de Wael, Dirk Vandromme, Arthur De Haeck, Erik Rombaut, Karel Michielsen
2 Colofon Groenbeheer, een verhaal met toekomst Martin Hermy in samenwerking met Mieke Schauvliege (afdeling Bos & Groen) en Greet Tijskens (Velt) 2005 een uitgave van Velt vzw Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem Foto s:y.d.nature (tenzij anders vermeld; M.H.: Martin Hermy, D.V.: Dirk Vandromme, J.H.: Johan Heirman, E.R.: Erik Rombaut, E.F.: Evelyne Fiers, S.H.: Sofie Hoste, J.M.: Jeroen Mentens) Redactie: Frederika Hostens Ontwerp, illustraties en productie:aanzet/making Magazines, Gent Druk: New Goff, Mariakerke Wijze van citeren: Hermy, M., Schauvliege, M. en Tijskens, G Groenbeheer, een verhaal met toekomst.velt in samenwerking met afdeling Bos & Groen, Berchem. D/2005/3489/1 ISBN Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige ander manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
3
4 Groendaken, kroon op de stad Martin Hermy, Jeroen Mentens en Dirk Raes De ultieme grens, greening the skyline is nu in elk opzicht bereikbaar. Op elk dak past een groene muts.
5 Wie van enige afstand naar dorpen en steden kijkt, ziet een immense hoeveelheid stenen en beton bij elkaar met hier en daar, als de rozijnen in een brood, een beperkt aantal groene eilandjes : individuele bomen, planten op muren, geveltuintjes, parken In steden en verstedelijkte gebieden nemen ondoorlatende oppervlakken (bv. wegen, voetpaden, daken) een enorme oppervlakte in. Deze neemt niet alleen toe door de bouw van nieuwe gebouwen en wegen (primaire verzegeling) en hun verbouwing, maar ook door verharding van opritten, paden en terrassen rond gebouwen (secundaire, vaak autonome ontwikkelingen). De effectief bebouwde oppervlakte in België is van 1980 tot 2002 toegenomen met zo n ha (18,8% van de totale oppervlakte van België). Voor Vlaanderen loopt dit zelfs op tot 24,9% (NIS 2002). In deze 23 jaar kwam er gemiddeld elk jaar dus 60,65 km 2 bij! De verstening van België en vooral van Vlaanderen neemt dus duidelijk sommigen zullen zeggen, schrikbarend toe. Toch is er een grote variatie in de verzegelingsgraad (tabel 8-1) en tegelijk in de mogelijkheden voor groenontwikkeling. TABEL 8-1 Verzegelingsgraad van de stadsbodem (in % oppervlakteaandeel) (4). 0-15% gering landbouwland, bos, park, volkstuinen, kerkhoven, vlieg- en sportvelden (ten dele bij volgende categorie) 10-50% matig vrijstaande en rijwoningen met tuinen 45-75% gemiddeld flatgebouwen met gemeenschappelijk groen en openbare gebouwen 70-90% sterk dichte woonblokken, nijverheid en industriecomplexen % zeer sterk stadskernen, ten dele ook industriegebouwen Naarmate de verstening en ook de verzegeling stijgt, neemt onder meer ook de afvloei of run-off van de neerslag toe, zoals we uit tabel 8-2 kunnen afleiden. Het is dan ook niet te verwonderen dat de groeiende verzegeling heel regelmatig leidt tot lokale overstromingen in steden en verstedelijkte gebieden. In een veranderend klimaat met een toename van de neerslag en ook met meer extreme weersomstandigheden belooft dit niet veel goeds voor de toekomst. Vertraging van de afvloei, vasthouden van neerslag en infiltratie van water (verder samengevat als retentie) worden uiterst belangrijke beleidsprioriteiten, die bovendien ook de watervoorziening ten goede komen. In natuurlijke omstandigheden zorgen alle mogelijke groenelementen voor deze neerslagretentie. Niet-verharde elementen zonder begroeiing (kale grond) zijn dikwijls onderhevig aan zware erosie. De erosieproblemen in de akkerbouw illustreren dit na elke serieuze regenbui. Plantengroei remt erosie. Dus begroende oppervlakken, waar de bodem afgedekt wordt door levende planten, zijn essentieel. Op wegen, voetpaden, pleinen en parkings op grondniveau is de betreding en verdichting zo hoog dat er slechts een beperkte ruimte beschikbaar is voor vestiging van planten en dieren (60). Daken van woningen en flatgebouwen worden nauwelijks door de mens betreden. Hier ligt dus nog veel ruimte braak. De oppervlakte groen zou enorm kunnen toenemen mochten we deze daken in natuur- of groen ontwikkeling kunnen brengen. Voorwaarden zijn wel dat de dakconstructie het extra gewicht toelaat of er voor ontworpen is, dat ze niet te steil is en dat de begroening de normale functie van daken niet ondermijnt. Een volwaardige vervanging voor het groen op grondniveau zal het misschien nooit zijn; hiervoor zijn de milieucondities te 328
6 Extensieve groendaken vervullen een veelheid aan functies, waaronder het vasthouden van water. In de late zomer verkleuren vetkruiden roodachtig (Waterbouwkundig Laboratorium, Borgerhout). Daken (> 15 ) 1,0 Betonoppervlakken 0,9 Grinddaken 0,5 Daktuinen 0,3-0,5 Spel- en sportterreinen 0,25 Voortuinen 0,15 Volkstuinen 0,05 Parken en ruigten langs waterlopen 0,0 Loofbos 0,0 TABEL 8-2 Afvloeiwaarden voor verscheidene oppervlakken (1,0 = 100 %) (35). specifiek en te extreem. De afgelopen jaren wordt gebouwbegroening en dakbegroening in het bijzonder meer en meer populair (zie o.m. 2). Vooral in Midden-Europa, bv. in Duitsland, is dakbegroening in en uitgegroeid tot een belangrijke bedrijfstak. Het is dan misschien ook niet te verwonderen dat de meeste literatuur alleen in het Duits beschikbaar is (zie o.m. 9; 26; 33; 36; 47; 48). In Vlaanderen genieten groendaken een beginnende interesse en de knowhow is er beperkt (43). Begroening op daken duidt men aan met uiteenlopende termen groendaken, daktuinen, tuindaken, vegetatiedaken, grasdaken, ecodaken. Deze zijn allemaal verwant, maar toch verschillend (zie verder). Wij verkiezen hier, in navolging van Krupka (33) en Köhler (26) de moderne term groendaken (in het Duits Gründächer) en we spreken van dakbegroening (in het Duits Dachbegrünung). In dit hoofdstuk gaan we kort in op de geschiedenis, de verschillende types groendaken, de ecologische betekenis en de voor- en nadelen. We vatten enkele essentiële bouwtechnische aspecten samen en wijzen op het onderhoud en enkele kostenfactoren. We besteden hierbij vooral aandacht aan de extensieve groendaken, omdat deze het breedst kunnen worden toegepast en het minste onderhoud vergen. Voor meer informatie verwijzen we naar Tavernier (55), Hendriks & van den Hout (24), Krupka (33), Köhler (26), Teeuw & Ravesloot (56), Kolb & Schwarz (31) & Dunnet & Kingsbury (9). 329
Rekenen Groep 7-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieExtensieve groendaken
Vlaanderen zuurstof geven Extensieve groendaken Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Bos & Groen Deze brochure is een uitgave van Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Bos & Groen Koning
Nadere informatieRekenen Groep 6-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,
Nadere informatieRekenen Groep 6-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieAntwoorden Rekenen Groep 5-1e helft schooljaar
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieRekenen Groep 4-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieBrunelleschi. De Dom van Florence
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv, Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieGeen fabriekswerk. Roeien met de wind mee en de stroom tegen. Jac Willekens
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieKIES VOOR DE NATUUR OP JE DAK
Groendaksystemen KIES VOOR DE NATUUR OP JE DAK Groendaken zorgen voor een gezondere en aangenamere leefomgeving! Algemeen We onderscheiden twee soorten groendaken : Extensieve groendaken Vegetatiedaken
Nadere informatieHet maatschappelijk nut van duurzame dakbegroening in de stad. Maebe Johan ZinCo Benelux
Het maatschappelijk nut van duurzame dakbegroening in de stad. Maebe Johan ZinCo Benelux Waarom, groen in de stad? Dakbegroening ecologisch bekeken: Warmte + Licht H 2 O Buffering 50-90% Zuurstof, water,
Nadere informatieMeer groen, minder tegels! Goed voor het milieu en voor uw gezondheid
Meer groen, minder tegels! Goed voor het milieu en voor uw gezondheid Meer groen, minder tegels Liever niet zo, maar zo! Goed voor het milieu en voor uw gezondheid U woont in een huis met een tuin. Maar
Nadere informatieColofon. Cornelis Bodijn, Uitgever: SAAM Uitgeverij, Hillegom
Cornelis Bodijn Colofon Cornelis Bodijn, 2015 Uitgever: SAAM Uitgeverij, Hillegom www.saamuitgeverij.nl Auteur: Cornelis Bodijn Redactie: Simon Hofland, Marcel van Vliet Eindredactie: Anneke Bakker, SAAM
Nadere informatieReductie van bestrijdingsmiddelen
Reductie van bestrijdingsmiddelen Greet Tijskens Velt 12 november 2010 België en verkoop aan particulieren federale wetgeving Volksgezondheid - splitsing erkenning januari 2010 - professioneel gebruik
Nadere informatieinh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9.
Dieren in de winter inhoud 1. Dieren in de winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. De koe 11 10. Filmpjes 12 Pluskaarten
Nadere informatieCreatief met lijnen Inrichten tuinen
Creatief met lijnen Inrichten tuinen L. Barnier K. Gieteling eerste druk, 2003 3 Artikelnummer: 24057 Colofon Uitgever Auteursteam: Onderwijskundige Illustraties: Redactie: Ontwikkelcentrum L. Barnier,
Nadere informatieWaarom kiezen voor Daku-systeem. water voor vegetatie en/of planten door condensatie en diffusie. alle producten zijn gebaseerd op de FLL-normen
Groendak Waarom kiezen voor Daku-systeem 1. systeem water voor vegetatie en/of planten door condensatie en diffusie 2. hoge kwaliteit alle producten zijn gebaseerd op de FLL-normen 3. bewezen kwaliteit
Nadere informatieOmdat. Agentschap voor Natuur en Bos. Je kan niet zomaar iets, ergens plannen/planten. Iedereen wil leefbare steden en gemeenten 20/09/2011
Agentschap voor Natuur en Bos Grammatica van de stedelijke groentaal Vibe 21 september 2011 Het Agentschap voor Natuur en Bos staat in voor - het beleid - het duurzaam beheren en - versterken van natuur,
Nadere informatieMuziek in de renaissance en barok. Renaissance (1400 1600) Belangstelling voor het hier en het nu
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieer schilders katholiek en vervaardigen ze religieuze stukken. Ook is de rol van het hof niet te vergelijken met die van Frankrijk of Engeland.
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieCompetent talent in de praktijk
Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten
Nadere informatieinhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7.
Sterren inhoud 1. Overal sterren 3 2. Wat is een ster? 4 3. Het leven van een ster 5 4. Een ster dichtbij 6 5. De zon 7 6. Sterren en kleuren 8 7. Een vallende ster 9 8. De melkweg 10 9. Verrekijkers en
Nadere informatieWater. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Water De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Water WEGWIJZER Deze module bestaat uit drie hoofdstukken.
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud
Opleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud Leefmilieu Brussel Biodiversiteit: ecologisch potentieel van groendaken en andere voorzieningen die de ontwikkeling van de natuur bevorderen
Nadere informatie1.Groendaken... 2. 2.Gevelbegroening... 6. Colofon... 9. Groendaken & Gevelbegroeing. Inleiding. 1.1 Voor- en nadelen... 3 Voordelen... 3 Nadelen...
p. 1 Inleiding Groendaken en gevelbegroening hebben een aantal belangrijke voordelen: ze brengen groen in de stad, hebben een positief effect op de waterbeheersing en het klimaat en scheppen een aangename
Nadere informatieGezond eten: Daar heb je een leven lang lol van!
Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Opgedragen aan Julia, Floris en Maurits. Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! EEN VROLIJK BOEK VOOR KINDEREN WAARMEE ZIJ HUN OUDERS KUNNEN LEREN
Nadere informatieGROENE DAKEN...VOOR IEDEREEN!
GROENE DAKEN...VOOR IEDEREEN! SAMEN DUURZAAM VERDER! Optigroen groendakopbouw volgens het voorbeeld natuurdak Producten en schema van de groendakopbouw 1 Vegetatielaag type Matten SKG alternatief 1: Pluggen
Nadere informatieGROENDAKEN BRENG LEVEN OP JE DAK. EXTENSIEF OF INTENSIEF, EMOTRADE LEVERT DE OPLOSSING.
GROENDAKEN BRENG LEVEN OP JE DAK. EXTENSIEF OF INTENSIEF, EMOTRADE LEVERT DE OPLOSSING. 02 [www.emergo.be ] 03 / 860 19 70 03 GROENDAKEN De afgelopen jaren is de belangstelling in groendaken sterk toegenomen.
Nadere informatie1 De magie verdwijnt is het 1 ste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht van InnerTreasure
1 De magie verdwijnt is het 1 ste deel van de GRATIS Regenboogschattenjacht De Regenboogschattenjacht Een magische zomer vol geluk Auteur: Eveline van Dongen Copyright: Eveline van Dongen InnerTreasure
Nadere informatieBouwen op Top L o c a t i e s
Bouwenop Top L o c a t i e s VOORWOORD Bouwenop Top L o c a t i e s 3 COLOFON Colofon Bouwen op Toplocaties. Optoppen met Staalframebouw auteur W.H. Verburg redactie en tekenwerk M.A. Barendsz vormgeving
Nadere informatieZelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie
Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieHet verhaal van Europa
Het verhaal van Europa 2010 Uitgeverij Manteau / Standaard Uitgeverij en Rob Heirbaut & Hendrik Vos Standaard Uitgeverij nv, Mechelsesteenweg 203, B-2018 Antwerpen www.manteau.be info@manteau.be Deze reeks
Nadere informatieHandboek chronische vermoeidheid
Gijs Bleijenberg, Henriëtte van der Horst, Jos van der Meer, Hans Knoop (redactie) Handboek chronische vermoeidheid De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2012. De auteursrechten der afzonderlijke
Nadere informatieDe slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.
De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. HUIS & TUIN www.hydrorock.com Particuliere markt en watermanagement De klimaatverandering zorgt voor meer en heviger regenbuien waardoor
Nadere informatieTIC 1. Trends in Continuity. BCM Academy
TIC 1 Trends in Continuity BCM Academy Trends in continuity (TIC 1 ) Jeroen de Haas BCM Academy ISBN 978-90-810553-0-7 2017 BCM Academy Auteur: Jeroen de Haas Vormgeving: MGO-studio, Maarssen Illustraties:
Nadere informatie06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I. Een Goed. Feedbackgesprek. Tussen kritiek en compliment. Wilma Menko
06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I Een Goed Feedbackgesprek Tussen kritiek en compliment Wilma Menko 06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina II Een goede reeks ISBN Een goede vergadering 90 06 95017
Nadere informatieBeginnen met leidinggeven 13-05-2008 11:36 Pagina 1. Beginnen met leidinggeven
Beginnen met leidinggeven 13-05-2008 11:36 Pagina 1 Beginnen met leidinggeven Beginnen met leidinggeven 13-05-2008 11:36 Pagina 2 Beginnen met leidinggeven 13-05-2008 11:36 Pagina 3 Beginnen met leidinggeven
Nadere informatieTuinontwerp en -aanleg
Tuinontwerp en -aanleg De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Tuinontwerp en -aanleg WEGWIJZER
Nadere informatieIk en de maatschappij. Online
Ik en de maatschappij Online Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Mieke Lens Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Eindredactie: Daphne Ariaens Titel:
Nadere informatiePlant wıjzer. Ron den Dikken
Plantwijzer Plant wıjzer Ron den Dikken Tekst en fotografie: Ron den Dikken Vormgeving: Studio Anton Sinke, www.antonsinke.nl Grafische productie: Drecht Graphics, Dordrecht ISBN 978 94 622 8415 9 NUR
Nadere informatieWerkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden
Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden COLOFON Auteurs Frank Pollet Illustraties Liza-Beth Valkema Basisvormgeving LS Ontwerpers bno, Groningen Omslag illustratie Metamorfose ontwerpen BNO, Deventer
Nadere informatieWat? Waarom? een tuin boven het hoofd. Aanleg van groendaken
N1 een tuin boven het hoofd Aanleg van groendaken Wat? Waarom? Is de buurt wat grijs en troosteloos? Wil je met de organisatie een milieuminnend imago uitstralen? Wil je voor de werknemers en voor de buurt
Nadere informatieinhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen Winterkost Beweeg 12 9.
Winter inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen 10 7. Winterkost 11 8. Beweeg 12 9. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en
Nadere informatieWoord vooraf. Frans Paalman, fotograaf
Zw lle moet je kieken! Woord vooraf Zwolle is inmiddels de lijst van 20 grootste steden van Nederland binnengekomen. Met meer dan 120 duizend inwoners een stad van betekenis. Een stad met straten, pleinen
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieHELDER! SPREKEN. Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers. Marieke Dooper
HELDER! SPREKEN HELDER! SPREKEN Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers Marieke Dooper Dooper, Marieke Helder! Spreken: Een praktische voorbereiding voor beroepssprekers 2014 Marieke Dooper
Nadere informatieProject. Ondernemerschap in welzijnswerk
Project Ondernemerschap in welzijnswerk Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Miriam de Heer Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Ondernemerschap
Nadere informatieOud worden met de oorlog
1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 3 F.A. Begemann Oud worden met de oorlog 1555#Opmaak Oud w m d Oorlog 03-04-2001 15:07 Pagina 4 Elsevier, Maarssen 2001 Omslagontwerp en lay-out: Henri
Nadere informatieHandboek huurdersorganisaties. Deel 5: Het bestuur
Handboek huurdersorganisaties Deel 5: Het bestuur Handboek huurdersorganisaties Deel 5 Het bestuur E ectief en eªciënt besturen van een huurdersorganisatie Handboek huurdersorganisaties Deel 5: Het bestuur
Nadere informatieinhoud 1. Mijn fiets 2. De delen van een fiets 3. De loopfiets 4. Trappen maar! 5. Hoog op een wiel 6. De ketting 7. De damesfiets 8.
De fiets inhoud 1. Mijn fiets 3 2. De delen van een fiets 4 3. De loopfiets 5 4. Trappen maar! 6 5. Hoog op een wiel 7 6. De ketting 8 7. De damesfiets 9 8. De bakfiets 10 9. Moderne fietsen 11 10. Filmpjes
Nadere informatieLeercoaching in het hbo. Student
Leercoaching in het hbo Student Leercoaching in het hbo Student Een kapstok om jezelf uit te dagen de regie over je leren te nemen Jette van der Hoeven 2e druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009
Nadere informatie1. Wat is een groendak? 2. Waarom een groendak? 3. Waarom een nidasedum groendak? 4. Wat is Nidasedum en hoe wordt nidasedum gekweekt? 5.
Info sessie 1. Wat is een groendak? 2. Waarom een groendak? 3. Waarom een nidasedum groendak? 4. Wat is Nidasedum en hoe wordt nidasedum gekweekt? 5. Toebehoren nidasedum 6. Waarmee rekening te houden
Nadere informatieKIES VOOR DE NATUUR OP JE DAK
Groendaksystemen KIES VOOR DE NATUUR OP JE DAK Groendaken zorgen voor een gezondere en aangenamere leefomgeving! Algemeen Groendaken zijn daken waarvan het platte of hellende deel hoofdzakelijk bestaat
Nadere informatieSociale psychologie en praktijkproblemen
Sociale psychologie en praktijkproblemen Sociale psychologie en praktijkproblemen van probleem naar oplossing prof. dr. A.P. Buunk dr. P. Veen tweede, herziene druk Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem
Nadere informatieinhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.
De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering
BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?
Nadere informatieGents Klimaatadaptatieplan zorgt ook in de toekomst voor koele hoofden en droge voeten
Gents Klimaatadaptatieplan zorgt ook in de toekomst voor koele hoofden en droge voeten Ons klimaat verandert en weerrecords sneuvelen één na één. Helemaal tegenhouden kunnen we de klimaatverandering niet.
Nadere informatiegroep Computerprogramma woordenschat
Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl
Nadere informatieAfkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015
Afkoppelen hemelwater Oude Pastoriebuurt Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Opening - welkom Ton van den Kerkhof Projectleider Roy Thijssen Adviseur riolering en water Luuk
Nadere informatieAffecten, emoties en expressie
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieinhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7.
Vuur inhoud 1. Vuur in de natuur 3 2. Mens en vuur 4 3. De mens maakt vuur 5 4. Licht en warmte 6 5. Vuur en eten 7 6. Werken met vuur 8 7. De vuurtoren 9 8. Pas op! Brand! 10 9. De brandweer 11 10. Filmpjes
Nadere informatieProject. E-health en domotica
Project E-health en domotica Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Esther Zwols Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf Titel: E-health en domotica
Nadere informatieColofon. Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur: Joke Christiaans. Inhoudelijke redactie: Bapke Westhoek
Cursus Dieetleer Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Joke Christiaans Inhoudelijke redactie: Bapke Westhoek Titel: Dieetleer ISBN: 978 90 3723 432
Nadere informatieDe wereld is klaar voor Hydrorock
De wereld is klaar voor Hydrorock Missie Voorkomen van wateroverlast en verdroging in bebouwde en onbebouwde omgevingen met ecologisch verantwoorde oplossingen. Competenties van Hydrorock International
Nadere informatieVerantwoordingsdocument wijzigingen examenproducten Pedagogisch Werker. Gespecialiseerd pedagogisch medewerker 4 kinderopvang EXAMENBANK PROVE2MOVE
wijzigingen examenproducten Pedagogisch Werker Gespecialiseerd pedagogisch medewerker 4 kinderopvang EXAMENBANK PROVE2MOVE Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doel 3 3. Vaststellingscommissie 3 4. Totaaloverzicht
Nadere informatieWillem & Anne van der Meiden. Gids voor zinvol spreken. aandacht. Uitgeverij Meinema, Zoetermeer
Mag ik uw Willem & Anne van der Meiden Gids voor zinvol spreken aandacht Uitgeverij Meinema, Zoetermeer www.uitgeverijmeinema.nl Ontwerp omslag: Mulder van Meurs Foto s binnenwerk: Christiaan Krouwels
Nadere informatieSpelend begeleiden van kinderen in het ziekenhuis
Spelend begeleiden van kinderen in het ziekenhuis Werken in sph Redactie: Dineke Behrend Maria van Deutekom Britt Fontaine Godelieve van Hees Marja Magnée Alfons Ravelli Spelend begeleiden van kinderen
Nadere informatieUrbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen
Urbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Departement Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Kasteelpark Arenberg
Nadere informatiewww.thesishulp.nl onderdeel van www.nexttalent.nl
Inhoudsopgave: 1. Inleiding 2. De gouden basisregels 3. Optimaal afstuderen 3.1 Motivatie 3.2 Doelen stellen 3.3 Juiste relatie vaardigheid en uitdaging 3.4 Concentratie 3.5 Gedachtencontrole 3.6 Timemanagement
Nadere informatieWater. Inleiding. Keuze 1: beperking van de bebouwde oppervlakte... 3 Keuze 2: hemelwater gebruiken... 3 Voordelen... 3 Praktijk... 3 Wetgeving...
p. 1 Inleiding Water is essentieel voor de mens, zijn omgeving en het voortbestaan van het leven op aarde. Amper 0,26% van het aanwezige water op aarde is beschikbaar voor de mens, en zowel in de ons omringende
Nadere informatieKwaliteitsgids BOR. Gemeente Landgraaf Meet- & communicatieinstrument kwaliteit van de openbare ruimte
Kwaliteitsgids BOR Meet- & communicatieinstrument kwaliteit van de openbare ruimte Versie In opdracht van Afdeling BOR Datum: Bezoekadres: gemeente Landgraaf afdeling BOR Raadhuisplein 1 6370 AA Landgraaf
Nadere informatieStedenbouwkundige. voorschriften
Stedenbouwkundige voorschriften Algemene voorschriften voorkomen Alle materialen en kleuren die worden gebruikt binnen dit plangebied moeten afgestemd worden op de aard, het karakter en de uitstraling
Nadere informatieRaar, maar waar! Natuur Na
Raar, maar waar! Natuur Inhoud 1. Raar, maar waar! 3 2. Een vreemd ei. 4 3. Spring er maar uit. 5 4. Verstopt. 6 5. Slim. 7 6. Vlieg er niet in. 8 7. Een kever met een luchtje. 9 8. Een zware hap. 10 9.
Nadere informatieDe eerste 1000 dagen
De eerste 1000 dagen De eerste 1000 dagen Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief Tessa Roseboom De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij,
Nadere informatieWillem de Zwijgerstraat 18 - Groningen
- Vraagprijs 139.500,= k.k. Vraagprijs 139.500,= k.k. Omschrijving - Eengezinswoning gelegen in een kindvriendelijke buurt met 3 slaapkamers en achtertuin op het zuidwesten. De woning heeft een aangebouwde
Nadere informatieRegenwater leid je niet om de tuin!
Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater is te waardevol om direct het riool in te laten lopen. Vang het op en gebruik het goed. Kijk voor tips op www.denhaag.nl/water Regenwater leid je niet om
Nadere informatieHelft daken Zuid West-Vlaanderen geschikt voor zonneenergie
Helft daken Zuid West-Vlaanderen geschikt voor zonneenergie 53% van de daken in de regio Zuid West-Vlaanderen heeft een goede oriëntatie voor zonneenergie. Dit blijkt uit een onderzoek die de Jade Fahhoschüle
Nadere informatieEerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl
Eerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl Hoewel deze uitgave met zorg is samengesteld aanvaardt de auteur geen enkele aansprakelijkheid voor schade ontstaan door
Nadere informatieWie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke
Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten
Nadere informatieCircus Hagelslag. Geschreven door Jean Diederen
Circus Hagelslag Geschreven door Jean Diederen 1 2011 Jean Diederen Oorspronkelijke titel: Circus Hagelslag Jean Diederen Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatieOuderschap in Ontwikkeling
Ouderschap in Ontwikkeling Ouderschap in Ontwikkeling. De kracht van alledaags ouderschap. Carolien Gravesteijn Ouderschap in Ontwikkeling. De kracht van alledaags ouderschap. Carolien Gravesteijn Ouderschap
Nadere informatie3. Vertraagd afvoeren van regenwater
3. Vertraagd afvoeren van regenwater Alle verharding in een woonwijk bij elkaar zorgt er voor dat het regenwater snel wordt afgevoerd naar het oppervlaktewater. Als alle tuinen in Zoetermeer volledig verhard
Nadere informatieinhoud blz. 1. Haar 2. Met of zonder haar 3. Haar beschermt 4. Voelen met haar 5. Praten met haar 6. Mens en haar 7. Wenkbrauwen en wimpers
Haar inhoud blz.. Haar 3. Met of zonder haar 4 3. Haar beschermt 5 4. Voelen met haar 6 5. Praten met haar 7 6. Mens en haar 8 7. Wenkbrauwen en wimpers 9 8. Haar en mode 0 9. Soorten 0. Knippen en scheren.
Nadere informatieVOORBEELD. Huurders en asbest. Informatie en tips voor individuele huurders. en bewonersorganisaties. Eerste druk, augustus 2013
Huurders en asbest Informatie en tips voor individuele huurders en bewonersorganisaties Eerste druk, augustus 2013 HUURDERS EN ASBEST Informatie en tips voor individuele huurders en bewonersorganisaties
Nadere informatieBeheerplan landgoed Nieuw Cruysbergen
Ir. W. (Wouter) Delforterie Regiobeheerder Utrecht & Holland Beheerplan landgoed Nieuw Cruysbergen Startbijeenkomst 15 december 2016 bosgroepen.nl 19.00 19.10 Opening Welkomstwoord wethouder Hendrik Boland
Nadere informatieBewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp
Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp Werkcahier Kwalificatieniveau Verpleegtechnisch handelen deel 4: Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieBANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad
Opdracht 1 In het filmpje ging het over klimaatverandering. Bedenk samen drie voordelen en drie nadelen van klimaatverandering. Schrijf op: Voordelen 1. bijvoorbeeld warmere zomers in Nederland 2. bijvoorbeeld
Nadere informatieLeven met assertiviteitsproblemen
Leven met assertiviteitsproblemen Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieLeven met angst voor ernstige ziektes
Leven met angst voor ernstige ziektes Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op
Nadere informatieMaak van je tuin, een levende tuin!
Maak van je tuin, een levende tuin! Ontdek hoe je van jouw tuin een duurzame tuin kan maken. 2 Samen bouwen aan meer leven in de tuin. Gewoonweg door een paar stenen in jouw tuin te vervangen door groen.
Nadere informatieE P D M. E x c e l l e n c e. Sure-Seal AFX-programme
E P D M E x c e l l e n c e Sure-Seal AFX-programme INDUSTRIE-DAKEN PRIVE-DAKEN ENERGIE-DAKEN TERRAS-DAKEN GROEN-DAKEN SecuOne Excellence in EPDM I.R.S-Btech Aantrekkelijk en vernieuwend van geest, net
Nadere informatie1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan Maanweetjes 11 8.
De maan 1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan 10 7. Maanweetjes 11 8. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieeen productie van uitgeverij i.s.m. Djapo vzw 2014 LES ILES / DJAPO djapo.be / info@djapo.be lesiles.be / lesilespublishers@gmail.
een productie van uitgeverij i.s.m. Djapo vzw 2014 LES ILES / DJAPO djapo.be / info@djapo.be lesiles.be / lesilespublishers@gmail.com ISBN: 978-94-91545-17-7 WD: D/2014/12.833/20 Nur Code : 273 / 274 Prentenboek
Nadere informatieSTRUCTUURVISIE GROEN
STRUCTUURVISIE GROEN Beleidsregels behoud, aanleg en compensatie van (openbaar) groen Voorwaarden bij planontwikkeling Gouda, april 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1 Aanleiding Structuurvisie groen
Nadere informatie