Teamwijzer BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN. PLEZIER IN UITVOERING Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
|
|
- Nora Meijer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN Teamwijzer Wat Voor wie Wanneer Oefeningen en adviezen om werkdruk, stress en ziekteverzuim bespreekbaar te maken en om problemen op te lossen. Het hele team. Als teamleden last hebben van stress en werkdruk. Of als er veel of regelmatig zieken zijn. PLEZIER IN UITVOERING Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
2 WAT KUN JE MET DEZE TEAMWIJZER? 1. WORKSHOP VERZUIM DE BAAS Werken in de kinderopvang is teamwerk. Als een collega ziek is, heb je daar last van. Niet dat niemand ziek mag worden. Natuurlijk niet. Maar WAAROM WERKEN AAN VERZUIM? Verzuim heeft gevolgen voor iedereen op het werk. De zieke lekker in je vel zitten en gezond zijn, ja wie wil dat niet? Dat is in ieders belang. Maar soms is het werk ziekmakend. Bijvoorbeeld als de sfeer niet best is of de werkdruk te hoog, mensen stress hebben. Dan is het tijd daar wat aan te doen. En dat kan alleen maar samen. Met leidinggevende en teamleden. medewerker zelf natuurlijk in de eerste plaats, maar ook de andere medewerkers hebben er mee te maken: er blijft werk liggen. En de leiding krijgt problemen met de planning. En meestal beïnvloedt verzuim ook de werksfeer. Met deze methode kun je op een andere manier naar verzuim kijken, ervoor zorgen dat je minder gaat verzuimen en GEBRUIKSAANWIJZING Deze Teamwijzer geeft drie workshops om te werken aan werkdruk, stress en ziekteverzuim. Doe ze vooral niet alle drie snel achter elkaar. Pas ze toe als daar behoefte aan is. ervoor zorgen dat je minder last hebt van verzuim. HOE PAK JE HET AAN? > In deze workshop gaat het om vier vragen (stap 1 tm 4). Begin met stap 1. Daarna kun je zelf kiezen met welke stap je verder gaat. Je kunt iedere stap met het hele team doen. Wat Voor wie Nodig Duur workshop Herhaling Workshop voor minder last van verzuim. Groepjes van 2 tot 4 personen. Flip-over, stiften. Variabel, gemiddeld anderhalf uur. Naar behoefte 1 à 2 keer per jaar. Maar het kan ook in kleinere groepjes die hun ideeën daarna aan het hele team presenteren. Het werkt vaak goed INHOUD 1. Workshop Verzuim de baas 3 2. Workshop Te druk of lekker druk? 7 3. Workshop Stress je (niet) gek Tot slot: maak goede afspraken! 15 Meer weten of hulp nodig? 16 TIP VOOR DE WORKSHOPLEIDER Hoe leid je zo goed mogelijk een workshop? Hoe zorg je dat het concrete uitkomsten oplevert? Dat lees je in Teamwijzer Beter Overleggen (hoofdstuk 4). om alle suggesties op flip-overs te schrijven. Dat is makkelijk voor het verslag achteraf. > Alleen met concrete afspraken kun je iets veranderen. Zorg er daarom voor dat de beste suggesties uitgewerkt worden tot een concrete afspraak (wie doet wat, wanneer en hoe vier je succes?). TIPS > Doe niet teveel tegelijk: beter één idee helemaal uitwerken en uitvoeren dan tien ideeën half. > Vergeet niet af te spreken hoe je successen viert! 2 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 3
3 AAN DE SLAG STAP 1 MINDER VERZUIM MEER PLEZIER? STAP 4 WIE IS WAARVOOR VERANTWOORDELIJK? STAP 5 VASTLEGGEN > De workshopleidster schrijft het overzicht met memo s over in de tabel op de volgende pagina. En uiteraard moet ze ook de besluiten vastleggen. Zorg dat iedereen ze krijgt. Op die manier weet je over langere tijd ook nog wat er is afgesproken. Over enige tijd ontvang je een Vastlegger. Dan kun je de tabel uitscheuren (of kopiëren) en in dat boekje bewaren. > Gebruik de Verbetermeter om zicht te houden op de voortgang. Dat kan als volgt: schrijf onderaan de makkelijkste oplossingen en bovenaan de moeilijkste. Kleur de meter in tot het niveau dat gerealiseerd is. > Als de hele meter is ingekleurd heeft het team alle oplossingen gerealiseerd! > Tijdens teamoverleg is de Verbetermeter te gebruiken om de verzuimstand aan te kaarten en door te spreken. > Bespreek met het hele team zoveel mogelijk winstpunten bij lager verzuim. Denk in ieder geval aan winst voor het werk, de medewerkers, en het team. > Schrijf ieder winstpunt op een flip-over. > Laat iedereen drie kruisjes zetten bij de drie belangrijkste winstpunten. > Maak een top-vijf van de winstpunten waarop het meeste is gestemd. Daar doe je het dus voor! STAP 2 WAT KUN JE WEL? DE KLUSSENLIJST! > De workshopleider leest het volgende voor: Als je ziek bent, hoeft dat niet te betekenen dat je niet kunt werken. Wel kan het zijn dat je even je eigen werk niet aankunt. Maar wellicht kun je wel iets anders doen. Iedere organisatie heeft wel klussen die blijven liggen. Dingen die je eigenlijk zou willen doen, maar waar het in de dagelijkse drukte gewoon niet van komt. Zulke klussen zijn vaak erg waardevol voor het team en prima geschikt als aangepast werk. > Maak samen een lijst van zulke klussen. > Bespreek samen of er op de lijst klussen staan die je bij (sommige) ziekte wel zou kunnen doen. > Bespreek bij ziekte of de zieke toch een bijdrage kan leveren, door een klus uit de lijst aan te pakken. STAP 3 UIT HET OOG UIT HET HART? > De workshopleider leest het volgende voor: Als een medewerker langer dan een maand ziek is, verwatert het contact nog wel eens. Zeker als het nog veel langer duurt. Zonder goed contact vermindert de betrokkenheid en gaat het verzuim langer duren. Wat zou je zelf denken als niemand belangstelling toont? > Bespreek de mogelijkheden om wederzijds! - het contact vitaal te houden en de betrokkenheid bij het werk vast te houden. Wat kunnen de leidinggevende en de teamleidsters doen? Wekelijks contact is wel het minste. Wat is de leukste of beste manier? Verzin zoveel mogelijk acties. > Kies een actie die iedereen aanspreekt en maak daarover een concrete afspraak (wie doet wat, wanneer en hoe vieren we succes?). > De workshopleider leest het volgende voor: Niet alleen de teamleiding maar ook de medewerker is verantwoordelijk voor het verzuim. Dat geldt zowel voor inspanningen om weer gezond te worden als voor pogingen weer inzetbaar te zijn en het werk - gedeeltelijk - te hervatten. Sommigen melden zich misschien ook wel iets makkelijker ziek dan anderen. En niet iedereen komt even graag snel terug. Dat heeft te maken met een combinatie van motivatie, mate van gezondheid en de mogelijkheden die er lijken te zijn om te verzuimen. Of problemen met de sfeer op het werk. Soms zijn leidinggevenden te toegeeflijk of juist weer te streng. > Bespreek de volgende vragen: Waar mogen medewerkers en leidinggevenden zichzelf en elkaar op aanspreken? En collega s onderling? Doen we dat ook genoeg? Wat zou beter kunnen? Wat zou ons helpen om dat te verbeteren? Schrijf alle suggesties op een flip-over. > En hoe zit dat als er privé- of motivatieproblemen een rol TIPS > Hang een extra flip-over op en plak daar de onderwerpen op die niet aan de orde (kunnen) komen of waar te veel discussie over is. Noem dit het parkeer-vel. > De workshopleidster moet niet mee gaan discussiëren maar vooral zorgen dat de inventarisatie van onderwerpen en oplossingen goed loopt. > Laat zware of gecompliceerde onderwerpen door een groepje beter voorbereiden voor een volgende workshop. spelen? Bespreek dezelfde vragen nog eens. > Ken je voorbeelden waar dit speelt? (Als dit te persoonlijk wordt kun je ervoor kiezen deze vraag over te slaan) > Kies nu een of twee verbetersuggesties (via handopsteken) en werk die uit tot concrete actie (wie doet wat, wanneer en hoe vieren we succes?). 4 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 5
4 VERZUIM IN KAART 2. WORKSHOP TE DRUK OF LEKKER DRUK? Team: Datum: Grootste winstpunten laag verzuim Klussenlijst Hoe contact houden met zieke? Verbeteracties: wie, wat, wanneer Hoe succes vieren? WAAROM WERKEN AAN WERKDRUK? Er is sprake van werkdruk als je (of een team) het idee hebt dat je voor bepaalde taken tijd te kort komt. De aanpak van werkdruk leidt tot minder stress, een betere sfeer en meer kwaliteit en plezier. Met deze methode krijg je inzicht in de werkdruk in je team en zet je te druk om in lekker druk. De oorzaak van werkdruk kan te maken hebben met de manier waarop het werk is georganiseerd (mensenwerk) of met de organisatie als geheel (een tekort aan mensen voor bepaalde taken). Zie onderstaande tabel. HERKEN JE DEZE OORZAKEN VAN WERKDRUK? De organisatie De mensen > Er is te weinig personeel. > De groepen zijn te groot. > De oproepkrachtregeling klopt niet. > Er is geen goed of onvoldoende materiaal om mee te werken. > Je bent onvoldoende opgeleid. > Je werkt vaak in eigen tijd. > De werkafspraken kunnen beter. > Het werk kan beter worden georganiseerd. > Je krijgt onvoldoende informatie om je werk goed te doen. > Samenwerking tussen teamleden is niet best. > De sfeer is niet prettig. Wat Voor wie Nodig Duur workshop Herhaling Een workshop die helpt de werkdruk in je team aan te pakken. Een team van 4 tot 16 personen. Workshopleider, flip-over, post-it, stiften. 2 uur en/of presentaties en overleg 3 weken later 1 uur. Naar behoefte ongeveer eens per jaar. HOE PAK JE HET AAN? > Je kunt werkdruk op twee manieren oplossen: Echte oplossingen. Dat is natuurlijk het beste. Voorbeelden: andere planning, meer personeel, kleinere groepen, andere werkwijze, minder taken, makkelijkere taken. Maar soms is dat (tijdelijk) niet goed mogelijk. Een goed alternatief is dan om te compenseren. Compensatie. Dat betekent hersteltijd inplannen. Bijvoorbeeld: ieder uur vijf minuten rustiger werken of makkelijkere taken uitvoeren. > In deze workshop verken je samen met het hele team oorzaken van en mogelijke oplossingen voor werkdruk. 6 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 7
5 AAN DE SLAG STAP 2 OVERZICHT: WAT IS ER EIGENLIJK AAN DE HAND? (40 MINUTEN) STAP 4 EN NU VERBETEREN! (60 MINUTEN) STAP 1 VOORBEREIDING (20 MINUTEN) > Laat iedereen gedurende de week voor de workshop opschrijven wanneer en waardoor ze werkdruk ervaren. Hoofdstuk 6 van de Werkmaat Beter Werken helpt daarbij. > Laat iedereen haar werkdruk-onderwerpen in steekwoorden opschrijven op een post-it. > Laat ze ook het belang van het onderwerp benoemen (met een cijfer van 1 tot 10). Gebruik 1 post-it per onderwerp. De deelnemers plakken de post-its op de muur. > De workshopleidster hangt daarna de post-it s die met elkaar samenhangen bij elkaar. > Tel de cijfers op: nu weet je wat de groep het belangrijkste vindt. > Deel de belangrijkste werkdrukonderwerpen in drie groepen. Elke groep is een oplossingsrichting: 1) Mensen, 2) Organisatie, 3) Compensatie. > In welke groep hoort welk onderwerp? Stel de volgende > Tijd voor actie. Kies met zijn allen uit iedere kolom twee onderwerpen: het onderwerp dat het meeste last veroorzaakt en het onderwerp dat het makkelijkst is op te lossen. > Maak nu groepjes van drie. Laat ieder groepje een concreet verbeterplan maken voor één van de gekozen onderwerpen. Let op, concreet betekent: Wie doet Wat, Wanneer en hoe vieren we Succes! Laat de groepjes hun resultaten presenteren. > Zorg voor goede notulering van de besluiten! > Is het teveel? Doe het dan in twee keer! Lang niet altijd is alles in één workshop op te lossen. In veel gevallen is het verstandig om de tijd te nemen voor het uitwerken van verbeterplannen. In dat geval stopt de workshop als de groepjes hun opdracht hebben gekregen. Spreek dan wel een vervolgworkshop af (binnen drie weken) waarin iedere groep een presentatie houdt. Het gaat om de volgende vragen: Wanneer of bij welke taken kom je op een dag of in een week tijd tekort? Is er compensatie? (hersteltijd) Hoe compenseer je gewoonlijk? Laat voor de zekerheid iedereen als voorbereiding in groepjes van drie het dag- en weekschema doornemen. Dat kan met de vorige drie vragen. vragen: Kunnen we er zelf wat aan doen? (Mensen) Is het een kwestie van het management/de leiding? (Organisatie) Kunnen we het compenseren? (Compensatie) > Blijf niet te lang op één onderwerp hangen, het gaat nu STAP 5 VASTLEGGEN > De workshopleidster schrijft het overzicht met memo s over in de tabel op de volgende pagina. Op die manier weet je over langere tijd ook nog wat er is afgesproken. Over enige tijd ontvang je een Vastlegger. Dan kun je de tabel uitscheuren (of kopiëren) en in dat boekje bewaren. > Gebruik de Verbetermeter om zicht te houden op de voortgang. Dat kan als volgt: schrijf onderaan de makkelijkste oplossingen en bovenaan de moeilijkste. Kleur de meter in tot het niveau dat gerealiseerd is. > Als de hele meter is ingekleurd heeft het team alle oplossingen gerealiseerd! > Tijdens teamoverleg is de Verbetermeter te gebruiken om de werkdrukstand aan te kaarten en door te spreken. alleen nog om de indeling! STAP 3 ALLES OP ZIJN PLEK (20 MINUTEN) > Plak naast elkaar op de muur drie flip-overvellen met de namen: Organisatie, Mensen, Compensatie. > Hang nu de post-its met werkdrukonderwerpen en hun oplossingen in de juiste kolom. Hang de werkdrukonderwerpen met de hoogste cijfers bovenaan. Zo orden je de belangrijke onderwerpen en hun oplossingen. > Hoe ziet dat eruit? Zie de tabel Werkdruk in kaart op pagina TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 9
6 WERKDRUK IN KAART 3. WORKSHOP STRESS JE (NIET) GEK! Team: Datum: WAAROM WERKEN AAN STRESS? Vaak is stress heel persoonlijk. Wat voor de één een Grootste last Organistatie Mensen Compensatie stress-factor is hoeft het voor de ander niet te zijn. In de Werkmaat Beter Werken vind je daar veel over. Toch zijn er ook stressfactoren die van invloed zijn op het werk en de energiebalans van iedereen. Waar het aan ligt kan heel erg verschillen. Alleen aan de gevolgen stress dus zie je dat er wat aan de hand is. Herken je meerdere van onderstaande stress-signalen? Dan is het zeker tijd om Wat Voor wie Nodig Duur workshop Herhaling Een workshop die helpt de werksfeer te verbeteren en stress te verminderen. Groepjes van 2 tot 12 personen. Workshopleider, flip-over, stiften. 2 uur Naar behoefte 1 à 2 keer per jaar. deze workshop te doen. Makkelijkste oplossing Verbeteracties: wie, wat, wanneer Hoe succes vieren? HERKEN JE DEZE STRESS-SIGNALEN? WERKSFEER > Onverschilligheid of afstandelijkheid. > Geen sfeer van zelfvertrouwen. > Geen onderlinge steun. > Problemen met de leiding. > Slechte werksfeer. > Mopperen (terecht en onterecht) in plaats van aanpakken. > Pesten op het werk. WERK-ORGANISATIE > Te weinig regelmogelijkheden. > Te weinig inspraak. > Onduidelijkheid over verantwoordelijkheden en bevoegdheden. HOE PAK JE HET AAN? In een goede sfeer kunnen mensen meer hebben. Maar juist die persoonlijke verhoudingen raken door stress verziekt! Zo komt een team in een negatieve spiraal! Maar het is niet makkelijk om toe te geven dat er onderling en in de werksfeer iets knelt. Moed is dus nodig! Je kunt alleen succesvol stress aanpakken als de meerderheid van het team het volgende vindt: > Ik vind dat de sfeer en de verhoudingen op het werk beter kunnen en moeten. > Ik wil er wat aan doen (voorzover in mijn mogelijkheden ligt). Antwoordt de meerderheid van het team 2 x ja? Dan kun je onderstaande stress-workshop doen. Als je dat goed doet, kan dat leiden tot groot succes! 10 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 11
7 AAN DE SLAG STAP 2 IEDERE GROEP VULT DE KAART IN STAP 5 WAT VERWACHT IK VAN ANDEREN? STAP 1 VOORBEREIDING > De workshopleider leest ruim van te voren de opzet van deze workshop door. > Kopieer de Invulkaart Organisatiestress op pagina 14: voor elk teamlid 1 kaart. Je kunt m ook downloaden vanaf BELANGRIJKE TIP VOOR DE WORKSHOPLEIDER: Stress kan diep zitten. In deze workshop bedenkt een team samen ideeën voor meer sociale steun bij problemen. En voor gezamenlijke en individuele inzet bij de aanpak van problemen. Het kan zijn dat zeer persoonlijke problemen van medewerkers naar boven komen. Ga daar niet op in tijdens de workshop. Parkeer het probleem en besteed er aandacht aan in een persoonlijk overleg na de workshop. Dat is prettiger voor iedereen. Tips voor inviduele hulp tref je ook in Werkmaat Beter Werken. > Geef iedereen 1 invulkaart (daarop staan 5 vragen). > Iedereen vult alle antwoorden op de kaart in. Vul alle vakken zo concreet mogelijk in. Vooral de onderste drie vakken zijn belangrijk: die gaan over acties. STAP 3 GEZAMENLIJK OVERZICHT > Plak 4 flip-overs naast elkaar op de muur (vraag 4 levert persoonlijke antwoorden, die hoeven niet op een flipover). > Iedereen noemt haar antwoorden op vraag 1 ( stressveroorzakers ). De workshopleider schrijft die op een flip-over. > Iedereen noemt haar antwoorden op vraag 2 ( Zo ziet ons werk. ). Schrijf die op een flip-over. STAP 4 WAAR HEBBEN WE ALLEMAAL LAST VAN? > Bespreek met zijn allen de antwoorden op vraag 1 en 2. > Wat is de algemene lijn? Is iedereen het daar mee eens? > Nu heb je overzicht over de grootste stress-veroorzakers en over de ideale situatie. > Iedereen vult de antwoorden op vraag 3 in. Dat betekent: wat verwacht je dat anderen doen om de stressveroorzakers weg te nemen? > Schrijf alle antwoorden over op een flip-over. > Wat is de algemene lijn? Is iedereen het daar mee eens? > Zijn er voornemens die je als team wilt oppakken? Zo ja, kun je deze in actie vertalen (wie, wat, wanneer?). Schrijf de acties op een flip-over. > Mogelijk wil je dingen door verbetergroepjes laten oppakken of een onderwerp parkeren. Schrijf dat dan ook op als actie. > Nu weet je wat het team (en verschillende teamleden) gaat doen om de stressveroorzakers aan te pakken. STAP 6 WAT GA IK ZELF DOEN? > Zijn er naast de teamafspraken nog dingen die je zelf kunt doen om stress aan te pakken? (Ik ga doen..) Zijn er nog persoonlijke acties mogelijk om stress aan te pakken? > Iedereen vult de antwoorden op vraag 4 voor zichzelf in. Dat betekent: schrijf toekomstige persoonlijke verbeterpunten op en vertaal ze in concrete acties (Ik ga wat, wanneer doen). > De antwoorden hoeven niet op een flip-over. Het is wel mogelijk een kort rondje te maken, waarin iedereen aan- STAP 7 HOE VIEREN WE SUCCESSEN? > Schrijf de teamdoelen op de Verbetermeter. De meest ambitieuze bovenaan, de makkelijkere daaronder. Elk doel is een mijlpaal! Als je die behaald hebt, is dat een feestje waard. > Doe nu vraag 5: verzin hoe je successen gaat vieren! STAP 8 DE AANHOUDER WINT! > Stress ruim je niet zomaar uit de weg. Dat is een kwestie van lange adem. Je behaalt alleen resultaat door er consequent aan te werken. Bespreek tijdens elk teamoverleg of de stand van de Verbetermeter weer een streepje omhoog kan. > Er komt na de workshop een periode dat iedereen moet laten zien dat het haar ernst is. Hou de eerste tijd rekening met kleine en grote tegenvallers. > En blijf de successen die je wel haalt vieren! Op een gegeven moment is het hek van de dam: de stemming en verhoudingen slaan om in de goede richting! geeft wat zij gaat doen (tenzij het te persoonlijk is). Als je elkaars voornemens kent, kun je elkaar daar immers in steunen! 12 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 13
8 INVULKAART AANPAK VAN ORGANISATIESTRESS 1. Alle stress-veroorzakers op ons werk 4. TOT SLOT: MAAK GOEDE AFSPRAKEN! 2. Zo ziet ons werk er uit als de stress (uit 1) is opgelost 3. Wat verwacht ik van anderen aan verbeter-activiteiten? (Zo concreet mogelijk: Ik verwacht..wat, wanneer) > Zorg dat je elke workshop afsluit met goede afspraken over concrete acties. Leg die vast op een Actiekaart. Die staat in Teamwijzer Beter Overleggen (hoofdstuk 4). Daar tref je ook tips voor het maken van goede afspraken. Nog meer tips daarover: Werkmaat Beter Werken hoofdstuk 10, 11 en 12. > Bewaar een kopie van de Actiekaart in de Vastlegger. > Wil je blijvend werken aan een gezond team? Gebruik de Verbetermeter om doelen te stellen, voortgang bij te houden en als motivator. Hoe kun je dat doen? De gebruiksaanwijzing staat op de Verbetermeter. 4. Wat ga ik zelf tegen stress doen de komende drie weken? (Zo concreet mogelijk: Ik ga...wat, wanneer) 5. Welk concreet idee heb je om verbeteringen te vieren? wil je plezier? > 14 TEAMWIJZER: BETER GEZOND PRAKTISCHE OEFENINGEN OM HET WERK GEZOND TE MAKEN & TE HOUDEN 15
9 MEER WETEN OF HULP NODIG? COLOFON Op vind je meer tips, trucs en achtergrondinformatie. Ook tref je er nieuws over de campagne en digitale versies van alle hulpmiddelen. Kom je er niet uit of wil je persoonlijke of teambegeleiding? Neem dan contact op met een Coach Plezier in uitvoering. T E coach@plezierinuitvoering.nl Mei 2006 Teamwijzer Beter Gezond is een uitgave van FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken in opdracht van ABVAKABO FNV, CNV Publieke Zaak, MOgroep en ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Realisatie Arboriginals Concept, ontwikkeling, tekst: Vincent Vrooland, Pepijn Nicolas, Jos Bus. Fotografie, art direction, vormgeving: Ermin de Koning, Nicolet Dikkema. Druk: Hollandia Volharding Oplage: 2600 Publicatienummer: Deze uitgave kun je bestellen via Deze uitgave is ook als PDF te downloaden vanaf Voor meer informatie: FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken Koningin Wilhelminalaan LA Utrecht T E post@fcbwjk.nl F I
MEER PLEZIER WORKSHOP PLEZIER IN UITVOERING
MEER PLEZIER WORKSHOP PLEZIER IN UITVOERING Teamwijzer Wat Voor wie Handleiding voor de Workshop Plezier in uitvoering. Workshopleider. PLEZIER IN UITVOERING Als je werk beter kan, zeg & doe het dan WAT
Nadere informatieTeamwijzer BETER SAMENWERKEN PRAKTISCHE OEFENINGEN VOOR EEN PLEZIERIGER & BETER TEAM. PLEZIER IN UITVOERING Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
BETER SAMENWERKEN PRAKTISCHE OEFENINGEN VOOR EEN PLEZIERIGER & BETER TEAM Teamwijzer Wanneer Vier workshops om beter samen te werken in je team. Het hele team. Als de teamsamenwerking een oppepper kan
Nadere informatieTeamwijzer BETER OVERLEGGEN PRAKTISCHE OEFENINGEN VOOR BETER TEAM- & WERKOVERLEG. PLEZIER IN UITVOERING Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
BETER OVERLEGGEN PRAKTISCHE OEFENINGEN VOOR BETER TEAM- & WERKOVERLEG Teamwijzer 1 Wat Voor wie Tips en oefeningen om plezieriger en beter te vergaderen en te overleggen. Het hele team. Lees deze Teamwijzer
Nadere informatieHandleiding Verbetercheck in teams
Handleiding Verbetercheck in teams Praktisch hulpmiddel om de Verbetercheck in een team toe te passen 22 maart 2011 Betrokken partijen: Teksten en advies: Huub Pennock en Alex van der Wal 1 Inleiding De
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieMeten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel
Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel COLOFON Dit is een uitgave van de Commissie Sociale en Onderwijsaangelegenheden van het Hoofdbedrijfschap (HBD). Het HBD is een samenwerkingsverband
Nadere informatieCommuniceren is teamwork
Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.
Nadere informatieKindervergadering Zo gaat het bij ons!
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Kindervergadering Zo gaat het bij ons! Introductie voor de groepsleiding Is kinderinspraak belangrijk? Denken vanuit de groep is logisch en praktisch, maar toch
Nadere informatieWERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo
WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.
Nadere informatieDe nieuwe zorgmedewerker
Werkblad De nieuwe zorgmedewerker De zorg verandert in snel tempo. Ook jouw rol als verzorgende of helpende verandert: meer aandacht voor individuele cliënten en hun netwerk. Werken met een zorg-leefplan
Nadere informatieMeer plezier door slimmer werken
Tijd voor... inspiratie Meer plezier door slimmer werken Heleen Hoogendam Bertine Zoon Meer inspiratie? Bertine Zoon Zoo n Training www.zoontraining.nl @ZoonTraining Heleen Hoogendam Hoogendam Coaching
Nadere informatieProblemen? Praat erover! Zo werk je prettiger!
Problemen? Praat erover! Zo werk je prettiger! Vooraf Problemen. Iedereen heeft ze wel eens. Je zit de hele dag te piekeren en slaapt slecht. Gelukkig lossen veel problemen zich vanzelf op. En hoeft je
Nadere informatieWerkvormen beroepenkaarten
Werkvormen beroepenkaarten Tessa Boff Tonella Werkvorm 1: De beroepenkaarten om te onderzoeken wat je leuk vindt Doel: Naast dat de beroepenkaarten een beroep op de kaart hebben, staat er ook een foto
Nadere informatieWerkmaat Beter Worden. Plezier in uitvoering Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
Werkmaat Beter Worden Gezonde tips voor als je niet goed in je vel zit Plezier in uitvoering Als je werk beter kan, zeg & doe het dan Ziek, bn (-er, -st) lichamelijk ongesteld, zich bevindende in de toestand
Nadere informatieLesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8
Lesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieHelp! Verzuim voorkomen
TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. Help! Verzuim voorkomen Een leidraad voor werkoverleg met medewerkers over verzuim Deze publicatie is
Nadere informatieChecklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding
Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieOntwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!
Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,
Nadere informatieKLEINE STAPPEN, VEEL RESULTAAT.
KLEINE STAPPEN, VEEL RESULTAAT. IT-specialisten, managers en consultants maken al jaren gebruik van de PDCA-cyclus methode (Plan-Do-Check-Act) om processen te optimaliseren. Zij zoeken dan steeds naar
Nadere informatieOvertuigend en Ontspannen Presenteren
Overtuigend en Ontspannen Presenteren 24 november2015 Jullie doelen? Training Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter niet te zeggen Meer JA s van
Nadere informatieSpreekbeurt, en werkstuk
Spreekbeurt, krantenkring en werkstuk Dit boekje is van: Datum spreekbeurt Datum krantenkring Inleverdatum werkstukken Werkstuk 1: 11 november 2015 Werkstuk 2: 6 april 2016 Bewaar dit goed! Hoe bereid
Nadere informatieSPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11
SPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11 SPEELWIJZE Werkplezier Spel Heb je plezier in je werk? Dat is een vraag die regelmatig wordt gesteld. Is je antwoord ja, dan is de kunst dit zo te houden.
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieWerkdruk omlaag! Zo werk je prettiger!
Werkdruk omlaag! Zo werk je prettiger! Ook wel eens het gevoel dat je tijd te kort komt om je werk goed te doen? Je bent niet de enige. Want werken in de schoonmaak is hard werken. Dat is op zich niet
Nadere informatieCompetenties De Fontein
Competenties De Fontein We werken met de volgende 4 competenties: 1. Verantwoordelijkheid 2. Samenwerken 3. Organisatie en planning, zelfstandigheid 4. Motivatie - In klas 1 wordt gewerkt aan de volgende
Nadere informatieoefeningen zelf PLEZIER IN UITVOERING WAT kun je zelf doen aan je werkplezier? PLEZIER IN UITVOERING PLEZIER IN UITVOERING laat je werkplezier groeien
oefeningen zelf WAT kun je zelf doen aan je werkplezier? Wat Boekje om te werken aan je eigen werkplezier Voor Medewerkers Hoe Print en doe Zie www.plezierinuitvoering.nl/ko voor de hele aanpak Versie
Nadere informatie11 werkvormen die helpen loslaten
11 werkvormen die helpen loslaten voor en door coaches met passie voor transformatie eindredactie: Hens van Soest COLOFON Uitgeverij: Auteurs: FOTOMISSIE Hens van Soest, Evelien Stadt, Yvonne Drieduite,
Nadere informatieleer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1
leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieGespreksmodel Zicht op rollen
Gespreksmodel Zicht op rollen Onderdeel van toolkit Nieuw Participeren 1. Gespreksmodel Zicht op rollen Een model over het verwerven van gezamenlijk inzicht in de rollen en de bijdrage van medewerkers
Nadere informatieIn gesprek met medewerkers over verzuim
TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. In gesprek met medewerkers over verzuim Inhoud 1. verzuim bespreken met medewerkers Het is belangrijk
Nadere informatiewww.arbocatalogusvvt.nl
AdMova 2011 www.admova.nl Colofon Sturen op Werkdrukbalans en Energie Wat is? AdMova 2011 Erna van der Weerd, Ben van Hilst Sturen op Werkdrukbalans en Energie is een uitgave van de Stichting A+O VVT.
Nadere informatieTOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken.
Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. welkom Binnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord op de vraag van de school vanuit
Nadere informatieCoalitielid met hart en ziel
Coalitielid met hart en ziel Samenwerken vind ik belangrijk omdat... Peter Rooze 29 januari 2011 Teambuilding en samenwerking. Resultaten: 1. Kennismaking met - motieven van - collega s. 2. Betere samenwerking.
Nadere informatieTimemanagement Kerngebieden onderscheiden
Timemanagement Als manager heb je veel verschillende werkzaamheden: je geeft leiding aan je medewerkers, maar je hebt ook je eigen taken. Je hebt met je medewerkers te maken, met andere collega s en afdelingen
Nadere informatieColofon. 2004, Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB), Woerden
Basisdocument Colofon 2004, Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB), Woerden Auteur: Ideeën: Technische redactie: Eindredactie: Christel Rolink & Lieske Ragay, C.
Nadere informatieStress uit de bouw. Maak als UTA-werknemer gebruik van gratis advies en begeleiding bij de aanpak van stress. Informatie voor de werknemer
Stress uit de bouw Maak als UTA-werknemer gebruik van gratis advies en begeleiding bij de aanpak van stress Informatie voor de werknemer In de bouw wordt hard gewerkt, geen project verloopt hetzelfde.
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen
DOELSTELLINGEN De ouders hebben ervaren dat hun kind niet het enige is dat moeilijke vragen stelt en dat zij elkaar kunnen ondersteunen in de omgang hiermee. De ouders kunnen met hun kind in gesprek gaan
Nadere informatiePsychisch verzuim voorkomen kán! Zo werk je prettiger!
Psychisch verzuim voorkomen kán! Zo werk je prettiger! Vooraf Psychisch verzuim Problemen. Op het werk of privé. Die Psychisch verzuim is ziekteverzuim vanwege hebben we allemaal wel eens. Uw psychische
Nadere informatieVerantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress
Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel
Nadere informatieWERKSTRESSOREN ENERGIEBRONNEN BALANS
WERKSTRESSOREN ENERGIEBRONNEN BALANS 2 ENERGIEBRONNEN 3 Inleiding 1 Feedback 2 Waardering 3 Positief gedrag 4 Een fijne werkplek 5 Pauzes nemen 6 4 GEDRAG 1 INLEIDING Je hebt een drukke baan en natuurlijk
Nadere informatieHelp, ik zit in de OR! Meer dan 200 Gouden tips voor de ondernemingsraad
Help, ik zit in de OR! Meer dan 200 Gouden tips voor de ondernemingsraad De Gouden tips serie is in 2014-2016 verschenen op www.schateiland.com, op OR TV (Youtube) en in OR Rendement. Walter Landwier Help,
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatiemaakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf?
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! maakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf? Vertel alles wat je
Nadere informatieHoe motivatie werkt en draagvlak groeit
Hoe motivatie werkt en draagvlak groeit Toelichting Hierbij een compilatie van diverse artikelen over motivatie, draagvlak en verandertrajecten voor de interne coördinator cultuureducatie ICC. 1 Hoe werkt
Nadere informatieBeleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013
Document leerlingenraad Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013 Inhoud: 1. wat verstaan we onder een leerlingenraad? 2. opzet en organisatie van een leerlingenraad a. samenstelling van
Nadere informatieBonus Rapport : Weg met die smoesjes!
Bonus Rapport : Weg met die smoesjes! Weg met die smoesjes! Leer te leven zonder smoesjes en uitwegen. Katja Callens Copyright 2009-2010. Alle rechten voorbehouden. www.wegmetdiekilos.com Denk aub eventjes
Nadere informatieChecklist Presentatie geven 2F - handleiding
Checklist Presentatie geven 2F - handleiding Inleiding De checklist Presentatie geven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een presentatie moeten kunnen geven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieSamen met je team meer werkplezier voor jou!
Samen met je team meer werkplezier voor jou! Mijn inziens is dit de juiste aanpak om gedragsverandering te bewerkstelligen. Met behulp van deze bijeenkomsten, het stellen van de juiste vraag en het bewust
Nadere informatieHEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN
E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te
Nadere informatieWorkshop: Dit pestcongres werkt wel
Congres Alles over pesten Workshop: Dit pestcongres werkt wel 30 november 2010 1 Norming, storming & performing WIE DENK JE WEL/NIET* DAT IK BEN DOORHALEN WAT NIET VAN TOEPASSING IS De eerste indruk, het
Nadere informatieProject Start Up Wat is het? Wie nemen er deel? Wanneer kies je voor een PSU? Hoe werkt het?
Project Start Up Wat is het? De Project Start Up (PSU) is een krachtige interventie bij aanvang van het project. De PSU is een workshop waarin je de belangrijke aspecten van het project met elkaar inventariseert
Nadere informatieWaar een wil is, is een Weg!
5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht
Nadere informatieSpreken. Les 4: Wat zeg je? In een kledingzaak OPDRACHTKAART. www.nt2taalmenu.nl
OPDRACHTKAART www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U kunt ook veel oefeningen
Nadere informatieHet GROW-model. Deze onderdelen worden hieronder toegelicht. Per onderdeel worden er voorbeeldvragen aangegeven.
Het GROW-model Een ontwikkelingsgesprek is het meest effectief als je de vragen in een bepaalde structuur stelt. Het GROW-model biedt deze structuur. (Whitmore, 1995) Het GROW model bestaat uit de volgende
Nadere informatieTime-management Help! Ik houd tijd over
Time-management Help! Ik houd tijd over Heb jij ook te maken met tijdgebrek? Wil jij overzicht in je werk? Wil jij meer structuur? Wil je meer rust en een meer voldaan gevoel over je werkdag? Leer hoe
Nadere informatieDe informatie uit deze stappenwijzer is in heel veel situaties te gebruiken. Bijvoorbeeld:
Inleiding Deze Loopbaan-stappenwijzer is bestemd voor OBP-medewerkers en geeft praktische tips over loopbaanpaden, carrièremogelijkheden en mobiliteit. Ben je toe aan nieuwe uitdaging? Heb je behoefte
Nadere informatieSollicitatiebrief. De 10 Stappen. Op zoek naar werk? Wij maken jou sterk!
Sollicitatiebrief De 10 Stappen Op zoek naar werk? Wij maken jou sterk! Sollicitatiebrief: De 10 Stappen! Dit stappenplan is bestemd voor iedereen die opzoek is naar een betaalde baan/stageplek en wil
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatieVerzuimmanager. Plezier in uitvoering Als je werk beter kan, zeg & doe het dan
Verzuimmanager Praktische tips voor verzuimbeleid Plezier in uitvoering Als je werk beter kan, zeg & doe het dan Verzuimwijzer Wat wil je bereiken? 1. Jouw visie op verzuim en werk 4 Preventie 2. Preventie
Nadere informatieWerkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST
Werkboek MEER MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST MANIER! Hoofdstuk 1 Nieuwe klanten nodig? Marketing is een vakgebied waar veel om te doen is.
Nadere informatieB a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1
B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieD e i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e
T e k s t e n i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e 4 D e i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e Welke webpagina s heb je nodig? De homepagina, deze noem je Home Blog Diensten of producten Salespage
Nadere informatieMeer succes met je website
Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?
Nadere informatieDeze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.
Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij
Nadere informatieGRAAG STELLEN WIJ ONS AAN U VOOR
GRAAG STELLEN WIJ ONS AAN U VOOR Altijd al gezocht naar een trainingsconcept voor uw medewerkers waar je meteen van zegt: GewoonDoen! Nu is deze kans eindelijk aanwezig en wel voor een deelnameprijs van
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieDe Drakendokter: Gideon
De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in
Nadere informatieProject Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten
Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben
Nadere informatieVRAGEN BIJ DE COMPETENTIES
ONDERWIJSMAGAZIJN VOOR LOB VRAGEN BIJ DE COMPETENTIES Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo VRAGEN BIJ ONTDEK COMPETENTIES JE PASSIE MOTIEVEN INLEIDING In LOB-trainingen en tijdens gesprekken met
Nadere informatieGerichte acties mogelijk maken door werkdruksignalen aan de volgende vijf stuurknoppen te koppelen.
Medewerkers Leidinggevenden Wat is het: Beelden van Werkdruk is een hulpmiddel om werkdruksignalen te ordenen en een opstap te maken naar concrete acties. Doel: Gerichte acties mogelijk maken door werkdruksignalen
Nadere informatieSneller, Leuker en Makkelijker : Plannen. Pauline Jonker Maak Mij Wat Wijs!
Sneller, Leuker en Makkelijker : Plannen Pauline Jonker Maak Mij Wat Wijs! Welkom! Allereerst bedankt voor het downloaden van deze planner! Deze planner gaat jou helpen om SLiM te plannen. Je gaat leren
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatiemonsters & ander speelgoed! *
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! Klooikoffer voor ouders & kinderen die samen aan de slag willen monsters & ander speelgoed! * klooikoffer #2: het lijmpistool! * bijvoorbeeld
Nadere informatieKern De leerlingen bedenken welke 'eigenschappen' ze voor hun eigen klas belangrijk vinden.
[ volgende > ] 'Joepie, lief heeft gewonnen!' Kern De leerlingen bedenken welke 'eigenschappen' ze voor hun eigen klas belangrijk vinden. OPMERKING Dit is een vervolg op de les 'eigen kwaliteiten' en /
Nadere informatieOvertuigend en Ontspannen Presenteren
Overtuigend en Ontspannen Presenteren voor technische professionals 20 juni 2013 Jullie doelen? Workshop Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter
Nadere informatieNypels Speelt. 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken
Nypels Speelt 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken Inleiding Het Nypels wordt steeds leuker, doe jij ook mee? Nypels Speelt, onder die titel wordt op een nieuwe manier gewerkt aan de betrokkenheid
Nadere informatieOnline onderzoek Uw werknemers
Toelichting Online onderzoek In dit bestand vindt u een inspirerende voorbeeldvragenlijst voor een werknemertevredenheid onderzoek! De vragenlijst is bedoeld als hulpmiddel bij het opstellen van uw eigen
Nadere informatieover deze vragen praten. Laat de tweetallen hun antwoorden opschrijven. Sluit dit onderdeel plenair af: wie wil hier iets over zeggen?
Omgaan met tijd Matrix Tijdmanagement (groepsactiviteit) Omgaan met tijd is een aansprekend thema voor veel vrouwelijke ondernemers. Het runnen van een eigen onderneming, zonder dat dit ten koste gaat
Nadere informatieCompetentiescan Klant exemplaar
Naam klant: Geboortedatum: Datum rapportage: Naam begeleider: Competentiescan Klant exemplaar Dit project wordt mede gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds www.werkeenzorgminder.nl Instructie invullen
Nadere informatieMet Word een hoger cijfer halen. Word ken je al, toch kun je nog veel meer doen met Word. Nog beter leren omgaan met Word
Nog beter leren omgaan met Word Met Word een hoger cijfer halen. Word ken je al, toch kun je nog veel meer doen met Word. Informatiekunde Omgaan met Word College De Heemlanden 2005. Informatiekunde Leerjaar
Nadere informatieBasistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten
Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten Microsoft Excel is een rekenprogramma. Je kan het echter ook heel goed gebruiken voor het maken van overzichten, grafieken, planningen, lijsten en scenario's.
Nadere informatieEen spreekbeurt houden
Een spreekbeurt houden Kies je onderwerp Je kiest natuurlijk een onderwerp waar je veel belangstelling voor hebt. Misschien weet je er al veel van, of je wilt dat nu juist gaan onderzoeken! Ga vervolgens
Nadere informatieArbocatalogus Grafimedia
Arbocatalogus Grafimedia Van werkdruk naar werkplezier Presentatie voor gebruik in eigen bedrijf Arbocatalogus Grafimedia Van Werkdruk naar Werkplezier Presentatie voor gebruik in het eigen bedrijf Deze
Nadere informatieLuisteren: muziek (B2 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieSchaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard
Schaken op de basisschool Werkboek 1, les 2: De Dame, Koning en het Paard Extra spullen - Voor elk kind 1 exemplaar van Werkboek 1: voor beginners in groepen 3, 4 en 5. - Schaakbordjes 5x5. Een pdf staat
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieVoordoen (modelen, hardop denken)
week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.
Nadere informatieSPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL
SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL Bij werken, zowel betaald als vrijwillig, hoort leiding krijgen of leiding geven. De vraag wat effectief leiderschap is houdt dan ook veel mensen bezig. De meningen hierover
Nadere informatieDraaiboek voorbereidende bijeenkomst, startsituatie team in kaart brengen en traject uitwerken
Draaiboek voorbereidende bijeenkomst, startsituatie team in kaart brengen en traject uitwerken Inhoud document Hulpmiddel om een bijeenkomst met het team te organiseren om de startsituatie van het team
Nadere informatieDE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 HAVO
DEEL 1 DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 In Nederland wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Maar wie bepaalt wat er onderzocht wordt? In het voorjaar van 2015 hebben Nederlanders
Nadere informatieOntdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek
Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals
Nadere informatieopbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets
opbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets APS en KPC-groep Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en
Nadere informatieALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29
ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet
Nadere informatie