Kwaliteit voorschoolse voorzieningen: Europese perspectieven

Transcriptie

1 Kwaliteit voorschoolse voorzieningen: Europese perspectieven Paul Leseman TODDLER conferentie, Gent 7-8 Oktober 213 Hogeverwachtingenvan voorschoolse opvang en educatie! ECEC moet in belangrijke mate bijdragen aan de innovatie, economische concurrentiekracht en duurzame van de Europese welvaartstaat. Kinderen een goede start geven, een goed fundament leggen in de vroege kindertijd, is goed voor het welzijn van kinderen, hun ontwikkeling en onderwijskansen, en het vergroot de maatschappelijke gelijkheid en cohesie, en het verbetert de economie op termijn. Kunnen we aan die verwachtingen voldoen? Barcelona Top 22 en nieuwe streefdoelen in 29 Voltijdse kinderopvang om werkende ouders te ondersteunen voor tenminste 9% van de kinderen tussen 3 en 6, te realiseren in 21, en tenminste 95% van de kinderen tussen 4 en 6 moet deelnemen aan een voorschoolse voorziening waar ook in Europa in 22. Snelle expansie van het ECEC systeem in vele landen in het laatste decennium, maar: opvallend weinig aandacht voor de kwaliteit van de voorzieningen, terwijl: poor quality may do more harm than good. Veel uitdagingen liggen voor ons! Is de kwaliteit van ECEC goed genoeg om aan de hoge verwachtingen te kunnen voldoen? Kunnen we de kwaliteit verbeteren? Kunnen we de verschillende belangen van alle belanghebbenden verenigen? Kunnen we alle doelen even goed dienen en nog steeds educatie en zorg bieden die haalbaar, betaalbaar en het belangrijkst een leuke ervaring is voor kinderen? En er zijn nieuwe uitdagingen: de toenemende linguïstische en culturele diversiteit. Hoe kan ECEC daarop inspelen en hoe kunnen we de culturele drempels die de toegang tot ECEC belemmeren slechten? Sociaal-cultureleverschillen in taal en cognitie(bij 2-jarigen),4 - -,4 -,6 Wat is kwaliteit? Uitvoerig bewijs uit onderzoek laat zien dat kwaliteit er toe doet voor de uitkomsten, maar hoe kwaliteit precies gedefinieerd moet worden is een fikse discussie er zijn verschillende visies en benaderingen in Europa. Universalistische vs. relativistische visies, psychologische vs. dialogische benaderingen: kunnen we de verschillen overbruggen? -,8-1 Low educated Intermediate educated High educated Low educated Dutch Intermediate educated Dutch High educated Dutch Naar een dialogisch professionalisme: integreren van wetenschappelijke kennis en culturele diversiteit Laten we beginnen. Vocabulary Executive functions Language perception & memory Self-regulation Bron:Mulder et al., 212 1

2 Kwaliteit is multidimensioneel, met verschillende aspecten Proces kwaliteit: Affectieve, sensitieve en responsieve volwassene-kind interacties. Positief klasklimaat met gelukkige, vrolijke, betrokken kinderen. Gelegenheden om te leren en competentie te ontwikkelen. Structurele kwaliteit: Indeling en inrichting van de binnen- en buitenruimte. Groepsgrootte en kinderen-staf ratio. Opleiding en kwalificaties van de staf, betrokken en stabiele staf. Curriculum & pedagogiek: Wat en hoe van activiteiten die ontwikkeling & leren stimuleren. Coordinatie van de ontwikkelings- en leerdoelen van ouders, school en samenleving en het welzijn van het kind. Proces kwaliteit en sociaalemotionele ontwikkeling Emotionele autonomie en sociale competentie worden bevorderd door sensitieve, emotioneel ondersteunende staf, door verbale uitleg van regels, en door kinderen initiatief en competentie te laten ervaren. Maar: een simpele vertaling van psychologische theorieën in de ECEC praktijk is niet onproblematisch. De ideeën van ouders van niet-westerse groepen verschillen van die van professionals. De uitdaging is te ontdekken wat gemeenschappelijk (essentieel) is en wat cultureel kan variëren. Curriculum & pedagogiek: evenwichtskunst Beleid in veel landen neigt ernaar leerdoelen en makkelijk te meten uitkomsten - taal, geletterdheid en rekenen - centraal te stellen, maar dit kan ten koste gaan van belangrijke sociaal-emotionele en lerengerelateerde vaardigheden, zoals zelfregulatie. We hebben een ontwikkelingsgerichte benadering nodig, maar wat is gepast in het licht van de verschillende belangen kind welzijn, maar ook de ambities van ouders en de behoeften van de samenleving? De Europese sociaal-pedagogische traditie en Reggio Emilia: voorbeelden van hoe verschillende belangen vloeiend kunnen worden geïntegreerd? Kiezen we voor de Europese sociaal-pedagogische traditie? Zuivere vormen van de sociaalpedagogischeaanpak bestaan niet meer: culturele aanpassing en eclecticisme. Bijvoorbeeld: sociale pedagogiek in Duitsland en Zweden verschilt sterk (Sheridan, 29). Immigranten ouders herkennen hun belangen niet. Belangrijk ook: gebrek aan bewijs dat het werkt. Moet er academische inhoud in ECEC curricula? Belang van kinderen initiatief en controle over werk geven: - cognitieve flexibiliteit - metacognitieve controle - creativiteit - positief sociaal gedrag - empathie, samenwerking leren-gerelateerde vaardigheden Wat kinderen al in de vroege kindertijd verwerven en leren vaak op speelse manier, ingebed in liefdevolle ouder-kind interacties is een sterke vorspeller van school succes en de latere maatschappelijke positie. Het gaat om ontluikende schoolvaardigheden die vaak de inhoud zijn van de spontane spel- en ontdekactiviteiten van kinderen. Maar er zijn sterke verschillen hierin tussen gezinnen en groepen, die leiden tot de vroege educatie kloof. Hoofdtaak voor ECEC is de kloof te verkleinen. Bron: Science, 26 2

3 Rekenen-wiskundepraatjes Voorschool-leerkrachten en wiskundetaal: voorbeelden Tellen: Okee, Donald, help ons tellen: 1, 2, 3, 4,, 22. Cardinaliteit: Maar hoeveel krokodillen had hij dan? Getalsymbolen: Okee, welkcijfer heb ik hier? Ordenen: Wat komt na negen? Equivalentie: Goed, dit en dit is dezelfde hoeveelheid geld. Rekenen: We gaan tien bonen tellen voor jouw boventanden en tien bonen voor je ondertanden, dat is samen twintig. Non-equivalentie: Je hebt meer dan twaalf tanden. Bron: Klibanoff et al., 26 Spel en educatieve dialogen integratie van diverse doelen Spel exploratie, fantasiespel, rollenspel draagt bij aan de ontwikkeling van belangrijke ( brain-based ) cognitieve functies en emotionele zelfregulatie. Samen spelen co-regulatievan emoties en gedrag Onderhandelen over speelgoed, conflict opgelost. Fantasie- en rollenspel vraagt van kinderen om een gezamenlijke ingebeelde wereld te creëren, over doelen en plannen te overleggen, egocentrische impulsen te bedwingen, het plan gaandeweg bij te stellen, zich de gedachten en gevoelens van anderen voor te stellen. Frequente episodes van volgehouden gezamenlijk denken tussen leidsters en kinderen dragen effectief bij aan de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling. Samen spelen Plannen van het diner, gedeelde ingebeelde wereld. Geplande reeks handelingen, bijhouden van voortgang. Verwoorden! Bron: Slot, 213 Leerkracht: Wat was het schaap aan het doen? Kinderen: Zichzelf aan het wegen! Leerkracht: Wegen, ja! Kind N: Hoeveel kilo s... Leerkracht: Ja, hoeveel kilo s ie weegt. Leerkracht: Maar hoe kun je dat zien? Kind N: Omdat ie op dat ding staat. Leerkracht: Welk ding, N? Dit ding? (wijst aan) Kind N: Dat blauwe ding, ja. Leerkracht: En wat is dat blauwe ding dan? Kind N: Dat is uh uh dat is cijfer. Leerkracht: Met cijfers erop? Kind N: Dat is een uh soort.(pauzeert) Leerkracht: Ja? Kind N: Een cijfer uh telklok en waar ie stopt dat is de kilo. Leerkracht: Ja, hoeveel je weegt! Wat knap van je. Leerkracht: Het is een weegschaal. En als je erop gaat staan misschien heb je dat zelf weleens gedaan? dan weet je precies hoeveel je weegt Meertaligheid: feiten in een gepolitiseerd discours T2 Woordenschat Werkgeheugen Bron: Blom et al., 213 Verwerving van twee of meer talen tot hoge mate van beheersing van deze talen is mogelijk als de tweede (derde) taalverwerving vroeg begint en het taalaanbod kwantitatief en kwalitatief voldoende is. Meertaligheid heeft meerwaarde en leidt tot verschillende cognitieve voordelen. Ouders uit taalminderheden hechten aan ondersteuning van de eerste taal, maar het beleid in veel landen benadrukt alleen de tweede taal, vooral in ECEC. Bron: Henrichs, 21 Meertalige programma s dubbel effectief! 3

4 Steun voor linguïstische en culturele diversiteit in Europa Koningin Maxima en de Prins Claus leerstoel,3,1 Europese verschillen in diversiteitsbeleid: van geforceerde assimilatie (Frankrijk) tot respectvolle integratie (Scandinavië). -,1 - -,3 -,4 Respectvolle integratie Behoud Ethnische Identiteit Assimilatie- Nationalistisch Onduidelijk beleid Ondersteuning van wederzijds respectvolle integratie, met steun van T1, is meest effectief. Psychologisch welzijn Bron: Berry et al., 26 Schoolprestaties Diversiteit in ECEC: praktische problemen werken met ouders is een optie. Professor Aylin Küntay (Turkije) is in ons departement benoemd op de Prins Claus leerstoel om de voordelen van meertaligheid te bestuderen. Opstap multiculturalisme in praktijk (home-based interventie) Bevorderen van de taal- en cognitieve ontwikkeling. Moeder werkt met haar kind, 15 minuten per dag, in de eerste taal. Tweejarig programma, biedt materialen en activiteiten op werkbladen. Huisbezoek. Turkse gezinnen die de Turkse versie gebruikten (7%) - SE s 1,9,8,7,6,5,4,3,1 Ouderbijeenkomsten. Wiskundige begripen (in NL) Getalbegrip (in NL) Turkse woordenschat Turkse grammatica Bron: Leseman & Van Tuijl, 21 Hoe kunnen we ECEC in Europa verbeteren? Vergroten van structurele kwaliteit door, bijvoorbeeld, groepsgrootte en kind-leidster ratio te verlagen? Gemengde onderzoeksresultaten die suggereren dat er een complex samenspel is van structurele kwaliteitskenmerken. No size fits all! Gebruik van een expliciet (breed, holistisch) educatief programma of curriculum? Strategieën van professionele ontwikkeling op team- en organisatieniveau? Een breed, holistisch maar expliciet programma steunt! Brede, omvattende curricula met een ontwikkelings-en kindgerichte pedagogiek en een holistische benadering zijn het meest effectief. Behalve door het bieden van een rijke leeromgeving en activiteiten met academische inhoud, ondersteunen deze curricula samenwerking tussen kinderen en verhogen zij de kwaliteit van fantasiespel. Leidsters en leerkrachten die werken met een breed, omvattend educatief programma hebben vaker educatieve dialogen met hun kinderen, creëren een positiever klasklimaat en hebben betere klasmanagementvaardigheden. 4

5 Innovatieve strategieën van professionele ontwikkeling Moet het minimaal vereiste opleidingsniveau voor leidsters werkend met jonge kinderen worden opgetrokken tot het bachelor niveau? Onderzoek is niet eenduidig en de aandacht is te eenzijdig op de individuele professional. Alternatieve benaderingen: continu in-serviceleren, mentoraat en coaching, vooral een uitgekristalliseerde praktijk van permanente kritische reflectie op team en centrumniveau (gebruik van systematische feedback, observaties en kindvolgsystemen). Het voorbeeld van Reggio Emilia. Wat echt urgent is: vergroten van toegankelijkheid van ECEC Kinderen uit laag-opgeleide en en gezinnen hebben minder toegang tot ECEC, laat staan tot hoge kwaliteit. Verschillende factoren spelen een rol, w.o. financiering, dekkingsgraad, kosten, en doelgroepenbeleid. Culturele barrières zijn er ook: De visie dat jonge kinderen door moeder moeten worden verzorgd. Het beeld van de kwaliteit van ECEC. Het vertrouwen in ECEC in haar staf. Een professionele-dialogischeaanpak is nodig ook om de toegankelijkheid te vergroten. Tot slot ECEC is een sector van centraal belang geworden in Europa s 22 strategie, maar aandacht voor de kwaliteit en het curriculum is dringend nodig. Naast gebruik van onderzoekskennis, is het belangrijk om in dialoog te treden met alle belanghebbenden om een Europese aanpak van kwaliteit tot stand te brengen. Deze taak vraagt om creativiteit bij het ontwerpen van curricula die academische vaardigheden inbedden in spel en educatieve dialogen, en die samenhang creëren in socialisatiepraktijken tussen centrum en gezin. Om de toegankelijkheid van ECEC te vergroten, is een dialoog met culturele minderheden essentieel. Self-regulation and learningrelated skills in ECEC curriculum Verbalizing thoughts, plans & evaluationsin challenging tasks. Pretend play and sociodramatic play, acting out emotions. Collaboration in small groups, negotiatinggoals and roles, solving conflicts. Responsibility to the children. De Haan et al., 213 5