Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verpleegkundige BOL ~ Generieke fase schooljaar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verpleegkundige BOL ~ Generieke fase schooljaar 2012-2013"

Transcriptie

1 Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verpleegkundige BOL ~ Generieke fase schooljaar Opleiding Verpleegkundige niveau 4 Generieke opleidingsfase, vanaf groep september 2012 ROC ASA, School voor Gezondheidszorg Laan van Puntenburg 2a, Utrecht

2

3 Activiteiten Anatomie, fysiologie & pathologie Inhoudsopgave afp-g.02: De plaats van de organen... 6 afp-g.03: Orgaanstelsels op een rij...6 afp-g.04: Bloedsomloop en bloed...6 afp-g.05: Huid en slijmvliezen: bouw, functie en enkele observaties...6 afp-g.06: Micro-organismen en de verdediging ertegen... 7 afp-g.07: Veel voorkomende beperkingen bij ouderen...7 afp-g.10: Ademhaling: bouw en functie...8 afp-g.11: Hart: bouw en functie...8 afp-g.12: Nieren: bouw en invloed op de bloeddruk... 8 afp-g.13: De regeling van de bloeddruk...9 afp-g.14: Stoornissen in de ademhaling... 9 afp-g.15: Stoornissen in de polsslag...9 afp-g.16: Stoornissen in de bloeddruk afp-g.17: Basisbegrippen uit de ziekteleer...10 afp-g.18: Verschillende soorten aandoeningen: hoe ze ontstaan...10 afp-g.21: Basiskennis zenuwstelsel afp-g.22: Slapen, bewustzijn en stoornissen daarin...11 afp-g.23: Zintuigen en waarnemen afp-g.24: Verwardheid en stoornissen in het ervaren van de werkelijkheid...12 afp-g.25: Dementie: symptomen en een aantal oorzaken afp-g.27: Opnemen van voeding en vocht...12 afp-g.28: Slikken, slikstoornissen en braken...13 afp-g.29: Maagdarmkanaal, alvleesklier en galwegen: bouw en functie afp-g.30: De uitscheiding van feces en stoornissen daarbij...13 afp-g.33: Urinelozing en stoornissen daarbij...14 afp-g.35: De werking van cellen en wat het bloed daarvoor doet...14 afp-g.36: De waterhuishouding: regeling en stoornissen Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 3

4 Kenmerken van de activiteiten Voor alle activiteiten AFP gelden de volgende kenmerken. Waar dat anders is, staat het apart vermeld bij de activiteit. Competentie(s) Component(en) Resultaat Werkvorm Geïntegreerde taalopdracht Onderzoeken - Openstaan voor nieuwe informatie - Informatie achterhalen Analyseren - Informatie uiteenrafelen - Informatie genereren uit gegevens Formuleren en rapporteren - Correct formuleren Je beschikt over aantekeningen van de onderdelen die lastig zijn; je beschikt over een eigen uitwerking van de opgaven eerst: : individueel lezen (anatomieboek en/of ziekteleerboek) daarna: Uitleg in de les en opgaven maken: groep daarna: Opgaven uitwerken: individueel / groep tenslotte: nog eens doornemen voor de toets Nee Geïntegreerde rekenopdracht Nee voorafgaand aan de les a. Bij elke activiteit staat wat je gelezen moet hebben, voorafgaande aan de les. Als er een extra opdracht staat als voorbereiding, moet je de uitwerking daarvan mee naar de les nemen. b. Neem de toetsstof AFP erbij, dan kun je altijd al zien, welke toetsstof je in het boek hebt gelezen. Dat zie je in het opgavenboek, bij onderdeel A. van elke les. Les in de groep: De docent zal het onderwerp doornemen en de nodige uitleg geven, hij geeft antwoord op de vragen die je hebt. Je gebruikt de laptop alleen voor de activiteiten die voor de les nodig zijn en niet voor andere dingen op internet. Aan het eind van de les moet ook duidelijk zijn wat je in het zelfwerkuur gaat doen en wat er de volgende week op het programma staat. Opgaven uitwerken: Je maakt de opgaven op school af. In de zelf-werk-uren AFP op school kun je een docent raadplegen. Je gebruikt bij het uitwerken je boeken, de aantekeningen die je maakte tijdens de les en internetsites die in de les ter sprake kwamen. Vergelijk met elkaar of je tot dezelfde uitkomsten kwam. Schrijf bij de verschillende opgaven op waar je in de boeken je antwoorden hebt gevonden. Dat scheelt bij het leren voor de toets. Vergelijk daarna de uitkomst met een voorbeelduitwerking die via internet ter beschikking komt. Daarvoor moet je naar Blackboard. Voor het leren voor de toets is het daarna het laatste van belang: neem nog eens de lijst met de toetsstof AFP door en let erop waar je de verschillende onderwerpen kunt vinden, waar in je boek, of in je aantekeningen en in de opgaven. Belangrijke internetadressen bij deze lessen zijn: Blackboard StudieCloud van ReedBusiness Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 4

5 Kennistoetsen: In de loop van het jaar zijn er zes toetsen van AFP, verdeeld over het jaar. Wat je moet leren zie je in het opgavenboek: alle onderdelen A van de lessen (de toetsdoelstellingen) moet je kennen want daar komen de vragen uit. Je krijgt meerkeuzevragen. Bij toets 2 tot en met 5 komen onderdelen terug van de eerdere toetsen. Zie de toetsregeling voor de eisen die gesteld worden. De laatste toets, toets 6 gaat over alles van het hele jaar. Als je een toets niet haalt, neem je contact op met je docent. Voordat je een herkansing kunt maken, bespreek je eerst met de docent hoe je hebt geleerd en laat je zien dat je uitwerkingen en aantekeningen in orde zijn. Je kunt een rapportage aanvragen van welke onderwerpen goed en minder goed waren in de toets. Vaak worden de herkansingen met de docent afgesproken, met iedereen die moet herkansen tegelijk. Als er een individuele herkansing nodig is, zul je je daarvoor minstens één week van tevoren moeten aanmelden. De herkansingen kun je op vaste tijdstippen maken, op elke dinsdag. Deze tijden kunnen in de loop van het jaar veranderen, of ook af en toe in een week anders zijn. We houden rekening met dyslexie, maar dan moet er wel een document zijn waaruit blijkt dat daar sprake van is. Neem daarover heel snel met de vakdocent contact op. Verklaring van de codes Alle lessen hebben een codenummer: AFP g.02, g.03 en verder. De opgaven in het opgavenboek (zie internet) hebben hetzelfde nummer. Zo kun altijd vinden wat je bij elke les uit het boek moet doen, welke dingen je moet kennen voor de toets en je vindt daar ook opgaven om mee te oefenen. Je zult zien dat er soms dingen in een andere volgorde op het rooster staan. BIjhouden van wat je af hebt Het is verplicht om de toetsdoelstellingen zelf uit te werken en elkaar daarbij te helpen. Waar je samen niet uitkomt, daarvoor heb je een docent om je te helpen. Van de toetsdoelstellingen komen er geen uitgewerkte model-antwoorden. Die zijn er wel van de oefenopgaven, en ze staan op de AFP-site. Je houdt bij wat je af hebt op het formulier dat bij AFP hoort. De docent zet daarvoor een paraaf en je moet je werk dus laten zien. De activiteiten: afp-g.02: De plaats van de organen - belangrijke organen in het lichaam: hun plaats en hun vorm; - borstholte, buikholte en bekkenholte onderscheiden en welke organen in deze holtes liggen. Je gaat aan de slag met waar in het lichaam de organen liggen. Blader door het anatomieboek van Kirchmann, zoek in elk hoofdstuk een of meer afbeeldingen waarin de plaats van de organen te zien is. Schrijf het nummer van de afbeelding en de bladzijde op en neem dat (samen met het boek) mee naar de les. afp-g.03: Orgaanstelsels op een rij welke organen samenwerken om een taak te vervullen voor het lichaam Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 5

6 Alle organen in het lichaam horen bij een orgaanstelsel, bijvoorbeeld de maag en de darmen horen samen bij een stelsel. Je maakt een overzicht van alle stelsels, hun voornaamste functies en (heel algemeen) wat de organen daaraan bijdragen. Lees uit Kirchmann de inleidingen van de verschillende hoofdstukken: 4.1; 5.1; 7.1; 8.1; 9.1; 10.1 (einde 'Urinewegen'); 11.2; 11.3; 12.4; 13.2 (centraal en perifeer zenuwstelsel). Schrijf daarbij alleen op welke organen bij welk stelsel horen en wat er staat over de algemene functie van elk stelsel. afp-g.04: Bloedsomloop en bloed - in grote lijnen de werking van de slagaders, haarvaten en aders in het lichaam; - welke bloedcellen er zijn en een paar bijzondere stoffen in het plasma. Alles wat organen is nuttig, vaak voor het hele lichaam. Om te werken hebben organen allerlei stoffen nodig uit het bloed, en om hun nut te hebben voor de rest van het lichaam moeten ze daar ook stoffen aan meegeven. In deze opdracht leer je hoe belangrijk de bloedvaten daarin zijn. Later bestudeer je de werking van het hart apart. Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' par. 7.1, par. 7.3, par par. 6.1, 6.8.1; par Zoek verder via het trefwoordenregister de volgende twee termen uit: 'receptor' en 'antistoffen' afp-g.05: Huid en slijmvliezen: bouw, functie en enkele observaties - de bouw en de functies van de huid; - een aantal voorbeelden van huidafwijkingen die je op moeten vallen. De huid is een belangrijk orgaan met veel functies. De huid staat bloot aan allerlei invloeden, jarenlang. In de dagelijkse zorg ontwikkel je een manier om mogelijk afwijkingen aan de huid te zien en erover te rapporteren. Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' 14.1, 14.2 en 14.3 b. Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer' paragraaf 5.9; kijk welke termen uit de 'kenniselementen' daar beschreven staan. afp-g.06: Micro-organismen en de verdediging ertegen van verschillende soorten micro-organismen - wat hun belangrijkste eigenschappen zijn; - wat kenmerkend is voor hoe ze leven en hoe ze zich verspreiden; - hoe ze iemand ziek kunnen maken. Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 6

7 Sommige micro-organismen zijn voor het lichaam onmisbaar; andere zijn niet goed en niet kwaad. Ze zijn er gewoon. Weer andere proberen zo snel als ze kunnen, zoveel mogelijk schade aan te richten. Vooral voor mensen met een slechte afweer is dat erg te gevaarlijker. In deze activiteit verdiep je je in de verschillende soorten micro-organismen; ook ga je na hoe de afweer in principe werkt: de verschillende manieren waarop het lichaam er onder normale omstandigheden voor zorgt, dat micro-organismen niet in de diepte kunnen doordringen en schade kunnen aanrichten.. Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer' : 3.5; 3.6; 4.1; 9.4; Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' paragraaf 6.5, 6.5, 6.9 (tot en met 6.9.1) afp-g.07: Veel voorkomende beperkingen bij ouderen Beroepsprestatie 1: Verzamelen en rapporteren van gegevens - de ziekteverschijnselen die horen bij een aantal aandoeningen die je van begin af aan in stages tegen zult kunnen komen. Tijdens de stage zul je een aantal beperkingen vaak tegenkomen. Deze beperkingen zijn zo belangrijk dat ze een aparte naam hebben: geriatrische reuzen. Je leert hoe men deze beperkingen noemt, waar ze vandaan komen. Je gebruikt je ziekteleerboek, hoofdstuk 12, 24.2 en het trefwoordenregister, en, als je dat nodig hebt, bronnen op internet. Bekijk de toetsstof goed om te kijken wat je in je uitwerkingen moet hebben staan. afp-g.10: Ademhaling: bouw en functie - het ademhalingsproces en hoe het zenuwstelsel dit regelt - de onderdelen van de luchtwegen en de longen en hun functie - wat de gaswisseling in de longen betekent - het vervoer van zuurstof en koolstofdioxide in het bloed Als je inademt, komt er lucht met zuurstof in je longen. Als je uitademt, gaat lucht met zuurstof (maar dan minder) je lichaam weer uit. Waar gaat de rest van de zuurstof naar toe? Tijdens het maken van de opdrachten kom je er achter wat er in het lichaam met de zuurstof gebeurt. Wat verdwijnt er nog meer met het ademen? Lees uit 'Anatomie en Fysiologie van de mens': uit hoofdstuk 8 par. 8.1, 8.2.1, 8.2.4, 8.3, 8.4 en 8.5 (tot 8.5.1) afp-g.11: Hart: bouw en functie - de bouw van het hart - de onderdelen van het hart die zorgen voor de regelmaat van de werking - de hartactie, diastole en systole, - de normale kenmerken van de polsslag Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 7

8 Eerder heb je al kennis gemaakt met bloedsomloop. Nu ga je je verdiepen in de werking van het hart: de pomp die een leven lang zijn werk doet. Lees uit het Anatomieboek de paragrafen 7.2, over de bouw en de werking van het hart. afp-g.12: Nieren: bouw en invloed op de bloeddruk - hoe belangrijk de bloeddruk voor de nieren is en hoe belangrijk de nieren voor de bloeddruk zijn; - de verschillende hormonen die de nieren hierbij nodig hebben. Alle lichaamscellen maken continue afval. Dat dreigt het bloed te vervuilen. Lever en nieren verwijderen dat. Nu is het de beurt aan de nieren. De nieren hebben daar een goede bloeddruk bij nodig. Omgekeerd is de bloeddruk afhankelijk van de werking van de nieren. Lees uit het Anatomieboek: par tot en met ; verder par. 7.5; en ; als laatste Al deze literatuur heb je ook voor de volgende activiteit nodig.. afp-g.13: De regeling van de bloeddruk het onderlinge verband tussen alle factoren die de bloeddruk handhaven. Deze les gaat verder waar de vorige ophield: de verschillende functies die allemaal bijdragen aan een goede bloeddruk worden met elkaar in verband gebracht. zie vorige. afp-g.14: Stoornissen in de ademhaling - de omschrijving van verschillende stoornissen in ademhaling en gaswisseling, en daarbij verschillende soorten oorzaken; - uiterlijke kenmerken van verschillende stoornissen in de ademhaling Bij het observeren van de ademhaling kun je verschillende soorten verstoringen op het spoor komen. Hier ga je je verdiepen in welke dat zijn, wat de typische kenmerken ervan zijn en een aantal mogelijke oorzaken. Lees uit Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk 5.8.1, 5.13, delen van hoofdstuk 17 (via het register); afp-g.15: Stoornissen in de polsslag Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 8

9 een aantal stoornissen in de snelheid, de kracht en de regelmaat van het hart, zoals die aan de pols te voelen zijn. Waarom voel je de pols bij iemand? Waarom ben je zo precies in je verslag? Wat voel je eigenlijk? En als iets afwijkt, wat kan dat dan zijn? Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer' paragraaf 5.11 en en delen van paragraaf afp-g.16: Stoornissen in de bloeddruk - de maatregelen die het lichaam neemt bij bloeddrukdaling - het begrip shock en verschillende soorten oorzaken in algemene termen - waarom hypertensie niet geaccepteerd mag worden Wat meet je eigenlijk bij het tensie meten? Waarom is de bloeddruk belangrijk? Kan de bloeddruk ooit wegvallen? Wat is er zo gevaarlijk aan langdurig te hoge bloeddruk? Lees uit Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk , en ; lees ook 5.12; Anatomieboek: hoofdstuk over bloedsomloop afp-g.17: Basisbegrippen uit de ziekteleer Beroepsprestatie 3: Begeleiden bij zelfzorg en mantelzorg - wat bij draagkracht en wat bij draaglast hoort; - de verschillende begrippen waarmee gezegd wordt hoe ziektes ontstaan en verlopen. In de ziekteleer worden een aantal algemene termen gebruikt, die onder meer nodig zijn, om snel aan te kunnen geven hoe ziektes ontstaan, hoe ze verlopen en hoe de vooruitzichten zijn. Het model van draagkracht en draaglast is een van de belangrijkste manieren om te denken over het ontstaan van ziekte, het voorkómen ervan en over herstellen. Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer' hoofdstuk 1 afp-g.18: Verschillende soorten aandoeningen: hoe ze ontstaan Beroepsprestatie 3: Begeleiden bij zelfzorg en mantelzorg van een aantal soorten ziektes wat er zich afspeelt, wat daar de oorzaken van zijn Bij de ene aandoening gaat er iets anders mis dan bij een andere. Een ontsteking is iets anders dan de gevolgen van een eenzijdig eetpatroon. Later kom je ook ingewikkelde ziektes tegen. Je maakt kennis met de basiskennis van de belangrijkste soorten aandoeningen. Dan weet je in het vervolg van de lessen dit jaar al iets van die soorten ziektes af, als ze ter sprake komen. Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer' hoofdstuk 2 Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 9

10 afp-g.21: Basiskennis zenuwstelsel - de grote onderdelen van het zenuwstelsel en in algemene termen belangrijke functies van deze onderdelen; - de manier waarop in het zenuwstelsel prikkels gemaakt en vervoerd worden, en waar de snelheid vandaan komt Het zenuwstelsel is omvangrijk, heeft talloze onderdelen en de kennis van de werking ervan is een hele wetenschap op zich. Basisprincipes van de werking van hersenen, ruggenmerg en zenuwen heb je nodig om verschillende soorten beperkingen en gevaren voor de gezondheid beter te begrijpen. Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' paragraaf 13.1, 13.2 en afp-g.22: Slapen, bewustzijn en stoornissen daarin in grote lijnen hoe de helderheid van het bewustzijn geregeld wordt in de hersenen welke fasen worden onderscheiden tijdens de slaap een aantal factoren die het slapen gedurende langere tijd kunnen verstoren Van al die uren dat mensen slapen, weten we maar weinig. Wel is bekend welke fases er in het slapen belangrijk zijn. Wanneer is een slaappatroon nog normaal te noemen? Verder is een afname van de helderheid van het bewustzijn een voornaam ziekteverschijnsel. Een aantal oorzaken die je altijd bedenken moet, worden op een rij gezet. Lees uit Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk en Lees ook ' Anatomie en fysiologie van de mens' paragraaf extra aandacht voor het onderdeel 'reticulaire formatie' afp-g.23: Zintuigen en waarnemen Beroepsprestatie 3: Begeleiden bij zelfzorg en mantelzorg de voornaamste onderdelen van de bouw en functie van oog, oor en gevoel Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' 15.2, 15.5 en Zoek in paragaaf 13.9 de termen: primaire sensorische schorsgebieden, primaire visuele schorsgebieden, secundaire sensorische en secundaire visuele schorsgebieden. afp-g.24: Verwardheid en stoornissen in het ervaren van de werkelijkheid Beroepsprestatie 3: Begeleiden bij zelfzorg en mantelzorg van onderstaande stoornissen uitleggen wat het is, wat mogelijke oorzaken zijn en welke delen van de hersenen hierbij een rol spelen: - stoornissen in het begrijpen van waarnemingen - stoornissen in het doelbewuste handelen Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 10

11 - stoornissen in de communicatie - stoornissen in aandacht, geheugen en oriëntatie Voor een goede zelfzorg moeten in de hersenen een groot aantal processen goed verlopen. Bij verschillende aandoeningen gaan hier dingen in mis, met grote gevolgen voor de zelfredzaamheid. Lees uit: Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk 5.16 (onderdelen), 5.18; verder hoofdstuk 24.1, 24.2 en afp-g.25: Dementie: symptomen en een aantal oorzaken Beroepsprestatie 3: Begeleiden bij zelfzorg en mantelzorg een aantal ziektekundige achtergronden van dementie: symptomen en een aantal belangrijke oorzaken met hun eigen verloop. Intussen is de kans groot dat je tijdens stage kennis hebt gemaakt met de gevolgen van verschillende soorten dementie. De belevingswereld, het gedrag en de beperkingen van mensen die door deze aandoeningen getroffen worden, roepen veel vraagtekens op. In deze activiteit is er gelegenheid om alvast meer te gaan begrijpen van de achtergronden daarvan. Lees uit: Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk Neem de toetsstof AFP erbij ga na wat je daarvan tegengekomen bent; noteer eventueel waar dat precies was. afp-g.27: Opnemen van voeding en vocht - de onderdelen van het spijsverteringsstelsel en de voornaamste gebeurtenissen in de verschillende onderdelen; - de functie van verschillende voedingsstoffen in het lichaam Je maakt kennis met de belangrijkste begrippen uit de spijsvertering. Aan de hand van afbeeldingen van organen in het groot en op microscopisch klein niveau gaan we bekijken hoe het spijsverteringsstelsel er in het lichaam uitziet. Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' par. 9.1 in zijn geheel afp-g.28: Slikken, slikstoornissen en braken de functies in en om de mond, de keel en de slokdarm; slikstoornissen herkennen en uitleggen; zichtbare afwijkingen in de mond herkennen en benoemen; uitleggen waar zuurbranden vandaan komt; de oorzaken en de gevolgen van braken; een aantal oorzaken van voedselvergiftiging In deze opdracht richt je je op de processen in mond, keel, slokdarm en maag: de Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 11

12 voedselopname en de eerste vertering. Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk 5.6, 15.1, 15.2 en ; Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' par. 9. (behalve 9.2.2), 9.3 en 9.4 afp-g.29: Maagdarmkanaal, alvleesklier en galwegen: bouw en functie de bouw en functie van de maag; de functie van de dunne darm beschrijven waar de verschillende voedingsstoffen in ons lichaam worden verteerd en waar ze worden opgenomen in het lichaam de bijdrage van de alvleesklier en de galwegen aan de vertering Lees uit het anatomieboek de delen uit hoofdstuk over spijsvertering, die over de dunne darm gaat, de alvleesklier en de galblaas: par. 9.5, 9.6, 9.8 en 9.10 afp-g.30: De uitscheiding van feces en stoornissen daarbij - de onderdelen van de dikke darm beschrijven en hun ligging ten opzichte van andere buikorganen schetsen - de defecatie beschrijven; - de factoren die de uitscheiding van ontlasting positief en negatief beïnvloeden; - het ontstaan van diarree en obstipatie verklaren; - het onderscheid tussen onschadelijke en zorgwekkende vormen van rectaal bloedverlies. De dikke darm moet alles wat niet verteerd is opruimen, maar heeft nog een aantal andere bijzondere kenmerken. Op oudere leeftijd gaat de ontlasting vaak niet meer als vanzelf. Wat kan daar achter zitten? Lees uit Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk 5.4 en 5.5; uit 'Anatomie en fysiologie van de mens' par. 9.7 : afp-g.33: Urinelozing en stoornissen daarbij - de lagere urinewegen en de organen ervan; - welke structuren en processen nodig zijn voor het ophouden en lozen van urine; - een aantal stoornissen in de urinevorming en urinelozing Lees uit 'Beknopte integrale ziekteleer': hoofdstuk 5.7; lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' par en 10.4; Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 12

13 afp-g.35: De werking van cellen en wat het bloed daarvoor doet een aantal belangrijke processen die zich in de cellen afspelen, de eisen waaraan de omgeving van de cellen (weefselvocht en bloed) moeten voldoen om die processen goed te laten verlopen Het lichaam leeft omdat de cellen leven en, als ze verloren gaan, weer aangevuld worden. Veel van wat zich bij ziektes afspeelt, komt door veranderingen in hoe cellen in bepaalde organen werken. Kennis van aantal basisgegevens over de werking van cellen zal helpen om verderop verschillende aandoeningen beter te begrijpen. Lees ' Anatomie en fysiologie van de mens' hoofdstuk 2. Zoek de hormonen die genoemd worden op via het trefwoordenregister afp-g.36: De waterhuishouding: regeling en stoornissen - op welke (soorten) plaatsen zich water bevindt in het lichaam; - het ontstaan van dorst; - de rol van de nieren, hypothalamus, hypofyse en bijnieren bij het handhaven van de hoeveelheid water, natrium en kalium; - het gevaar en het ontstaan van dehydratie Bij langdurige droogte gaan levens verloren. Tijdens een hittegolf bewaakt men zeer oude zorgvragers nauwkeurig om hen te behoeden voor achteruitgang van de lichamelijke conditie. Bestaat er zoiets als een watervergiftiging? Wie staan er sterk en wie staan er minder sterk in hun schoenen als het om het watermanagement gaat? Bij uitstek een onderwerp voor in ons kikkerlandje. Lees uit ' Anatomie en fysiologie van de mens' par. 10.1, (met name onderdeel vasopressine) en , Lees door uit 'Beknopte integrale ziekteleer' paragraaf tot aan hypernatriëmie. Activiteiten AFP SvG Opleiding Verpleegkundige ~ Generieke fase 13

Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verzorgende IG BBL ~ Generieke fase

Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verzorgende IG BBL ~ Generieke fase Onderwijsmagazijn Anatomie, fysiologie en pathologie Opleiding Verzorgende IG BBL ~ Generieke fase Opleiding Verzorgende niveau 3 BBL Generieke opleidingsfase, vanaf groep januari 2013 MBO Utrecht, Utrechtse

Nadere informatie

Fig. 0. 1 De Leefstijlacademie

Fig. 0. 1 De Leefstijlacademie Inleiding Wat goed dat je hebt doorgezet naar de volgende cursus! Je wilt dus nog meer te weten komen over hoe je lichaam precies in elkaar zit en hoe het werkt! En dat precies is wat je in deze cursus

Nadere informatie

Van cel tot organisme hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62551

Van cel tot organisme hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62551 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 oktober 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62551 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Herhalingsles Het lichaam. Ademhaling. Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan.

Herhalingsles Het lichaam. Ademhaling. Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan. Herhalingsles Het lichaam Ademhaling Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan. Als we ademen, stroomt er lucht binnen in ons lichaam. Welke weg legt deze lucht af? Vul het schema aan.

Nadere informatie

Van cel tot organisme vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62357

Van cel tot organisme vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62357 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 09 juni 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62357 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

A. de hersenen en het ruggenmerg B. het hersenvlies en de hersenstam C. het cerebrospinaal vocht en de gevoelszenuwen D. de klieren en de lymfevaten

A. de hersenen en het ruggenmerg B. het hersenvlies en de hersenstam C. het cerebrospinaal vocht en de gevoelszenuwen D. de klieren en de lymfevaten Hoofdstuk 1 Meerkeuzevraag 1.1 Meerkeuzevraag 1.2 Meerkeuzevraag 1.3 Meerkeuzevraag 1.4 Meerkeuzevraag 1.5 Meerkeuzevraag 1.6 Meerkeuzevraag 1.7 Waar ligt de lever in de buikholte? A. Boven rechts B. Boven

Nadere informatie

WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM

WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM Het WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM 99% NONSENS 100% HUMOR ANDY GRIFFITHS TERRY DENTON en Vertaald door EDWARD VAN DE VENDEL INHOUD over de auteurs 8 Inleiding 9 Je lichaam: een korte wegwijzer 10

Nadere informatie

1. We ademen om te leven

1. We ademen om te leven 1. We ademen om te leven Net als alle levende wezens hebben wij energie nodig om te leven. De spijsvertering zorgt ervoor dat ons lichaam de voedingsstoffen opneemt. De bloedsomloop brengt die stoffen

Nadere informatie

Bloed Geven en Krijgen vmbo-kgt okt 2013

Bloed Geven en Krijgen vmbo-kgt okt 2013 Bloed Geven en Krijgen vmbo-kgt okt 2013 Ieder jaar geven zo n 400.000 Nederlanders bloed; zij zijn bloeddonor. Samen geven zij ongeveer 900.000 liter bloed per jaar. Dat is belangrijk, want dagelijks

Nadere informatie

Toets Anatomie Opleiding Sport en Bewegen. Behaalde punten Hulpmiddelen geen

Toets Anatomie Opleiding Sport en Bewegen. Behaalde punten Hulpmiddelen geen Cijfer In te vullen voor docent In te vullen door leerling Beroepsprestatie B.P.1.3 S.B Naam leerling Toets Anatomie Opleiding Sport en Bewegen Klas SB3O1A+B Versie 1 Datum Tijdsduur 60 minuten Naam docent

Nadere informatie

Thema 3 Voeding en je lichaam

Thema 3 Voeding en je lichaam Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 3 Voeding en je lichaam Samenvatting Voeding en je lichaam Je lichaam heeft voedingsstoffen nodig. Die zitten in ons eten en drinken. Voedsel en vocht zijn

Nadere informatie

Lespakket: De spijsvertering

Lespakket: De spijsvertering Lespakket: De spijsvertering Werkbundel Naam:... Klas:... 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave... 1 1. Over het lespakket... 2 1.1. Leerinhoud... 2 1.2. Werkvorm en werkwijze... 2 1.2.1. Werkvorm... 2 1.2.2.

Nadere informatie

Augmented Reality in de biologieles

Augmented Reality in de biologieles Augmented Anatomy Educatief Programma Augmented Reality in de biologieles Augmented Reality betekent letterlijk toegevoegde realiteit. Iets wat er in werkelijkheid niet is, wordt op het beeldscherm toegevoegd

Nadere informatie

Examentrainer. Vragen vmbo-bk. Scan

Examentrainer. Vragen vmbo-bk. Scan THEMA 4 REGELING EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN 3 VMBO-bk Examentrainer Vragen vmbo-bk Scan In een Engelse folder staat informatie over een bepaald apparaat. Hiermee kan het centrale zenuwstelsel onderzocht

Nadere informatie

Oefen Repetitie KGT thema Bloedsomloop

Oefen Repetitie KGT thema Bloedsomloop Oefen Repetitie KGT thema Bloedsomloop Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. Bloedplaatjes bevatten hemoglobine. 2. Het gehalte koolstofdioxide

Nadere informatie

Als het bloed uit de holle ader verder stroomt, in welk bloedvat komt het dan?

Als het bloed uit de holle ader verder stroomt, in welk bloedvat komt het dan? De lever is gelegen in de buikholte? A. Boven rechts B. Boven links C. Onder rechts D. Onder links Als het bloed uit de holle ader verder stroomt, in welk bloedvat komt het dan? A. De aorta B. De holle

Nadere informatie

Naam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed?

Naam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed? Naam: BLOEDSOMLOOP Bloed Een volwassen persoon heeft 5 á 6 liter bloed. Dat bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen (rode en witte) en bloedplaatjes. Als bloed een paar dagen heeft gestaan, zakken de

Nadere informatie

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008 Biologie Over Bloqs Wie is Bloqs? Bloqs is een educatieve uitgeverij die innovatieve producten en diensten aanbiedt. Bloqs staat voor bouwen aan leren. Onze visie is dat u als docent of school zelf het

Nadere informatie

n3 AFP.g02 C. Opgaven Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BOL - blz. 1 A. Toetsdoelstellingen

n3 AFP.g02 C. Opgaven Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BOL - blz. 1 A. Toetsdoelstellingen Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BOL - blz. 1 n3 AFP.g02 A. Toetsdoelstellingen 1. Je kunt in een afbeelding aanwijzen grote en kleine hersenen de hypofyse schildklier hart halsslagader aorta longen

Nadere informatie

Spijsvertering. Voorwoord. Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering.

Spijsvertering. Voorwoord. Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering. Spijsvertering Voorwoord Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering. Spijsvertering betekent: "Het verteren van het voedsel tot stoffen die door

Nadere informatie

Synthese 35 Kruiswoordraadsel 36 Ken je de leerstof? 37. Hoofdstuk 2 Hoe zijn bloemplanten opgebouwd? 38 1 Wat zijn bloemplanten?

Synthese 35 Kruiswoordraadsel 36 Ken je de leerstof? 37. Hoofdstuk 2 Hoe zijn bloemplanten opgebouwd? 38 1 Wat zijn bloemplanten? INHOUD NATURALIS 1 DEEL 1 ORGANISMEN EN HUN BIOTOOP 15 Hoofdstuk 1 Biotoopstudie van het bos 16 1 Wat is een biotoop? 17 2 Energie is alomtegenwoordig 18 3 Observeren is leren 18 3.1 Leren correct meten

Nadere informatie

DONOR IN HART EN NIEREN

DONOR IN HART EN NIEREN DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz blz donor in hart en nieren Module 2 DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz Lessen over orgaandonatie Dit boekje gaat over orgaandonatie Donororganen en donorweefsels

Nadere informatie

H2 Bouw en functie. Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam.

H2 Bouw en functie. Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam. Soorten zenuw cellen Neuronen H2 Bouw en functie Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam. De informatie stroom kan maar in een richting vloeien, van dendriet naar het axon. Dendrieten

Nadere informatie

Examen VMBO-BB 2005 BIOLOGIE CSE BB. tijdvak 12. Naam kandidaat Kandidaatnummer. Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje.

Examen VMBO-BB 2005 BIOLOGIE CSE BB. tijdvak 12. Naam kandidaat Kandidaatnummer. Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Examen VMBO-BB 2005 tijdvak 12 woensdag dinsdag 21 9 mei juni 13.30 11.30-15.00 13.00 uur BIOLOGIE CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat

Nadere informatie

Ooit nagedacht over wat er gebeurt onder een halsband?

Ooit nagedacht over wat er gebeurt onder een halsband? Ooit nagedacht over wat er gebeurt onder een halsband? Bij mensen kan slechts 1 w h i p l a s h a c c i d e n t langdurige pijn en lijden veroorzaken. De anatomie van de hond is fundamenteel gelijk aan

Nadere informatie

Hyperventilatie-provocatietest

Hyperventilatie-provocatietest Hyperventilatie-provocatietest 2 In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een longfunctie-onderzoek in het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ). Longfunctie-onderzoeken vinden plaats op

Nadere informatie

Kennislijn Pathologie leerjaar 1

Kennislijn Pathologie leerjaar 1 Kennislijn Pathologie leerjaar 1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Gerjan Drenth 10 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/83576 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 21

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 21 Inhoud Inleiding 7 1. 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 21 2. Zorgvraag verhelderen 25 - Recepten 26 - Zelfzorgvragen 32 3. Geneesmiddelen 37 - Medicijnen voor hart en bloedvaten 38 4. Bereiden

Nadere informatie

Module Pathologie 93002_Pathologie_2e_proef.indd :47

Module Pathologie 93002_Pathologie_2e_proef.indd :47 Module Pathologie Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte van Grinsven Marieke Poort Redactie Anne-Marie Vervelde Beeld ARKA media BV Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te

Nadere informatie

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen? Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.

Nadere informatie

BLOED GEVEN EN KRIJGEN

BLOED GEVEN EN KRIJGEN BLOED GEVEN EN KRIJGEN Ieder jaar geven zo n 400.000 Nederlanders bloed; zij zijn bloeddonor. Samen geven zij ongeveer 900.000 liter bloed per jaar. Dat is belangrijk, want dagelijks hebben honderden mensen

Nadere informatie

UNIFORM EINDEXAMEN MULO 2009

UNIFORM EINDEXAMEN MULO 2009 MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENBUREAU UNIFORM EINDEXAMEN MULO 009 VAK : BIOLOGIE DATUM : DONDERDAG 09 JULI 009 TIJD : 07.45 09.00 UUR DEZE TAAK BESTAAT UIT 40 ITEMS. TENZIJ ANDERS

Nadere informatie

Spreekbeurt menselijk lichaam. Door Lara Sieperda.

Spreekbeurt menselijk lichaam. Door Lara Sieperda. Spreekbeurt menselijk lichaam. Door Lara Sieperda. Inleiding. Ik hou mijn spreekbeurt over het menselijk lichaam. Omdat ik later kinderarts wil worden en ik het heel interessant vind. Ons lichaam. Het

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen

Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:

Nadere informatie

Ziekten die mogelijk insufficiëntie veroorzaken:

Ziekten die mogelijk insufficiëntie veroorzaken: Wat is nier insufficiëntie? Als de nieren altijd onvoldoende werken wordt dit chronische nierinsufficiëntie genoemd ( insufficiënt = onvoldoende) chronische nierinsufficiëntie is het mogelijke gevolg van

Nadere informatie

cursus: Zorgvrager begeleiden een leven lang

cursus: Zorgvrager begeleiden een leven lang cursus: Zorgvrager begeleiden een leven lang > Inhoud >Over deze cursus 3 >De bouw van het menselijk lichaam 6 >Van bevruchting tot het graf 11 >Ziek zijn en sterven 15 >Veelvoorkomende ziekten 19 >Het

Nadere informatie

Spijsverteringsstelsel vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63342

Spijsverteringsstelsel vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63342 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/63342 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Traject Welzijn; Persoonlijke verzorging MZ. Inhoudsopgave (concept)

Traject Welzijn; Persoonlijke verzorging MZ. Inhoudsopgave (concept) Traject Welzijn; Persoonlijke verzorging MZ Inhoudsopgave (concept) 1 Traject Welzijn; Persoonlijke verzorging MZ Inhoudsopgave (concept) THEMA 1 Beperkingen en aandoeningen Hoofdstuk 1 Beperkingen en

Nadere informatie

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk

Voedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

Scholingsaanbod vanaf 1 september 2014 t/m eind 2014

Scholingsaanbod vanaf 1 september 2014 t/m eind 2014 Scholingsaanbod vanaf 1 september 2014 t/m eind 2014 Basiscursus 1: Het bepalen van een bloedsuiker en het toedienen van insuline maandag 08 september van 09.00 12.00 maandag 24 november van 09.00 12.00

Nadere informatie

OPDRACHT EMBRYONALE BLOEDSOMLOOP. Gebruik voor deze opdracht je Binas en basisstof 1 van je boek.

OPDRACHT EMBRYONALE BLOEDSOMLOOP. Gebruik voor deze opdracht je Binas en basisstof 1 van je boek. OPDRACHT EMBRYONALE BLOEDSOMLOOP Gebruik voor deze opdracht je Binas en basisstof 1 van je boek. Zeven organen van een normale bloedsomloop zijn: Hoofd longen hart lever darm nieren benen 1. Van de zeven

Nadere informatie

De stoma operatie stap voor stap

De stoma operatie stap voor stap Specialist in Stomazorg Dansac ontwikkelt voortdurend nieuwe oplossingen gebaseerd op de wensen en behoeften van stomapatiënten en stomaverpleegkundigen. Om een dialoog aan te moedigen en taboes te doorbreken,

Nadere informatie

hart longen Werkboekje van...

hart longen Werkboekje van... & hart longen Werkboekje van... Woordveld woordveld Hart & Longen adem in, adem uit adem in, adem uit Om goed te kunnen werken heeft het lichaam zuurstof nodig. De ademhaling zorgt dat je lichaam zuurstof

Nadere informatie

1) Wat is het verschil tussen de grote en kleine bloedsomloop? 2) Tot welke bloedsomloop behoren je hersenen?

1) Wat is het verschil tussen de grote en kleine bloedsomloop? 2) Tot welke bloedsomloop behoren je hersenen? Computeropdracht Bloedsomloop Basisstof 2, 3 en 5 Ga naar biologiepagina.nl > Havo 5 > Bloedsomloop > PC- les > computerles 1 Bekijk de animaties zorgvuldig en maak de opdrachten in de opgegeven volgorde,

Nadere informatie

DRBR0699. Bloedtransfusie

DRBR0699. Bloedtransfusie DRBR0699 Bloedtransfusie Inhoudsverantwoordelijke: H. Stremersch Publicatiedatum: januari 2014 Inhoud Inleiding... 4 1. Waarom een bloedtransfusie?... 5 2. Hoe veilig is een bloedtransfusie?... 6 3. Waarom

Nadere informatie

Praktische opdracht. klas 2 atheneum

Praktische opdracht. klas 2 atheneum 1 Praktische opdracht klas 2 atheneum Expert opdrachten gaswisseling, bloed en bloedsomloop http://www.bioplek.org/2klas/2klasexpertgasbloed/2klasgasbloedinhoud.html Vragen over de posters 2 Het is mogelijk

Nadere informatie

halvemaanvormige kleppen) Doordat de hartkamers het bloed met kracht wegpompen.

halvemaanvormige kleppen) Doordat de hartkamers het bloed met kracht wegpompen. 4BASISSTOF De 2 havo vwo bloedvaten thema 3 De bloedsomloop opdracht 18 Vul het schema in. Kies bij 1 uit: van de organen weg naar het hart toe van het hart weg naar de organen toe. Kies bij 2 uit: hoog

Nadere informatie

Thema: Transport HAVO. HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai

Thema: Transport HAVO. HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Thema: Transport HAVO HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Doelstellingen De student moet - de bestanddelen van bloed kunnen noemen, ingecalculeerd de kenmerken

Nadere informatie

n3 AFP.g02 C. Opgaven Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BBL - blz. 1 A. Toetsdoelstellingen

n3 AFP.g02 C. Opgaven Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BBL - blz. 1 A. Toetsdoelstellingen Werkboek AFP - generieke fase niveau 3 BBL - blz. 1 n3 AFP.g02 A. Toetsdoelstellingen 1. Je kunt in een afbeelding aanwijzen grote en kleine hersenen de hypofyse schildklier hart halsslagader aorta longen

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Sepsis. Sepsis

Patiënteninformatie. Sepsis. Sepsis Patiënteninformatie Sepsis Sepsis 1171994 Sepsis.indd 1 1 29-05-18 10:35 Sepsis De meeste infecties in het lichaam worden door het afweersysteem bestreden. Bij zieke mensen gebeurt dit meestal in combinatie

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 9. Over de auteurs 11

Inhoud. Woord vooraf 9. Over de auteurs 11 Inhoud Woord vooraf 9 Over de auteurs 11 1 Inleiding 12 1.1 Geschiedenis 12 1.2 Wettelijke bepalingen 14 1.3 Het verstrekken van geneesmiddelen door verpleegkundigen 18 1.4 Medicatiefouten 21 1.5 Therapietrouw

Nadere informatie

Geschreven door Diernet Team dinsdag, 23 augustus 2011 13:31 - Laatst aangepast donderdag, 15 september 2011 22:17

Geschreven door Diernet Team dinsdag, 23 augustus 2011 13:31 - Laatst aangepast donderdag, 15 september 2011 22:17 Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Hyperthyreoïdie is een ziekte die wordt veroorzaakt door een overmatige hoeveelheid schildklierhormonen. Schildklierhormonen

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv 1

Noordhoff Uitgevers bv 1 Inhoudsopgave 5 e editie Nectar 5 havo 9 Erfelijkheid Start Liefde gaat door de neus 9.1 Jouw waarneembare eigenschappen 9.2 Stamboomonderzoek 9.3 Overerving in de familie Toepassen Variatie onder de paprika

Nadere informatie

Prezi les 1: Website:

Prezi les 1: Website: Les 1 Bouw van het hart Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de leerlingen tijdens deze les het gaan hebben over de bouw van het hart. 2. De leerkracht laat het skelet van een mens zien en vraagt de leerlingen

Nadere informatie

Klinisch Redeneren. Leereenheid. Verpleegkundige Vervolgopleidingen

Klinisch Redeneren. Leereenheid. Verpleegkundige Vervolgopleidingen Klinisch Redeneren Leereenheid Verpleegkundige Vervolgopleidingen November 2014 2 Leereenheid Klinisch Redeneren VUmc Amstel Academie De Boelelaan 1109 1081 HV Amsterdam www.amstelacademie.nl November

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17 Inhoud Inleiding 7 1. 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17 2. Zorgvraag verhelderen 23 - Recepten 24 - Zelfzorgvragen 30 3. Geneesmiddelen 37 - Medicijnen tegen griep en verkoudheid 38 - De

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 6

Samenvatting Biologie Thema 6 Samenvatting Biologie Thema 6 Samenvatting door Saar 879 woorden 10 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Biologie Aantekeningen Biologie P3: Homeostase en regelkringen: Bij meercellige organismen: de cellen

Nadere informatie

6.5. Opdracht 1. Opdracht 2. Opdracht 4. Boekverslag door K woorden 10 mei keer beoordeeld. Basisstof 1

6.5. Opdracht 1. Opdracht 2. Opdracht 4. Boekverslag door K woorden 10 mei keer beoordeeld. Basisstof 1 Boekverslag door K. 1704 woorden 10 mei 2005 6.5 317 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 Opdracht 1 1) Bloedplasma bestaat uit 90% water, opgeloste stoffen als zouten, zuurstof, voedingsstoffen, koolstofdioxide,

Nadere informatie

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 34 tot en met 51. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 34 tot en met 51. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Zwangerschap Lees eerst informatie tot en met en beantwoord dan vraag tot en met. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. p In de afbeelding van informatie is een deel van het

Nadere informatie

Bloedvergiftiging (sepsis)

Bloedvergiftiging (sepsis) Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Het menselijk lichaam

Werkstuk Biologie Het menselijk lichaam Werkstuk Biologie Het menselijk lichaam Werkstuk door een scholier 1888 woorden 29 januari 2006 7,1 80 keer beoordeeld Vak Biologie Mijn werkstuk gaat over het menselijk lichaam. Na veel zoeken en nadenken

Nadere informatie

Acute ontsteking van de alvleesklier. Acute pancreatitis

Acute ontsteking van de alvleesklier. Acute pancreatitis Acute ontsteking van de alvleesklier Acute pancreatitis Uw behandelend arts heeft met u besproken dat een u een acute otsteking van de alvleesklier (pancreatitis) hebt. Deze folder geeft u informatie over

Nadere informatie

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd

Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel De klop van jouw hart Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17

Inhoud. Inleiding 7. 1. Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17 Inhoud Inleiding 7 1. 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 17 2. De intake 23 - Ernst van de klachten 24 - Het intakegesprek 25 3. Geneesmiddelen 29 - Medicijnen tegen vermoeidheid 30 4. Medisch

Nadere informatie

Patiënten op de. Intensive Care. zien er soms anders uit. Intensive Care. alle aandacht

Patiënten op de. Intensive Care. zien er soms anders uit. Intensive Care. alle aandacht Patiënten op de Intensive Care zien er soms anders uit Intensive Care alle aandacht Inleiding Patiënten op de IC zien er soms anders uit en reageren anders. Dit is vooral voor de familie / naasten van

Nadere informatie

Dorstproef. Afdeling Interne geneeskunde

Dorstproef. Afdeling Interne geneeskunde Dorstproef Afdeling Interne geneeskunde In deze patiënteninformatie wordt uitgelegd wat de dorstproef inhoudt en hoe deze verloopt. Er is een woordenlijst als bijlage bijgevoegd om sommige woorden te verduidelijken.

Nadere informatie

Alvleesklierontsteking acuut. Interne Geneeskunde

Alvleesklierontsteking acuut. Interne Geneeskunde 00 Alvleesklierontsteking acuut Interne Geneeskunde De alvleesklier De alvleesklier, oftewel pancreas, is een hormoonklier. Het orgaan is ongeveer 15 centimeter lang en 1-3 centimeter dik. De alvleesklier

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval?

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie,

Nadere informatie

Spijsvertering vmbo-b12

Spijsvertering vmbo-b12 banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 04 juli 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62399 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Traject V&V; Verpleeg-, verzorgingshuizen, thuiszorg deel 2 niveau 4 TB. Oudere zorgvragers met psychopathologie

Traject V&V; Verpleeg-, verzorgingshuizen, thuiszorg deel 2 niveau 4 TB. Oudere zorgvragers met psychopathologie Traject V&V; Verpleeg-, verzorgingshuizen, thuiszorg deel 2 niveau 4 TB Inhoudsopgave (concept) 30-03-2017 THEMA 1 Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Oudere zorgvragers met psychopathologie

Nadere informatie

Hoe vaak komt het Guillain-Barre syndroom voor bij kinderen? Het Guillain-Barre syndroom komt bij één op de 100.000 kinderen voor.

Hoe vaak komt het Guillain-Barre syndroom voor bij kinderen? Het Guillain-Barre syndroom komt bij één op de 100.000 kinderen voor. Guillain-Barre syndroom Wat is het Guillain-Barre syndroom? Het Guillain-Barre syndroom is een ziekte waarbij als gevolg van een ontsteking van de zenuwen van de benen, romp, armen en gezicht in toenemende

Nadere informatie

Uitscheiding vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Uitscheiding vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/63343 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Alles over de bloedziekten PNH & AA. Wat is bloed?

Alles over de bloedziekten PNH & AA. Wat is bloed? Alles over de bloedziekten PNH & AA Wat is bloed? Binnenin je lichaam zit een rode vloeistof. Dat is je bloed. Bloed is erg belangrijk voor je lichaam, het zorgt voor vervoer van stoffen, voor de warmte

Nadere informatie

drs. E.J. van der Schoot

drs. E.J. van der Schoot 2017 2018 drs. E.J. van der Schoot drs. A.N. Leegwater vmbo gt / mavo biologie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo biologie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden

Nadere informatie

Osteopathie is een manuele geneeswijze, wat inhoudt dat er geen apparaten aan te pas komen.

Osteopathie is een manuele geneeswijze, wat inhoudt dat er geen apparaten aan te pas komen. Osteopathie is een manuele geneeswijze, wat inhoudt dat er geen apparaten aan te pas komen. Een osteopaat gaat uit van de visie dat de mens biologisch één geheel is en dat alle afzonderlijke delen (systemen)

Nadere informatie

Biologie ( havo vwo )

Biologie ( havo vwo ) Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging

Nadere informatie

LANDSEXAMEN MAVO

LANDSEXAMEN MAVO LANDSEXAMEN MAVO 2018-2019 Examenprogramma BIOLOGIE M.A.V.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Les 5.6. Bloedsomloop. Blad 1

Les 5.6. Bloedsomloop. Blad 1 es in het kort e leerlingen spelen het concept van de bloedsomloop na in estafettevorm. Ze hebben de rol van bloedlichaampjes, spieren, longen of het hart. Ze transporteren zuurstof en voeding. oel e leerlingen

Nadere informatie

Module Anatomie en fysiologie

Module Anatomie en fysiologie Module Anatomie en fysiologie Colofon Auteur Body Bosgra Esther van Schuur Henriëtte van Grinsven Marianne de Jonge Marieke Poort Redactie Clazien Rodenburg, Tekstbureau RoMein Beeld ARKA media BV Het

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie. Team anatomie/fysiologie AFI1. Anatomie / fysiologie / pathologie. Cxx53 1 en 2. Milieu interieur Uitwisseling van stoffen

Anatomie / fysiologie. Team anatomie/fysiologie AFI1. Anatomie / fysiologie / pathologie. Cxx53 1 en 2. Milieu interieur Uitwisseling van stoffen Anatomie / fysiologie Cxx53 1 en 2 Milieu interieur Uitwisseling van stoffen 1 Team anatomie/fysiologie Alfabetische volgorde achternaam Matthieu Berenbroek Jan Borm Simone Egberts Eric van Roon Nol van

Nadere informatie

Hoe snel werkt jouw maag? Maagontledingstest met 13C- octanoaat

Hoe snel werkt jouw maag? Maagontledingstest met 13C- octanoaat Hoe snel werkt jouw maag? Maagontledingstest met 13C- octanoaat Wilhelmina Kinderziekenhuis Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Hoe snel werkt jouw

Nadere informatie

Bloedtransfusie. Informatiebrochure

Bloedtransfusie. Informatiebrochure Bloedtransfusie Informatiebrochure Inhoudstafel INHOUDSTAFEL... 3 1 WAAROM EEN BLOEDTRANSFUSIE?... 4 2 WAARUIT BESTAAT BLOED?... 4 3 HOE VINDEN WE PASSEND BLOED?... 5 4 HOE GEBEURT EEN BLOEDTRANSFUSIE?...

Nadere informatie

Afweer en Immuniteit

Afweer en Immuniteit Afweer en Immuniteit Foto: Wim van Egmond over drie linies van afweer en vaccinatie Je lichaam wordt gedurende je leven voortdurend aangevallen door ziekteverwekkers. Meestal merk je daar niets van omdat

Nadere informatie

6.9. Werkstuk door E woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. Inhoudsopgave

6.9. Werkstuk door E woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. Inhoudsopgave Werkstuk door E. 1687 woorden 25 juni 2006 6.9 23 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inhoudsopgave Het Bloed De Bloedsomloop De bloedvaten Uitscheiding De Hartslag Weefselvloeistof

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis

PATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis PATIËNTEN INFORMATIE Bloedvergiftiging of sepsis 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw naaste een bloedvergiftiging heeft, ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe

Nadere informatie

biologie CSE BB herziene versie

biologie CSE BB herziene versie Examen VMBO-BB 2010 tijdvak 1 vrijdag 28 mei 13.30-15.00 uur biologie CSE BB herziene versie Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen.

Nadere informatie

Spuiten, slikken, of toch anders..?

Spuiten, slikken, of toch anders..? Spuiten, slikken, of toch anders..? Opdracht analyseren 1. Inleiding In deze opdracht gaan leerlingen onderzoeken op welke manier paracetamol kan worden gebruikt en hoe deze stof als medicijn door het

Nadere informatie

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Soorten vragen, vraagwoorden, signaal- en sleutelwoorden Schema 1 Soorten vragen Open vraag

Nadere informatie

Eindexamen biologie compex vmbo gl/tl 2005 - I

Eindexamen biologie compex vmbo gl/tl 2005 - I BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. INFECTIEZIEKTEN 1 maximumscore 2 voorbeelden van juiste groepen: bacteriën virussen schimmels per juiste groep

Nadere informatie

Uitscheiding vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Uitscheiding vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 April 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73599 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein

Nadere informatie

Verdrinking: oorzaken, proces en gevolgen

Verdrinking: oorzaken, proces en gevolgen Verdrinking: oorzaken, proces en gevolgen A. Oorzaken van verdrinking Primair Onderdompeling Bewustzijnsverlies Verdrinking Secundair Bewustzijnsverlies Onderdompeling Verdrinking 75 % 25% 1. Primaire

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam

GEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt

Nadere informatie

Projectintroductie e. Projectintroductie les 1

Projectintroductie e. Projectintroductie les 1 Projectintroductie les 1 Projectintroductie e Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3

Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3 Samenvatting Biologie 1-1 tot 1-3 Samenvatting door K. 1464 woorden 10 december 2012 5,6 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 8.1 Het werkt! Hoe werkt je lichaam? Organen: delen van het lichaam

Nadere informatie

Tarieven 2014 Antoni van Leeuwenhoek Ingangsdatum: 1 april 2014

Tarieven 2014 Antoni van Leeuwenhoek Ingangsdatum: 1 april 2014 Tarieven 2014 Antoni van Leeuwenhoek Ingangsdatum: 1 april 2014 DBCzorgproductcode 19999007 6 tot maximaal 28 verpleegligdagen bij Een infectieziekte 15B932 11.286,44 10.283,87 1.002,57 20107006 Operatie

Nadere informatie

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding

Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Klinisch redeneren doen we in feite al heel lang. VUmc Amstel Academie heeft hiervoor een systematiek ontwikkeld, klinisch redeneren in 6 stappen, om gedetailleerd

Nadere informatie

Het verpleegplan. Persoonlijke basiszorg 2. Begeleiden. Voorlichting, advies en instructie. Traject V&V niveau 4 OVERZICHT LEEREENHEDEN CONCEPT

Het verpleegplan. Persoonlijke basiszorg 2. Begeleiden. Voorlichting, advies en instructie. Traject V&V niveau 4 OVERZICHT LEEREENHEDEN CONCEPT Basisdeel Het verpleegplan Persoonlijke basiszorg 1 Persoonlijke basiszorg 2 Begeleiden Voorlichting, advies en instructie Oriëntatie op het beroep Gegevens verzamelen Inschatten van zorgsituaties Verpleegdoelen

Nadere informatie