Monitoring Vversterk in de opleiding. Resultaten verdiepend onderzoek bij ROC's en Pabo's

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Monitoring Vversterk in de opleiding. Resultaten verdiepend onderzoek bij ROC's en Pabo's"

Transcriptie

1 Monitoring Vversterk in de opleiding Resultaten verdiepend onderzoek bij ROC's en Pabo's

2

3 Monitoring Vversterk in de opleiding Resultaten verdiepend onderzoek bij ROC's en Pabo's Opdrachtgever: Sardes Utrecht, augustus 2010 Oberon Postbus BK Utrecht tel fax adres:

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Werkwijze Leeswijzer Resultaten screening Respons Vorderingen implementatieproces Stellingen Tot slot Resultaten verdieping Proces en besluitvorming rondom het implementietraject Aanpassingen aan het curriculum Draagvlak onder docenten Informeren van studenten Tips en aanbevelingen Bijlage 1 Dieptestudie Vversterk op ROC s en Pabo s Bijlage 2 Overzicht geïnterviewde instellingen

5 1 Inleiding In het najaar van 2008 startte Sardes met het traject Vversterk in de opleiding om te bevorderen dat VVE een plek krijgt in de ROC-opleidingen voor PW3, PW4 en onderwijsassistent en de opleiding leerkracht basisonderwijs (Pabo). Er is een Bronnenboek samengesteld, waaruit de docenten van de opleidingen concreet (les-)materiaal en opdrachten kunnen halen. Het Bronnenboek maakt deel uit van een scholingstraject van vier werkbijeenkomsten voor ROC s en Pabo s. In dit scholingstraject werken de docenten en curriculumspecialisten samen met een trainer van Vversterk om het eigen curriculum te analyseren op VVE en een keuze maken uit het materiaal. Het doel is dat iedere opleiding een implementatieplan opstelt waarin de VVE-elementen daadwerkelijk in de opleiding worden opgenomen. Hierna volgt een nabespreking met de curriculumverantwoordelijken over de uitvoering van het implementatieplan. Het traject loopt tot medio 2010 en is verdeeld in vier tranches, waarin ROC s en Pabo s worden gescheiden. Eerste tranche : sept. - dec Tweede tranche : jan. - juni 2009 Derde tranche : sept. - dec Vierde tranche : jan. - juni 2010 Oberon voert, in opdracht van Sardes, de monitoring en evaluatie van de implementatie van Vversterk- activiteiten op ROC s en Pabo s uit. Deze monitoring vindt plaats gedurende de looptijd van het project. Om uitspraken te kunnen doen over (mogelijke) realisatie van de implementatie heeft in het voorjaar van 2010 een verdiepend onderzoek naar de implementatieprocessen plaatsgevonden. Eerder (november 2009) heeft Sardes een handreiking Versterk je opleiding uitgebracht waarin aspecten rondom het implementatieproces aan de hand van concrete praktijkvoorbeelden worden belicht. 1.1 Werkwijze Dit verdiepend onderzoek is uitgevoerd onder de instellingen die in de eerste en tweede tranche aan het scholingstraject hebben deelgenomen. Het verdiepend onderzoek bestond uit twee onderdelen: 1. Een screening om in kaart te brengen hoever het implementatietraject bij alle opleidingen gevorderd was. 2. Verdiepende interviews bij zes vergevorderde instellingen om een beeld te krijgen van een aantal good practices. In januari 2010 zijn de contactpersonen van de instellingen gevraagd wie het beste benaderd konden worden voor de screening. Dit bleken vooral de curriculumspecialisten te zijn. De curriculumspecialisten zijn vervolgens per mail uitgenodigd om een korte vragenlijst in te vullen. Op basis van de resultaten zijn zes vergevorderde instellingen geselecteerd, waarmee in april en mei 2010 verdiepende interviews zijn gehouden. Deze interviews hadden tot doel een beeld te krijgen van een aantal good practices die handvatten en tips kunnen bieden voor instellingen waarbij het implementatieproces minder ver gevorderd is of nog moet beginnen. 1.2 Leeswijzer In hoofdstuk 2 staan de resultaten van de screening, in hoofdstuk 3 die van de verdiepende interviews. We besluiten het rapport met een aantal tips en aanbevelingen van instellingen die het implementatietraject hebben doorlopen (hoofdstuk 4). Het rapport wordt waar mogelijk geïllustreerd met praktijkvoorbeelden en citaten van de geïnterviewde curriculumspecialisten. 4

6 2 Resultaten screening In dit hoofdstuk beschrijven we de resultaten uit de screening. We beschrijven eerst de respons op de vragenlijst (2.1). Vervolgens gaan we in op de vorderingen van het implementatieproces. We maken daarbij onderscheid tussen de stappen ten aanzien van de besluitvorming, het cursusmateriaal, het informeren van docenten en studenten en de uitvoering (2.2). In paragraaf 2.3 bespreken we de reactie van de respondenten op een aantal stellingen. De screening eindigde met een open vraag over het uitgevoerde implementatieproces. De resultaten hiervan staan in paragraaf Respons Tussen oktober 2008 en juni 2009 hebben 28 instellingen een scholingstraject Vversterk (in) de opleiding gevolgd 1. In totaal zijn in januari contactpersonen per benaderd, waarvan 21 personen hebben gereageerd. We ontvingen 34 namen en adressen van curriculumspecialisten. Deze hebben per de vragenlijst ontvangen. In tabel 1 presenteren we de respons. In totaal hebben we 17 ingevulde vragenlijsten retour ontvangen. 2 Tabel 1 Respons Type respons aantal Ingevulde vragenlijsten 17 Aantal respondenten 16 Aantal verschillende instellingen 15 In de onderstaande tabel staat aangegeven bij welke opleidingen de respondenten betrokken zijn. Het merendeel van de respondenten van de ROC s zijn bij meerdere opleidingen betrokken. Een aantal respondenten vervult naast onderwijsgevende taken ook onderwijsontwikkelende taken. In tabel 3 staat een overzicht van de verschillende functies van de respondenten. Tabel 2 Achtergrond opleiding (aantallen) Bij welke opleiding(en) betrokken ROC Pabo PW3 1 - PW4 1 - OA4 2 - Leerkracht BO - 7 Meerdere opleidingen 5 - Totaal 9 7 Tabel 3 Functie respondenten Functie aantallen Docent 7 Coördinator 1 Onderwijskundig medewerker 4 Combinatiefunctie 4 Totaal Zie ook Oberon (2009). Monitoring Vversterk in de opleiding. Resultaten eerste en tweede tranche. Utrecht: Oberon. Eén curriculumspecialist heeft voor twee verschillende locaties de vragenlijst ingevuld en twee respondenten zijn afkomstig van dezelfde instelling. 5

7 2.2 Vorderingen implementatieproces In het implementatieproces kunnen verschillende stappen worden onderscheiden. Stappen ten aanzien van: 1. de besluitvorming rondom de implementatie; 2. het cursusmateriaal; 3. het betrekken van docenten; 4. het informeren van studenten. De stappen worden uiteengelegd in substappen. In de onderstaande tabellen staat per stap en substap hoe vaak deze wel of niet is genomen Tabel 4 Stappen besluitvorming Stappen Ja Nee Besluit over aanpassing van het cursusmateriaal is afgerond 11 6 Besluit over invoering van het cursusmateriaal is afgerond 12 5 Besluit over evaluatie (monitoring) rondom implementatie is afgerond 3 14 Bij ongeveer tweederde van de opleidingen zijn besluiten over aanpassing en invoering van het cursusmateriaal afgerond. Verder is te zien dat bij meer dan driekwart van de opleidingen nog geen besluit is genomen over de evaluatie rondom het implementatietraject. In tabel 5 zien we opnieuw dat evaluatie niet de hoogste prioriteit heeft. Hoewel bij meer dan de helft van de opleidingen het cursusmateriaal is aangepast en in gebruik is genomen, heeft slechts bij drie opleidingen een evaluatie van het aangepaste cursusmateriaal plaatsgevonden. Tabel 5 Stappen cursusmateriaal Stappen Ja Nee Keuzes over welke delen uit Bronnenboek worden overgenomen 10 7 Aanpassing van het cursusmateriaal 10 7 In gebruikname van het cursusmateriaal 9 8 Evaluatie van het cursusmateriaal 3 14 Het merendeel van de curriculumspecialisten geeft aan dat collega-docenten zijn geïnformeerd en dat er scholing/afstemming heeft plaatsgevonden met hen. Bij de opleidingen waar men actief aan de slag is gegaan met het aanpassen en implementeren van het cursusmateriaal is een werkgroep of studiegroep van docenten ingericht. Tabel 6 Stappen docenten informeren Stappen Ja Nee Informeren van docenten 15 2 Scholing/afstemming met docenten 12 5 Creëren van draagvlak onder docenten 11 6 Inrichten werkgroepen/studiegroepen voor docenten 9 8 In onderstaande tabel valt op dat de studenten veelal niet expliciet op de hoogte worden gesteld van de aanpassingen aan het curriculum. 6

8 Tabel 7 Stappen studenten informeren Stappen Ja Nee Communicatie over gewijzigd aanbod aan de studenten 5 12 Aanpassing van studiegids 3 14 Aanbieden van (delen van) het nieuwe curriculum 8 9 Bij acht opleidingen is (een deel van) het vernieuwde curriculum in het schooljaar van aangeboden aan de studenten. Bij één opleiding zijn enkele studenten geschoold met het vernieuwde curriculum. Bij de overige opleidingen zijn nog geen studenten geschoold. Tabel 8 scholing van studenten met vernieuwde curriculum Zijn er studenten geschoold met het vernieuwde curriculum Ja 8 Enkele 1 Nee 3 Niet van toepassing Stellingen Naast vragen over de vorderingen in het implementatieproces hebben we de curriculumspecialisten een aantal stellingen voorgelegd over het verloop van het implementatieproces. Over het algemeen is men het (helemaal) eens met de stellingen. Tabel 9 stellingen (aantallen) Stellingen Het gekozen materiaal uit het bronnenboek is goed ingepast in het curriculum helemaal eens eens neutraal oneens helemaal oneens De besluitvorming is soepel verlopen Het aangepaste curriculum is succesvol ingevoerd De samenwerking met betrokken collega s is goed verlopen Het draagvlak onder collega s was groot Het gehele proces heeft meer tijd gekost dan gedacht Het beoogde tijdpad is gehaald Het aangepaste curriculum is positief ontvangen door de deelnemers Tot slot Tot slot hebben we de respondenten gevraagd naar de mening over het uitgevoerde implementatietraject. De meningen lopen vrij uiteen. Bij een groot aantal opleidingen is het implementatieproces soepel verlopen. Veelal zijn bij deze opleidingen delen van het curriculum al vernieuwd en in gebruik genomen of heeft men ervoor gekozen om de aandacht voor VVE in het bestaande curriculum te versterken. Hoewel het implementatieproces soepel was verlopen, kwam men soms knelpunten tegen. Een curriculumspecialist gaf bijvoorbeeld aan dat het maken van 7

9 afspraken met collega s moeilijk verliep. Een andere curriculumspecialist vond dat het implementatieproces meer tijd heeft gekost dan verwacht. Bij sommige opleidingen is het implementatieproces nog in volle gang. Men geeft aan meer tijd voor het implementatietraject nodig te hebben dan van te voren verwacht. Bij een aantal opleidingen is het implementatieproces moeizaam verlopen. Een curriculumspecialist van een pabo gaf aan dat vanwege het overvolle curriculum het lastig is om een goede plek te vinden voor extra Vversterk-aanbod. Daarnaast willen ze graag studenten de mogelijkheid bieden om wat ze in theorie leren direct in de praktijk te zien. Dit blijkt lastig te organiseren omdat studenten zelfstandig hun stageplek kunnen kiezen. Op het moment dat VVE aan studenten wordt aangeboden, kan het zijn dat ze in een bovenbouwklas stage lopen en dus niet met VVE in de praktijk in aanraking komen. Een curriculumspecialist van een ROC vond dat de Vversterk-training niet aansloot bij de behoefte van de opleiding van dat moment. Zij hebben na de training het implementatietraject niet in gang gezet. Over het algemeen zijn de reacties over het scholingstraject positief. Een curriculumspecialist geeft het volgende aan: een prachtige stok achter de deur om al eerder geconstateerde hiaten nu ook daadwerkelijk op te vullen. Een andere curriculumspecialist merkt op dat de werkbijeenkomsten enthousiasmerend werkten voor de docenten. Een groot aantal curriculumspecialisten vond het bronnenboek zeer waardevol. Ze nemen het materiaal niet één op één over in het curriculum, maar gebruiken onderdelen of herschrijven onderdelen daar waar nodig. 8

10 3 Resultaten verdieping In dit hoofdstuk staan de resultaten van de verdiepende interviews die zijn gehouden met vertegenwoordigers van vier ROC s en twee Pabo s (zie bijlage 1 voor de interviewleidraad). We hebben gesproken met in totaal acht curriculumspecialisten Proces en besluitvorming rondom het implementietraject Hoe de Pabo s en ROC s het proces van curriculumvernieuwing aangingen verschilde uiteraard per instelling. Er zijn echter wel een aantal overeenkomsten te noemen. Allereerst bleek dat, om tot curriculumherziening te komen, er vaak hiaten werden ontdekt in het lopende VVE-curriculum. Bepaalde VVE-thema s ontbraken bijvoorbeeld of kwamen maar zeer mondjesmaat aan bod in de opleiding. Tevens ontbrak het vaak aan samenhang in het curriculum: er waren wel lessen die over het jonge kind gingen maar deze bleken erg versnipperd over de verschillende leerjaren en lesblokken aan bod te komen. Tegelijkertijd was er niet altijd sprake van een duidelijke visie op (lesgeven aan) het jonge kind. Dit tezamen vormde dan ook het uitgangspunt om het curriculum te herzien. Het project Vversterk in de opleiding kwam voor de meeste instellingen op het juiste moment, omdat hiermee op een gestructureerde manier de inhoud van het eigen curriculum kon worden onderzocht. Vervolgens kon een implementatieplan worden opgesteld. Besluitvorming Vernieuwing van het curriculum vond overal plaats in opdracht van het management, de directeur of de teamleider. De uiteindelijke besluitvorming rondom aanpassingen van het curriculum lag bij hen, maar ook de verdere facilitering c.q. begeleiding van de implementatie. Over het algemeen verliep bij de instellingen het besluitvormingsproces vrij soepel en gemakkelijk. Curriculumspecialisten kregen veel ruimte om (inhoudelijke) curriculumherzieningen voor te dragen aan het hogere kader (bijvoorbeeld het management). We zagen al snel het belang in van de verdieping die de verschillende onderdelen van de Vversterktraining ons curriculum kon bieden. Gezamenlijk besloten we op welke onderdelen het bestaande curriculum aangepast moest worden. Dit proces verliep soepel en snel. Werk- en projectgroepen Bij bijna alle instellingen is allereerst een projectgroep of werkgroep ingericht die de vernieuwingen uitwerkt. Deze groep bestaat vooral uit een aantal docenten van de diverse vakgebieden binnen de opleiding of afdeling. Belangrijk hierbij is dat zij vanuit de opleiding de verantwoordelijkheid krijgen om vernieuwingen uit te werken, oftewel dat hun taak ook daadwerkelijk belegd wordt binnen hun functie. De werkwijze is vaak dat iedere docent zijn of haar vakgebied naloopt op VVE-inhouden (wat is er wel en niet aanwezig in het lopende curriculum). Vervolgens vindt terugkoppeling plaats naar de projectgroep of werkgroep. Hieruit volgen vaak voorstellen voor curriculumaanpassingen ten aanzien van VVE. Na goedkeuring door MT of directie kunnen de daadwerkelijke aanpassingen van start gaan. Evaluatie Procesevaluatie heeft (nog) niet plaatsgevonden bij de instellingen. Wel wordt het vernieuwde curriculum mondjesmaat geëvalueerd (zie 3.2 aanpassingen aan het curriculum ). 3 In de praktijk bleken zij zich vaak niet zo te noemen, maar allen waren direct betrokken bij de curriculumherziening van hun opleiding. 9

11 3.2 Aanpassingen aan het curriculum Visie Aangezien op alle ROC s en Pabo s VVE reeds voor een deel verwerkt was in het curriculum, hebben de meeste instellingen ervoor gekozen om het bestaande curriculum aan te passen of delen te herzien. Eén instelling heeft een volledige curriculumherziening doorgevoerd, opdat gelijktijdig het competentie gericht leren ingevoerd kon worden. Men begon de curriculumherziening met de ontwikkeling van een (hernieuwde) visie op VVE en over onderwijs aan het jonge kind. Vanuit hier heeft elke instelling op zijn eigen wijze het curriculum aangepast. Sommige instellingen hebben gekozen voor losse VVE vakken, zoals VVE taal, VVE rekenen en VVE sensomotorische ontwikkeling. Anderen hebben een uitgebreid blok of module VVE ingevoerd, bijvoorbeeld een blok VVE basis (eerstejaars) en een blok VVE verdieping (hogere jaren). Overeenkomsten Als rode lijn zien we bij de verschillende instellingen dat in het eerste jaar een introductie wordt gegeven van VVE waarin aandacht is voor het belang van VVE (vanuit het onderwijsachterstandenbeleid) en voor de ontwikkeling van het jonge kind. In het tweede en derde leerjaar wordt vervolgens stilgestaan bij de verschillende VVE-programma s en specifieke onderdelen uit het Bronnenboek zoals bijvoorbeeld management en organisatie, ouderbetrokkenheid en spelontwikkeling. Bij de aanpassing van het curriculum is het Bronnenboek veelal ter inspiratie gebruikt. Selectief heeft men onderdelen uit het Bronnenboek in het curriculum ingepast. Deze onderdelen zijn niet rechtstreeks overgenomen, maar zijn herschreven en aangevuld zodat de teksten en opdrachten beter aansloten bij het bestaande curriculum. Koppeling theorie en praktijk Alle instellingen hechten veel belang aan een goede koppeling tussen theorie en praktijk. Wanneer studenten wat ze in theorie geleerd hebben direct terug zien of toe kunnen passen in de praktijk, blijft de stof beter beklijven en zijn ze meer gemotiveerd om echt iets met VVE te doen. Het bleek echter niet altijd makkelijk om deze koppeling te realiseren. Bij de meeste opleidingen lopen de studenten namelijk niet op een vast moment stage in de onderbouw van het basisonderwijs. Wanneer in de opleiding aandacht wordt besteed aan VVE en studenten in een bovenbouwklas stage lopen, blijkt dat studenten de stof lastig kunnen plaatsen en opdrachten niet kunnen uitvoeren. Invoering Het moment waarop het vernieuwde curriculum werd ingevoerd verschilt per instelling. Een enkele instelling heeft direct na de training wijzigingen in het curriculum doorgevoerd. Na de Vversterk-training hebben we al direct onderdelen in het curriculum aangepast, omdat sommige onderdelen uit het Bronnenboek naadloos aansloten bij het onderwerp dat in die periode centraal stond. Meestal was echter een periode van een half jaar tot een jaar nodig om de aanpassingen van het curriculum uit te werken en voor te bereiden. De implementatie werd vervolgens in fases uitgevoerd. 10

12 Samenwerking Enkele instellingen hebben tijdens de uitwerking van het curriculum het werkveld geraadpleegd. Men heeft gesproken over de plek van VVE in het curriculum en over de eisen en verwachtingen ten aanzien van studenten vanuit het werkveld. Eén van de pabo s heeft deze informatie ingewonnen aan de hand van een veldconsultatie. We hebben met behulp van een vragenlijst bij de stagescholen van de studenten geïnventariseerd welke kennis en vaardigheden ten aanzien van VVE in de praktijk belangrijk zijn. De contacten met het werkveld werden als zeer waardevol ervaren. De pabo s hadden via het docentennetwerk specialisten Jonge Kind ook contact met elkaar over de invulling van het curriculum. Tussen de ROC s vond geen onderling overleg plaats, en ook niet tussen Pabo s en ROC s. Enkele ROC s gaven wel aan dat dit voor hun waardevol zou kunnen zijn. Evaluatie De mate waarin het vernieuwde curriculum is geëvalueerd varieert sterk. Op twee ROC s hebben zowel docenten als studenten het vernieuwde curriculum geëvalueerd. Bij deze instellingen wordt standaard na elke blok een evaluatievragenlijst onder de studenten uitgezet. Uit de studentevaluaties kwam naar voren dat de studenten over het algemeen enthousiast waren over het aangepaste curriculum. Studenten sociaal pedagogisch werk en onderwijsassistent vonden echter dat er te weinig tijd was ingepland om de stof goed te behandelen. Verder bleek bij de BBL-opleiding meer dan bij de BOL-opleiding behoefte aan een koppeling tussen VVE en de opgedane werkervaring. Bij enkele instellingen hebben alleen de docenten het curriculum geëvalueerd. Een aantal opleidingen had voor ons bezoek nog niet nagedacht over een evaluatie. 3.3 Draagvlak onder docenten De werkgroep/projectgroep die verantwoordelijk is voor de curriculumherziening, bestaat meestal uit personen die deelgenomen hebben aan de Vversterk-training. Deze groep bestaat dan uit verschillende vakdocenten die zich nauw verbonden voelen met de herziening. Door werkdruk en gebrek aan tijd werd de groep betrokken docenten bij sommige instellingen in de loop van de tijd kleiner en vond geen overdracht naar collega s meer plaats. Hierdoor liep de verdere implementatie veelal vertraging op. Over het algemeen zien docenten pedagogiek en onderwijskunde het belang van de curriculumherziening goed in. Andere docenten, bijvoorbeeld Nederlands, Engels, Rekenen/Wiskunde, zijn wat minder betrokken. Bij vakken als Nederlands en Rekenen gaan de eigen vaardigheden voor. Deze docenten zijn primair bezig met het overbrengen van de lesstof van hun eigen vak en ze kijken niet zozeer naar hoe je studenten kunt stimuleren om taal over te brengen als leraar of pedagogisch medewerker. Het creëren van draagvlak onder deze laatste groep docenten is voor veel instellingen een aandachtspunt. Om een curriculumherziening goed uit te kunnen werken en om draagvlak onder collega s te creëren moeten docenten gefaciliteerd worden. Op een aantal ROC s en Pabo s hebben docenten uren beschikbaar gekregen voor de curriculumherziening. Om voldoende aandacht aan de implementatie van het curriculum te kunnen besteden is georganiseerde tijd van groot belang. Met andere woorden: voor een langere periode voldoende tijd inplannen zodat curriculumherziening ook daadwerkelijk een onderdeel wordt van het takenpakket. Nieuwe ontwikkelingen moeten periodiek en regelmatig in vakgroepen en teams besproken worden om goed te beklijven binnen een organisatie. Het is noodzakelijk om bijvoorbeeld voor een heel studiejaar overlegtijd in te plannen zodat iedereen weet wanneer en wat er van hem/haar wordt verwacht. Om docenten te informeren en om hen van de laatste ontwikkelingen op de hoogte te houden organiseren we vier keer per jaar een studiemiddag voor alle betrokken docenten. 11

13 Verder kan het voor de verbetering van draagvlak onder docenten zinvol zijn om een deskundige van buitenaf (bijvoorbeeld jaarlijks) uit te nodigen. Deze deskundige kan docenten met een andere kijk en visie op VVE nieuwe inzichten bieden. 3.4 Informeren van studenten Bij de meeste opleidingen wordt over het vernieuwde curriculum niet gecommuniceerd aan studenten. Studenten die aan een nieuwe opleiding of aan een nieuw studiejaar beginnen hebben namelijk geen kennis van het oude curriculum van het voorgaande jaar. Ieder cohort studenten krijgt dan ook een eigen onderwijsaanbod. Het (vernieuwde) curriculum wordt bij geen enkele opleiding in een studiegids opgenomen. Wel wordt informatie over de opleiding bij een aantal instellingen op Intranet geplaatst. Daarin is dan bijvoorbeeld opgenomen wat er aan VVE in welk studiejaar wordt aangeboden en de wijze van examinering. Ook staan er soms werkboeken en lesbrieven op intranet. Studenten weten op deze manier voor de hele opleiding wat er van ze verwacht wordt, tot aan het diploma. 12

14 4 Tips en aanbevelingen We besluiten dit rapport met een aantal tips en aanbevelingen van instellingen die het implementatietraject Vversterk in de opleiding hebben doorlopen. Visie Het (vooraf) nadenken door de instelling over de visie over het jonge kind, en in het bijzonder over onderwijs aan het jonge kind, is een belangrijke stap voordat curriculumherziening plaats kan vinden. Deze visie draagt bij aan een verbinding van de verschillende onderdelen die in het VVEcurriculum moeten worden aangepast. Door als opleiding (verschillende vakgroepen en vakdocenten) met elkaar in gesprek te gaan, en dus de diverse VVE-perspectieven naast elkaar te zetten, ontstaat een geïntegreerde visie waaruit vervolgens het vernieuwde curriculum kan worden uitgewerkt. Dit is van belang om samenhang te creëren tussen de verschillende onderdelen die in het curriculum geïmplementeerd worden. Faciliteren Voor een goede implementatie is het van belang dat er voldoende tijd is om met elkaar over de vernieuwingen te discussiëren ( georganiseerde tijd). In de praktijk blijken ad-hoc-overleggen of kort van te voren ingeplande werkbijeenkomsten vaak niet door te gaan vanwege het vrijwillige karakter ervan. Beter is om bijvoorbeeld voor een geheel schooljaar overlegtijd in te plannen voor curriculumherziening, zodat alle betrokkenen zich verantwoordelijk voelen en hun tijd kunnen inplannen. Het structureel vrijmaken van personen (uren) speelt een belangrijke rol voor een succesvol verloop van het implementatietraject. Wanneer curriculumherziening formeel als taak is opgenomen binnen een functieomschrijving (bijvoorbeeld X-aantal uur per jaar) is men meer gemotiveerd om hier mee aan de slag te gaan. Om de aandacht voor VVE gedurende het implementatieproces (waar vaak meerdere schooljaren overheen gaan) vast te houden, is het zinvol om een deskundige van buitenaf (bijvoorbeeld jaarlijks) uit te nodigen. Een andere kijk en visie kan docenten opnieuw inspireren bij het vervolg van het implementatietraject. Draagvlak en samenwerking Wanneer curriculumherziening van hoger af verplicht wordt ingevoerd, ontstaat meestal weerstand onder (vak)docenten. Leg de verantwoordelijkheid dan ook direct bij hen, door bijvoorbeeld een werkgroep of projectgroep in te richten zodat curriculumherziening ook meer door hen wordt gedragen. Wanneer men aan curriculumherziening begint is het noodzakelijk dat alle betrokken docenten het belang ervan inzien en kunnen meedenken over aanpassingen. Met name vakdocenten als bijvoorbeeld Nederlands en Rekenen/Wiskunde moeten direct betrokken worden bij het dit proces. Het gehele implementatieproces moet worden gedragen door alle betrokkenen (management, de diverse teams, vakdocenten). Samenwerking met het werkveld (basisscholen en kinderopvangorganisaties) kan zeer waardevol zijn bij curriculumherziening. Door de eisen en verwachtingen van het werkveld te verkennen (wat zouden studenten moeten kennen en kunnen) kunnen de opleidingen hun curriculum beter aansluiten bij wat de praktijk van ze vraagt. 13

15 Timing Het is belangrijk dat curriculumherziening op het juiste moment wordt ingezet. Als een instelling bezig was met (complete) curriculumherziening, kon de herziening van het VVEcurriculum makkelijker worden meegenomen. Er is vanuit de overheid veel aandacht voor kwaliteitsontwikkeling en professionalisering op ROC s en Pabo s op VVE-gebied. Een curriculumherziening kan hier goed bij aansluiten. Tijdens de curriculumherziening is het van groot belang dat goed wordt nagedacht over de koppeling tussen VVE-theorie en VVE-praktijk. Theorie blijft beter beklijven wanneer studenten er in de praktijk met VVE mee te maken hebben en de verbanden tussen beide zien. 14

16 Bijlage 1 Dieptestudie Vversterk op ROC s en Pabo s Interviewleidraad curriculumspecialisten Onderstaande vragen gaan over het implementatieproces Vversterk op uw instelling. Eerder heeft u al een schriftelijke vragenlijst ingevuld waar deze thema s puntsgewijs aan bod kwamen. Tijdens dit interview gaan we hier dieper op in, om zo mogelijk good practices m.b.t. de implementatie van Vversterk te achterhalen. Per vraag gaan we in op: hoe verliep het wat ging goed + waarom wat ging minder goed + waarom Achtergrond 1. Wat is uw rol als curriculumspecialist in het implementatieproces Vversterk? 2. Wat is de reikwijdte van uw functie? Vorderingen implementatieproces Vversterk Algemeen 3. Bruikbaarheid en inzetbaarheid eigen implementatieplan 4. (volledige) curriculum herziening of veranderingen aan het bestaande curriculum? 5. Plaats van VVE binnen het curriculum (bv. aparte module/minor, bij verschillende vakken, verdiepend/major) 6. Is er sprake van samenwerking tussen meerdere locaties (van een opleiding)? Besluitvorming 7. Besluitvorming over aanpassing cursusmateriaal 8. Besluitvorming over invoering van het cursusmateriaal 9. Besluitvorming over evaluatie van het implementatietraject Aanpassing van het materiaal 10. Keuzes over welke delen uit het Bronnenboek zouden worden overgenomen 11. Aanpassing van het cursusmateriaal. De volgende onderwerpen: - welke bouwstenen worden in het curriculum ingepast (o.a. ingaan op leerfases, opleidingen, leerjaren en lesblok) - welke inhoudelijke onderdelen uit de bouwstenen (o.a. ingaan op leerfases, opleidingen, leerjaren en lesblok) - welke opdrachten uit de bouwstenen (o.a. ingaan op leerfases, opleidingen, leerjaren en lesblok) 12. In gebruikname van het cursusmateriaal 13. Evaluatie van het cursusmateriaal Betrekken van docenten 14. Informeren van docenten 15. Scholing/afstemming met docenten 16. Creëren draagvlak onder docenten 17. Inrichten werkgroepen/studiegroepen voor docenten 15

17 Aanbod voor deelnemers 18. Communicatie over gewijzigd aanbod aan de deelnemers 19. Aanpassing van studiegids 20. Aanbieden van (delen van) het nieuwe curriculum 21. Evaluatie onder deelnemers Tips 22. Heeft u nog tips voor andere opleidingen om de implementatie van VVersterk te verbeteren (wat werkt wel en wat niet?) 16

18 Bijlage 2 Overzicht geïnterviewde instellingen Instelling ROC Mondriaan ROC ASA (loc. Oslofjordweg) ROC Da Vinci College ROC Tilburg Fontys Pabo Fontys Pabo Plaats Den Haag Amsterdam Dordrecht Tilburg Eindhoven Tilburg 17

19

Monitoring Vversterk in de opleiding. Resultaten eerste en tweede tranche

Monitoring Vversterk in de opleiding. Resultaten eerste en tweede tranche Monitoring Vversterk in de opleiding Resultaten eerste en tweede tranche Monitoring Vversterk in de opleiding Resultaten eerste en tweede tranche Opdrachtgever: Sardes Utrecht, december 2009 Oberon Postbus

Nadere informatie

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Beginmeting 2014 Portret samenwerkingsverband P029 Opdrachtgever: ministerie van OCW Utrecht, september

Nadere informatie

Evaluatie Vversterk trainingen. Organisatieaspecten tweede tranche

Evaluatie Vversterk trainingen. Organisatieaspecten tweede tranche Evaluatie Vversterk trainingen Organisatieaspecten tweede tranche Evaluatie Vversterk trainingen Organisatieaspecten tweede tranche Opdrachtgever: Sardes Utrecht, november 2008 Oberon Postbus 1423 3500

Nadere informatie

Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk. november december 2007

Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk. november december 2007 Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk november december 2007 Evaluatie regiobijeenkomsten Vversterk November - december 2007 Opdrachtgever: Sardes Utrecht, februari 2008 Oberon Postbus 1423 3500 BK Utrecht

Nadere informatie

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016

Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Tussenmeting 2015 Portret samenwerkingsverband P029 Opdrachtgever: ministerie van OCW Utrecht, oktober

Nadere informatie

Evaluatie trainingen Vversterk. Deelnemers eerste tranche

Evaluatie trainingen Vversterk. Deelnemers eerste tranche Evaluatie trainingen Vversterk Deelnemers eerste tranche Evaluatie trainingen Vversterk Deelnemers eerste tranche Opdrachtgever: Sardes Utrecht, februari 2008 Oberon Postbus 1423 3500 BK Utrecht tel. 030-2306090

Nadere informatie

Het Grote Interactiespel voor Kinderdagverblijven

Het Grote Interactiespel voor Kinderdagverblijven Het Grote Interactiespel voor Kinderdagverblijven Ben je een betrokken leidinggevende, docent, trainer of coach die (aankomend) pedagogisch medewerkers wil stimuleren om de belangrijkste pedagogische vaardigheden

Nadere informatie

Rapportage Onderzoek buitenles

Rapportage Onderzoek buitenles Rapportage Onderzoek buitenles In opdracht van: Contactpersoon: Jantje Beton en IVN Natuureducatie Wilma Nugteren Utrecht, maart 2018 Postbus 681 3500 AR Utrecht Telefoon: 030 263 10 80 e-mail: info@duo-onderwijsonderzoek.nl

Nadere informatie

Onderstaand treft u de resultaten aan van de vragenlijst over ondernemend onderwijs.

Onderstaand treft u de resultaten aan van de vragenlijst over ondernemend onderwijs. De behoefte aan het delen van kennis en ervaring is groot! Samenwerking door kennis te delen en ervaringen uit te wisselen is essentieel om de verdere implementatie van ondernemend onderwijs efficiënt

Nadere informatie

Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers

Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers 245 Bijlage 1 Interviewleidraad voor het interview met locatiemanagers Datum van het interview : Vensterschool: Introductie: Het GION doet onderzoek naar de ontwikkeling van vier Vensterscholen: Vinkhuizen,

Nadere informatie

Management summary - Flitspeiling: Week van passend onderwijs

Management summary - Flitspeiling: Week van passend onderwijs Management summary - Flitspeiling: Week van passend onderwijs Van 24 t/m 28 maart vond de Week van Passend Onderwijs plaats. De Week is een initiatief van het ministerie van OCW en 22 onderwijsorganisaties,

Nadere informatie

Schoolportret samenwerkingsverband Roermond. vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium)

Schoolportret samenwerkingsverband Roermond. vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium) Schoolportret samenwerkingsverband Roermond vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium) Schoolportret samenwerkingsverband Roermond vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en

Nadere informatie

Succesvol implementeren

Succesvol implementeren Succesvol implementeren Waarom begeleiding bij implementeren? Idealiter wordt een verandering op een school ingezet vanuit de onderwijsvisie. Deze veranderingen zijn veelal geformuleerd in het schoolplan

Nadere informatie

AANSLUITING PO-VO VIA ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO)

AANSLUITING PO-VO VIA ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO) PROCESBESCHRIJVING AANSLUITING PO-VO AANSLUITING PO-VO VIA ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO) LEERLINGEN VAN GROEP 8 IN HET PO MAKEN KENNIS MET HET WERKEN IN EEN ELEKTRONISCHE LEEROMGEVING (ELO) ZOALS DIE

Nadere informatie

Toezeggingen. en Pork) en de gemeente Vlagtwedde/O2SV (De Clockeslach, De Klimop, De Vlinder, Op d Esch, Plaggenborg en Willem Lodewijck).

Toezeggingen. en Pork) en de gemeente Vlagtwedde/O2SV (De Clockeslach, De Klimop, De Vlinder, Op d Esch, Plaggenborg en Willem Lodewijck). Toezeggingen Aan: Raadsleden CC: Leden van het college, DT, Manager afdeling Samenleving Van: College van burgemeester en wethouders Opsteller: Marion Prins, beleidsmedewerker Onderwijs Datum: 17 september

Nadere informatie

Voordat begonnen kan worden met de praktische voorbereiding voor de lessen moet er eerst een schoolvisie op het nieuwe programma zijn

Voordat begonnen kan worden met de praktische voorbereiding voor de lessen moet er eerst een schoolvisie op het nieuwe programma zijn Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Recentelijk werd de vraag gesteld door docenten of er een stappenplan is van zaken die geregeld moeten zijn voor je van start kunt gaan

Nadere informatie

15 16 Evaluatie Docentencursus Zuyd, juni Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1

15 16 Evaluatie Docentencursus Zuyd, juni Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1 15 16 Evaluatie Docentencursus Zuyd, juni 2016 Inhoudsopgave 1...1 2 Hoofdsectie...2 1 Geef bij de onderstaande stellingen aan of u ermee zeer mee oneens/oneens/eens/zeer mee eens bent, dan wel neutraal

Nadere informatie

Cultuursurvey. Betrouwbaarheidsonderzoek voor Stichting LeerKRACHT. Maaike Ketelaars Ton Klein

Cultuursurvey. Betrouwbaarheidsonderzoek voor Stichting LeerKRACHT. Maaike Ketelaars Ton Klein Cultuursurvey Betrouwbaarheidsonderzoek voor Stichting LeerKRACHT Maaike Ketelaars Ton Klein Inhoudsopgave 1 Inleiding... 5 2 Eerste voorstel voor de aanpassing van de vragenlijst... 7 2.1 Oorspronkelijke

Nadere informatie

Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012

Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012 Jaarverslag Werkgroep Kosmisch onderwijs en opvoeding 2011-2012 Leden van de werkgroep: Annet Kooiman (montessori werkplaats), André Gilara ( montessori Anninkschool), Jos Werkhoven (uitgeverij de Arend),

Nadere informatie

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Stimuleringsproject LOB in het mbo Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Visie ontwikkelen in regionale inspiratiebijeenkomsten Wat verstaan we eigenlijk onder loopbaanoriëntatie en -begeleiding

Nadere informatie

Trainingen en leergangen zomer en najaar 2019

Trainingen en leergangen zomer en najaar 2019 Trainingen en leergangen zomer en najaar 2019 Primair onderwijs Passende training Praktijkgericht Kwaliteit Het grootste aanbod aan nascholing voor het onderwijs. Ervaren trainers die zelf les of leiding

Nadere informatie

Conferentie VVE Arnhem Het Spel en de Knikkers

Conferentie VVE Arnhem Het Spel en de Knikkers Conferentie VVE Arnhem Het Spel en de Knikkers Over opbrengstgericht werken met jonge kinderen Wanneer: Tijdstip: Waar: Voor wie? Woensdag 4 juni 2014 13.30 17.00 uur MFC De Malburcht, Graslaan 97, Arnhem

Nadere informatie

Een onderzoek naar de mening van schoolleiders over het verschuiven van de afname datum van de CITO eindtoets in het 8 e jaar van de basisschool.

Een onderzoek naar de mening van schoolleiders over het verschuiven van de afname datum van de CITO eindtoets in het 8 e jaar van de basisschool. Een onderzoek naar de mening van schoolleiders over het verschuiven van de afname datum van de CITO eindtoets in het 8 e jaar van de basisschool. Onderzoek CNV Schoolleiders Cito-Eindtoets 14-5-2011 pagina

Nadere informatie

Eindrapportage Interactieve Leerlijnen. www.dnsleerroutes.net. Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010. Kennisnet.

Eindrapportage Interactieve Leerlijnen. www.dnsleerroutes.net. Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010. Kennisnet. Eindrapportage Interactieve Leerlijnen versie datum 1 / 7 Eindrapportage Interactieve Leerlijnen www.dnsleerroutes.net Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010 Kennisnet.nl www.dnsleerroutes.net

Nadere informatie

De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in het onderwijs

De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in het onderwijs De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling in het onderwijs Congres Huiselijk geweld en kindermishandeling 18 november 2013, NBC Nieuwegein Chaja Deen en Marij Bosdriesz Programma Meldcode in de

Nadere informatie

Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding

Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding Onderzoek naar het effect van de Novius Architectuur Academy Bedrijfsarchitectuur sterker door opleiding Door met meerdere collega s deel te nemen aan een opleiding voor bedrijfsarchitecten, werden mooie

Nadere informatie

12 augustus 2011 Aan : Van : Afdeling/functie : VTO, opleider Betreft. : OMA scholing leerlingen en stagiaires. Management samenvatting

12 augustus 2011 Aan : Van : Afdeling/functie : VTO, opleider Betreft. : OMA scholing leerlingen en stagiaires. Management samenvatting 12 augustus 2011 Aan : Van : Afdeling/functie : VTO, opleider Betreft : OMA scholing leerlingen en stagiaires Management samenvatting Binnen Mondriaan is het de afspraak dat alle medewerkers in de directe

Nadere informatie

Trainingen en leergangen voorjaar 2019

Trainingen en leergangen voorjaar 2019 Trainingen en leergangen voorjaar 019 Primair onderwijs Passende training Praktijkgericht Kwaliteit Het grootste aanbod aan nascholing voor het onderwijs. Ervaren trainers die zelf les of leiding hebben

Nadere informatie

Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw

Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw Resultaten online enquête Kennisknooppunt Stadslandbouw 7 oktober 2015, Jan Eelco Jansma Samenvatting Dit document doet verslag van een online enquête (voorjaar-zomer 2015) onder betrokkenen bij stadslandbouw.

Nadere informatie

Jaarplan 2015-2016. Jaarplan 2015-2016

Jaarplan 2015-2016. Jaarplan 2015-2016 In het jaarplan worden de doelstellingen en activiteiten beschreven waar wij het komend aandacht aan gaan besteden. De onderwerpen komen uit het schoolplan, de evaluatie van het huidige jaarplan en onderwerpen

Nadere informatie

Resultaten Onderzoek September 2014

Resultaten Onderzoek September 2014 Resultaten Onderzoek Initiatiefnemer: Kennispartners: September 2014 Resultaten van onderzoek naar veranderkunde in de logistiek Samenvatting Logistiek.nl heeft samen met BLMC en VAViA onderzoek gedaan

Nadere informatie

Docentevaluaties: zó geef je studenten een stem

Docentevaluaties: zó geef je studenten een stem Docentevaluaties: zó geef je studenten een stem Docentevaluaties worden gebruikt om studenten feedback te laten geven op de kwaliteit van de docenten. In dit artikel wordt ingegaan op de randvoorwaarden

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek 2015

Klanttevredenheidsonderzoek 2015 Klanttevredenheidsonderzoek 2015 Uitgevoerd door de Wetenschapswinkel van de Universiteit Twente Laura van Neck December 2015 1 Colofon Onderzoek uitgevoerd door: Wetenschapswinkel Universiteit Twente

Nadere informatie

ERVAREN WERKDRUK IN HET MBO

ERVAREN WERKDRUK IN HET MBO ERVAREN WERKDRUK IN HET MBO onderzoeksverslag Rozemarijn van Toly, Annemarie Groot, Andrea Klaeijsen en Patricia Brouwer 01 AANLEIDING ONDERZOEK Er is recent veel aandacht voor werkdruk onder docenten;

Nadere informatie

Onderzoeksverslag Ontwikkelen evaluatiemethode Gezond en Fris

Onderzoeksverslag Ontwikkelen evaluatiemethode Gezond en Fris 0 Onderzoeksverslag Ontwikkelen evaluatiemethode Gezond en Fris Bron: GGD IJsselland Bron: Gemeente Olst-Wijhe Bron: GGD IJsselland Leandra Schaapman GGD IJsselland Juni 0 Inleiding De methode Gezond en

Nadere informatie

Informatievaardighedenplan als onderdeelvan het Leesplan

Informatievaardighedenplan als onderdeelvan het Leesplan Informatievaardighedenplan als onderdeelvan het Leesplan Binnen de landelijke aanpak van de Bibliotheek Leerlingen met goede informatievaardigheden maken betere werkstukken en houden interessantere spreekbeurten.

Nadere informatie

Leertrajecten Het nieuwe veehouden voorjaar 2011 Samenvatting evaluatie

Leertrajecten Het nieuwe veehouden voorjaar 2011 Samenvatting evaluatie Leertrajecten Het nieuwe veehouden voorjaar 2011 Samenvatting evaluatie Hieronder vindt u de samenvatting van de ervaringen van de deelnemers van drie leertrajecten van Het nieuwe veehouden die in het

Nadere informatie

Onderwijs en vluchtelingenkinderen

Onderwijs en vluchtelingenkinderen Onderwijs en vluchtelingenkinderen Zijn scholen en onderwijsgevenden voldoende toegerust om vluchtelingenkinderen onderwijs te bieden? Een enquête onder onderwijsgevenden van basisscholen, scholen voor

Nadere informatie

Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Wat is het belangrijkste doel van de pilot? Wat is de positie binnen de eigen organisatie?

Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Wat is het belangrijkste doel van de pilot? Wat is de positie binnen de eigen organisatie? Introductie van de pilot. Waarom deze pilot? Bij de Fontys PABO Eindhoven krijgen studenten nu van verschillende docenten en studieloopbaanbegeleiders (SLB) uitleg bij onderwerpen die relevant zijn voor

Nadere informatie

De datateam methode. Onderzoeksbevindingen en praktijkervaringen. Succesexpo School aan Zet , Eindhoven Lisa Moonen en Kim Schildkamp

De datateam methode. Onderzoeksbevindingen en praktijkervaringen. Succesexpo School aan Zet , Eindhoven Lisa Moonen en Kim Schildkamp De datateam methode Onderzoeksbevindingen en praktijkervaringen Succesexpo School aan Zet 01-10-2015, Eindhoven Lisa Moonen en Kim Schildkamp Contactpersoon: Kim Schildkamp, k.schildkamp@utwente.nl Inleiding

Nadere informatie

Implementatieplan interactief beleid

Implementatieplan interactief beleid Implementatieplan interactief beleid (juni 2010 t/m mei 2011) Gemeente Weert, 15 juli 2010 Portefeuillehouder interactief beleid: wethouder H. Litjens Regisseur wijkgericht werken: Marianne Schreuders

Nadere informatie

Ervaringen en trainingsbehoefte professionals jeugdzorg

Ervaringen en trainingsbehoefte professionals jeugdzorg Ervaringen en trainingsbehoefte professionals jeugdzorg transformatie jeugdzorg FoodValley INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 2 1.1. Aanleiding... 2 1.2. Doel- en probleemstelling... 2 1.3. Methode... 2 1.4.

Nadere informatie

Evaluatieverslag Parwo-scholing 2012-2013

Evaluatieverslag Parwo-scholing 2012-2013 Evaluatieverslag Parwo-scholing 2012-2013 module aantal deelnemers aantal ingeleverde evaluatieverslagen Het totaaloordeel over de module. Door de deelnemer uitgedrukt in een rapportcijfer: 1 2 3 4 5 6

Nadere informatie

Nieuwsbrief voor ouders/verzorgers van leerlingen van t Hooghe Landt. De veranderingen:

Nieuwsbrief voor ouders/verzorgers van leerlingen van t Hooghe Landt. De veranderingen: OP DE HOOGHTE extra editie Nieuwsbrief voor ouders/verzorgers van leerlingen van t Hooghe Landt BEN STOELINGA AAN HET WOORD 1 ONDERWIJSKUNDIGE VERANDERINGEN M.I.V. SCHOOLJAAR 2012-2013 2 OUDER WERKT MEE

Nadere informatie

Bijeenkomst 7: Evalueren op schoolniveau (team)

Bijeenkomst 7: Evalueren op schoolniveau (team) Bijeenkomst 7: Evalueren op schoolniveau (team) Passende perspectieven taal Bijeenkomst 7 Doel: Team bijeenkomst Evalueren op schoolniveau Evaluatie van de werkwijze van Passende perspectieven met het

Nadere informatie

VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN

VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN VEEL GESTELDE VRAGEN OVER ANDERE SCHOOLTIJDEN Waarom de overstap naar andere schooltijden? We verwachten dat bij invoering van Andere Schooltijden met korte middagpauze er meer rust en regelmaat voor de

Nadere informatie

EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009

EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009 EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP - eindrapport - dr. Marga de Weerd Amsterdam, november 2009 Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal 35 1012 RD Amsterdam Tel.: +31 (0)20-5315315

Nadere informatie

Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo

Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Stappenplan invoering vernieuwing programma s vmbo Regelmatig wordt de vraag gesteld of er een stappenplan is waarin zaken staan die geregeld moeten zijn voor de nieuwe examenprogramma s in school van

Nadere informatie

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Inspectie Jeugdzorg Utrecht, april 2013 Samenvatting Eind december 2012 heeft de Inspectie Jeugdzorg via een digitale vragenlijst een inventariserend onderzoek

Nadere informatie

4CID Symposium 2017, Nijmegen 21 april Wie zijn wij?

4CID Symposium 2017, Nijmegen 21 april Wie zijn wij? Welkom! 21 april 2017 De implementatie van het 4CIDmodel bij de HJO Wat werkt en wat (nog) niet? 4CID symposium 2017 Wie zijn wij? Brigitte Schallenberg-Jongen Zuyd Hogeschool, faculteit Management en

Nadere informatie

I N F O D A C O S T A S C H O O L H O O G R A V E N. w w w. d a c o s t a - h o o g r a v e n. n l. 5 september 2014 INFO 1

I N F O D A C O S T A S C H O O L H O O G R A V E N. w w w. d a c o s t a - h o o g r a v e n. n l. 5 september 2014 INFO 1 I N F O D A C O S T A S C H O O L H O O G R A V E N w w w. d a c o s t a - h o o g r a v e n. n l 5 september 2014 INFO 1 IN DEZE INFO Teamontwikkeling Inschrijven op school Informatie-avonden Afstemmingsgesprekken

Nadere informatie

De Bibliotheek op school Enquête Boeken mee naar huis

De Bibliotheek op school Enquête Boeken mee naar huis De Bibliotheek op school Enquête Boeken mee naar huis Auteur DESAN Research Solutions: Jannes Hartkamp Met medewerking van Kunst van Lezen: Adriaan Langendonk, Inger Bos en Nicolien de Pater In opdracht

Nadere informatie

Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA. 14 februari 2018

Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA. 14 februari 2018 Rapportage Peiling Duurzame Inzetbaarheid onder leden van SIGRA 14 februari 2018 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Resultaten... 3 2.1 Aandacht voor duurzame inzetbaarheid... 3 2.2 Directie is enthousiast over

Nadere informatie

Nieuwsbrief Resultaten evaluatie

Nieuwsbrief Resultaten evaluatie Nieuwsbrief Resultaten evaluatie Toen het project 2030 werd gestart, is aan de gemeenteraad toegezegd dat na vier afgeronde en het project geëvalueerd zou worden. In april heeft het projectteam 2030 een

Nadere informatie

Onderwijskundig Jaarplan. CBS de Ark September 2013

Onderwijskundig Jaarplan. CBS de Ark September 2013 Onderwijskundig Jaarplan CBS de Ark September 2013 In dit onderwijskundig jaarverslag vermelden we kort en bondig welke zaken prioriteit krijgen dit jaar en hoe we dit op gaan pakken. Uitwerking van de

Nadere informatie

BentVoorbeeld. Proces en informatie onderzoek DECLA. consultancy. Versie : 1.0 Datum : 3 juli 2013 Auteur : D.W.F.

BentVoorbeeld. Proces en informatie onderzoek DECLA. consultancy. Versie : 1.0 Datum : 3 juli 2013 Auteur : D.W.F. BentVoorbeeld Proces en informatie onderzoek DECLA consultancy Versie : 1.0 Datum : 3 juli 2013 Auteur : D.W.F. Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 INTRODUCTIE... 4 3 OPDRACHTOMSCHRIJVING EN SCOPE... 5 4

Nadere informatie

Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers

Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers nderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Goirle DIMENSUS beleidsonderzoek April 2012 Projectnummer 488 Het onderzoek De gemeente Goirle is eind april 2010

Nadere informatie

Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444

Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Voorlichtingspublicatie Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het

Nadere informatie

het Ontdek Kasteel: SPRINGLEVEND

het Ontdek Kasteel: SPRINGLEVEND een onderzoek onder de Zeeuwse basisscholen naar het gebruik van het Ontdek Kasteel februari 2010 Technocentrum Zeeland Pabo, Hogeschool Zeeland RPCZ INHOUD 1. Inleiding... 3 2. Doelstelling onderzoek...

Nadere informatie

Rapportage Onderzoek Werkdruk

Rapportage Onderzoek Werkdruk Rapportage Onderzoek Werkdruk Utrecht, juli 2018 Postbus 681 3500 AR Utrecht Telefoon: 0302631080 e-mail: info@duo-onderwijsonderzoek.nl website: www.duo-onderwijsonderzoek.nl INHOUDSOPGAVE 1 ACHTERGROND

Nadere informatie

Doorgaande leerlijn voor begaafde en excellerende leerlingen van po naar vo

Doorgaande leerlijn voor begaafde en excellerende leerlingen van po naar vo Doorgaande leerlijn voor begaafde en excellerende leerlingen van po naar vo Met deze screeningslijst krijgt u r inzicht in de visie van uw school op een warme overdracht van begaafde en excellerende leerlingen

Nadere informatie

Herinnert u zich dit plaatje nog?

Herinnert u zich dit plaatje nog? Herinnert u zich dit plaatje nog? Bruggen bouwen Dichten van de kloof tussen onderwijs en ict door inzet i-coaches tussenstand bij het onderzoek naar succesvolle I-coachingstrajecten Janny Kappert,

Nadere informatie

Eindevaluatie implementatie KinderROND

Eindevaluatie implementatie KinderROND Eindevaluatie implementatie KinderROND Juli 2009 Gert Dedel, projectleider KinderROND Inhoudsopgave. Inleiding 3 1. Aanleiding 4 2. Doelstellingen implementatie 5 3. Enquête medewerkers 6 4. Conclusies

Nadere informatie

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt.

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt. Vrijwilligersbeleid binnen de schaatsvereniging Van beleid tot uitvoering in de praktijk Schaatsverenigingen en de vrijwilligersproblematiek De doorsnee schaatsvereniging in Nederland is een vrijwilligersorganisatie:

Nadere informatie

OBS A.M.G. Schmidt 7 februari 2014

OBS A.M.G. Schmidt 7 februari 2014 OBS A.M.G. Schmidt 7 februari 2014 Managementrapportage Scholengemeenschap Veluwezoom wil periodiek meten hoe de tevredenheid is onder haar belangrijkste doelgroepen: leerlingen, ouders, leerkrachten en

Nadere informatie

Cultuureducatie in het basisonderwijs

Cultuureducatie in het basisonderwijs Cultuureducatie in het basisonderwijs Gemeente Westland Nulmeting Inleiding Teneinde aan het einde van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) vast te kunnen stellen wat de bereikte resultaten

Nadere informatie

Je functie, taken en planning van werkzaamheden

Je functie, taken en planning van werkzaamheden Oriënterende opdracht 2 Je functie, taken en planning van werkzaamheden Oriëntatie op de organisatie (niveau 2) 2 Je functie, taken en planning van werkzaamheden Inhoud Inleiding... 3 Opdracht 1: Je eigen

Nadere informatie

Leerlingtevredenheidsonderzoek

Leerlingtevredenheidsonderzoek Rapportage Leerlingtevredenheidsonderzoek De Meentschool - Afdeling SO In opdracht van Contactpersoon De Meentschool - Afdeling SO de heer A. Bosscher Utrecht, juni 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Vincent

Nadere informatie

ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING MBO OP INSTELLINGS- EN OPLEIDINGSNIVEAU. Studiecentrum Minerva te Almere

ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING MBO OP INSTELLINGS- EN OPLEIDINGSNIVEAU. Studiecentrum Minerva te Almere ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING MBO OP INSTELLINGS- EN OPLEIDINGSNIVEAU Studiecentrum Minerva te Almere Plaats: Almere BRIN nummer: 24KK Onderzoeksnummer: 277938 Datum onderzoek: December 2014 Datum

Nadere informatie

Inhoud: Schoolplan 2015-2019. Verantwoording. Motto, missie, visie, overtuigingen. Doelen. Samenvatting strategisch beleid van de vereniging

Inhoud: Schoolplan 2015-2019. Verantwoording. Motto, missie, visie, overtuigingen. Doelen. Samenvatting strategisch beleid van de vereniging Schoolplan 2015-2019 Inhoud: Verantwoording Motto, missie, visie, overtuigingen Doelen Samenvatting strategisch beleid van de vereniging 21 e eeuwse vaardigheden Schematische weergave van de vier komende

Nadere informatie

Pilot Gastvrij Contact. WGV Zorg en Welzijn 1

Pilot Gastvrij Contact. WGV Zorg en Welzijn 1 Pilot Gastvrij Contact 1 2 Start pilot 1 april 2013 mbo met Graafschap College 1 oktober 2013 hbo met Saxion met zorg- en welzijnsinstellingen; Sensire, Slingeland Ziekenhuis, Mediant, Livio in samenwerking

Nadere informatie

Rapportage Onderzoek Effecten Werkdrukakkoord

Rapportage Onderzoek Effecten Werkdrukakkoord Rapportage DUO Onderwijsonderzoek & Advies Irene van Bokhoven Liesbeth van der Woud Vincent van Grinsven Utrecht, maart 2019 Postbus 681 3500 AR Utrecht Telefoon: 030 263 10 80 e-mail: info@duo-onderwijsonderzoek.nl

Nadere informatie

Trainingen en leergangen 2018

Trainingen en leergangen 2018 Trainingen en leergangen 08 Basisonderwijs Passende training Praktijkgericht Kwaliteit Het grootste aanbod aan nascholing voor het onderwijs. Ervaren trainers die zelf les of leiding hebben gegeven in

Nadere informatie

Onderzoek Passend Onderwijs

Onderzoek Passend Onderwijs Rapportage Onderzoek passend onderwijs In samenwerking met: Algemeen Dagblad Contactpersoon: Ellen van Gaalen Utrecht, augustus 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Liesbeth van der Woud drs. Tanya Beliaeva

Nadere informatie

Samenvatting en conclusies

Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Bron: De duizendpoot onder de loep / P. van der Zant, 2009 Cultuurnetwerk Nederland voert in opdracht van het ministerie van OCW een vierjarig project (2009-2012) uit met als

Nadere informatie

Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin

Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin Bassisschool komt in beweging: eigenaarschap van school en rol van de buurtsportcoach daarin Anneke von Heijden: Fontys Sporthogeschool Jeremy van Wissen: Maastricht Sport Workshop vandaag Procesbeschrijving

Nadere informatie

Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement

Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement Evaluatie SamenOud training Anders denken, anders doen Casemanagement Deelprogramma voor wijkverpleegkundigen en ouderenadviseurs die opgeleid worden tot casemanager SamenOud R. Brans April 2013 Inhoud

Nadere informatie

De Cultuur Loper vier jaar in beweging Samenvatting eindevaluatie

De Cultuur Loper vier jaar in beweging Samenvatting eindevaluatie De Cultuur Loper vier jaar in beweging Samenvatting eindevaluatie 2013-2016 In Noord-Brabant hebben de afgelopen vier jaar 185 in 27 gemeenten gewerkt met De Cultuur Loper. Wat heeft dit opgeleverd? In

Nadere informatie

Samenvatting rapportage onderzoek vmbo

Samenvatting rapportage onderzoek vmbo Samenvatting rapportage onderzoek vmbo Utrecht, april 2006 In opdracht van Adviesgroep vmbo Drs. Vincent van Grinsven Drs. J. Krom Henk Westerik Postbus 681 3500 AR Utrecht telefoon: 030 263 1080 fax:

Nadere informatie

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016. OBS De Kameleon

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016. OBS De Kameleon SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016 OBS De Kameleon 1 Voorwoord Voor u ligt het Schoolondersteuningsprofiel (SOP) van basisschool de Kameleon. Iedere school stelt een SOP op, dit is een wettelijke

Nadere informatie

PO-VO EN HET WAT EN HOE VAN TAAL EN REKENEN

PO-VO EN HET WAT EN HOE VAN TAAL EN REKENEN PROCESBESCHRIJVING AANSLUITING PO-VO PO-VO EN HET WAT EN HOE VAN TAAL EN REKENEN SAMEN LEREN OVER REFERENTIENIVEAUS EN DIDACTIEK OM DE INHOUDELIJKE AANSLUITING TUSSEN PO EN VO IN GORINCHEM EN OMSTREKEN

Nadere informatie

De effecten van combifuncties in het onderwijs

De effecten van combifuncties in het onderwijs De effecten van combifuncties in het onderwijs Peter Gramberg Jessica van der Linden 8 december 2011 Waarom een onderzoek naar de effecten? Combifunctionarissen zijn sinds 2008 o.a. aan de slag gegaan

Nadere informatie

Gebruik ICT binnen Content and Language Integrated Learning

Gebruik ICT binnen Content and Language Integrated Learning Evaluatierapport Gebruik ICT binnen Content and Language Integrated Learning Bevindingen van leraren en leerlingen Drs. Gerard Baars Inleiding In de tweede helft van 2008 is op zes basisscholen in Rotterdam

Nadere informatie

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten

Nadere informatie

Docentstages in het mbo. Professionele verbinding tussen onderwijs en werkveld MARIANNE BOOGAARD MARIEKE BUISMAN MARJAN GLAUDÉ

Docentstages in het mbo. Professionele verbinding tussen onderwijs en werkveld MARIANNE BOOGAARD MARIEKE BUISMAN MARJAN GLAUDÉ Docentstages in het mbo Professionele verbinding tussen onderwijs en werkveld MARIANNE BOOGAARD MARIEKE BUISMAN MARJAN GLAUDÉ - - - - Soort mbo-instelling (%) Grootte van de mbo-instelling

Nadere informatie

Mediatoren op Het Kompas

Mediatoren op Het Kompas Mediatoren op Het Kompas Beschrijving traject van invoering leerlingmediatoren Inleiding We beschrijven hier hoe leerlingmediatie op Het Kompas wordt geregeld. Selectie van de leerlingen We kiezen voor

Nadere informatie

Handleiding voor managers bij het Pedagogisch logboek. weten kijken volgen doen

Handleiding voor managers bij het Pedagogisch logboek. weten kijken volgen doen Handleiding voor managers bij het Pedagogisch logboek weten kijken volgen doen Inleiding Het pedagogisch beleid van je organisatie is de basis voor het gewenst pedagogisch handelen van je medewerkers.

Nadere informatie

Intro. Theo van Rijzewijk. WSNS Tilburg. Regio Passend onderwijs Midden-Brabant

Intro. Theo van Rijzewijk. WSNS Tilburg. Regio Passend onderwijs Midden-Brabant Intro Theo van Rijzewijk WSNS Tilburg Regio Passend onderwijs Midden-Brabant Aanleiding Aanleiding Uit de vele toelichtende opmerkingen die de respondenten hebben gegeven bij de antwoorden, vallen nog

Nadere informatie

BPV-praktijkboek. Arbeidsmarktgekwalificeerd assistent

BPV-praktijkboek. Arbeidsmarktgekwalificeerd assistent BPV-praktijkboek Arbeidsmarktgekwalificeerd assistent Crebocode 90440, dossier 2013-2014 Bedrijfsnaam :. Naam Student : Cohort :.. Wat is een BPV werkboek Dit BPV werkboek maakt onderdeel uit van de Opleiding

Nadere informatie

Sollicitatieprocedure Leraar basisonderwijs LB

Sollicitatieprocedure Leraar basisonderwijs LB Postbus 124 8080 AC ELBurg De Borchstee De Duif Het Octaaf De Petra De Regenboog De Wildemaet Sollicitatieprocedure Leraar basisonderwijs LB BELEIDSSTUK 43 Vaststelling door AB d.d 29 maart 2011 Instemming

Nadere informatie

De kracht van sociale media in het onderwijs

De kracht van sociale media in het onderwijs De kracht van sociale media in het onderwijs Maak onderwijs effectiever met sociale media Tweedaagse leergang en eendaagse workshop Uw studenten maken volop gebruik van sociale media. Ze ontmoeten er hun

Nadere informatie

Evaluatierapport Terugkomdagen 2014 Nationale Opleiding MediaCoach Februari 2015 www.nomc.nl

Evaluatierapport Terugkomdagen 2014 Nationale Opleiding MediaCoach Februari 2015 www.nomc.nl Evaluatierapport Terugkomdagen 2014 Nationale Opleiding MediaCoach Februari 2015 www.nomc.nl De terugkomdagen Najaar 2014 van de Nationale Opleiding MediaCoach werden als goed en zelfs uitstekend beoordeeld,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Copyright ADEF, 2009 2

Inhoudsopgave. Copyright ADEF, 2009 2 2. Kwaliteitszorg Inhoudsopgave Evaluatieformulier voor de EVC-assessor 3 Toelichting 4 Training assessoren inclusief terugkombijeenkomsten 4 Beoordeling portfolio s 5 Criteriumgerichte interviews (portfoliogesprekken)

Nadere informatie

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren. Nationale Dyslexie Conferentie 2013 Paralleltrack VO2 Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Nadere informatie

Jaarplan SOPOH 2014-2018. Personeel. Onderwijs. Organisatie. Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit.

Jaarplan SOPOH 2014-2018. Personeel. Onderwijs. Organisatie. Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit. SOPOH Jaarplan 2014-2018 Voor ieder kind het beste bereiken, met passie, plezier en professionaliteit Personeel Onderwijs Organisatie Huisvesting Pr-Marketing Financiën 1 Voorwoord Stichting Openbaar Primair

Nadere informatie

15 16 Evaluatie Korte Docentencursus Zuyd, april Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1

15 16 Evaluatie Korte Docentencursus Zuyd, april Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1 15 16 Evaluatie Korte Docentencursus Zuyd, april 2016 Inhoudsopgave 1...1 2 Hoofdsectie...2 1 Geef bij de onderstaande stellingen aan of u ermee zeer mee oneens/oneens/eens/zeer mee eens bent, dan wel

Nadere informatie

SG Nelson Mandela. mavo en mavo/havo algemeen toegankelijk

SG Nelson Mandela. mavo en mavo/havo algemeen toegankelijk SG Nelson Mandela mavo en mavo/havo algemeen toegankelijk Dalton is een Daltonschool Zo wil Scholengemeenschap Nelson Mandela bekend staan. In een open sfeer bepalen de leerlingen zelf voor een deel hun

Nadere informatie

Quick Scan Gedragscode draagvlak en participatie

Quick Scan Gedragscode draagvlak en participatie Quick Scan Gedragscode draagvlak en participatie wind op land Inleiding De gedragscode Draagvlak en Participatie is nu ruim een half jaar in werking. Greenpeace, de Stichting Natuur en Milieufederaties,

Nadere informatie