Hoofdstuk: 1 IT-infrastructuuur

Transcriptie

1 ITF Information Technology Foundation Hoofdstuk: 1 IT-infrastructuuur aant Css: blz Leveranciers / Providers soorten - IAP = Internet Access Provider (= voor de eindgebruiker) - ISP = Internet Service Provider (wordt vaak verward met IAP) - NSP = Network Service Provider - ASP = Application Service Provider blz IAP / ISP heeft een: POP = Point of Presence hiermee krijgen leden toegang tot internet. De provider kan één of meerder POP's hebben. Om gebruikers toegang te geven moet de POP beschikken over diverse soorten routers, digitale en analoge inbelverbindingen. Deze verbindingen kunnen zijn: 1. ANALOOG (modem) 2. ISDN (2B+D) 3. SATALIET 4. VASTE 5. xdsl 6. ADSL 7. KABEL 8. GLASVEZEL Het grootste verschil tussen kabel- en ADSL/vaste verbindingen zit in de opbouw van het netwerk (bus versus point to point) 79 zondag 14 juni 2015 Pagina 1 van 56

2 276 blz NSP - Netwerk Service Provider Een NSP is een bedrijf dat de back-bone-infrastructuur ter beschikking stelt aan een ISP/IAP. Een ISP maakt connectie met een IX (=Internet exchange) die weer verbonden is aan een NSPbackbone. In principe levert een NSP de bedrading en de communicatie infrasctructuur waarvan ISP gebruik maakt. Bv KPN, Versatel en BBNet NSP > ISP > abonnee 277 blz Application Service Provider (ASP) Een ASP is een bedrijf dat softwarematige oplossingen beheert en ter beschikking stelt aan klanten via Wide Area Network (WAN) vanuit een centrale locatie (server based computing). Voordelen: - vaste ICT kosten - hoge beschikbaarheid en capaciteit - geen ICT beheerskosten (patches, backup e.d.) - lage kosten voor apparatuur - goede performance - alleen betalen voor hetgeen men verbruikt - kortere time-to-market - beschikking over meer applicaties waarvoor specifieke kennis is vereist bij installatie Nadelen: - beheer niet in eigen hand - niet geschikt voor alle applicaties (bv CAD/CAM) en bedrijven - bedrijfsgegevens worden beheerd door derden 278 blz Application Service Provider (ASP) manieren voor contact De meest gebruikte oplossing is één vaste verbinding aangesloten op het netwerk vd gebruiker. Omdat alleen toetsaanslagen en schermwijzigingen over de communicatielijn gaan, hoeft de capaciteit vd verbinding niet hoog te zijn, maar is toch voldoende om alle gebruikers te kunnen ondersteunen. Citrix Presentation Server en Microsoft Terminal Server zijn twee bekende software-oplossingen die door ASP's worden gebruikt. zondag 14 juni 2015 Pagina 2 van 56

3 279 blz Mobiele communicatie Datapakketten vh bericht worden via radiogolven door de lucht verzonden. Dit kan over grote afstanden en het maakt niet uit of er obstakeles staan. De Radio Frequentie (RF) standaard (WiFi) is vastgelegd in een standaard IEEE802.11, hierin wordt de draadloze verbinding van clients via een acces point beschreven. Deze kun je vergelijken met de kabelversie van het ethernet LAN (zie paraaf 4.2). Draadloze verbindingen: - toegang via point-to-point - lage verbindingssnelheid - geschikt voor gebuikers die af en toe op het netwerk moeten of op locatie werken Kosten: - abonnementskosten (afhankelijk vd provider) - bedrag per Mb de twee bekendste nieuwe protocollen: GPRS = General Packet Radio Service (snelheid ong 56 kbps) UMTS = Universal Mobile Telephone Service (snelheid ong 375 kbps) Voordeel draadloze media: - flexibel - grotere afstanden als gevolg ve lagere demping (niet voor IR) - lage installatiekosten Nadelen draadloze media: - zeer storingsgevoeling - eenvoudig af te luisteren - duurdere apparatuur 80 zondag 14 juni 2015 Pagina 3 van 56

4 280 blz Mobiele communicatie snelheden snelheden van een netwerk zijn vastgelegd in de ISO-standaarden en is globaal uit 3 componenten opgebouwd: Bijvoorbeeld: 10Base-Tx Hier staat de.voor: 10.snelheid in Mega bits per seconde aan, hier dus 10Mbps Base geeft het type verbinding aan, meestal Base of Baseband -T..geeft het soort kabel aan (T=UTP / geen = COAX / F=glasvezel) x.is verschillend, soms het aantal kabels (cijfer) en soms de lengte vd kabel of wordt helemaal niet vermeld blz Netwerken - naar geografische spreiding drie (4) groepen: 1. LAN = Local Area Network 2. MAN = Metropolitan Area Network 3. WAN = Wide Area Network 4. DAN = Desktop Area Network (netwerk op het bureau, bv pc en gsm) ad LAN: alleen het bedrijfsterrein, zodra de kabel het bedrijf verlaat is het geen LAN meer. Wel kan iemand via Remote Access toegang krijgen tot het LAN ad MAN: Twee regionale netwerken die aan elkaar zijn gekoppeld via een communicatielijn die niet over het eigen bedrijfsterrein gaan. Bv Als Noord- en Zuid Limburg gekoppeld worden is het MAN. Het beheer zal volledig in eigen handen zijn. ad WAN: Twee netwerken die aan elkaar zijn gekoppeld via een communicatielijn die niet over het eigen bedrijfsterrein gaan. BV netwerk van de kabeltelevisie. 282 blz Netwerken - naar toegang (2) 1. openbare netwerken (is voor iedereen toegankelijk, bv telefoon netwerk) 2. privé netwerken (alleen een bepaalde groep mensen heeft toegang) 283 blz Toepassingsgebieden informatie wordt steeds meer gezien als het resultaat ve productieproces dat wordt toegepast op gegevens. gegevens -> verwerking -> informatie zondag 14 juni 2015 Pagina 4 van 56

5 284 blz Toepassingsgebieden - Informatievoorziening (VVBVV) Het proces informatievoorziening bestaat uit de volgende deel processen: 1. VERKRIJGEN v gegevens 2. VASTLEGGEN v gegevens 3. BEWERKEN v gegevens 4. VERWERKEN v gegevens 5. VERSTREKKEN v informatie ad 5 Verstrekken v informatie moet voldoen aan de informatie behoefte en moet gebeuren: a. het juiste moment b. op de juiste plaats c. in de juiste vorm Is meestal geautomatiseerd 285 blz Toepassingsgebieden - Informatievoorziening - gebieden 1. OPERATIONELE processen (kunnen worden onderverdeeld in primaire en ondersteunende processen) is van toepassing op: a. Administratieve automatisering (vastleggen+verwerken cijfermatige gegevens) b. Kantoorautomatisering c. Fabrieksautomatisering (CAD = Computer Aided Design / CAE = = Computer Aided Engineering / CAM = Computer Aided Manufacturing / CAPP = = Computer Aided Process Planning / CAL = Computer Aided Logistics) 2. BESTURENDE processen (is gericht op verstrekken v info voor het nemen v beslissingen) 3. PRODUCTEN/DIENSTEN a. productautomatisering (denk aan een chip in een wasmachine) b. dienstautomatisering: EDI=Electronic Data Interchage, elektronische gegevensuitwisseling zonder tussenkomst van mensen. Berichten moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen en de uitwisseling loopt volgens vastgelegde procedures. Steeds vaker ligt de nadruk op integratie van computerondersteunende activiteiten. a. INTERNE integratie (binnen organisatie zelf) b. EXTERNE integratie (met die v andere organisaties) 286 blz Toepassingsgebieden - Informatievoorziening - CIM-concept (Computer Intergrates Manufacturing) Het principe vd dubbele integratie vd Computer Aided activiteiten heeft CIM (Computer Intergrates Manufacturing) CIM activiteiten zijn (DEMPL): 1. CAD > Design (tekenen) 2. CAE > Engineering (rekenen) 3. CAM > Manufacturing (fabriceren) 4. CAPP> Process Planning (plannen) 5. CAL > Logistics door toepassingen CIM-concept worden doelstellingen gerealiseerd: - flexibiliteit (voldoen aan individuele klantwensen/eisen tav productie en levering) - verkorting vd aanlooptijd (vanuit ontwerptekening kan men al een bestellijst maken) - verkorting vd doorlooptijd (er gaat geen tijd verloren bij uitwisseling gegevens) zondag 14 juni 2015 Pagina 5 van 56

6 287 blz Opbouw vd infrastructuur - Client / Server - basisbegrippen COMMUNICATIE > het overzenden van data ve zender naar ontvanger. TELECOMMUNICATIE > Het verzenden v data over grote afstanden waarbij gebruik wordt gemaakt v eletromagnetische hulpmiddelen (zoals radiowegen, lichtstralen, electrische geleiders e.d.). Tele=Ver. DATAPROCESSING > Verwerken van data. Gecombineerde technieken zijn: DATACOMMUNICATIE of TELEPROCESSING > is het verzenden en verwerken van data. TELEMATICA > leer van informatie, verwerken, opslaan en creëren v gegevens door computersystemen (is ruimer dan datacommunicatie) DCE = Data Communicatie Equipments = apparatuur die communicatie over een afstand mogelijk maken (bv modem of lan kaart) DTE = Data Terminal Equipments = dataverwerkende apparatuur (bv PC, printer ed). DTE bestaat uit een CS (computer systeem) en een DCC (data communicatie controller). De computer(cs) verwerkt data > de DCC zet de digitale paralelle data om naar een seriële stroom van data > de DCE zet deze stroom weer om naar analoge signalen (kabel, radiosignaal). MODULEREN: omzetten ve digitaal signaal naar een analoog signaal DEMODULEREN: omzetten ve analoog signaal naar een digitaal signaal COMMUNICATIEPROCES bestaat uit 4 lagen: - CIRCUITLINK -> Zorgt voor transport vd analoge signalen in het datacomm proces. - TRANSMISSIELINK -> zorgt voor opzetten verbinding en controle v deze verbinding - DATALINK -> zorgt voor foutloos verzenden en ontvangen vd data - ACCEPTATIELINK -> zorgt dat 2 applicaties of 2 systemen met elkaar kunnen communiceren blz Opbouw vd infrastructuur - Client / Server (C/S) - in dit model wordt de werklast verdeeld over clients en servers. Werklast wordt toebedeeld aan degene die deze het beste kan verrichten. GUI = grafische interface CUI = karakterbased interface BEDRIJFSLOGICA: regels die voor het gehele of een deel van het bedrijf gelden, zoals bv berekening vd BTW, layout van hoofd- en voet deel fakturen, controle banknrs e.d. 289 blz Opbouw vd infrastructuur - Client / Server - Peer-to-Peer (P2P) is een computernetwerk waarin de aangesloten computers gelijk zijn. Er zijn GEEN van Clients en Servers. zondag 14 juni 2015 Pagina 6 van 56

7 290 blz Opbouw vd infrastructuur - Client / Server - Gatner Group 83 opsplitsing vd functionaliteit volgens Gardner: - Applicatie (bedrijfslogica) - Database (gegevensopslag) - Presentatie (hoe krijgt een gebruiker het te zien) service need=service aanvraag client > service need > service broker (honoreert en stuurt info terug) > client 291 blz Opbouw vd infrastructuur - Client / Server - voor- en nadelen Voordelen: - flexibiliteit - gebruik v kracht v iedere component - systemen zijn voor gebruiker transperant Nadelen: - kostbaar - complex (vanwege diversiteit aan servers en clients) - traag (moeten continue tussenstations zijn die vertalen) zondag 14 juni 2015 Pagina 7 van 56

8 292 blz Soorten computers Computers worden vaak ingedeeld naar de plaats in de organisatie waar ze gebruikt worden. SUPERCOMPUTERS: zeer krachtig en vaak ingezet bij wetenschappelijke werkzaamheden MAINFRAMES: grote computers, maar kleiner als een supercomputer, grootschalige bedrijfsapplicaties MINICOMPUTERS: geschikt voor de eindgebruiker, oa desktop/laptop/notebook, tablet e.d blz Opbouw vd infrastructuur - Verwerking - twee soorten: 1. REAL-TIME: Als de ingevoerde gegevens meteen door de CVE worden verwerkt. Er moet een online verbinding zijn en de gebruiker kan interactief de gegevens direct verwerken. 2. BATCHVERWERKING: gegevens eerst offline verzamelen, daarna worden ze in een keer door de computer verwerkt. zondag 14 juni 2015 Pagina 8 van 56

9 294 blz Ontwikkeling in de infrastructuur - Cloudt Computing - is het via internet op aanvraag beschikbaar stellen van hardware, software en gegevens. Gebruikers zijn geen eigenaar vd software die ze gebruiken. De "Cloud" staat voor het internet en de delen en acties vd applicaties die niet op de machine van de gebruiker plaatsvinden. Drie categoriëm: 1. Cloud-Infrastructure > IaaS = Infrastructure as a Service >> meeste vrijheid, onderhoud en kennis nodig 2. Cloud-platforms > Paas = Platform as a Service 3. Cloud-applicaties > SaaS = Software as a Service >> minste vrijheid, onderhoud en kennis nodig ad IaaS) infrastructuur wordt aangeboden via een virtualisatie of hardwareintegratie. Hier vinden we de servers, netwerken, opslagcapaciteit e.d. De gebruiker heeft volledige vrijheid over de hardware. Bv Gogrid en cloud.nl ad PaaS) bieden extra diensten aan bovenop de diensten van SaaS, zoals oa toegangsbeheer e.d. BV Paypal ad SaaS) applicatie is volledig onder controle vd dienstverlener, gebruiker mag deze gebruiken maar kan er vaak niets wezenlijks aan veranderen. Bv Facebook en webmail blz Ontwikkeling in de infrastructuur - Green IT verwijst naar ecologisch duurzame computeing en IT Dhr Murugesan geeft vier gebieden aan, en moet gericht zijn op: 1. groen Gebruik 2. groen Verwijderen 3. groen Ontwerp 4. groen Productie zondag 14 juni 2015 Pagina 9 van 56

10 296 blz Ontwikkeling in de infrastructuur - Virtualisatie - is een techniek voor het verbergen van fysieke karateristieken v computerbronnen voor de manier waarop andere systemen, applicaties of eindgebruikers met deze bronnen communiceren. Denk aan bv softwareprogramma's waarbij je op een windows pc bv apple applicaties kunt laten draaien via speciale software die de apple omgeving simuleert. Voordeel: verschillende besturingssystemen zijn afgeschermd van elkaar, werkt heel goed bij onderzoek naar computervirussen zonder dat de "host" geïnfecteerd wordt. Daarnaast is het makkelijk te beheren omdat alle Guests van elkaar gescheiden zijn. 86 Hoofdstuk: 2 Systemen 297 blz Von Neumann-architectuur Geeft de scheiding aan tussen de CPU (centraleverwerkingseenheid of CVE), die de gegevens die verwerkt én het INTERN GEHEUGEN, dit wordt gebruikt voor tijdelijke opslag van gegevens en instructies. Elke instructie wordt eerst in het intern geheugen gezet, vervolgens naar de CPU gekopieerd, daarin verwerkt en dan gaat het resultaat weer naar het interne geheugen. Hierdoor kunnen veel programma instructies zich opstapelen, dat word de Von Neumannbottleneck genoemd blz Verwerking van gegevens - componenten - volgende componenten spelen een rol: - invoer (invoer apparaat zoals een muis of toetsenbord) - CVE of CPU of microprocessor = een processor op één chip - intern geheugen (ROM en RAM=tijdelijk geheugen) - uitvoer (bv printer of beeldscherm) - extern geheugen (bv HD, tape, USB (flash memory), CD, DVD, Blu-ray, SD, CF e.d. zondag 14 juni 2015 Pagina 10 van 56

11 299 blz Verwerking van gegevens - componenten - CVE / CPU CVE of CPU of microprocessor = een processor op één chip CHIP is een halfgeleider met een geintegreerd circuit (IC=integrated ciruit) van kleinere schakelingen die gevens kunnen vasthouden. Deze techniek wordt VLSI (very large scale integration) genoemd. CPU kan de volgende opdrachten uitvoeren: 1. rekenen (ALU => ziet er uit als een V met een afgevlakte onderkant) 2. vergelijken (= of <= of < e.d.) 3. beslissen (if then e.d.) 4. onthouden (CPU maakt hier gebuik van kleine geheugen eenheden die registers genoemd worden) 5. besturen (aan eigen onderdelen of andere apparaten om gegevens op te halen of weer te geven) CACHE GEHEUGEN: snel geheugen dat tussen de processor en de rest van de computer zit, zodat de processor niet hoeft te wachten op nieuwe instructies. INSTRUCTIE CYCLUS: De manier waarop de instructies uit een programma door de CPU worden verwerkt en zorgt ervoor dat de instructies op de juiste volgorde en manier verwerkt worden. Er zijn de volgende stappen: 1. vanuit intern geheugen gaat de instructie naar de CPU en wordt opgeslagen in een vd registers 2. instructie wordt door CPU geanalyseerd en dat wordt ook weer in de bijbehorende registers gezet 3. CPU voert instructie uit en verwerkt de bijbehorende gegevens, gebruikt hiervoor de rekenregisters ALU (Arithmic and Logical Unit), deze berekenen en/of beslissen 4. resultaat van deze bewerking wordt weer terug in het interne geheugen gezet. 5. CPU gaat verder met de volgende instructie INSTRUCTIESET: zijn het aantal verschillende instructies die een CVE kan uitvoeren en is afhankelijk vh type CPU. Tegenwoordig hebben CPU ook nog co-processoren, deze kunnen een speciale taak hebben, bv grafisch werken of alleen rekenen. 24 zondag 14 juni 2015 Pagina 11 van 56

12 300 blz Verwerking van gegevens - componenten - intern geheugen 25 bestaat uit chips en is bedoeld voor tijdelijk opslag v programma instructies en gegevens. GEHEUGENADRES: Je kunt het zien als een grote kast met miljoenen vakjes, waarbij ieder vakje een eigen nummer heeft. Dit is een unieke codering en dient ervoor dat de computer snel de plek kan terugvinden waar iets wordt neertgezet. GEHEUGENWOORD: is de inhoud van een geheugenlocatie en is de hoeveelheid gegevens die in één keer door de processor van en naar het interne geheugen kan worden getransporteerd. Intern geheugen bestaat uit 2 delen: RAM en ROM. Bestaat uit RAM en ROM (zie vraag 5 en 6) Geheugens zijn opgebouwd uit elementaire schakelingen die aan en uit kunnen staan en worden ook wel BIT (Binairy Digit) genoemd. Met waarden 0 en 1. BYTE (By eight) is een groepje van 8 bits en kent dan 256 verschillende manieren om te schakelen. Zie fig BITPATROON: is een combinatie van nullen en enen. Elke combinatie van 8 nullen en enen stelt een teken voor. Als men wil weten welk teken dit is, moet men eerst weten welk coderingsstelsel wordt gebruikt. Bij PC's is dit vaak ASCII (American Standard Code for Information Interchange). ASCII is gestandaardiseerd voor 7 bits en het 8ste is vrij gelaten om per land verschillend te laten invullen. 301 blz Verwerking van gegevens - componenten - intern geheugen RAM Random Access Memory is vrij toegankelijk tijdelijk geheugen, CPU kan elk geheugenadres direct bereiken aan de hand vh geheugenadres. Er kan in geschreven en gelezen worden. 302 blz Verwerking van gegevens - componenten - intern geheugen ROM Read Only Memory Kan alleen worden gelezen en niet worden gewijzigd. ROM wordt er door de fabrikant ingezet en wordt gebruikt bij het opstarten van de computer. In dit gedeelte zit ook het BIOS van de PC zondag 14 juni 2015 Pagina 12 van 56

13 303 blz Verwerking van gegevens - componenten - intern geheugen - ROM BIOS Basic Input Output System controleert bij opstarten de aanwezigheid en werking van alle componenten, kijkt welke operating systeem gebruikt wordt en start dit op en laadt dat in het interne geheugen. 304 blz Verwerking van gegevens - componenten - eigenschappen van geheugens De capaciteit van geheugen wordt uitgedrukt in bytes, kilobytes, megabytes en gigabytes. De snelheid van geheugen geeft aan hoe lang het duurt voordat een gegeven in het geheugen kan worden opgeborgen en wordt KLOKSNELHEID of CYCLUSTIJD genoemd. Deze snelheid wordt uitgedrukt in miljoenste of miljardste delen van een seconde. CPU heeft een kwartsklok die pulsen af geeft aan de processor. Per puls kan er een woord uit het interne geheugen worden opgehaald of opgeborgen. KLOKSNELHEID wordt uitgedrukt in Megahertz (MHz) of Gigahertz (GHz) en geeft dus het getal aan dat aangeeft met hoeveel pulsen per seconde de processor wordt aangestuurd. MIPS = Miljoenen Instructies per Seconde = is de snelheid waarmee de computer gegevens verwerkt, deze varieert van 0,25 bij een CPU tot enkele duizenden bij een CPU van een mainframe. Voor elke instructie de in een instructieset staat hoort een ander aantal klokpulsen, dit kan varieren van 3 tot ongeveer 25 pulsen per instructie. 26 zondag 14 juni 2015 Pagina 13 van 56

14 305 blz Verwerking van gegevens - componenten - busarchitectuur 27 uitwisseling van gegevens tussen bepaalde componenten vindt plaats via BUSSEN. Het zijn transportwegen voor gegevens die zich op het moederbord van de computer bevinden. Op het moederbord kunnen printplaten dmv een INTERFACE (koppelstuk) worden aangesloten. Drie soorten bussen: a. DATABUS (gegevens worden getransporteerd vh intern geheugen naar andere componenten) b. ADRESBUS (wordt gebruikt voor de adressering van locaties in interne geheugen of componenten) c. CONTROLEBUS (wordt gebruikt voor de besturing vd componenten, signalen worden geplaats als bv "lezen" of "schrijven") Deze drie bussen vormen samen de voedingslijnen, die alle componenten van stroom voorziet. Deze verbindingsweg cq voedingslijnen heten ook wel INTERNE BUS. Dus: Voedingslijn = Interne Bus = Databus + Adresbus + Controlebus De BREEDTE van de INTERNE BUS geeft de hoeveelheid gegevens aan die in één keer getransporteerd kunnen worden. BV een Pentium processor heeft 64 bits. De bussen in de computer zijn voorzien van connectoren of slots waarop componenten kunnen worden aangesloten (insteekkaart). zondag 14 juni 2015 Pagina 14 van 56

15 306 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - toetsenbord Soorten: 1. PC toetsenbord met 83 toetsen: bestond uit 3 delen, links functietoetsen, midden alfanumerieke deel, rechts numerieke deel. zijn UNIDIRECTIONEEL, de signalen kunnen alleen van het toestenbord naar de computer worden verzonden. Is niet uitwisselbaat met een AT toetsenbord. 2. AT-toetsenbord met 84, 101 of 102 toetsen: twaalf functietoetsen bovenaan, rechts nummerieke deel en alfanumeriek deel onder de functietoetsen. Zitten ook LED's (Light Emmitting Diodes) op om caps lock, num lock e.d. aan te geven. Dat maakt deze toesenborden BIDIRECTIONEEL (krijgen ook signalen terug van de pc). 3. Windows toetsenbord met 104 of 105 toetsen: gelijk aan het AT toetsenbord maar met nog wat extra windows knoppen met een speciale windows-functie. 4. Programmeerbaar toetsenbord met 107 of 108 toetsen: Gelijk aan een AT toetsenbord maar met wat extra knoppen die vrij programmeerbaar zijn met speciale stuursoftware, daarnaast kun je vaak met een druk op de knop de pc in slaapstand zetten e.d. 5. Multimedia toetsenbord: toetsenbord met speciale toetsen voor multimedia en internet gebruik 6. Ergonomische toetsenborden: hulpmiddel om RSI klachten te verminderen door de speciale vormgeving van de toetsenborden. Soort toetsen: 1. Numerieke toetsen 2. Alfanumeriek toetsen (QWERTY en AZERTY) 3. Combinatietoetsen (Ctrl, Alt en Shift) 4. Functietoetsen (F1 t/m F12) 5. Cursortoetsen Toetsenbordprocessor (heeft eigen RAM geheugen) constateert, filter en vertaalt toetsenbord aanslagen in een code die het moederbord begrijpt. Geeft signalen voor de LED's terug naar het toetsenbord. 307 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - GUI Grafische interface 308 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - aanwijsapparatuur - muis Er zijn diverse soorten muizen: 1. Mechanische muis (muis met kabeltje en balletje onderaan, dit stuur 2 wieltjes aan) 2. Trackball 3. Optische muis (mbv lichtsensoren kijkt de muis of hij verplaatst wordt) 4. Draadloze muis a. infrarood straling (IR): er mogen geen obstakels tussen muis en PC zijn b. radiogolven (RF van Radio Frequency) denk aan Bluetooth muizen 309 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - aanwijsapparatuur - andere aanwijsapparatuur 1. Touchpad (laptop dat kleine oppervlak voor muisbewegingen, zitten ook 2 knoppen bij) 2. Joystick 3. Pointing stick (kleine rode pookje bij laptops waarmee je de cursor op je scherm kunt aansturen) 4. Lichtpen (denk aan het pennetje van bv een PDA of note3) zondag 14 juni 2015 Pagina 15 van 56

16 310 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - scanners Het origineel wordt beschenen met een sterke lichtbron, die door middel van een spiegel steeds een deel van het origineel beschijnt. Het origineel wordt in een BITMAP (een patroon van enen en nullen) omgezet. De kwaliteit wordt uitgedrukt in DPI (Dots Per Inch), hoe hoger hoe beter. Een flatbedscanner wordt het meeste gebruikt met of zonder een sheetfeeder. Negatieven kun je scannen met een lichtbak en er zijn nog handscanners. OCR (=Optical Character Recognition) software zet de gescande tekst om naar een formaat dat bewerkt kan worden met programma's als WORD. 311 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - lezers 1. Magneetkaartlezer: denk aan uitlezen van bankpassen. Gaat tegenwoordig met Chipkaarten (deze heeft een eigen processor en RAM en is minder fraudegevoelig) 2. Leespen (voor barcode of streepjescode, pen met in de punt een laser die de barcode leest) 312 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - Audio/Video 1. microfoon 2. webcam 313 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - Biometrie Bij biometrische identificatie wordt iemand identiteit vastgesteld op basis van lichaamskenmerken, deze zijn uniek. Denk aan: 1. Irisscanlezer 2. Vingerafdruklezer 314 blz Systeemcomponenten - invoerapperatuur - Touchscreen cq Aanraakscherm Zijn in feite in- én uitvoer apparatuur. zondag 14 juni 2015 Pagina 16 van 56

17 315 blz Systeemcomponenten - uitvoerapperatuur - Beeldscherm en/of Beamer Beeldscherm = monitor = display. Belangrijk is het oplossend vermogen cq resolutie van het scherm, dit wordt uitgedrukt in pixels bv 1024 x 768 Gangbare type: 1. CTR (Cathode Ray Tube) monitor is diep door het electronenkanon dat een electronenstraal schiet tegen een fluorescerende laag op de beeldbuis. 2. LCD (Liquid Cristal Display) werkt op bais van vloeibare kristallen tussen 2 plastic panelen. Is erg dun. Door stroom draait het kristal en wijzigt de kleur. Kijkhoek is klein. 3. TFT (Thin Film Transistor) ook een LCD scherm maar maakt gebruik ve raster met transistoren tussen de panelen, hierdoor sneller verversing (refresh rate), waardoor het beeld stabieler is. Verbruiken relatief weinig stroom. Kijkhoek is groter dan bij LCD. 4. Plasmascherm: werkt met electrisch geladen gasdeeltjes tussen 2 glazen platen. Zijn duurder dan LCD maar hebben een hogere refresh rate en hebben een grote kijkehoek. Verbruiken veel ernergie. 5. LED 6. IPS-LCD Naast het beeldscherm kun je ook een beamer gebruiken. Ze worden aangesloten via de grafische kaart. Door de grafische kaart kun je: 1. meer kleuren gebruiken 2. meer pixels aansturen 3. hogere refresh rate toepassen Beeldscherm produceert een soft copy van een beeld 316 blz Systeemcomponenten - uitvoerapperatuur - luisprekers of speakers er zijn speakers met en zonder eindversterker, die met een eindversterker hebben een eigen voeding en zijn krachtiger. zondag 14 juni 2015 Pagina 17 van 56

18 317 blz Systeemcomponenten - uitvoerapperatuur - printers 28 Een printer produceert een hard copy op papier of andere dragers. Indeling op basis van de hoeveelheid geluid dat ze produceren: 1. IMPACT: maken een afdruk door een mechanische aanslag tegen een lint en maken veel lawaai (bv matrix printer) 2. NON-IMPACT: maken veel minder lawaai door gebruik van andere technieken om af te drukken, bv laser-/inktjet- en wasprinter) Matrixprinter > printer met naaldjes die tegen lint slaan, veel lawaai en wordt bijna niet meer gebruikt. Hoe meer naaldjes hoe beter de afdruk. Maken gebruik van kettingpapier. Slechte printkwaliteit in vergelijking met de andere. Inkjetprinter > spuit inkt door kleine gaatjes in een matrix op het papier. Is geluidsarm. Inkt moet even drogen. Deze printers zijn ook geschikt om foto's mee af te drukken. Aanschafkosten zijn laag maar kosten inktpatronen vrij hoog. Wasprinter > wordt vooral gebruikt om kleurenfoto's mee af te drukken ipv inkt wordt er was gebruikt. Heeft een hoge afdrukkwaliteit, zeer hoge aanschafprijs en hoge prijs per afdruk. Laserprinter > drukt af als een kopieermachine is daardoor erg snel, origineel wordt overgedragen naar een eletrostatisch geladen drum, die trekt toner aan dat door middel van warmte wordt gefixeerd op papier. Aanschafprijs is hoger als inkjet maar intpatronen weer goedkoper. Toner is slecht voor de gezondheid. Thermische printers > 1ste generatie non-impact printers. Maakt een afdruk op warmtegevoelig papier. Afdruk is van lage kwaliteit en vervaagt snel (kassa printers). Plotter > is eigenlijk een tekenapparaat voor het produceren van grafische uitvoer. 2 soorten: vlakbedplotter (papier ligt vlak en beweegt niet) en een drum- of trommelplotter (papier als tekenpen bewegen en kunnen heel grote formaten bv A0 aan). zondag 14 juni 2015 Pagina 18 van 56

19 318 blz Systeemcomponenten - uitbreidingsmogelijkheden - paralelle en seriële interface een PARALELLE poort is bidirectioneel en gegevens worden gelijktijdig over aparte datalijnen verstuurd. Een SERIËLE poort worden gegevens achter elkaar verstuurd over een en dezelfde datalijn, voorbeelden van seriële poorten zijn ES-232 poort (voor muis en keyboard), USB, IEEE 1394, IrDA 319 blz Systeemcomponenten - uitbreidingsmogelijkheden - insteekkaarten cq uitbreidingskaart insteekslot is om een component direct op de interne bus vd computer aan te sluiten. In het insteekslot komen de insteekkaarten. Voor verschillende busstructuren heeft men verschillende soorten kaarten. Bv: - ISA (Industral Standard Architecture) cq AT bus, was eerst 8 bits en later 16 bits - EISA (Expanded Industrial Standard Architecture) opvolger van de ISA bus, is 32 btis waardoor 4GB aan geheugen geadresseerd kan worden. ISA kaarten passen ook in de EISA bus. Dit bustype wordt ook niet meer gebruikt. - PCI (Peripheral Component Interconnect) PCI is 32 bits en plug and play. Het slot is klein. -AGP (Advanced Graphics Port) is een verbeterde PCI bus voor de videokaart en is 64 bits. -Netwerkkaart (is tegenwoordig geïntigreerd op het moederbord Was ISA is nu PCI) -Videokaart (refreshrate=verversingsnelheid) -Faxmodemkaart -Geluidskaart -PC-card (bij laptops / PCMCIA = Personal Computer Memory Card International Association / heeft de grootte ve creditcard / wordt als netwerkkaart, geluidskaart of modem gebruikt / zijn plug and play). -USB (=Universal Serial Bus): op een poort kunnen maximaal 127 apparaten worden aangesloten. USV1.1 = 12 Mbit/s, USB 2.0 = 480 Mbit/s en USB3.0 is 4,8 Gbit/s. -IEEE1394 cq Firewire: is ontwikkeld door apple, kunnen maximaal 63 apparaten aan een poort. Maakt gebruik van Isochrone overdracht. -Infrarood (IR): geen kabels nodig maar er mag geen object tussen zender en ontvanger staan. IrDA = Infrared Data Associtation). Is een verbinding tussen 2 apparaten en kan niet doorgelust worden. -Bluetooth: draadloos en werkt op basis van radiogolven. Is goedkoop en werkt van 1 tot 10 meter. Maakt gebruik van radio frequentie 2.4Ghz (RF) en heeft geen last van obstakels tussen zender en ontvanger, werkt door vaste materialen heen. Men kan gelijktijdig 7 verbindingen maken. 320 blz Faxmodemkaart Modem / Baud MODEM staat voor Modelator/DEModulator: het apparaat zet het digitale parallelle signaal vd de computer om naar een serieel analoog signaal (=moduleren) dat via de telefoon verzonden kan worden. Het modem kan ook binnenkomende seriele analoge signalen omzetten naar een parallel digitaal signaal voor de computer (=demoduleren). De snelheid van een telefoonlijn wordt uitgedrukt in BAUD. Over 1 Baud kunnen meerdere bits verstuurd worden en is afhankelijk vd toegepaste modulatietechniek. De snelheid ve modem werd uitgedrukt in bits/sec (bps) of kilobits per seconde (Kbps) 321 blz USB / Firewire IEEE1394 / IR Infrarood vergelijk poort aant app snelheid USB Mbit/s USB Mbit/s USB ,8 Gbit/s Firewire Mbit/s Firewire Mbit/s Firewire ,2 Gbit/s IR tissen 2 app. tussen 9600 bps en 16Mbps zondag 14 juni 2015 Pagina 19 van 56

20 322 blz Firewire / IEEE1394 Isochrone overdracht is een manier van gegevensoverdracht waarbij minder controles nodig zijn en meer fouten worden getoloreerd. 323 blz Externe geheugen eigenschappen is onbeperkt en worden vergeleken aan de hand van de volgende eigenschappen: - Opslagmedium (magnetisch of optisch) Magnetisch = HD, diskette of tape Optisch = CD, CDR, Bluray, DVD - Lezen en/of schrijven - Capaciteit 324 blz Extern geheugen toegankelijkheid zijn onderverdeeld in: - ADRESSEERBARE cq DIRECT TOEGANKELIJK en - NIET ADRESSEERBARE cq SEQUENTIEEL TOEGANKELIJKe externe geheugens Adresseerbaar of te wel Direct toegankelijk: wil zeggen dat het externe geheugen is opgebouwd uit kleinere eenheden die apart kunnen worden aangeroepen door gebruik te maken van een adres. Ze zijn direct toegankelijk. BV HD, CD, DVD, USB e.d. Niet Adresseerbaar of Sequentieel toegankelijk: is alleen in een vaste volgorde beschikbaar, denk bv aan tapes en casettebandjes. 30 zondag 14 juni 2015 Pagina 20 van 56