Schaliegas, vervuiling of energiedrank voor de economie? Ko van Huissteden Stichting Schaliegasvrij Nederland

Transcriptie

1 Schaliegas, vervuiling of energiedrank voor de economie? Ko van Huissteden Stichting Schaliegasvrij Nederland

2 Inhoud Energie en economie Milieu en Klimaat Ko van Huissteden Bio: 1992-heden Docent Aardwetenschappen / Milieuwetenschappen Vrije Universiteit Voorzitter Stichting Schaliegasvrij Nederland \

3 Schaliegas meer moeite voor minder gas conventioneel gas (Groningen) schalie (ondoorlatend) gas gas steenkool onconventioneel gas (schaliegas, steenkoolgas ondergrondse kolenvergassing) Veel boringen Hydraulic fracturing schalie zandsteen (poreus) steenkool

4 Schaliegas 1/3 van Nederland Posidonia schalie (Jura) Geverik Schalie (Carboon, Namurien) Oost + Zuid Nederland Coal Bed Methane (steenkoolgas)

5 Hoeveel gas is er? Twee formaties: Posidonia schalie (Jura) Geverik schalie (Carboon) EBN x Slochteren EBN 2011: enkele honderden bcm 5-10 jaar Nederlands verbruik (zonder export) Bron: Herber & De Jager, Netherl. J. Geoscience 2010

6 Schaliegas meer moeite voor minder gas 1000 schaliegasboringen betekent: kilometer boorpijp liter water, zand en chemicaliën vrachtwagenbewegingen Witteveen & Bos 2013, Halliburton, 2011

7 Schaliegas meer moeite voor minder gas

8 Economie van schaliegas Productie schaliegasput daalt snel: Drill baby, drill! = blijven boren om productie op peil te houden USA: boringen in enkele jaren Typische productie per put: snelle daling Veel boringen niet successvol 'Sweet spots' meeste schaliegasvelden al afgeboord Opbrengsten vallen tegen: Afschrijving Shell 2.1 mljard Gasprijs stijgt weer langzaam

9 Schaliegas meer moeite voor minder gas Toename volume gesteente Afname concentratie Toename energiebehoefte extractie Toename milieu-effecten Conventional Oil / gas Unconventional oil / gas Limieten haalbaarheid Economische + milieukosten Alleen economisch, geen milieu Technische limiet Energie limiet

10 Schaliegas energie opbrengst

11 Maakt schaliegas onafhankelijk? Absolute in m3 Relative in % of demand Economisch rekenmodel gasmarkt (De Joode, 2013, ECN) Schaliegas draagt nauwelijks bij aan onafhankeltijkheid Besparing gas net zo effectief

12 Schaliegas en milieu Groot aantal boringen en industriele installaties Veel zwaar vrachtverkeer ( per well pad) Infrastructuur: aanleg wegen, pijpleidingen Grootschalige industrialisering groene ruimte

13 Milieu-effecten: water Fracken is niet nieuw, we doen het 40 jaar... Fracken voor schaliegas is enorme opschaling Veel grotere volumes water Tot 2 miljoen liter per boring honderden boringen Veel hogere druk Veel boringen dichtbij elkaar USA: 750 chemicalien in gebruik inclusief toxisch materiaal Effecten op grondwater nooit goed onderzocht

14 Water Is dit 'moerasgas' of vervuiling van drinkwater? Moerasgas-methaan goed te onderscheiden van aardgas-methaan (isotopen, bijmenging ethaan) Osborn et al, PNAS, 2011: meer aardgas in grondwater In de omgeving van schaliegasputten, oorzaak onbekend

15 Hoe kan grondwater vervuild raken? Theorie: Kilometers gesteente tussen fracks en grondwater. Praktijk: Risico oppervlakkige lozingen, calamiteiten Defecten casings boorputten Migratie via breuken mogelijk Onvoldoende kennis breuken / discontinuiten afsluitende lagen Gasmigratie via oudere boorputten Nog nooit hydrologische studie gedaan naar effect honderden boringen Breuken Nederlandse ondergrond

16 Waterverbruik miljoen liter per boring, drinkwaterkwaliteit Rekenvoorbeeld: 1 multiwell pad, 4 boringen per km2 levensduur 10 jaar = 4 x 20 miljoen / 10 = 8 miljoen water per km2 per jaar = tot 30% van totale grondwaterverbruik per km2 (7 x grondwater gebruik landbouw per km2 ) Recycling mogelijk maar duur Daling grondwaterpeil + verdroging Hydrologisch onderzoek afwezig!

17 Erfenis uit het verleden Uitgaven opruimen bodemverontreining verleden 19 miljard 25% drinkwaterwinnigen heeft nog steeds problemen met vervuild water Mogelijke effecten fracking tientallen jaren later zichtbaar

18 Milieu-effecten: lucht In de VS gemeten luchtverontreiniging: Benzeen Tolueen In Nederland: geen aandacht Xyleen voor luchtvervuiling Ethylbenzeen Dieselolie Fijn stof dieselmotoren Fotochemische smogvorming NOx ENVISAT Nederland heeft al de vuilste lucht van Europa

19 Aardbevingen Mogelijke oorzaken aardbevingen: - veroorzaakt door fracking proces zelf (zwak) - door compactie tijdens exploitatie (vooral conventioneel gas, schaliegas niet) - veroorzaakt door injectie afvalwater (gebeurt ook in Nederland) (USA tot magnitude 5.7, 3 x meer bevingen schaliegasgebieden) Vloeistof injectie in boorput Verlaging wrijving

20 Zandhonger Tot 2000 ton zand per boring = 54 vrachtwagens Kan oplopen tot 50% huidige gebruik industriezand Nederland USA: sterke uitbreiding zandgroeves

21 Combinatie ander gebruik ondergrond Schaliegas komt in conflict met ander gebruik ondergrond: Drinkwaterwinning Geothermische energie Andere mijnbouw Opslag olie/gas Opslag gevaarlijk afval Regering stelt 'Structuurvisie diepe ondergrond' op Maar Structuurvisie schaliegas moet eerder klaar zijn! Zoutwinning Twente op 500 m diepte Plannen voor opslag olie in cavernes Schaliegas aanwezig op grotere diepte

22 Natuur en landschap Natuur en landschap: Onderschatte sociale, economische waarde Toerisme Gezondheid Vastgoed prijzen Biodiversiteit (onderzoek Schaliegasvrij Nl:) Sterke effecten op fauna en flora door verstoring Verdroging door toegenomen grondwaterverbruik Hoogste dichtheid natuurgebieden

23 Klimaat en broeikasgas Aardgas geeft bij verbranding 50% minder CO2 emissie dan kolen Maar: Meer weglekken methaan (CH4) bij groter aantal boringen Lekken bij fracken het grootst Klimaat effect CH4: x CO2 (IPCC) Te weinig en conflicterende meetgegevens: USA NOAA (Petron, 2012): 4% productie lekt weg in extreme gevallen: tot 11% van productie Veel CH4 emissie kan voorkomen worden maar tegen hogere kosten

24 Klimaat en broeikasgas Life Cycle Analysis: Bij 3% CH4 lekkage schaliegas niet beter dan steenkool Hoge GWP CH4 20 jaar: Schaliegas altijd slechter dan kolen Import Russisch gas niet beter dan schaliegas Wind, nucleair beter dan fossiel nuclear Onshore wind Study by Cuadrilla/Haskoning Offshore wind coal Gas import Russia Shale gas Small field conventional gas With maximal implementation of CH4 leakage prevention only Recent NOAA research not included

25 Klimaat en broeikasgas Heeft schaliegas de emissie van broeikasgassen van de USA doen dalen? Inderdaad afname CO2: Vervanging kolen door gas: 35% Overige 65% Energy efficieny Renewables Overige economische factoren Methaan emissie verzwegen! (Afsah & Salcito, 2012) 'Schaliegas goed voor het klimaat' = valse reclame

26 Klimaat 'Veilige' geachte opwarming : globaal maximaal 2o Eemien interglaciaal jaar geleden 2 3o warmer dan nu Zeespiegel 5 7 m hoger dan nu Carbon bubble: slechts 20% voorraden fossiele brandstoffen nog winbaar als we temperatuurstijging onder 2o willen houden Kosten zeespiegelrijzing niet meegerekend in fossiele brandstof winsten!

27 Schaliegas transitiebrandstof? Fossiele brandstoffen voorlopig niet geheel uit te schakelen Conventioneel gas is de schoonste fossiele brandstof Onconventioneel gas: Klimaatvoordeel gering of afwezig Milieueffecten nadelig Investeringen hoog Energieopbrengst laag IEA: globaal investeringen nodig voor schaliegas Verschil in broeikasgasemissie in 2035: 1.3%

28 Technology lock-in 1000 schaliegasputten: ~ miljard Duurzame energie (solar en wind): Vervanging van de ene niet hernieuwbare bron (fossil fuel) door een andere eindige hulpbron (metalen) Toename electriciteitsproductie 400 Twh tot Twh in 2050: ton staal ton aluminium ton koper + zeldzame metalen bv Indium, Gallium + zeldzame aardmetalen eg Neodymium ~ 5 18% jaarlijkse toename productie Maar dit zijn wel hulpbronnen die gerecycled kunnen worden Lock-in: Mogelijk kan niet geinvesteerd worden in beide typen energiebron Op fossiele brandstoffen wedden is dan een doodlopende weg

29 Stand van zaken Nederland Schaliegas onderzoek Witteveen + Bos 2013 in opdracht EZ: Risico's schaliegaswinning 'Beheersbaar' Alleen literatuur onderzoek, weinig tijd Economische en maatschappelijke aspecten ontbreken Effecten natuur ontbreken Effect energietransitie niet bestudeerd Grote bestuurlijke weerstand lokaal bestuur 195 gemeenten en 8 provincies willen voorlopig geen schaliegas Besluit minister na advies MER Commissie: Opstellen 'Structuurvisie' schaliegas (begin 2015 gereed) Startnotitie MER: rabiiate keuze voor uitgebreide winning Inspraakprocedure betrokkenen 1e ronde (startnotitie MER) zeer veel reacties Mogelijkheid 'Geen schaliegas' lijkt echter geen optie Koppeling aan structuurvisie Diepe Ondergrond achteraf

30 Werkgelegenheid Nederland: 4% renewables, Duitsland 20% Subsidies en belastingvoordelen fossiele brandstoffen: Investeringen duurzame bronnen: 5,8 miljard 1,5 miljard INVESTEREN IN DUURZAME ENERGIE IS MEER EN BETERE WERKGELEGENHEID (Veel ongezond en gevaarlijk werk in olie-industrie)

31 Schaliegas en kennis Kenniskloof: Onderzoeksfinanciering: overheid + industrie Burgers kunnen daar geen eigen onderzoek tegenover zetten Kennisstrijd: Actievoerders wordt verweten te overdrijven Maar ook industrie stelt schadelijke effecten mooier voor zonder onderbouwing En stelt opbrengsten veel te mooi voor! Wetenschap onafhankelijk? Veel onderzoeksgroepen Aardwetenschappen, Energie, Chemie zijn afhankelijk van onderzoeksgeld van fossiele brandstofindustrie

32 Communicatie Overheid heeft Publiek niet ingelicht over reikwijdte schaliegaswinning Sterk overdreven schattingen gasvoorraad in publiciteit gebracht (EBN) Advies toezichthouder naast zich neer gelegd (Groningen) Geen openheid over lobby industrie Maakt indruk van gesloten front industrie-overheid tegenover burger Industrie Maakt vaak geen kontakt (BNK, Queensland) Gunstige uitzondering: Cuadrilla Burger voelt zich Buitengesloten Bewoner wingewest Zie Groningen

33 Conclusies Onconventioneel gas: Een eindige, dure energiebron met lage energieopbrengst Alleen goedkoop als we gevolgen voor milieu, klimaat en negatieve economische effecten 'vergeten' Waarom niet volop inzetten op duurzame energie inplaats van op oude gewoonten terug te vallen? Met minder verspilling bereiken we meer dan met schaliegas De fabricage van dit blikje kost 0.4 kwh Recycling ervan kost 0.02 kwh Op 100 m wegberm 10 blikjes m weg Nederland = 6 MegaWh = m3 gas weggegooid

34 Dank U