1 Samenvatting. Peoplemovers Op Weg. Projectplan
|
|
- Guus Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Projectplan Peoplemovers Op Weg Titel projectplan: Projectnummer: Cluster: Integrale projecten Type onderzoek: Fundamenteel en toegepast onderzoek Penvoerder: Jan Willem van der Wiel, Frog Navigation Systems Participanten: Advanced Netherlands Transport Connexxion Econometrisch Instituut, Erasmus Universiteit Embedded Systems Institute, TU Eindhoven SickGmbH, Waldkirch, Deutschland TNO Bouw en Ondergrond 1 TNO Industrie en Techniek 2 BSIK-bijdrage: Contactpersoon TRANSUMO: Arjan van Binsbergen Contactpersoon Connekt: John Pommer 1 Samenvatting Achtergrond Veranderingen in de vervoervraag vergen veranderingen in het vervoeraanbod. Met name in het stedelijk gebied schieten bestaande oplossingen tekort om de complexe mix van (individuele en maatschappelijke) vervoerwensen, kwaliteit van de leefomgeving en organisatie van de economie op een toekomstvaste wijze met elkaar te verbinden. Ontstaan uit technologische vernieuwing, reikt de idee van automatisch vervoer thans op een drietal punten een uitdagend perspectief voor oplossingen aan. Vervoersystemen met automatische voertuigen lossen het probleem op van parkeeroverlast op plaatsen waar ruimte schaars is. Het tweede punt is dat met Peoplemovers een betere vervoerskwaliteit kan worden geboden door -zonodig- vraaggestuurd, zelfs individueel, vervoer te bieden met minimale loopafstanden en wachttijden. Met conventionele OV modaliteiten is dit fijnmazig vervoersaanbod niet altijd mogelijk. Het derde punt is dat exploitatiekosten aanzienlijk en structureel verminderen door per voertuig de kostenpost van een chauffeur uit te sparen. Vanuit dit vertrekpunt kan de idee voor automatisch vervoer vorm krijgen met kleinere voertuigen voor een kriskras bediening en een frequenter aanbod gedurende een langere periode van de dag: Peoplemovers op weg. 1 Dit betreft de business unit Mobiliteit en Logistiek en de business unit Ruimte en Innovatie (waarin de samenwerking met de Erasmus universiteit is ondergebracht in de vorm van het Kenniscentrum Transities). 2 Dit betreft de business unit Automotive. 1
2 Het wenkend perspectief dat zich middels de Peoplemover voor de nabije toekomst aftekent, combineert kostenreductie (personeel) met kwaliteitsverbeteringen (voor-/natransporttijd, (verborgen) wachttijd en in potentie continue beschikbaarheid van vervoer). Dat is goed voor de concurrentiekracht van het openbaar vervoer [profit] en aantrekkelijk voor de consument [people]. Bovendien biedt dit stedenbouwkundig de kansen om een inrichting te kiezen die minder sterk gedomineerd wordt door de afhankelijkheid van het vervoer per auto [planet]. Historisch gezien is de implementatie van een innovatie op het gebied van vervoersystemen altijd gepaard gegaan met eigen, nieuwe infrastructuur -denk aan de trekschuit (kanaal), de postkoets (weg), de trein (rails) en het vliegtuig (vliegveld). Separate infrastructuur voor Peoplemovers lijkt in dit opzicht gerechtvaardigd te zijn. Maar, anders dan vroeger, is vandaag de dag de ruimte die vereist is voor eigen infrastructuur vaak niet voorhanden. Dit geldt zeker voor de stedelijke omgeving waar de behoefte aan Peoplemovers het grootst is. De uitdaging, derhalve, is om de innovatie van een nieuwe vervoermodaliteit in het OV te implementeren met gebruikmaking van de bestaande infrastructuur. Dat is op zich al een noviteit. De ambitie van het project Peoplemovers Op Weg is om deze transitie voor te bereiden en mogelijk te maken en werkende weg leerervaringen op te doen op het gebied van transitiemanagement. Voor dit laatste is de begeleiding in handen van het Kenniscentrum Transities, een samenwerkingsverband tussen de Erasmus Universiteit Rotterdam en TNO Bouw en Ondergrond. Kennisvragen Gemeenten en concessieverleners hebben behoefte aan kennis en instrumenten om peoplemovers te kunnen evalueren als nieuwe modaliteit in het stedelijk OV. Peoplemovers zelf zullen menselijke vermogens dienen te verkrijgen om met verkeerssituaties om te kunnen gaan. Dit vereist intelligentie bij de interpretatie van de omgeving, het onderkennen van de situatie en het anticiperen op mogelijk gevaarlijke omstandigheden. Het vereist ook dat mensen die in het verkeer Peoplemovers ontmoeten kunnen omgaan met voertuigen die door sensoren en een computer worden bestuurd. In feite gaat het bij het beantwoorden van de vraag van gemeenten en concessieverleners om twee zaken: het optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van automatisch vervoer en de wijziging van het verkeer door deelname van automatische voertuigen. In 2002 is in opdracht van CONNEKT en in interactie met Nederlandse stakeholders en kennisleveranciers een roadmap gemaakt waarin de vraag, het aanbod en de contextuele voorwaarden met betrekking tot de implementatie van Peoplemovers zijn samengebracht in één wenkend perspectief. De weg naar een eindbeeld met vervoer over bestaande infrastructuur, waar nodig mengend met ander verkeer, is in de praktijk al gestart in 1995 met een technische demonstratie bij Oudenrijn, vervoerkundige proefprojecten op Schiphol (1997) en in Capelle aan den IJssel (1998) en een demonstratie met passagiers op de Floriade in Inmiddels is de 2 e generatie voertuigen voor Capelle aan den IJssel ontwikkeld en is de omgeving waarin vanaf november 2005 vervoerd wordt, sterk uitgebreid. De belangrijkste onderzoeksvraag is hoe een nieuw mobiliteitsconcept als Peoplemovers, of beter gezegd continue beschikbaarheid van korte afstandsvervoer in de stedelijke omgeving, gefaciliteerd en gestimuleerd kan worden. Met dit project beogen we in tripartiete samenwerking de vraagarticulatie tot stand te brengen en een evaluatiekader te scheppen dat de meerwaarde van dit soort mobiliteitsconcepten zichtbaar maakt. Eén vraag van meer fundamentele aard tekent zich hierbij nu reeds af en betreft de optimalisatie van het fleetmanagement bij een meer complex vervoersaanbod. In termen van transitiekennis gaat het over: - de geformuleerde transitie-arena die zich werpt op de vraag hoe je een duurzaam transportsysteem in het stedelijk gebied kan realiseren, die daar visies en agenda s bij bouwt, en die (pilot)projecten op het gebied van peoplemovers als zinvol onderdeel van de portfolio aan experimenten beschouwt; 2
3 - inzicht in het systeem, de ontwikkelingen daarin en de wensbeelden, met vragen als: welke rol speelt een peoplemover in verschillende wensbeelden?; welke ontwikkelingspaden kunnen worden onderscheiden?; wat zijn de belangrijkste factoren die op dit moment ontwikkeling en opschaling van de peoplemover belemmeren danwel stimuleren?; welke factoren vallen binnen de interactionele omgeving van het project en welke binnen de contextuele omgeving? etc. - een vertaling in leer- en ontwikkelingsdoelen die met een experiment en project worden nagestreefd, bijvoorbeeld: hoe verzeker je gebruikers-acceptatie en concurrentiekracht van dit concept?; welke technische problemen moeten worden opgelost danwel welke kostprijsverlaging is noodzakelijk voor implementatie?; welke (operationele) coalities heb je nodig om een peoplemover te realiseren? welke verdere randvoorwaarden moet je beïnvloeden om succesvol te zijn? Producten/deliverables Om de toepassingsmogelijkheden van Peoplemovers te vergroten dient dit vervoersalternatief ingevoerd te worden in het areaal aan oplossingsrichtingen waaruit vervoerkundigen en planologen putten bij het bouwen aan duurzame mobiliteit in het stedelijk gebied. Vervoersanalyse, marktanalyse en gebruikerstools voor concessieverleners kunnen dit mogelijk maken. Met behulp van vervoer- en marktanalyse wordt de potentie vastgesteld van het vervoer per Peoplemover als (deel van) de oplossing voor duurzame mobiliteit in het stedelijk gebied. Gebruikerstools voor concessieverleners helpen om in de idee- en planfases voor een beoogde locatie: - de aantrekkingskracht van het gebied met een Peoplemover in te schatten; - het beoogde vervoeraanbod te simuleren en de exploitatie ex-ante te optimaliseren; - de veiligheidsrisico s in het ontwerp te mitigeren; en - de business case compleet te maken en af te zetten tegen maatschappelijke effecten. In dit kader wordt ook de fundamentele vraag opgepakt hoe het fleetmanagement te optimaliseren. De eerstvolgende stepping stones op het gebied van functionaliteit volgens de geciteerde roadmap, die in dit project worden gerealiseerd, zijn: - de sensoriek en dataprocessing voor het interpreteren van de omgeving en - aanpassing van het besturingssysteem voor vraagafhankelijk vervoer over een netwerkstructuur. Eén van de resultaten is de praktische uitwerking en toetsing van bovengenoemde deliverables in de lange termijn planontwikkeling van het centrum van Almere. Daarbij zal worden gekeken naar de mogelijke bijdrage van peoplemovers bij het in stand houden van de bereikbaarheid van het centrum bij de geplande grootschalige uitbreiding van de stad Almere. Het projectteam streeft ernaar in dit kader ook een kortlopende demonstratie te organiseren. Er zal samenwerking gezocht worden met het projectinitiatief Citymobil in het 6 e Kaderprogramma van de EU, waarin de initiatiefnemers van Peoplemovers op Weg samenwerken met een groot consortium van Europese bedrijven en kennisinstellingen. Eén en ander leidt tot een resultaat in de vorm van beproefde intelligentie voor het voertuigsysteem zodat het goed en veilig kan reageren op een, binnen bepaalde grenzen, veranderlijke omgeving. Tevens wordt een testmethode voor deze nieuwe Peoplemover functionaliteit ingezet die kan dienen als basis voor de ontwikkeling van een certificeringsprocedure voor deze functionaliteit. 2 Inbedding TRANSUMO TRANSUMO 's ambitie is om een doorbraak te forceren, zowel technologisch, organisatorisch als institutioneel, in het denken en handelen met betrekking tot mobiliteit. In de probleemstelling van de cluster Personenvervoer staat het begrip "mobiliteitsmarkt" centraal. In deze arena wordt gezocht naar de mogelijkheden voor samenwerking tussen belanghebbenden en (maatschappelijk) verantwoordelijken om 3
4 effectieve strategieën op te stellen en in uitvoering te brengen waarmee duurzame mobiliteit bewerkstelligd kan worden. De introductie van een kansrijk en op duurzame mobiliteit gericht mobiliteitsconcept past in deze lijn. Vervoersystemen met automatische voertuigen als invulling van dit concept, vormen de basis voor het hier beschreven onderzoek. Het project Peoplemovers Op Weg stapt uit het paradigma van bestaande vervoerproblemen en -oplossingen en kiest (in plaats van een voertuiggerelateerde) voor een servicegerelateerde aanpak. Hierdoor komen er ook op het tactisch en operationeel niveau meer mogelijkheden voor de beoogde veranderingen (transities) in modal split en netwerkconfiguraties. Om aan de toenemende maatschappelijke mobiliteitsbehoefte te kunnen voldoen en om tegelijkertijd tegemoet te komen aan de eis dat onze leefomgeving niet verder mag worden aangetast zijn duurzame transportoplossingen nodig, waarmee problemen als congestie, milieuoverlast en onveiligheid kunnen worden teruggedrongen. Peoplemovers, voertuigen voor personenvervoer die zonder bestuurder hun weg zoeken, zijn een veelbelovende nieuwe vervoermodaliteit, waarmee verbetering van de leefbaarheid in combinatie met stijging van de mobiliteit kan worden gerealiseerd. In de "Peoplemover Roadmap", een onderzoeksproject dat in de periode onder leiding van TNO en met financiële ondersteuning van Connekt werd uitgevoerd door een 20-tal Nederlandse partners uit de industrie, de wetenschappelijke wereld en de overheid, werd een visie gegeven op de ontwikkeling van Peoplemovers in de periode tot 2015 en werden de stappen geschetst die genomen moeten worden om de in het rapport uitgesproken verwachtingen waar te maken. De roadmap identificeert daartoe vanuit de aanbodzijde, de vraagzijde en vanuit een aantal randvoorwaarden de condities waaraan moet worden voldaan om de ideeën die in de afgelopen jaren zijn ontwikkeld tot implementatie te brengen. Ook internationaal staat het onderwerp Peoplemovers in de belangstelling. In de Europese projecten CyberCars en CyberMove zijn enerzijds technische en anderzijds infrastructurele en vervoerkundige aspecten van de introductie van Peoplemovers onderzocht en zijn oplossingsrichtingen aangedragen voor een aantal van de geschetste problemen. In het CityMobil initiatief, een voorstel om te komen tot een Integrated project in het 6 e Kaderprogramma van de EU, wordt een werkelijke implementatie van een geautomatiseerd vervoerssysteem voor mensen en vracht in één of meerdere Europese steden nagestreefd. In een ander initiatief voor een Europees Integrated project; SAFESPOT worden de mogelijkheden van cooperative driving; het onderling communiceren van geautomatiseerde systemen om tot een optimale verkeersafwikkeling te komen onderzocht. De Peoplemover Roadmap en de projecten CyberCars en CyberMove hebben bijgedragen aan het wegnemen van een aantal barrières. In een volgende stap moet de weg verder geëffend worden door het ontwikkelen van transitiepaden naar reële implementaties van peoplemover systemen als nieuwe modaliteit in het Openbaar Vervoer. 3 Probleemstelling 3.a Maatschappelijke en wetenschappelijke uitdaging Voor het ontplooien van het potentieel van peoplemovers als een oplossing van stedelijke mobiliteitsproblemen, moeten peoplemovers kunnen voldoen aan alle huidige maatschappelijk voorwaarden voor hoogwaardig vraaggestuurd OV enerzijds en duurzame inpassing in een stedelijke omgeving anderzijds. Het concept van peoplemovers (automatisch rijdende voertuigen) vult een deel van deze voorwaarden al in. Ze zijn stil, zuinig, schoon, -zonodig- vraaggestuurd, en kunnen een fijnmazig netwerk 4
5 bedienen, een korte(re) reistijd leveren etc. Peoplemovers hebben zich ook reeds bewezen als een klantvriendelijk alternatief. Een aantal andere voorwaarden vormt echter nog wel een probleem zoals de infrastructurele inpassing, de wettelijke inkadering, de onbekendheid bij de planologen en besluitvormers en de functionele prestaties (virtual intelligence) van het systeem in het omgaan met ander verkeer en het anticiperen op situaties naast en op de weg. Dit terrein is nog nieuw en voorspellingen en simulaties zijn moeilijk te maken. Er schuilt dus een behoorlijke uitdaging in deze exercitie. Praktijkexperimenten zijn noodzakelijk om voortgang te maken in het transitieproces, maar komen om genoemde redenen moeilijk van de grond. In het kader van Peoplemovers Op Weg kunnen alle aspecten van de integratie van een geautomatiseerd vervoerssysteem in de planontwikkeling van Almere worden onderzocht, zonder een groot (kostbaar) experiment te realiseren. De uitdaging in de transitie is om hier een doorbraak te genereren door enerzijds plannen voor een geavanceerd en aansprekende toepassing te ontwikkelen en anderzijds de gereedschappen aan te reiken om het makkelijker te maken dit soort experimentele toepassingen te realiseren. Daarenboven ligt de uitdaging om de realiteitswaarde van deze plannen aan te tonen zonder grootschalig te investeren. Tevens ligt er een wetenschappelijke uitdaging in de wijze waarin de opschaling plaats kan vinden van resultaten die op één locatie worden gerealiseerd naar toekomstscenario's waarin een brede toepassing van deze en vergelijkbare systemen is gerealiseerd. Een meer complexe vervoervraag, te bedienen met noodzakelijkerwijs meer voertuigen, vraagt een logistiek concept en vlootmanagement dat nog niet eerder is gerealiseerd. 3.b Uitgangspunten en randvoorwaarden Het onderzoek Peoplemovers Op Weg vertrekt vanuit de veranderende vervoervraag in het stedelijk gebied en start de transitie naar duurzame mobiliteit door kennisverwerving met betrekking tot de mogelijkheden voor het vervoer met 'rubbergebonden' (dus zonder aanleg van extra infrastructuur) Peoplemovers, volgens de roadmap Peoplemovers te beginnen in een nichemarkt en in de (nabije) toekomst verder te ontwikkelen als duurzaam alternatief voor het vervoer per auto in het stedelijk gebied. 3.c Referentieonderzoek Peoplemovers Op Weg gebruikt de gegevens van onderstaande onderzoek als basis voor haar werkzaamheden. - CyberMove project: Site Selection; Adriano Alessandrini; April CyberMove project: User Needs Analysis: Part A - Report on User Needs for Cybernetic Transport Systems Applications; Mike McDonald, Tom Vöge; May CyberMove project: User Needs analysis: Part B - An interactive questionnaire amongst end users about cybercars in passenger transport for the cities of tomorrow; Marten Janse; December CyberMove project: Initial Evaluation; Adriano Alessandrino; April De People Mover Roadmap: Scenario's voor toekomstige ontwikkelingen van people movers. N.E. van Hylckama Vlieg en P. Groenveld; Connekt, juni CyberMove project: Ex-ante Evaluation; Adriano Alessandrino; March CyberCars project: Safety Standards for Cybercars. Part 2: Recommendations for Certification procedures. J.P. van Dijke en J.Uwland; June
6 3.d Inbedding in literatuur en relaties met lopend Europees onderzoek - Response 1, 2 en 3: European projects in the 5th and 6th framework programme. The objective is to come to a Code of Practice for the development and evaluation of Advanced Driver Assistance systems. - CyberCars: European project in the 5th framework programme: Cybernetic Technologies for the Car in the City. - CyberMove: European project in the 5th framework programme: Cybernetic Transportation Systems for the Cities of Tomorrow. - Netmobil: clusterproject in the 5th framework programme to obtain enhanced dissemination about automated transport. - Edict: European project in the 5th framework programme to demonstrate and evaluate the introduction of personalised rapid transit in 4 European cities. - Stardust: European project in the 5th framework programme to assess the extent to which ADAS (Advanced Driver Assistance Systems) and AVG (Automated Vehicle Guidance) can contribute to a more sustainable urban transport system. - ADASE: thematic network in the 5th framework programme to analyse and describe the world wide state-of-the-art in advanced driver assistance systems and to roadmap the future development of Advanced Driver Assistance Systems in Europe. Prevent: Preventive and Active Safety Applications. Integrated Project in het 6e Kaderprogramma van de EU CyberCars2: Specific targeted research project, IST call 4, FP IST-4, Cooperative CyberCars CityMobil: Project proposal: Automated road transport for the urban environment. TNO; Integrated Project in het 6 e Kaderprogramma van de EU. Status: aanvraag 6
7 4 Aanpak, beoogde resultaten en output in meetbare doelstelling 4.a Doelstellingen van het project, aanpak en beoogde resultaten Doelstelling van het project "Peoplemovers Op Weg" is de mobiliteitsmarkt voor te bereiden op de introductie van Peoplemovers als nieuwe modaliteit in het aanbod van stedelijk vervoer door de vervoersmarkt van de toekomst in beeld te brengen, instrumenten te maken die concessieverleners behulpzaam zijn bij de afweging van nut en noodzaak van deze (nieuwe) modaliteit, en middels praktische implementatie de transitie tot stand te brengen. Hieruit worden drie subdoelstellingen afgeleid: - Kennisontwikkeling: Kennis over voorwaarden en reacties van de omgeving op het invoegen van Peoplemovers in bestaande verkeersstromen; Kennis over het realiseren van een discrete stap in een gepland lange termijn transitietraject. - Ontplooiing: Het Project wil de stedelijke inpassing van Peoplemovers verbeteren door het mogelijk te maken Peoplemovers te laten anticiperen op gebeurtenissen in hun omgeving en te laten mengen met ander verkeer op dezelfde infrastructuur; Er wordt een implementatietraject ontwikkeld voor een praktijkexperiment. - Drempelverlaging: Het project ontwikkelt een aantal instrumenten die belanghebbenden een beeld moeten geven van de mogelijkheden en uitdagingen die met een implementatietraject gepaard gaan en die onzekerheden wegnemen die implementatietrajecten bemoeilijken. Voor het realiseren van deze doelstellingen wordt op twee fronten tegelijk gewerkt. Aan de ene kant conceptueel, in termen van vervoeranalyse en marktanalyse voor stedelijk vervoer en inpassing in de modal split. Aan de andere kant vanuit de toepassing, in de vorm van simulaties en demonstraties en het ter hand nemen van voorwaardenscheppende activiteiten. De achterliggende idee is dat ter voorbereiding van introductie op de mobiliteitsmarkt zowel enkele kennislacunes ingevuld dienen te worden als ook een veranderingstraject dient te worden gestart. Met andere woorden: de Peoplemover moet z'n plek in de mobiliteitsmarkt nog verdienen, terwijl tegelijkertijd de huidige constellatie van deze markt niet maatgevend is voor de nabije toekomst omdat deze markt in de nabije toekomst zal veranderen als gevolg van een stijgende vraag en, uit het oogpunt van duurzaamheid, een aanscherping van de eisen die aan het benodigde vervoeraanbod worden geteld. Het project Peoplemovers Op Weg bestaat (naast projectmanagement en kennisverspreiding) uit vier werkpakketten: - WP1: Stedelijk vervoer-in-de-toekomst - WP2: Omgaan met omgevingsfactoren - WP3: Toolbox voor concessieverleners - WP4: Proeftuin WP1: 'Stedelijk vervoer-in-de-toekomst' WP1, 'Stedelijk vervoer-in-de-toekomst', onderzoekt zowel de vervoerkundige implicaties van een grootschalige uitrol van Peoplemovers als de marktkansen op basis van het huidige en toekomstige verplaatsingsgedrag. Daarbij wordt zijdelings rekening gehouden met de onvergelijkbaarheid tussen 7
8 overheidsinvesteringen in grote infrastructuurprojecten en grootschalige implementatie van kleinere verkeer- en vervoerprojecten. Net als bij eerdere transities waarbij nieuwe vervoerwijzen geïntroduceerd werden die wezenlijk nieuwe zaken toevoegden aan de -toen- bestaande mogelijkheden, zoals de stoomlocomotief of de auto, zal grootschalige introductie van Peoplemovers substantiële gevolgen kunnen hebben voor het toepassingsgebied van de bestaande vervoerwijzen auto, openbaar vervoer, fietsen en lopen. De Peoplemover zal zich dan ontwikkelen tot meer dan een sporadische toepassing en zich een eigen plaats verwerven op de vervoermarkt, waarbij een deel van de markt van de andere vervoerwijzen wordt overgenomen. Feitelijk is de vraag aan de orde welk deel van de oplossing de Peoplemover is voor het vervoer in het stedelijk gebied van (over)morgen. Daarbij zijn twee zaken aan de orde: de vervoersvraag stijgt en de randvoorwaarden en eisen waaraan het vervoersaanbod binnen het stedelijk gebied moet voldoen, vergen duurzaamheid en efficiëntie en zoeken oplossingen voor het ruimtebeslag dat het huidige vervoeraanbod (met name de privé auto) op de schaarse gronden legt. Door de vervoerkundige aspecten van een systeem met Peoplemovers te beschrijven en een plaats te geven in de staalkaart aan vervoersaanbod, kunnen de unieke kwaliteitsaspecten van de Peoplemover ingevoerd worden in een -te ontwikkelen- stedelijk vervoersmodel. Netwerkmodellering, programmering en kalibrering, gaan vooraf aan een analyse en interpretatie van de (duurzame) stedelijke vervoersmarkt-vande-toekomst. Tegelijkertijd is het mogelijk ook de vervoersvraag (opnieuw) te segmenteren in de wetenschap dat de Peoplemover deel uitmaakt van het toekomstige stedelijke vervoeraanbod. Door de gesegmenteerde vraag te vullen met data uit het Mobiliteits Onderzoek Nederland, wordt een match mogelijk tussen vraag en aanbod die inzicht geeft over de marktpotentie van de Peoplemover in het stedelijk gebied. Lastig is dat bij evaluatie van het verkeer- en vervoerbeleid, er eigenlijk geen goede methode is om kleinschalige, lokale, verbeteringen te vergelijken met een investering in fysieke infrastructuur op nationaal of regionaal niveau. Vergelijking van fietsinfrastructuur, bijvoorbeeld, in de vorm van twintig nieuwe fietspaden, versus aanleg van een nieuwe weg, vindt momenteel niet plaats. Het kwantificeren van effecten van kleine verbeteringen is moeilijk en staat een vergelijking al snel in de weg. Maar zelden worden er ook vragen gesteld. Ergens in het beleidsproces wordt besloten om een zeker bedrag te reserveren voor langzaam verkeer. En dat is het dan. Het is niet zo dat de fiets een alternatief is voor een nieuwe weg of nieuwe tram, maar door de vraag niet te stellen, vindt ook de afweging niet plaats. WP2: Omgaan met omgevingsfactoren Dit WP richt zich op het ontwikkelen van de volgende stap op het gebied van virtuele intelligentie en systeemfunctionaliteit conform het transitiepad van de reeds eerder genoemde Peoplemover Roadmap. Ten behoeve van het voertuig concentreert de ontwikkeling van systeemfunctionaliteit zich op de sensoriek en dataprocessing voor het interpreteren van de omgeving, het onderkennen van gevaarlijke situaties en het reageren daarop. Uitgaande van wat reeds beschikbaar is, zal het besturingsysteem aangepast worden aan vraaggestuurd vervoer over een netwerkstructuur. De te ontwikkelen functionaliteit wordt geënt op de eisen van de diverse klantgroepen (vervoerder, reiziger, gemeente) en de betreffende locatie (Almere). Uit eerdere experimenten met Peoplemovers en uit publicaties van (automotive) onderzoek is een beeld ontstaan van de functionaliteit en het concept voor sensoriek en dataprocessing dat voor het voertuig nodig is. Het vooronderzoek zal betrekking hebben op het concipiëren van het sensorsysteem voor scanning van de omgeving en functionele experimenten met de sensoriek, zodat de prestaties daarvan in het omgaan met de omgeving in kaart kunnen worden gebracht en meegenomen kunnen worden in de uiteindelijke specificaties. Hierbij zal worden onderzocht in hoeverre de automatische systeemfuncties de omgevingsfactoren van de betreffende locatie kunnen behandelen, in hoeverre de omgeving kan worden 8
9 aangepast aan het functionele niveau dat bereikt kan worden en in welke mate menselijke beoordeling en handeling in het omgaan met omgevingsfactoren moet worden toegevoegd. Indien menselijke ondersteuning vereist blijkt zal worden onderzocht op welke manier daarbij de beste combinatie kan worden gerealiseerd tussen veiligheid en (kosten)efficiëncy. Om het functioneren reeds op laboratorium niveau aan te kunnen tonen en de grenzen van de automatische functies te kunnen bepalen wordt voor het systeem een nieuwe 'Hardware In the Loop' testmethodiek ontwikkeld en uitgevoerd. Concreet zal de technologische verbetering leiden tot: een systeem voor omgevingsverkenning met een zodanige mate van artificiële intelligentie dat het overweg kan met niet in het systeem opgenomen medeweggebruikers en dat kan anticiperen op gebeurtenissen naast de weg. fusie van gegevens van geavanceerde omgevingsensoren teneinde door redundantie en complementariteit een optimaal veilige waarneming te waarborgen. nieuwe algoritmen om de gegevens van het omgevingsscanningsysteem om te zetten naar besturingsacties van het voertuig. een systeemlogica voor de behandeling van een vloot Peoplemovers op een netwerktracé. een op basis van die systeemlogica functionerend besturingssysteem voor de afhandeling van de vervoervraag. Een nieuwe testmethodiek voor geavanceerde functionaliteit van Peoplemovers. Een nieuwe grens tussen wat met automatische systeemfuncties kan worden gerealiseerd en wat met menselijke intelligentie moet worden toegevoegd. WP3: 'Toolbox voor concessieverleners' WP3, 'Toolbox voor concessieverleners', betreft de ontwikkeling van een viertal praktische instrumenten waarmee vragen met betrekking tot de implementatie van Peoplemovers op een specifieke locatie kunnen worden afgehandeld. De tools zijn hulpmiddelen voor concessieverleners in het besluitvormingsproces gedurende ideeën-, planvorming- en realisatiefase. Specifiek gaat het om de volgende deliverables: Een marktverkenner; Een simulator; Een risico-reductor Een business model. De marktverkenner bestaat uit drie onderdelen: een SWOT-analyse waarmee bereikbaarheids-, duurzaamheids- en concurrentieaspecten in kaart worden gebracht, een ontwerpsjabloon waarmee specifieke ontwerpdilemma s worden voorkomen of opgelost, en een user needs onderzoek om draagvlak en potentieel gebruik onder ingezetenen en bezoekers te peilen. De simulator is een model dat het gedrag van voertuigen in een vraagafhankelijke omgeving als uitgangspunt heeft. Softwarematige evaluaties van de in de ideeënfase ontwikkelde varianten helpen het exploitatiemodel van de Peoplemover en de kwaliteit van het vervoersaanbod te optimaliseren en maken exante berekeningen van maatschappelijke en economische effecten mogelijk. Onderdeel van de bouw van deze simulator is de meer theoretische vraag hoe het fleetmanagement vorm kan krijgen bij opschaling van peoplemoversystemen die met de inzet van meer voertuigen en de noodzaak van complexere verplaatsingspatronen te maken krijgen. De simulator kan worden gebruikt ter ondersteuning van de dimensionering van het systeem en voor een vroege vorm van visualisatie van het systeem in de omgeving ter ondersteuning van de besluitvorming. De risico reductor komt tegemoet aan het gebrek aan wet- en regelgeving op het gebied van vervoersystemen met volledig automatische voertuigen en de daaruit voortvloeiende 9
10 aansprakelijkheidskwesties. Een beproefde methode om veiligheidsrisico s te identificeren en adequate maatregelen te genereren met een preventief en/of mitigerend karakter, zullen vanaf het eerste idee het Peoplemover design voorbereiden op een succesvol te doorlopen veiligheidsevaluatie (FMECA). Het business model wordt opgebouwd uit een lijst met kostenposten en een inschattingsmodule voor het vullen van deze lijst, een kader voor maatschappelijke kosten-baten analyses, en een format voor de benodigde business case. Bij het ontwikkelen van bovenstaande hulpmiddelen zal tevens bezien worden in hoeverre bestaande methoden van concessieverlening aangepast zouden moeten worden om Peoplemovers als volwassen alternatief te kunnen laten meedoen en zullen aanbevelingen worden opgesteld voor het aanpassen van concessieverleningsprocedure. WP4: Proeftuin De plannen voor de proeftuin, worden ontwikkeld voor het centrum van Almere. Dit nieuwe centrum moet uitgroeien tot de kern van een stand met een omvang groter dan Utrecht. Dit geeft een geweldige uitdaging met betrekking tot de bereikbaarheid. Die is nu zeer goed en Almere wil dat behouden. De stad wil daarbij nadrukkelijk denken aan innovatieve oplossingen. Het proces in WP 4 doorloopt vijf fasen: - vooronderzoek - planvorming - uitwerking van oplossingen - simulaties en demonstraties - ex-post evaluaties Het vooronderzoek betreft een inventarisatie van de ontwikkeling van klantenwensen, vervoersvraag en de infrastructurele mogelijkheden van de locatie. In deze fase wordt reeds aandacht besteed aan de veiligheid opdat risicoreductie al op de tekentafel kan worden toegepast. Vervolgens wordt het benodigde systeem in functionele termen beschreven en geconcipieerd. Hieruit volgt een programma van eisen voor de verdere ontwikkelingen in WP2 en WP3. De planvorming Enerzijds krijgt het vervoersaanbod op de tekentafel vorm binnen de randvoorwaarden die hieraan door de locatie worden gesteld en kan door middel van een simulatie van het vervoer de match tussen vraag en aanbod ex-ante worden geëvalueerd. Anderzijds wordt de besluitvorming voorbereid waarin het commitment van partijen een vervolg moet krijgen in een besluit tot uitvoering van de plannen. Andere argumenten dan verkeer- en vervoerkundige spelen hierbij een belangrijke rol: het draagvlak onder burgers en gebruikers, de business case, juridische mogelijkheden en politieke wil. Demonstraties, na prototyping van de techniek van de nieuwe systemen voor omgevingsintelligentie en systeembesturing, kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de benodigde overtuigingskracht. Het uitwerken van de plannen voor de proeftuin behelst het gebruik van de ontwikkelde tools voor het daadwerkelijk maken van voorstellen voor het betrokken gebied In de realisatie van het systeem op een locatie moet alles tot in detail kloppen en moet aan alle voorwaarden voldaan zijn. Nieuwe aspecten en problemen kunnen de kop opsteken en zullen opgelost moeten worden. Tenslotte wordt deze fase met een veiligheidsevaluatie afgerond. In de demonstratie wordt ernaar gestreefd de voordelen van het ontwikkelde plan aan het publiek en de opdrachtgevers te tonen door een tijdelijke demonstratie van een geautomatiseerd voertuig op een beperkt deel van het geplande traject. Het systeem wordt daartoe opengesteld voor publiek. Gedurende de eerste periode na openstelling zal worden onderzocht hoe de omgeving op het systeem reageert en in hoeverre het systeem ook in de praktijk functioneert. 10
11 Met de evaluatie wordt het proces afgesloten. De verwerking van de resultaten van het gebruiksonderzoek zullen worden aangevuld met een evaluatie van het ontwikkelde technisch concept. De resultaten zullen worden vervat in artikelen in vaktijdschriften en presentaties op congressen. Deliverables Werkpakket 0: Organisatie D0.1.1 Evaluatie voorbereidingsfase D0.1.2 Ambassadeur D0.1.3 Final report D0.2.1 Dissemination plan D0.3.1 Audit bijdrage tipartiete kennisinfrastructuur D0.3.2 Audit bijdrage transitieproces wk550 Frog wk550 Frog wk840 Frog wk550 TNO B&O wk820 KCT wk820 KCT Werkpakket 1, Stedelijk vervoer-in-de-toekomst, levert een drietal deliverables op: D1.1 Beschrijving peoplemover state of the art 2005 wk550 TNO B&O uit oogpunt transitiemanagement D1.2 Marktanalyse wk712 TNO B&O D1.3 Vervoersanalyse wk812 TNO B&O Werkpakket 2, Omgaan met omgevingsfactoren, realiseert: D2.1 Programma van eisen wk640 Frog D2.2 Systeemtechnologie wk650 Sick D2.3 Testmethodiek wk750 TNO I&T D2.4 Veiligheidsanalyse wk750 TNO I&T D2.5 Workhorse wk740 Frog D2.6 Gevalideerde simulatieomgeving wk750 TNO I&T Werkpakket 3, Toolbox voor concessieverleners, brengt een viertal instrumenten en een deliverable: D3.1 marktverkenner wk650 TNO B&T D3.2 vervoersimulator wk740 TNO B&T D3.3 risico reductor wk812 TNO B&T D3.4 business model wk750 TNO B&T D3.5 economische en maatschappelijke meerwaarde wk812 TNO B&T Werkpakket 4, De proeftuin, komt tot: D4.1 realisatieplan wk650 Frog D4.2 simulatieresultaten wk725 TNO I&T D4.3 Functionele representatie vervoersysteem wk812 Frog D4.4 Gebruikersonderzoek wk812 TNO B&O D4.5 Evaluatie wk820 Frog 4.b Versterking van de tripartiete kennisinfrastructuur op mobiliteitsgebied Transumo stelt zich ten doel de Nederlandse kennisinfrastructuur op mobiliteitsgebied te versterken. Het project Peoplemovers Op Weg biedt hiervoor uitgelezen kansen. Het project combineert de transport demand innovaties vanuit de wetenschap om de mobiliteit in het stedelijk gebied te verduurzamen, met functionele oplossingen vanuit de industrie voor vervoersproblemen in het stedelijk gebied, en een field trial die de bestuurlijke kansen en bedreigingen ten aanzien van een transitie expliciet maakt. Puntsgewijs laten de kennisresultaten van Peoplemovers Op Weg zich als volgt opsommen: Kennis over en ervaring met het implementeren van een geplande transitiestap van een innovatieve en gecompliceerde vervoersmodaliteit als schakel in de transitie naar automatisch vervoer. Kennis over de plaats en potentiële rol van Peoplemovers tussen andere vervoersmodaliteiten in het stedelijk vervoer in de toekomst 11
12 Kennis over de manier waarop verkeersdeelnemers reageren op automatische voertuigen op de weg. Kennis over de eisen die dit stelt aan het automatisch vervoerssysteem en aan de ontwikkeling van verkeersregels en de educatie van verkeersdeelnemers. Kennis over systeemarchitectuur en procesbegeleiding om te komen tot een optimaal betrouwbaar vervoersysteem. Kennis over HIL testprogramma voor de validering van nieuwe functionaliteit van People Movers Kennis over de verkeerskundige, economische en maatschappelijke effecten van de implementatie van een Peoplemover project in een stedelijke omgeving en de modellering daarvan Kennis over de logica (bouwsteen), ontwikkeling en implementatie van een besturingsysteem van een vloot met vraaggestuurde voertuigen over een netwerkstructuur. Kennis over de actueel best haalbare grens tussen automatische en menselijke systeemfuncties. 4.c Bijdrage aan de doelstellingen van het betreffende cluster Het cluster Integrale Projecten binnen Transumo stelt zicht ten doel clusteroverschrijdend de integrale Transumo thematiek aan te pakken. Het project Peoplemovers Op Weg draagt daaraan bij door antwoorden te vinden op de volgende vragen: Hoe kunnen we Peoplemovers als nieuwe, duurzame stedelijke vervoermodaliteit ontwikkelen zonder daarvoor overal een eigen infrastructuur aan te leggen. Hoe kunnen we voor stadsbesturen die met mobiliteitsproblemen kampen waarvoor Peoplemovers een oplossing kunnen zijn de drempel verlagen om tot een inzet van deze nog onbekende OV modaliteit te beslissen? Hoe kunnen we het politieke en bestuurlijke beslissingsproces structureren en/of faciliteren zodanig dat een planmatige besluitvorming en uitvoering van het project kan worden gerealiseerd? Welke mate van artificiële intelligentie is vereist om Peoplemovers te laten mengen met ander verkeer. Verschilt dit per situatie? Welke verkeerssituaties moeten we dan achtereenvolgens kiezen om een geleidelijk transitiepad naar volledige integratie te realiseren? Welke menselijke interactie blijft nodig. Hoe zullen andere weggebruikers reageren op automatisch rijdende voertuigen? Welke aanpassingsvormen zijn daarvoor nodig en hoe is deze verandering te bewerkstelligen? Hoe zullen niet bij het verkeer betrokken omstanders reageren op en omgaan met automatische (onbemande) voertuigen. Welke effecten heeft dit op het systeem, de gebruikers en de vervoerprestatie? Welke maatregelen kunnen wij daarvoor voorstellen en hoe kunnen we de maatschappelijke verankering daarvan bewerkstelligen? Zijn er voor integratie van Peoplemovers op bestaande infrastructuur aanpassingen nodig aan die infrastructuur? Zo ja, welke en wat voor oplossingen kunnen we daarvoor aandragen. Wat zijn de randvoorwaarden voor een veilige inzet van PeopleMovers in de gekozen gemengde verkeerssituaties? Welke nieuwe (technische) oplossingen kunnen we aandragen om aan deze randvoorwaarden te voldoen? Hoe kunnen we vooraf, dat wil zeggen vóór inzet in de praktijk, een voldoende mate van zekerheid over het goed functioneren van het systeem verkrijgen zodat de veiligheid van het verkeer en de inzittenden gewaarborgd is? Als integraal Transumo project heeft de thematiek van het project Peoplemovers Op Weg een duidelijke relatie met de andere Transumo clusters, in het bijzonder Personenvervoer /Transitie naar collectief personenvervoer, Verkeersmanagement / Intelligent Vehicles, Infrastructuur/vastgoedwaarde en bereikbaarheid en het cluster Transitiemanagement. Het project streeft ernaar goede operationele contacten aan te knopen met de gerelateerde projecten in deze clusters. 12
13 4.d Realisatie projectdoelstellingen ultimo 2005 Het project start met een fase van organisatie en vooronderzoek die eind 2005 afgerond zal zijn. Daarbij is op de relevante terreinen de State of the Art beschreven, zijn de onderzoekslocaties binnen Almere aangewezen en zijn de randvoorwaarden en vraagaspecten daarvan in kaart gebracht, en is op basis daarvan verder inhoud gegeven aan de werkzaamheden voor Planning en fasering De looptijd van het project bedraagt 4 jaar. Om in deze tijdspanne de gestelde doelen te kunnen realiseren zullen alle vier werkpakketten gelijktijdig starten en parallel werken. Daarbij zullen de werkzaamheden binnen de vier werkpakketten deels nauw onderling worden afgestemd. Voor een ander deel werken de vier werkgroepen separaat. Het project is opgedeeld in vier fasen: Vooronderzoek, Ontwikkeling, Simulatie & Realisatie en Afronding. Bij elke faseovergang convergeren de werkzaamheden van de vier werkgroepen tot een gemeenschappelijk moment van kennisverspreiding. De projectplanning per fase en werkpakket is samengevat in Bijlage 1 6 Verantwoording van het onderzoek 6.a Relatie van dit project met proeftuinen Het realiseren van plannen voor een Peoplemover applicatie is een kerngegeven in dit projectvoorstel. De gemeente Almere, die met grootschalige visie- en planontwikkeling bezig is, is daarom partner in het project. Deze planontwikkeling kan ook kansen bieden voor andere Transumo projecten. Het project Peoplemovers Op Weg plant in het kader van proeftuin ook het uitvoeren van een demonstratie (van beperkte omvang) in Almere. 6.b Inzet transitiewetenschapper(s) Dit project beoogt de ontwikkeling en implementatie van een transitiestap in een gepland lange termijn transitietraject. Dit is op zich een nieuw gegeven met veel onbekende aspecten. Daarbij gaat het om een complexe materie en is een groot aantal maatschappelijke partijen betrokken. Peoplemovers Op Weg heeft daarom behoefte aan ondersteuning met deskundigheid op het gebied van maatschappelijke transitietrajecten. De oprichting van het Kenniscentrum Transities op 3 juni 2005 jl. maakt het mogelijk deze ondersteuning in het project te incorporeren. Het Kenniscentrum Transities is een samenwerking tussen TNO Bouw en Ondergrond en de Erasmus Universiteit Rotterdam, met als ambitie kwalitatief hoogstaand wetenschappelijk en fundamenteel onderzoek te combineren met concrete praktijkprojecten. Het Kenniscentrum Transities draagt -volgens haar doelstelling- bij aan het stimuleren, aanjagen, in gang zetten en evalueren van maatschappelijke vernieuwing in tal van nieuwe en lopende innovatieprojecten. Peoplemovers Op Weg biedt daarnaast een duidelijke aansluiting met de verschillende onderzoeksgebieden van het cluster Transitiemanagement, te weten: Overheidshandelen. Overheidsorganisaties spelen een bepalende rol in het inrichten van de stedelijke ruimte en het bepalen van de vorm en mate van openbaar vervoer. Hun handelen, randvoorwaarden en beslissingsprocedures bepalen in belangrijke mate de voortgang in het transitieproces. Private aanbieders en hun (on)vermogen tot transitiebevorderende innovaties. Private aanbieders van Peoplemovers zijn veelal MKB of startende bedrijven wiens slagkracht in transitiebevorderende organisaties meer bepaald wordt door enthousiast doorzettingsvermogen dan financiële spankracht. 13
14 Verder wegen bij winstgeoriënteerde bedrijven aspecten als de beheersing van operationele risicos vaak een zwaardere rol dan het eerder genoemde wenkend perspectief. Hoe hiermee om te gaan? Burgers als klanten, als citizens en als critici van het verkeer- en vervoersysteem. Alle soorten van klanten en gebruikers komen in het realiseren van de proeftuin aan bod. Management en organisatie van complexe interactie. Daarvoor is Peoplemovers Op Weg op zich al een proeftuin. 6.c Noodzaak steun TRANSUMO De noodzaak van steun van Transumo is tweeërlei: operationeel en financieel. De wens voor operationele steun is in het bovenstaande punt verduidelijkt. Financiële steun is noodzakelijk omdat de gemeenschappelijke wil om iets te realiseren gepaard moet gaan met financiële middelen. Aan het eerste ontbreekt het niet. Om de tweede voorwaarde in te vullen is een subsidie als van Transumo een absolute noodzaak. Zonder subsidie komt dit project niet van de grond. Wellicht verandert subsidie de toekomst niet, maar zij brengt hem wel dichterbij. Dat is een zeer belangrijke bijdrage aan het gewenste transitieproces naar duurzaam en vraaggestuurd stedelijk openbaar vervoer. 6.d Samenwerkingsverband participanten Gemeente Almere De gemeente Almere ontwikkelt plannen voor grootschalige stadsontwikkeling waarbij gedacht wordt aan verdubbeling van de omvang van de stad. De planhorizon loopt tot Het stadsbestuur wil het centrum zijn bestaande centrale functie laten behouden. Dit vergt nieuwe oplossingen van de bereikbaarheid van het centrum. Uitplaatsen van parkeergelegenheid is daarbij een alternatief. Hoogwaardig openbaar lokaal vervoer wordt dan een noodzaak. Almere wil in dit opzicht de mogelijkheden van Peoplemovers onderzoeken, in combinatie met hoge capaciteits buslijnen. Een goede afweging is gewenst (WP1 en WP3). Voor een volledige ontsluiting van het centrum dienen ook de mogelijkheden voor mengen met ander (langzaam) verkeer onderzocht te worden (WP2). De gemeente ziet in de doelstellingen van het project Peoplemovers Op Weg een goede aansluiting met haar planontwikkeling. Taken:Klant, inbreng vanuit stadsplanologie en vervoersvraag,wensen en beperkingen, locatiebeheer, faciliteren proeftuin Advanced Netherlands Transport ANT is een verkeerskundig adviesbureau dat gespecialiseerd is in innovatief vervoer en openbaar vervoer. ANT heeft naast brede verkeers- en vervoerkundige ervaring, unieke expertise op het gebied van innovatieve vervoeroplossingen, waaronder light rail systemen, geleide bussen, geautomatiseerde people movers, vervoer over water e.d. Bereikbaarheids-, verkeers- en vervoervraagstukken worden integraal benaderd waarbij conventionele, innovatieve en creatieve oplossingen worden geanalyseerd. De integrale benadering waarborgt oplossingen die 'passen' binnen de ruimtelijke, verkeers- en vervoerkundige omgeving èn die technisch, economisch en organisatorisch haalbaar zijn. Naast onderzoek en (verkeerskundig) advies ondersteunt ANT projecten middels proces- en projectbegeleiding, realisatiemanagement en communicatie. ANT werkt hierbij met een multidisciplinair team met verkeerskundige, planologische, technische, juridische en economische specialisten, waarmee een integrale aanpak van projecten gewaarborgd is. Taken: Realiseren van de tool voor business analyse in de Toolbox. Connexxion Nederlands grootste busmaatschappij. Connexxion is vanaf het begin betrokken bij praktijkexperimenten met Peoplemovers en heeft een grote ervaring opgebouwd in de exploitatie ervan. Connexxion was betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe generatie ParkShuttle voertuigen van Frog Navigation 14
15 Systems in zal deze als eerste in 2005 op het vernieuwde Rivium tracé in gebruik nemen. Connexxion is tevens operator van de busdiensten in de stad Almere. Taken: inbreng in studies naar de vervoerskundige aspecten, de stedelijke inpassing en de exploitatie en begeleiding van de Peoplemover in de proeftuin. Econometrisch Instituut, Erasmus Universiteit Het econometrisch instituut heeft als missie het verzorgen van een kwalitatief hoogwaardige opleiding tot doctorandus in de econometrie en het verrichten van fundamenteel en toegepast onderzoek op het terrein van de econometrie. Deze twee onderdelen zijn zeer sterk aan elkaar gekoppeld. Aan de ene kant worden studenten tijdens werkcolleges ingeschakeld bij onderzoeksprojecten en kunnen ze deelnemen aan stageopdrachten en projecten bij bedrijven, overheid, internationale organisaties, en buitenlandse universiteiten. Aan de andere kant zetten de stafleden van het instituut hun onderzoeksresultaten binnen zeer korte tijd om in vernieuwde leerstof die op hoor- en werkcolleges behandeld wordt. Dit geldt in het bijzonder voor de kennis en de ontwikkelingen op het gebied van financiering, logistiek en marketing. Taken: optimalisatie fleetmanagement met econometrische methoden Embedded Systems Institute, TU Eindhoven Het ESI is een samenwerking tussen de drie TU s en het bedrijfsleven met als doel onderzoek te doen naar vooral de betrouwbaarheid van embedded systemen. Het ESI is geïnteresseerd haar werkterrein in automotive uit te breiden, vooral richting het MKB. In het project Peoplemovers Op Weg wil het ESI haar expertise in brengen om vooral de bedrijfszekerheid van de veiligheidskritische systemen te optimaliseren. Taken: ICT systeemarchitectuur, bedrijfszekerheid Sick GmbH / Ibeo Automotive Systems GmbH Ibeo AS GmbH is een dochteronderneming van Sick GmbH en specialist op het gebied van laserscanners voor automotive toepassing. Ibeo ontwikkelt eigen hardware en software en heeft veel kennis op het gebied van beeldherkenning. Ibeo wil zich naast de automotive markt graag richten op de markt voor Peoplemovers. Ibeo is onderdeel van het Sick concern en gevestigd in Hamburg. Sick GmbH doet de basisresearch en zal deelnemer zijn in dit project. Sick hecht veel waarde aan de samenwerking met Peoplemovers Op Weg en wil daarbij haar kennis en instrumenten breed inzetten. Taken: systeemhardware en architectuur, dataprocessing voor beeldherkenning, tracking & tracing, en het elimineren van false positives. Noot: De deelname van Sick/Ibeo is bijzonder at dit een buitenlandse (Duitse) firma betreft. De reden om Sick/Ibeo uit te nodigen tot deelname aan het project ligt in de unieke kennispositie. Het project Peoplemovers Op Weg streeft ernaar de top samen te brengen van elk van de benodigde disciplines. Sick/Ibeo vult daarbij de rol in van sensorspecialist op het gebied van automotive lasertechnologie. Sick/Ibeo is zeer geavanceerd in de ontwikkeling van automotive hardware en software ontwikkeling op het gebied van beeldherkenning en (klimatologische) ruisonderdrukking. Zij behoort op deze gebieden tot de wereldtop. Sick/Ibeo ziet Peoplemovers als één van haar doelmarkten en is zeer gemotiveerd voor deelname aan het project vanwege de vooraanstaande positie die Nederland inneemt in het ontwikkelen en beproeven van automatische voertuigsystemen en de unieke testomgeving die het project oplevert. Sick/Ibeo is zeer aktief in kennisverspreiding op de internationale automotive markt hetgeen bijdraagt aan de marktkansen voor de Nederlandse deelnemers. Frog Navigation Systems / 2getthere Specialist op het gebied van AGV s en marktleider op het gebied van vrij navigerende Peoplemovers. Frog heeft een eigen technologie voor voertuignavigatie en ontwikkelt daarvoor zelf hardware en software. Frog heeft in meer dan 15 jaar een enorme ervaring opgebouwd met automatisch vervoer. De ParkShuttle was in 1997 de eerste operationele vrij navigerende Peoplemover. Inmiddels heeft Frog de tweede generatie ParkShuttle gereed. Bij Frog werken ca 70 mensen met hoofdvestiging in Utrecht. Taken: projectleiding, plan van eisen, voertuigelektronica, systeem architectuur, veiligheid, software voor aansturing van actuatoren, testvoertuig, systeeminfrastructuur. 15
16 TNO TNO, opgericht bij kracht van wet in 1930 met als doelstelling de innovatiekracht van Nederland te versterken en wetenschappelijk onderzoek toepasbaar te maken voor de markt, heeft zo n 400 specialistische onderzoekers in dienst op het gebied van verkeer en vervoer. Zowel in de business unit Automotive als in de business unit Mobilieit en Logistiek staan automatische voertuigen in het brandpunt van onderzoek naar innovatieve vervoerconcepten en de effecten hiervan op de mobiliteit. TNO kan bogen op kennisontwikkeling en samenwerking met wetenschappelijke en industriële partners in toonaangevende Europese onderzoeksprojecten als CyberCars, CyberMove, Netmobil, LUTR en (gepland voor mei 2006) CityMobil (taken: vervoeranalyse, marktanalyse, FMECA, ontwikkeling toolbox, evaluatie plannen proeftuin, simulatie praktijkexperiment en ontwikkelen en uitvoeren testmethodiek). In de business unit Ruimte en Innovatie is de samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam op het gebied van Transities ondergebracht. Eén van de focusonderwerpen waaraan zowel met eigen middelen als in Europees verband wordt gewerkt, is de duurzame systeeminnovatie en transitie op het gebied van mobiliteit, o.a. in het FP6 projectvoorstel Niches+ m.b.t. ruimtebesparend vervoer. 6.e Projectorganisatie De projectorganisatie bestaat uit een projectgroep, een kerngroep en werkpakketgroepen. Door de projectgroep kan een adviesraad ingesteld worden om de betrokkenheid van derden bij de kwaliteitsborging van het project te vergroten. De projectgroep bestaat uit vertegenwoordigers van alle deelnemende partners in het project en is het hoogste besluitvormende orgaan binnen de organisatie. Zij heeft tot taak de voortgang en de kwaliteit van het onderzoek te bewaken. De Projectgroep dient in te stemmen met de managementrapportages van de kerngroep waarin de voortgang, oplevering van resultaten, kwaliteit en financiële afwikkeling wordt gemeld. De projectgroep komt met dit doel zo vaak als nodig bijeen, doch tenminste tweemaal per kalenderjaar. De kerngroep bestaat uit door hun organisatie aangestelde vertegenwoordigers van FROG, TNO I&T en TNO B&O, en vormt de dagelijkse leiding van het project. De kerngroep is verantwoordelijk voor de financiën en de voortgang van het project. De kerngroep is aanspreekpunt voor de projectgroep voor alles wat de beoogde uitvoering van het onderzoek in de weg kan staan en woont in die hoedanigheid de vergaderingen van de projectgroep ook bij. Zij bereidt de bijeenkomsten van de projectgroep voor en stelt de benodigde managementrapportages op. De kerngroepleden, zonodig met steun van een of meer van de partners, vertegenwoordigen het onderzoek naar buiten toe. De werkpakketten, elk getrokken door een lid van de kerngroep, zijn samengesteld uit één of meer vertegenwoordigers van de bij het werkpakket betrokken partners, met een taakgerelateerde en taakgerichte opdracht. Afhankelijk van de aard van de werkzaamheden en/of de fase waarin de werkzaamheden zich bevinden, kunnen in overleg met de werkpakketleider wijzigingen in de samenstelling van de werkpakketgroep plaatsvinden. Gemotiveerd vanuit de aard van de werkzaamheden stelt de werkpakketleider een frequentie vast voor de vergaderingen. De Ambassadeur(s). De projectgroep hecht er waarde aan één of meerdere ambassadeurs te benoemen die vanuit hun maatschappelijke of wetenschappelijke functie het project intern van advies kunnen dienen en extern kunnen vertegenwoordigen. De kerngroep streeft ernaar de (eerste) ambassadeur voor het einde van 2005 aan het project te kunnen binden. Het consortium zal haar procedures t.a.v. de tijdsregistratie, rapportage en boekhouding inrichten conform de richtlijnen van Transumo. Iedere partner zal daarbij o.a een sluitende urenregistratie bijhouden en zorg dragen voor accountantscontrole op haar financiële huishouding over dit project. 16
17 7 Kennisverspreiding Het project stelt zich ten doel kennisoverdracht niet alleen middels het geduld van het geschreven woord te realiseren, maar ook actief te concentreren bij de overgang van de projectfasen. Het plan daarvoor wordt in de eerste projectfase verder uitgewerkt. Daarnaast stelt het consortium Peoplemovers Op Weg voor samen met andere Transumo projecten tijdens de looptijd van het programma gezamenlijke momenten van kennisverspreiding te organiseren. Na de evaluatie van de proeftuin wil de projectgroep door middel van publicaties en presentaties op internationale fora de resultaten van het project communiceren. De doelgroep daarbij bestaat uit: Lokale overheid en daaraan gerelateerde partijen; Vervoermaatschappijen; Publiek private instellingen zoals parkmanagement; Peoplemover en Automotive industrie; Internationale congressen. De resultaten van het project zullen allereerst de gemeente Almere in staat stellen de mogelijkheden van Peoplemovers als innovatieve vorm van stedelijk vervoer mee te nemen in de te ontwikkelen lange termijn plannen voor stadsontwikkeling.. Het wetenschappelijke werk van de participerende universiteiten zal doorvertaald worden in het onderwijs en verder onderzoek initiëren. TNO zal de resultaten van de vervoerskundige research inzetten in komende projecten met betrekking tot stedelijke vervoersproblematiek. De te ontwikkelen testmethodologie draagt bij aan de noodzakelijke vormen van certificering van Peoplemovers en zal daarnaast ook ingebracht worden in de het werk van TNO voor de internationale automotive industrie in de ontwikkeling van Advanced Driver Assistance (ADA) systemen. Sick AG ziet de markt voor Peoplemovers als een proeftuin voor haar ontwikkelingen voor de automotive industrie. De geavanceerde ICT functionaliteit van Peoplemovers zijn een voorpost voor verdere ADA ontwikkelingen. Connexxion en ANT, beiden vanaf het begin betrokken bij Peoplemovers, zullen met dit project hun expertise en positie op het gebied van Peoplemovers verder versterken. Frog, ten slotte, voorziet toepassing van de resultaten van Peoplemovers Op Weg in alle lopende en toekomstige leads voor Peoplemovers. De problematiek van vergelijk van vervoerssystemen, toolbox en het omgaan met de omgevingsfactoren van gemengde verkeerssituaties speelt in alle leads die Frog momenteel in handen heeft. Alle partners zijn geïnteresseerd in de verdere ontwikkeling van de markt van Peoplemovers en zien in de oplossingen die het project aan gaat dragen de sleutels voor de ontplooiing van Peoplemovers als klantgericht en duurzaam modaliteit voor lokaal stedelijk vervoer. Via het netwerk van de projectpartners worden al tijdens de projectgang de resultaten dit project ingebracht in lopende Europese KP6 projectinitiatieven zoals Citymobil en CyberCars2. 8 Financiën De projectbegroting is opgesteld volgens het daarvoor geldende format van Transumo met onderverdeling over participant en werkpakket. Het verzamelblad is bijgevoegd als bijlage 2. De totale begroting wordt als.xls file aan Transumo/Connekt ter beschikking gesteld. De totale projectbegroting bedraagt over 4 jaar. In financiering daarvan is als volgt voorzien: 17
18 De basis wordt gevormd door de financiering vanuit Transumo. De participanten ieder voor zich in de financiering van het niet gesubsidieerde deel van hun eigen projectaandeel. Het project zal samenwerken met de Europese projecten CyberCars2 en Citymobil. Een aantal activiteiten zullen parallel lopen. Het consortium Peoplemovers Op Weg doet een beroep op in de BSIK regeling aangegeven mogelijkheden voor cumulatie van het subsidiepercentage op basis van: a) Aansluiting bij het communautaire kaderprogramma op het gebied van onderzoek en ontwikkeling van de Europese Commissie. Als referentie daarvoor kunnen de Europese projecten en onderzoeken worden genoemd, zoals vermeld in par. 3.e en 3.d. b) Grensoverschrijdende samenwerking tussen ondernemingen, universiteiten en onderzoeksinstellingen uit verschillende lidstaten van de EU. De argumentatie voor deelname van Ibeo/Sick is toegelicht op pagina 13/14. 9 Ondertekening (niet online beschikbaar) 18
TRANSUMO Peoplemovers op Weg
TRANSUMO Peoplemovers op Weg Duurzaam openbaar vervoer door geautomatiseerd Personevervoer EindrapportagePeoplemovers op Weg, februari 2010 Auteur: Ir. Gerard Alink THEMA KLANTGERICHT COLLECTIEF PERSONENVERVOER
Nadere informatiePeoplemovers Op Weg Kwartaalrapportage Q4-2005 en Jaarrapportage 2005. Peoplemovers Op Weg. Kwartaalrapportage Q4 2005 Jaarrapportage 2005
Peoplemovers Op Weg Kwartaalrapportage Q4 2005 Jaarrapportage 2005 Projectnummer: IP.05.052 Datum: 22 februari 2005 Penvoerder: Frog Navigation Systems Projectleider: J.W. van der Wiel 1. Projectuitvoering
Nadere informatiePallas Advies. Bedrijfsinformatie
Pallas Advies Bedrijfsinformatie Wat is Pallas Advies? Pallas Advies ondersteunt en adviseert overheidsorganisaties op het gebied van parkeren, mobiliteit en (reis)informatie. De ondersteuning kan op meerdere
Nadere informatieStadsDashboard. Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld. Merle Blok 12 mei 2015
StadsDashboard Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld Merle Blok 12 mei 2015 Missie TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn
Nadere informatieProjectvoorstel Nieuwe vervoerssystemen (NiVes)
Projectvoorstel Nieuwe vervoerssystemen (NiVes) Introductie Tijdens het symposium De toekomst van het OV dd. 15 april 2008, daagde DG Personenvervoer Siebe Riedstra (Verkeer en Waterstaat) in zijn bijdrage
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieWe zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen
We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:
Nadere informatieGraag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.
1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen
Nadere informatieLessen en ervaringen met Geintegreerd Netwerkbreed Verkeersmanagement (GNV) 6 oktober 2016
Lessen en ervaringen met Geintegreerd Netwerkbreed Verkeersmanagement (GNV) 6 oktober 2016 Waarom PPA? PPA is geen doel en staat niet op zich! Problemen door verkeer: Milieu: 29,3 miljoen ton CO 2 uitstoot
Nadere informatieLogistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020
Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Martin Bakker, november 2013 Samenvatting Het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek & innovatie van de Europese Unie, Horizon 2020, geeft een breed scala
Nadere informatieInventarisatie evaluaties stedelijk verkeersmanagement
Inventarisatie evaluaties stedelijk verkeersmanagement Een overzicht van de beschikbare kennis Florence Bloemkolk, Henk Taale 21 juni 2018 Stedelijk verkeersmanagement: wat is het? CROW: Verkeersmanagement
Nadere informatieSMART MOBILITY: INNOVATIES IN STEDELIJKE MOBILITEIT. ir. Bart Vuijk
SMART MOBILITY: INNOVATIES IN STEDELIJKE MOBILITEIT ir. Bart Vuijk TNO: MISSIE TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn van de samenleving
Nadere informatieDe controller met ICT competenties
De controller met ICT competenties Whitepaper door Rob Berkhof Aangeboden door NIVE Opleidingen De controller met ICT competenties De huidige samenleving is nauwelijks meer voor te stellen zonder informatisering.
Nadere informatieProjectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen:
Projectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen: Algemene informatie over het project Aanleiding voor het project Het Almelose
Nadere informatieSmart City Rotterdam. Een visie op een slimme toekomst
Smart City Rotterdam Een visie op een slimme toekomst Opdracht Deze studie is verricht in opdracht van de dienst Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam. Contactpersonen voor de begeleiding van deze
Nadere informatieTRAIN SERVICE & SHUNTING PLANNER
TRAIN SERVICE & SHUNTING PLANNER BOB HUISMAN Dit projectplan is het startpunt voor de student om 1) een voorkeur voor een project uit te spreken en 2) te gebruiken als start informatie bij begin project.
Nadere informatieEigen initiatief Duurzame bereikbaarheid Flower Mainport Aalsmeer
Plantijnweg 32, 4104 BB Culemborg / Postbus 141, 4100 AC Culemborg Telefoon (0345) 47 17 17 / Fax (0345) 47 17 59 / www.multiconsultbv.nl info@multiconsultbv.nl Eigen initiatief Duurzame bereikbaarheid
Nadere informatieDVM in Amsterdam, de ambities waargemaakt door de systemen!
(Bijdragenr. 56) DVM in Amsterdam, de ambities waargemaakt door de systemen! Bert van der Veen Advin b.v. Rien Borhem Gemeente Amsterdam 1. Inleiding Om het verkeer in goede banen te leiden wordt steeds
Nadere informatieKennismanagement in de maritieme sector
Kennismanagement in de maritieme sector Het Maritiem Kennis Centrum Presentatie voor de CEDA op 11 mei 2004 door Ir E.W.H. Keizer Voorzitter van het Management Team MKC MKC CEDA -001 1 MKC Kennis en innovatie
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Het voornaamste doel van dit proefschrift is nieuwe methoden te ontwikkelen en te valideren om de effectiviteit van customization te kunnen bepalen en hoe dataverzameling kan worden verbeterd. Om deze
Nadere informatieSMART SOCIETY IN NEDERLAND
SMART SOCIETY IN NEDERLAND Roxane Daniels Vereniging Nederlandse Gemeenten 23 april 2019 VVSG Brussel Paraplu-begrip Integrale aanpak van maatschappelijke opgaven Cross-sectoraal Publiek-privaat Bottom-up
Nadere informatieDe vergeten baten van light rail
De vergeten baten van light rail dr. ir. Niels van Oort Assistant professor openbaar vervoer Dag van de Light rail, Maart 2013 1 Inhoud Transport Institute Delft Light rail De vergeten baten van light
Nadere informatieDemonstratieproject Planning Services. Ontwikkeling van een Spare Parts Planning Control Tower
Demonstratieproject Planning Services Ontwikkeling van een Spare Parts Planning Control Tower 4 november 2011 Agenda Voorstellen Gordian Uiteenzetting van het idee: Planning Services Het demonstratieproject
Nadere informatieVraag Ondersteuning door Virtuele Experts
Vraag Ondersteuning door Virtuele Experts Ondersteunen van de opdrachtgever in de Bouw gedurende de initiatieffase 1 Introductie Deze dissertatie beschrijft een onderzoek naar de toepassing van ICT om
Nadere informatieHoe realiseer je een Smart City?
Hoe realiseer je een Smart City? Thema Inclusive Society Dr. Ir. Rianne Valkenburg FUTURE Steden worden langzaam bedolven onder sensoren Steden waren al vol, namelijk met mensen Kwaliteit van leven? Hoe
Nadere informatieSCRIPTS: Mobiliteitsdiensten voor toekomst Beginnend in heden. Prof. Dr. Henk Meurs, Radboud Universiteit
SCRIPTS: Mobiliteitsdiensten voor toekomst Beginnend in heden Prof. Dr. Henk Meurs, Radboud Universiteit Innovaties in verkeer en vervoer SURF: Smart Urban Regions of the Future (SURF) - Vanuit onder meer:
Nadere informatieFunctieprofiel. Positie Personal Assistant. Organisatie Quaestus Executive Leadership
Functieprofiel Organisatie Quaestus Executive Leadership Datum 19 May 2016 De organisatie Quaestus is gespecialiseerd in Executive Leadership en heeft een breed aanbod van diensten in Executive Search,
Nadere informatieVan idee naar subsidiabel projectplan
FINALEDAG 3-2-1-CO! ZORGT VOOR VERRIJKTE INNOVATIEVE IDEEËN Van idee naar subsidiabel projectplan Door: Martine van Dijk A+O fonds Gemeenten / Fotografie: Kees Winkelman Op 26 maart 2015 vond voor de tweede
Nadere informatieWorkshop Afstemmen van ruimte en mobiliteit 23/11/15. Technologische innovatie
Workshop Afstemmen van ruimte en mobiliteit 23/11/15 Technologische innovatie Strategische visie BRV over Technologische innovatie 20/11/2015 2 Technologische innovatie, een kans Meer te doen met minder
Nadere informatieIncore Solutions Learning By Doing
Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Gestart in November 2007 Consultants zijn ervaren met bedrijfsprocessen en met Business Intelligence Alle expertise onder 1 dak voor een succesvolle
Nadere informatieMarleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden
HANDOUT SCENARIO-ONTWIKKELING Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden SCENARIO-ONTWIKKELING I n h o u d Scenario-ontwikkeling 1 1 Wat zijn scenario s? 1 2 Waarom
Nadere informatieFactsheet Verkeer. 1. Inleiding. 2. Ambities. Definities, bestaande wetgeving en beleid
Factsheet Verkeer 1. Inleiding In deze factsheet Verkeer staan de voertuigen en personen centraal die de openbare weg gebruiken. Het gaat hier dus niet om de fysiek aanwezige infrastructuur (die komt aan
Nadere informatieAchterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1
Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda
Nadere informatie[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer]
[Cursus Risicomanagement in onderhoud en beheer] Bestemd voor: Managers die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud, het (installatie)beheer of de bedrijfsvoering van technische systemen. Technici die
Nadere informatieRoadmap Provincie Utrecht. d.m.v. innovatieve kennis-en diensteneconomie topregio zijn op gebied van mobiliteit
Roadmap Provincie Utrecht d.m.v. innovatieve kennis-en diensteneconomie topregio zijn op gebied van mobiliteit 1 Status presentatie Gemaakt voor het Programma icentrale Nog niet bestuurlijk vastgesteld
Nadere informatieSensoren en maatschappij
PROJECT Sensoren en maatschappij Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Het beroep 3 De organisatie 4 Begeleiding 5 Beoordeling en evaluatie [1] PROJECT Sensoren en maatschappij [Technasium]
Nadere informatieDuurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak
Duurzame op bedrijventerreinen: Naar een gebiedsgerichte aanpak KIvI Jaarcongres Sustainable Mobility,6 november 2013 Pieter Tanja Leefbaarheid en gezondheid in stad en regio verkeersveiligheid geluidoverlast
Nadere informatie[COLUMN] Game Changers in het landschap
[COLUMN] Game Changers in het landschap AUTEUR LECTORAAT BRAINPORT DATUM 22 APRIL 2016 REACTIES: REAGEER Fontys is niet alleen een onderwijsinstelling maar ook een organisatie die nadrukkelijk wil bijdragen
Nadere informatieMovares Duurzaamheidsscan
Movares Duurzaamheidsscan Innovatief procesinstrument Grip op duurzaamheid in elke projectfase Grip op duurzaamheid van A tot Z. Dat is de ambitie van Movares. Voor veel mensen en partijen is duurzaamheid
Nadere informatieIn een keten gaat het om de verbindingen, niet om de schakels.
Verbindingsmodel IV Serviceketen Theo Thiadens en Adri Cornelissen In een keten gaat het om de verbindingen, niet om de schakels. Verbindingsmodel IV Serviceketen Theo Thiadens Alleen een organisatie die
Nadere informatieWorkspace Design Onderzoeksopzet voor SOZAWE
Workspace Design Onderzoeksopzet voor SOZAWE Datum: 16 december 2010 Ir. Jan Gerard Hoendervanger Docent-onderzoeker Lectoraat Vastgoed Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte Hanzehogeschool Groningen
Nadere informatieStatenfractie Zuid-Holland
Statenfractie Zuid-Holland Voorstel: verkenning naar een thematische fietsroute, die de Kennisas in Zuid-Holland met elkaar verbindt; van Noordwijk naar Rotterdam: het Sciencepad. PvdA Zuid-Holland Petra
Nadere informatieNotitie afstemming Voortzetting Masterplan Havens Midden-Brabant en Logistics City.
Notitie afstemming Voortzetting Masterplan Havens Midden-Brabant en Logistics City. Naar aanleiding van de Stuurgroep bijeenkomst van het Masterplan Havens Midden- Brabant heb ik gekeken naar de mogelijke
Nadere informatieImpact met slimme mobiliteit op de (snel)weg 20% CO 2
Programma DITCM Programma DITCM is hét programma in Nederland dat de opschaling van Cooperative Intelligent Transport Systems (C-ITS) en Connected-Automated Driving (C-AD) in Nederland wil versnellen.
Nadere informatieTechnicus onderwijs- en onderzoekgebonden - profiel O
Technicus onderwijs- en onderzoekgebonden - profiel O Doel Ontwerpen, ontwikkelen en (doen) vervaardigen van apparatuur/instrumenten, installaties en (ICT-) systemen, binnen de doelstellingen van de dienst/afdeling
Nadere informatieFactsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau
Factsheet CONTINUOUS VALUE DELIVERY Mirabeau CONTINUOUS VALUE DELIVERY We zorgen ervoor dat u in elke volwassenheidsfase van uw digitale platform snel en continu waarde kunt toevoegen voor eindgebruikers.
Nadere informatieStrategische Personeelsplanning
Strategische Personeelsplanning en Onderwijslogistiek Strategische Personeelsplanning 1 Strategische Personeelsplanning / onderwijslogistiek 1.Impact van ontwikkelingen 2.Integraal plannen 3.De oplossing
Nadere informatieSPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1
SPC360: specificeren, programmeren en contracteren Andere contractvormen In de utiliteitsbouw worden steeds vaker andere contractvormen toegepast. Het zijn tools die hun oorsprong vinden in de wereld van
Nadere informatieReal Time Monitoring & Adaptive Cyber Intelligence SBIR13C038
Real Time Monitoring & Adaptive Cyber Intelligence SBIR13C038 Opgericht 2010 Ervaring >10 jaar Expertise Forensisch gegevensonderzoek Anomalie detectie Behavioral profiling SBIR Partners TNO Texar Data
Nadere informatieOpenTraffic. Open Traffic: open source software modellen toolbox. Guus Tamminga, Peter Knoppers, Hans van Lint, Alexander Verbraeck, Yufei Yuan
OpenTraffic. Open Traffic: open source software modellen toolbox Guus Tamminga, Peter Knoppers, Hans van Lint, Alexander Verbraeck, Yufei Yuan Grontmij TU Delft Data Hub Functional Modules Your Application
Nadere informatieInnovatie- & Acceleratie Programma elektrische mobiliteit. Informatiebijeenkomst DKTI-regeling Dierenpark Amersfoort 5 september 2017
Innovatie- & Acceleratie Programma elektrische mobiliteit Informatiebijeenkomst DKTI-regeling Dierenpark Amersfoort 5 september 2017 1800: 2% wereldbevolking leefde in metropool regio s 2000: 50% wereldbevolking
Nadere informatiePM.05.011. Transitie naar een Integraal Collectief Personenvervoer. Jaarrapportage 2005
PM.05.011 Transitie naar een Integraal Collectief Personenvervoer Jaarrapportage 2005 Jaarrapportage Jaar Projectnummer Projectnaam Datum Penvoerder Projectleider 2005 IP.05.011 Transitie naar een Integraal
Nadere informatieHOE HELPT DE INKOOPPRAKTIJK INNOVATIES IN DE INFRA TE IMPLEMENTEREN?
HOE HELPT DE INKOOPPRAKTIJK INNOVATIES IN DE INFRA TE IMPLEMENTEREN? VOOR VANDAAG Twee werelden De wereld van innoveren, ontwikkelen, profilering en hoop op verkoop. De wereld van inkoop, waarin aandacht
Nadere informatieVerbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie
Verbinden van wetenschap en samenleving NWO-strategie 2019-2022 Verbinden van wetenschap en samenleving Dit strategisch plan beschrijft de koers van NWO voor de jaren 2019 tot en met 2022. NWO legt hierin
Nadere informatieInleiding. Vervanging huidige telefooncentrale. Commissie Bestuur en Financiën. 11 december 2001 Nr. 2001-17.866, CDB Nummer 64/2001
Commissie Bestuur en Financiën 11 december 2001 Nr. 2001-17.866, CDB Nummer 64/2001 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen inzake de aanschaf en financiering van een nieuwe
Nadere informatieHet Analytical Capability Maturity Model
Het Analytical Capability Maturity Model De weg naar volwassenheid op het gebied van Business Intelligence. WHITEPAPER In deze whitepaper: Wat is het Analytical Capability Maturity Model (ACMM)? Een analyse
Nadere informatieDORDRECHT. Aan. de gemeenteraad
*P DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT T 14 078 F (078) 770 8080 www.dordrecht.nl Datum 4 december 2012 Begrotingsprogramma
Nadere informatieManagement. Analyse Sourcing Management
Management Analyse Sourcing Management Management Business Driven Management Informatie- en communicatietoepassingen zijn onmisbaar geworden in de dagelijkse praktijk van uw organisatie. Steeds meer
Nadere informatieMedisch Applicatie Centrum Midden-Brabant. januari 2010
januari 2010 Pagina: 2 Missie Het Medisch Applicatie Centrum (MAC) is een onafhankelijk Midden Brabants samenwerkingsverband van gezondheidszorginstellingen, verzekeraars, kennisinstellingen en bedrijven
Nadere informatieStedelijke netwerken als focus voor kennisinfrastructuur
Stedelijke netwerken als focus voor kennisinfrastructuur Waarom stedelijke netwerken Het zijn concentratiepunten van: Infrastructuur, logistiek, multimodale overstap en verkeersmanagement. Mobiliteitsproblemen:
Nadere informatieRoadmap provincie Utrecht
Roadmap provincie Utrecht d.m.v. innovatieve kennis- en diensteneconomie topregio zijn op gebied van mobiliteit Astrid Weij, Bert Batenburg (provincie Utrecht), Corianne Stevens, Martijn van Rij (Sweco)
Nadere informatieEUROPEES PARLEMENT. Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme. Voorstel voor een besluit (COM(2001) 94 C5-0087/2001 2001/0053(COD))
EUROPEES PARLEMENT 1999 2004 Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme 9 oktober 2001 PE 301.826/comp.1 COMPROMISAMENDEMENT 1 Ontwerpadvies (PE 301.826) Pierre Jonckheer over het meerjarenkaderprogramma
Nadere informatieDuurzame mobiliteit in de stad Klimaatavond Eindhoven Klimaatavond Eindhoven
Duurzame mobiliteit in de stad TNO Sustainable Transport & Logistics 2 Inhoud De uitdaging Veel om uit te kiezen: het palet aan mogelijke oplossingen Niet of-of maar en-en: bijdragen van heel veel oplossingen
Nadere informatieExcellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s
Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Martin Bakker, 18 februari 2014 Eind 2014 gaan twee nieuwe Europese samenwerkingsverbanden van start. Verspreid over Europa zullen universiteiten, kennisinstellingen,
Nadere informatieVerzilveren perspectief op groene groei Voortzetting, aanscherping en opschaling Green Deal aanpak
Verzilveren perspectief op groene groei Voortzetting, aanscherping en opschaling Green Deal aanpak Utrecht, 7 juni 2016 Van: Green Deal Board Aan: Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J. Kamp Minister
Nadere informatieProjectvoorstellen maken
Projectvoorstellen maken 1. Kader 1.1. Gebruiksaanwijzing 1.2. Wat zijn de eisen aan een projectvoorstel? 2. Inleiding 2.1 Signalering 2.2 Vooronderzoek 2.3 Probleemsituatie 3. Doelstellingen en randvoorwaarden
Nadere informatieKansen voor Delen. Mogelijkheden van deelconcepten in mobiliteit. Maja van der Voet Govert de With. Utrecht, 12 mei 2015
Kansen voor Delen Mogelijkheden van deelconcepten in mobiliteit Maja van der Voet Govert de With Utrecht, 12 mei 2015 Delen? Met meerdere personen gebruik maken van één product: Lenen Gebruiken en weer
Nadere informatieTechnicus onderwijs- en onderzoekgebonden - profiel V
onderzoekgebonden - profiel V Doel Vervaardigen, installeren en onderhouden van apparatuur/instrumenten, installaties en (ICT- )systemen, alsmede leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling hiervan, binnen
Nadere informatieKansen voor topsector HTSM:
Kansen voor topsector HTSM: Nederlands-Aziatische samenwerking in high-tech clusters Sound analysis, inspiring ideas Nederlands-Aziatische samenwerking biedt kansen voor topsector HTSM Het Nederlandse
Nadere informatieSucces = Noodzaak x Visie x Draagvlak 2. Case: Implementatie Requirements Lifecycle management bij Rabobank International
Succes = x Visie x Draagvlak 2 Case: Implementatie Requirements Lifecycle management bij Rabobank International dinsdag 3 oktober 2006 Spider Congres Agenda Inventarisatie SPI-knelpunten Implementatie
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio
Nadere informatieTaakcluster Operationeel support
Ideeën en plannen kunnen nog zo mooi zijn, uiteindelijk, aan het eind van de dag, telt alleen wat werkelijk is gedaan. Hoofdstuk 5 Taakcluster Operationeel support V1.1 / 01 september 2015 Hoofdstuk 5...
Nadere informatieVVP 2005 VVP 2005 VVP 2005. De kaders voor het Verkeers- en Vervoerbeleid 2005-2015 van de gemeente Amersfoort
4 4 De kaders voor het Verkeers- en Vervoerbeleid 2005-2015 van de gemeente Amersfoort Bereikbaar en bewegen Voorwoord van H. Brink, Wethouder verkeer gemeente Amersfoort Hoe houden we Amersfoort bereikbaar
Nadere informatieFUNCTIEFAMILIE 1.3 Technisch specialist
FUNCTIEFAMILIE 1.3 Technisch specialist Doel van de functiefamilie Vanuit de eigen technische specialisatie voorbereiden en opmaken van plannen, ontwerpen of studies en de uitvoering ervan opvolgen specialistische
Nadere informatieINTENTIEVERKLARING HOOGWAARDIG FIETSNETWERK GOOI EN VECHTSTREEK
INTENTIEVERKLARING HOOGWAARDIG FIETSNETWERK GOOI EN VECHTSTREEK Over een samenhangend netwerk van hoogwaardige fietsroutes in regio Gooi en Vechtstreek PREAMBULE Overwegende dat: - In het onderzoek voor
Nadere informatie1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen
1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking
Nadere informatieOntsluiting Bedrijventerreinen per OV
Ontsluiting Bedrijventerreinen per OV In dit onderzoek is een stappenplan ontwikkeld om de ontsluiting per OV van bedrijventerreinen te verbeteren. Dit stappenplan leidt tot de ontwikkeling van concepten
Nadere informatieWorld Food Center uit de startblokken!
World Food Center uit de startblokken! De plannen voor de realisatie van het World Food Center (WFC) zijn in een ver gevorderd stadium. Het WFC wordt een iconisch experience center waar de Nederlandse
Nadere informatieSustainable solutions from a multidisciplinary approach
Sustainable solutions from a multidisciplinary approach Infrastructures & Mobility Delft Research Initiatives Delft Research Initiatives Energie, Gezondheid, Infrastructuren & Mobiliteit, en Leefomgeving
Nadere informatieEnergizing the city: Almere energy axis
Inhoud Energizing the city: Almere energy axis... 3 Van Noord/West naar Zuid/Ooost... 4 Energie die stroomt door de as... 5 Focus on knowledge & education... 6 Focus on innovation & experiments... 7 Focus
Nadere informatieB&W voorstel. c.vanhelvert@shertogenbosch.nl
B&W voorstel Steller : van Helvert Tel. : 06 1586 2307 Portefeuille : Weyers e-mail. : c.vanhelvert@shertogenbosch.nl B&W : Agenda nr. : Reg.nr. : 3597514 Openbaar : ja Onderwerp : BewonersBedrijf Hambaken
Nadere informatieRegionale financiering voor SMART CITIES in Brussel. Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris
Regionale financiering voor SMART CITIES in Brussel Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris Agenda JPI Urban Europe «SMART CITIES» in het EFRO in Brussel (in voorbereiding)
Nadere informatieProjectplan Ketensynchronisatie in Logistieke Netwerken
Projectplan Ketensynchronisatie in Logistieke Netwerken DEEL A: MEERJARENPLAN Titel projectplan: Cluster: Type onderzoek: KETENSYNCHRONISATIE IN LOGISTIEKE NETWERKEN Cluster Goederenvervoer Fundamenteel
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieCollege van Gedeputeerde Staten statenvoorstel. Aan Provinciale Staten, PS2008MME13-1 -
PS2008MME13-1 - College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel Datum : 6 mei 2008 Nummer PS : PS2008MME13 Afdeling : ECV Commissie : MME Registratienummer : 2008int221948 Portefeuillehouder : Ekkers Titel
Nadere informatieRemote instrumentation
indi-2009-12-035 Remote instrumentation Project : SURFworks Projectjaar : 2009 Projectmanager : Walter van Dijk Auteur(s) : Hind Abdulaziz, Alexander ter Haar (Stratix) Opleverdatum : december 2009 Versie
Nadere informatieBEVEILIGINGSARCHITECTUUR
BEVEILIGINGSARCHITECTUUR Risico s onder controle Versie 1.0 Door: drs. Ir. Maikel J. Mardjan MBM - Architect 2011 cc Organisatieontwerp.nl AGENDA Is een beveiligingsarchitectuur wel nodig? Oorzaken beveiligingsincidenten
Nadere informatieBeter Benutten en VRI s: Global meets local
Beter Benutten en VRI s: Global meets local Door Caspar de Jonge, programmamanager Intelligente Transport Services & Smart Mobility Beter Benutten 17/2/16 1 2 Smart Mobility Ten minste 4 clusters van activiteiten:
Nadere informatieBezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieNL.IN.BUSINESS Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen
NL.IN.BUSINESS 2020 Mondiale uitdagingen, Nederlandse oplossingen MONDIALE UITDAGINGEN Verstedelijking, economische groei en verduurzaming brengen uitdagingen met zich mee op bijvoorbeeld het gebied van
Nadere informatieLED & de integratie in slimme netwerken met diverse sensoren, bieden nieuwe kansen voor openbare verlichting,
/ solution partner of the at TU/e De vraag Samenhangende vraagstellingen mbt openbare verlichting: Mogelijke vervanging van 21.000 lichtmasten in de stad Strategie die breder kijkt dan energiebesparing
Nadere informatieDoe eens gek! Houd rekening met de mensen in uw organisatie bij het implementeren van ICT oplossingen.
Doe eens gek! Houd rekening met de mensen in uw organisatie bij het implementeren van ICT oplossingen. ERP, CRM, workflowmanagement en documentmanagement systemen, ze hebben één ding gemeen: Veel van de
Nadere informatie6 TIPS DIE HET PRESTEREN VAN UW WERKOMGEVING VERBETEREN
6 TIPS DIE HET PRESTEREN VAN UW WERKOMGEVING VERBETEREN INLEIDING Het Nieuwe Werken is in de afgelopen jaren op vele plekken geïntroduceerd om slimmer om te gaan met de beschikbare middelen binnen organisaties
Nadere informatieLessons Learned - Samenhang. Leo Kooijman
Lessons Learned - Samenhang Leo Kooijman Soesterberg, 10-01-2008 Inhoud Waar staan we met de NEC-experimenten Wat hebben we gedaan Wat hebben we geleerd Hoofdlijnen aanpak vervolg 2008 e.v. Totaalpakket
Nadere informatieGroeien door samenwerken
Samenwijs en verder Hoe kan het onderwijs een bijdrage leveren aan de duurzame maatschappelijke innovatie vanuit het concept Samenwijs? Roeland Hogt (Automotive, RDM CoE, Kenniscentrum RDM, ACE) Ism Ans
Nadere informatieSTRATEGISCH BELEID EFFICIËNT EN ZICHTBAAR NAAR EEN CENTRUM VOOR REVALIDATIE
STRATEGISCH BELEID 2013 2014 NAAR EEN EFFICIËNT EN ZICHTBAAR CENTRUM VOOR REVALIDATIE UMCG Centrum voor Revalidatie Strategisch beleidsplan 2013-2014 Vastgesteld op 1 november 2012 Vooraf Met het strategisch
Nadere informatieGebied, locatie of lijn!? Projectontwikkeling ViA15
Gebied, locatie of lijn!? Projectontwikkeling ViA15 David van Hasselt Projectbureau ViA15 t.b.v. Kennismiddag RO & bereikbaarheid LEF Futurcenter Rijkswaterstaat d.d. 22 oktober 2008 Problemen rond Arnhem
Nadere informatieBoekpresentatie De Nederlandse Mainports Onder Druk: Speuren naar Ontwikkelkracht
Transumo Kennismiddag Bestuurlijke Processen Boekpresentatie De Nederlandse Mainports Onder Druk: Speuren naar Ontwikkelkracht LEF, Utrecht, 16 juni 2009 Marcel Hertogh, Themaleider Bestuurlijke Processen
Nadere informatieTips & Tricks: Tip van de maand januari 2009
Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009 Project Management met Teamcenter 2007 Door: Ramon van Raak Beheert u complexe projecten dan weet u als geen ander dat de projectvoorbereiding de basis legt
Nadere informatieVerbinden van Duurzame Steden
Verbinden van Duurzame Steden Managen van verwachtingen Jan Klinkenberg, Netwerkmanager VerDuS Startbijeenkomst URD2-projecten 11 oktober 2012 Programma vanmiddag 13.00-13.15 uur Introductie VerDuS 13.15-15.15
Nadere informatie