Aflevering: 20. Scheidbare werkwoorden

Transcriptie

1 Scheidbare werkwoorden A: Scheidbare werkwoorden met voorzetsel. Aandoen: Aankomen: Afdrogen: Afrekenen: Doorgeven: Doorwerken: Inbreken: Inhalen: Meebrengen: Meenemen: Ophalen: Opscheppen: Melvin doet het licht aan. De trein komt om elf uur aan. Anne droogt de vaat af. De klant rekent de boodschappen af. Geef jij de suiker even door? Tom werkt de hele avond door. De dief breekt in. Onze auto haalt een andere auto in. Mijn oom brengt altijd bloemen mee. Neem je ook appels mee? Melvin haalt zijn oom op. Karin schept de soep op. Scheidbare werkwoorden beginnen meestal met een voorzetsel. Bij het scheidbare werkwoord in de persoonsvorm staat het voorzetsel apart. Het voorzetsel staat meestal achteraan in de zin. B: Scheidbare werkwoorden met voorzetsel: verleden tijd. (regelmatig) Aanbranden: Afbranden: Bijwonen: Indelen: Natellen: Opruimen: Opbellen: Uitdelen: Afwassen: Doorslikken: Inklappen: Meemaken: Oprichten: Overkoken: Toelachen: Uitbarsten: Gisteren brandden de aardappels aan. Dat huis brandde helemaal af. Marion woonde de vergadering bij. De juffrouw deelde de groepen in. Tom telde het geld in de kassa na. Anne ruimde haar kamer op. Bart belde zijn moeder op. Joost deelde snoepjes uit. Janneke waste de borden af. Tom slikte de medicijnenen door. De economie klapte helemaal in. Wij maakten dat feest mee. Hij richtte een nieuwe partij op. De soep kookte over. De clown lachtte de kinderen toe. Het kind barstte in huilen uit. 1

2 Scheidbare werkwoorden beginnen meestal met een voorzetsel. Bij het scheidbare werkwoord in de persoonsvorm (verleden tijd) staat het voorzetsel apart. Het voorzetsel staat meestal achteraan in de zin. C: Scheidbare werkwoorden met voorzetsel: verleden tijd. (onregelmatig) Aanbieden: Afgeven: Bijhouden: Doorgeven: Inlopen: Meezitten: Nakijken: Omkijken: Ophangen: Oversteken: Toespreken: Uitvallen: Hij bood mij een sigaret aan. Tom gaf de boodschappen af. De atleet hield het tempo niet bij. Hij gaf mij de boodschap door. De cursist liep zijn achterstand snel in. Het zat hem allemaal niet mee. De docent keek de toetsen na. De jongen keek niet meer om. Ik hing mijn jas op. Het kind stak de weg over. De president sprak de vergadering toe. Gisteren vielen de lessen uit. Scheidbare werkwoorden beginnen meestal met een voorzetsel. Bij het scheidbare werkwoord in de persoonsvorm (verleden tijd) staat het voorzetsel apart. Het voorzetsel staat meestal achteraan in de zin. Vaak is de vorm van het werkwoord in de verleden tijd onregelmatig. Kijk bij twijfel in uw woordenboek. D: Scheidbare werkwoorden in de voltooide tijd. Aanvragen: Aanzetten: Afbetalen: Afmaken: Bijleggen. Doorslikken: Inzamelen: Oprichten: Aantrekken: Afwijzen: Doortrekken: Meenemen: Nadenken: Wij hebben subsidie aangevraagd. Heb jij de televisie aangezet? Hij heeft zijn lening afbetaald. Kees heeft zijn studie niet afgemaakt. Zij hebben eindelijk die ruzie bijgelegd. Heeft hij die pillen doorgeslikt? Voor dat doel is veel geld ingezameld. Wij hebben een club opgericht. Joost heeft zijn kleren aangetrokken. Zijn verzoek is afgewezen. Hij heeft het toilet doorgetrokken. Bart heeft een cadeautje meegenomen. Heb jij al over dat plan nagedacht? 2

3 Omlopen: Opschrijven: Overnemen: Wij hebben een heel eind omgelopen. Ik heb alles opgeschreven. Zij hebben dat bedrijf overgenomen. Het scheidbare werkwoord in de voltooide tijd begint met het voorzetsel. Het scheidbare werkwoord in de voltooide tijd staat direct achter het voorzetsel. Vaak is de vorm van het werkwoord in de verleden tijd onregelmatig. Kijk bij twijfel in uw woordenboek. E: Scheidbare werkwoorden met een infinitief. Mag ik u een koekje aanbieden? Ik kan die herrie niet meer aanhoren. Ik moet je voorstel afslaan. Je mag een telefoongesprek niet afluisteren. Hij moet die vergadering bijwonen. Kun jij de goede antwoorden invullen? Tom gaat het geld natellen. Hij komt zijn oom ophalen. Laat die herrie alsjeblief ophouden. Ik ga mijn vriendin in het ziekenhuis opzoeken. Karin laat de melk overkoken. Marion wil deze week niet overwerken. De burgemeester komt de onderscheiding uitreiken. Ik wil mijn oom op het station uitzwaaien. De hulpwerkwoorden willen - mogen - kunnen - moeten - laten- gaan - komen worden met een infinitief (hele werkwoord) gebruikt. F: Het scheidbare werkwoord en de bepaling van plaats. Joost blijft over op school. De dief breekt in in de winkel van Tom. Hij neemt zijn boek mee naar de klas. Wij kloppen aan bij de buren. Hij levert het pakje of op het postkantoor. Bart meldt zijn dochter aan bij de school. Joost is overgebleven op school. De dief heeft ingebroken in de winkel van Tom. Hij heeft zijn boek meegenomen naar de klas. Wij hebben aangeklopt bij de buren. Hij heeft het pakje afgeleverd op het postkantoor. 3

4 Bart heeft zijn dochter aangemeld bij de school. Kees mag niet afkijken bij zijn buurman. Melvin komt inwonen bij zijn oom. Kees wil niet nablijven op school. Je kunt je omkleden in de slaapkamer. Tom gaat zijn auto ophalen bij de garage. Ik moet overstappen op het station. De bepaling van plaats staat vaak achteraan in de zin. G: Scheidbare werkwoorden met een bijwoord. Klaarmaken: Klaarzetten: Schoonmaken: Terugbellen: Weggaan: Karin maakt het eten klaar. Karin heeft het eten klaargemaakt. Karin gaat het eten klaarmaken. De conciërge zet de stoelen klaar. De man heeft de stoelen klaargezet. Hij moet de stoelen klaarzetten. Tom maakt de winkel schoon. Hij heeft de winkel schoongemaakt. Tom wil de winkel schoonmaken. Hij belt zjin vriend terug. Hij heeft zijn vriend teruggebeld. Hij laat zijn vriend terugbellen. Wij gaan om twaalf uur weg. Wij zijn om twaalf uur weggegaan. Wij willen om twaalf uur weggaan. Sommige scheidbare werkwoorden worden samengesteld met een bijwoord. De regels voor deze scheidbare werkwoorden zijn gelijk aan de regels voor de scheidbare werkwoorden met een voorzetsel. aanleggen aanmaken aanbieden aankunnen aanmerken aanpoten aanmanen aanmelden aannemen aanmoedigen aanlopen aanpakken aanprijzen aanpraten aanpassen aanraden aanraken aanreiken aanrijden aanbranden aanbreken aanbrengen aandoen aandringen aangeven aanhalen aanhangen aanhoren aanhouden aankijken aankleden aankondigen aanklikken aankloppen aankomen aanroeren 4

5 aanschaffen aanschieten aanslaan aansluiten aansmeren aanspreken aansnijden aansteken aanstellen aanstrepen aantreffen aantrekken aanvallen aanvechten aanvoelen aanvragen aanwijzen aanzetten aanzien afbeelden afbetalen afblijven afbouwen afbranden afbreken afbrengen afdanken afdingen afdraaien afdragen afdrijven afdrogen afdrukken afdwalen afdwingen afgaan afgeven afhaken afhandelen afhangen afhouden afkappen afkeuren afkijken afkoelen afkomen afkopen afkraken afkorten afleggen afleiden afleren afleveren aflopen aflossen afluisteren afmaken afnemen afpakken afpersen afraden afrekenen afruimen afschaffen afschrijven afschrikken afslaan afsluiten afspreken afstappen aftellen aftrekken afvallen afwassen afzakken bijbenen bijblijven bijblijven bijbrengen bijdragen bijhouden bijkomen bijleggen bijpassen bijspringen bijstellen bijtanken bijwonen doorbijten doorbreken doorbrengen doordraaien doordraven doordrijven doordringen doordrukken doorgaan doorgeven doorhebben doorkomen doorleven doorlichten doormaken doornemen doorprikken doorslaan doorslikken doorspelen doorstrepen doortrekken doorvoeren doorwerken doorzagen doorzakken inbreken inbrengen indelen indienen inenten ingaan ingooien ingrijpen inhaken inhalen inhouden inklappen inkopen inkrimpen inlassen inlaten inleggen inleiden inleven inleveren inlichten inlopen inmaken innemen inpassen inpikken inrichten inruilen inruimen inschakelen inschrijven inslaan inslapen inslikken inspannen inspelen instaan instemmen instoppen instorten intrekken invallen invoeren invriezen inpakken invullen inwerken inwonen inzamelen inzenden 5

6 meebrengen meedelen meegaan meegeven meekomen meeleven meemaken meenemen meepraten meeslepen meetellen meevallen meewerken meezitten nablijven nabootsen nadenken nadoen nagaan nakijken nakomen nalaten naleven napraten naslaan naspeuren nasporen natellen omdraaien omgaan omkeren omkijken omkleden omkomen omleiden omlopen ompraten omrekenen omroepen omruilen omscholen omslaan omspringen omzetten omzien omzwaaien opblazen opbouwen opbrengen opdoen opdragen opdringen opeisen opfrissen ophalen ophangen opheffen ophelderen ophemelen ophoepelen ophouden opjagen opkijken opklaren opkloppen opknappen opkomen opkopen opkrassen opkroppen oplaaien opleggen opleiden opletten opleveren oplichten oplossen opluchten opmaken opmerken opbellen opbergen opnemen oppassen oprapen oprichten oproepen oprollen opruimen opscheppen opschrijven opschuiven opslaan opstaan opstappen opstellen optreden optrekken opvangen opvoeden opzeggen opzoeken overblijven overdoen overgaan overgeven overhouden overkoken overkomen overlopen overnemen overplaatsen overschakelen overslaan overstappen oversteken overstromen overwerken toebrengen toedekken toedienen toegeven toejuichen toekennen toelachen toelaten toelichten toenemen toepassen toeschrijven toespelen toespreken toestaan toestemmen toestoppen toetakelen toevoegen toewijzen toezeggen toezien uitademen uitbarsten uitblazen uitbreiden uitbreken uitbrengen uitdelen uitdoen uitdraaien uitdrogen uitdrukken uitgaan uitgeven uitglijden uithalen uitkeren uithangen uithouden uithollen uithuilen uitkijken uitkleden uitkloppen uitkomen uitlaten uitleggen uitlopen uitmaken 6

7 uitpakken uitnodigen uitproberen uitreiken uitrekenen uitroepen uitrusten uitschakelen uitscheiden uitschelden uitslaan uitslapen uitsparen uitspreken uitstappen uitsteken uitstellen uittrekken uitvallen uitvinden uitvoeren uitwijzen uitwisselen uitzenden uitzetten uitzien uitzitten uitzoeken achterblijven achterlaten achterstellen binnendringen binnenkomen buitenzetten neerhalen neerleggen neerzetten voordoen voorlezen voorlichten voorschieten voorschrijven voorschotelen voorsorteren voorstellen Voorbeelden van scheidbare werkwoorden met een bijwoord. dichtdoen dichtmaken klaarmaken klaarspelen klaarstaan klaarzetten opendoen openmaken schoonmaken terugbellen terugbrengen terugkomen teruglopen terugslaan terugvallen terugtrekken weggaan weggeven weggooien wegleggen weglopen wegzetten Voorbeelden van werkwoorden met verschillende voorzetsels: breken aanbreken afbreken doorbreken inbreken opbreken uitbreken geven aangeven afgeven doorgeven ingeven meegeven nageven opgeven overgeven toegeven uitgeven houden aanhouden afhouden bijhouden inhouden ophouden overhouden uithouden kijken aankijken afkijken doorkijken inkijken meekijken nakijken omkijken opkijken overkijken toekijken uitkijken 7

8 Voorbeelden van werkwoorden met verschillende voorzetsels: komen afkomen bijkomen doorkomen meekomen nakomen omkomen opkomen overkomen toekomen uitkomen leggen aanleggen afleggen bijleggen inleggen opleggen overleggen toeleggen uitleggen lopen aanlopen aflopen doorlopen inlopen meelopen nalopen omlopen oplopen overlopen toelopen uitlopen maken aanmaken afmaken bijmaken doormaken inmaken meemaken namaken opmaken overmaken uitmaken Voorbeelden van werkwoorden met verschillende voorzetsels: nemen aannemen afnemen doornemen innemen meenemen opnemen overnemen toenemen rekenen aanrekenen afrekenen inrekenen meerekenen narekenen omrekenen toerekenen uitrekenen 8