Geen vijgen na Pasen Gezinnen aanspreken via het liturgische jaar

Transcriptie

1 Geen vijgen na Pasen Gezinnen aanspreken via het liturgische jaar Tine De Leeuw GELOOFSCOMMUNICATIE, GEZIN, TIJDSDRUK Onderstaand artikel sluit aan bij het door de Franse bisschoppen geïnspireerde jaarthema Geloofscommunicatie op nieuwe wegen, op het ritme van het liturgische jaar. De auteur schetst zeer helder welke spanning men kan ervaren tussen gewenste gezinsactiviteiten, ook binnen de Kerk, en de realiteit van hedendaagse (jonge) gezinnen op vlak van tijdsdruk. In een eerste deel gaat ze in op het gegeven van de tijdsdruk en de suggesties van de Franse bisschoppen; in een tweede deel benoemt ze enkele voorwaarden voor het betrekken van (jonge) gezinnen en stelt ze initiatieven voor die (jonge) gezinnen au sérieux nemen en hen gastvrij onthalen in de kerkgemeenschap, vertrekkend vanuit haar achtergrond als medewerker van Gezinspastoraal bisdom Brugge vzw. Wie verder wil nadenken over geloofscommunicatie, kan hier zeker inspiratie in vinden! ZONDAGSLITURGIE EN TIJDSDRUK Het is niet nieuw om te zeggen dat gezinnen vandaag onder tijdsdruk leven: met twee buitenshuis werken, het huishouden runnen, zorg en aandacht aan elkaar en aan de kinderen besteden, contacten onderhouden met familie en vrienden, In november 2008 organiseerde de dienst Gezinspastoraal bisdom Brugge een gezinsdag rond dit thema met als spreker Ria Grommen: Voorbij de tijdsdruk. De deelnemende gezinnen kwamen erop af omdat het iets is dat hen echt aangaat. Een christelijke visie op omgaan met tijdsdruk bleek inspirerend te zijn. In dit tijdschrift verscheen in die periode ook een interview met Ria Grommen over dit onderwerp. (Rondom Gezin, jg. 29 (2008) nr. 4, p ) In het boek Tijd maken voor de liefde geeft Alfons Vansteenwegen aan dat het omgaan met de tijd in een relatie heel wat aanleiding kan geven tot problemen. De meeste mensen weten intussen wel dat het van groot belang is tijd vrij te maken voor een relatie. Maar Vansteenwegen besteedt daarnaast uitgebreid aandacht aan het feit dat koppels verschillend omgaan met de tijd. Partners maken niet altijd even graag tijd vrij voor dezelfde dingen. En soms blijkt de ene meer in het verleden te leven, terwijl de andere dan weer meer in de toekomst leeft. Ook dit brengt tijdsdruk met zich mee: Waaraan besteed je tijd? Wat vind je belangrijk? Én hoe breng je als koppel die prioriteiten samen? Om nog maar te zwijgen van opgroeiende kinderen die ook hun eigen agenda hebben. Tijd maken voor gezamenlijke activiteiten is dus soms makkelijker gezegd dan gedaan. ZONDAGSLITURGIE BIEDT RITME Naast cursussen tijdsmanagement en boeken over een efficiënte organisatie van het huishouden wat zeker zijn nut kan hebben kan ook de geloofstraditie op dit punt inspiratie bieden. Kijken we maar naar het levensritme op plaatsen van religieus leven: in abdijen en kloosters is het opmerkelijk hoe dit ritme het leven goed en evenwichtig maakt. Zo verzetten sommige religieuzen heel wat werk op de momenten tussen de vastgelegde gebedstijden en maaltijden. Het benedictijnse ora et labora heeft de tand des tijds doorstaan en bewijst tot op heden zijn kracht.

2 Met het liturgische jaar biedt de Kerk elke gelovige iets aan dat evenwicht kan brengen in zijn of haar drukke tijdschema. In de verklaring van de Franse bisschoppen Geloofscommunicatie op nieuwe wegen beoogt men onder andere vanuit het liturgische jaar, geloof en Kerk dichter bij de mensen te brengen: De pedagogische kracht van het liturgische jaar komt vooral tot uiting wanneer zijn parcours doorlopend en zoals het is bedoeld, wordt gevolgd. Maar vandaag nemen mensen er vaak veeleer episodisch aan deel. Het ritme van de christelijke kalender wordt ook door elkaar gegooid door de sociale tijd van commerciële circuits en schoolvakanties. Toch blijft de cyclus van de christelijke feesten het meest solide onderdeel van de christelijke cultuur, zelfs voor niet-pratikerenden. Hij geeft zin en richting aan de tijd, te midden van de uitpuilende agenda s en uurroosters. (Rondom Gezin, jg. 29 (2008) nr. 2, p. 2-16) NIET VANZELFSPREKEND VOOR GEZINNEN De wekelijkse samenkomst op zondag brengt zeker ritme in het leven van een gezin. De geloofstraditie heeft hier een prachtig instrument in handen om in het leven van mensen ritme en rust te brengen. Het liturgische jaar kan ritme geven in de week, de maanden, het jaar en het hele leven. Gezinnen die trouw deelnemen aan de zondagsliturgie in een gemeenschap waar ze zich gastvrij onthaald weten en vrienden ontmoeten, kunnen dit bevestigen. Toch voelen heel wat gezinnen zich gewrongen om hun geloofsbeleving concreet te maken te midden hun andere tijdsbestedingen. Hoe bewust mensen ook proberen te leven, onvermijdelijk delen ze in het huidige tijdsklimaat waarin we niet noodzakelijk meer uren werken dan de generaties vóór ons, maar waar de druk om te presteren op alle vlakken is toegenomen. De vele gezinnen die door tijdsdruk en tal van andere factoren op zondag niet meer in de kerk geraken, zijn veelal mensen die geworteld zijn in de christelijke traditie en nog kennis hebben van de grote feesten in het kerkelijke jaar. Een uitnodiging op Pasen, op Lichtmis, of op andere feestdagen kan hen aanspreken en roept iets op van hun herinneringen aan het kerkelijke leven. Ook mensen die de christelijke traditie niet kennen en er nieuw in zijn, kunnen zich aangesproken weten door die grote momenten in het leven van de Kerk. Laten we echter de vinger aan de pols houden van wat leeft in gezinnen en van daaruit vertrekken als we het hebben over geloofscommunicatie op het ritme van het kerkelijke jaar. STEL JE VOOR Het is voor heel wat (jonge) gezinnen een hele opgave om tijd en ruimte vrij te maken voor de zondagsliturgie. Om hier zicht op te krijgen, wil ik u uitnodigen tot een kleine inleefoefening. Stel: jullie vormen een jong gezin. Jullie hebben allebei een drukke voltijdse job en twee of drie jonge kinderen van wie de jongste nog dutjes doet overdag. Het huishouden krijgen jullie bijna onder controle, maar veel buffertijd is er niet. We gaan ervan uit dat je met veel idealen en dromen aan je huwelijk en gezinsleven begonnen bent om bewust en christelijk door het leven te gaan. Je weet je aangetrokken tot het geloof, al is je concrete beleving verschillend van die van je echtgeno(o)t(e). Voor de ene is trouwe deelname aan de zondagsliturgie een must, voor de andere is engagement prioritair en hoeft een wekelijkse zondagsviering niet direct. Wat doe je dan met je zondag? Samen naar de eucharistieviering? Terwijl het eigenlijk een uitgelezen moment is om de berg strijk aan te pakken of om eens samen ontspannend te gaan zwemmen want ook van sporten komt niet veel in huis. Stel dat jullie er toch voor kiezen om met het gezin naar de viering te gaan. Als je lukraak naar een dichtbijgelegen parochie zou gaan, zit de kans erin dat jullie je wat bekeken en eenzaam voelen als (jong) gezin in de gemeenschap. Het kan gebeuren dat de kinderen echt niet rustig te houden zijn en je eigenlijk meer bezig bent met de animatie van de kinderen dan met actieve deelname aan

3 de viering. Misschien ben je blij dat jullie ondanks alles toch aanwezig waren in de viering en tot ontmoeting kwamen met de Levende. Misschien ben je wat ontmoedigd en zullen jullie volgende week toch voor de strijk of het zwembad kiezen. GASTVRIJ ONTHAAL Jammer genoeg is bovenstaande situatie voor heel wat (jonge) gezinnen herkenbaar. De Franse bisschoppen hebben goed aangevoeld dat het van belang is om bij samenkomsten een klimaat van gastvrijheid te scheppen, om samen te komen rond het Woord van God, groepjes te vormen voor uitwisseling en de hele gemeenschap bij het gebeuren te betrekken. Zo stellen ze een grote betrokkenheid van kinderen en jongeren voorop. Als gezinnen kiezen voor een catechetisch aanbod, dan moet het de moeite zijn. Nog niet zo lang geleden gingen mensen gewoon voor de viering naar de kerk en volstond dat voor hen. Extra inspanningen voor meer actieve deelname aan de liturgie door (jonge) gezinnen werden niet door iedereen gewenst. Vandaag ligt dat misschien wel anders. De omkadering rond de viering kan een criterium zijn om in de agenda van een (jong) gezin te worden gezet. Bovenstaand voorbeeld illustreert de context waarbinnen de keuze voor de zondagsviering al dan niet wordt gemaakt. TWEELEDIGE KEUZE We durven stellen dat trouwe deelname aan de zondagsviering en het liturgische jaar een keuze veronderstelt op twee vlakken. Aan de ene kant is het voor mensen uit een gezin een kwestie van keuze gewórden: je hoeft niet meer naar de viering omdat het van buitenaf verwacht wordt. Je moet er persoonlijk voor kiezen als je wil gaan. Het zal een gespreksonderwerp zijn dat in het koppel ter sprake moet komen: gaat men al dan niet samen naar de viering? Soms zal het gevoelig liggen om te bespreken of men hier tijd voor vrijmaakt of niet. Gezinnen die van binnenuit ernaar verlangen om deel te nemen aan het kerkelijke leven, zullen bijna een principiële keuze moeten maken om naar de kerk te gaan. Strijk zal er immers altijd zijn En het zwembad is ook op andere dagen open Naast de keuze die in het gezin gemaakt wordt, zal er ook in de plaatselijke gemeenschappen bewust gekozen moeten worden. Een keuze voor een goed onthaal op zondag en feestdagen, voor een verzorgde viering, voor een aangename omkadering. EEN ZOEKTOCHT VOOR GEMEENSCHAPPEN Liturgie is een van de kerntaken van de kerkgemeenschap naast verkondiging en diaconie. Voor mensen die meewerken aan de opbouw van plaatselijke gemeenschappen in parochies, federaties en decanaten is het echter een hele zoektocht hoe zij anderen in de kerk kunnen onthalen vanuit het liturgische jaar. Een parochieassistente getuigt: Weet je, het is heel moeilijk om de mensen te bereiken als het niet concreet met hun kind te maken heeft. Op Lichtmis nodigen we de gezinnen uit van wie er het voorbije jaar een kindje is gedoopt. We geven dan de schelp mee waarmee het kind is gedoopt. Een dergelijke concrete reden werkt niet voor iedereen, maar toch voor heel wat mensen uitnodigend. Daarom koppelen we veel initiatieven aan de grote momenten in het leven van het kind: Doopsel, Eerste Communie, Vormsel. Bovendien hangen we er iets concreets aan vast zoals het geven van die schelp of de naamopgave van de vormelingen. Deze pastor noemt iets fundamenteels: we zitten in een patroon waar mensen in de kerk komen om de overgangsmomenten in het leven van hun kind te vieren. Wat daar heel concreet mee te maken heeft, werkt voor mensen uitnodigend en doet hen erop ingaan. Zomaar naar de kerk gaan voor de zogenaamde kern van de zaak, is voor velen niet evident.

4 LEVENSFASEN EN LITURGISCH JAAR Hier en daar ontstaan er initiatieven die georiënteerd zijn op de levensfasen, en tegelijk bewust gekoppeld worden aan het liturgische jaar. Een klassiek voorbeeld is de hierboven genoemde viering rond Lichtmis. Op of rond 2 februari worden gezinnen uitgenodigd van wie het voorbije jaar een kindje werd gedoopt. In de parochie Sint-Katarina in Assebroek worden mensen als volgt aangeschreven: Van 2 februari 2008 tot 2 februari 2009 zijn er op onze parochie 54 kindjes gedoopt. Ter gelegenheid van het Feest van Maria Lichtmis, traditioneel in de Kerk het feest van de nieuwgedoopten, is er op zondag 1 februari om 15 u. een korte Lichtmisviering rond het Licht voor alle families van die nieuwgedoopten. Tevens ontvangen alle aanwezige kinderen tijdens deze viering een kinderzegen en worden ook de doopkeien met de families meegegeven. Na de viering in de kerk is er aansluitend om u. een feestelijke pannenkoekennamiddag voor alle ingeschreven families. COMBINEREN Bij het hierboven omschreven initiatief worden mensen aangesproken via een levensstap van hun kind op een kerkelijk feestmoment. En jawel, de doopkei wordt meegegeven. Deze warme uitnodiging gaat verder dan het liturgische samenkomen in een viering: mensen worden ook uitgenodigd voor een gezellig samenzijn. We herkennen hier de gastvrijheid, het aanbieden van een warm onthaal dat de Franse bisschoppen in hun voorstel aangeven als een van de belangrijke accenten in een samenkomst naar aanleiding van het liturgische jaar: De zondag wordt in deze hectische tijden ook vaak gezien als een geprivilegieerd moment voor ontspanning, vrije tijd en elkaar weerzien. Wanneer in de catechetische samenkomst een moment van gezelligheid wordt voorzien met alle leeftijden samen, kan ook daaraan worden tegemoetgekomen. (Stijn Van den Bossche, Rondom Gezin, jg. 29 (2008) nr. 2, p. 2-16) De viering rond Lichtmis met recent gedoopte kinderen vindt plaats in veel gemeenschappen. Op verschillende plekken wordt het doelpubliek uitgebreid met gezinnen van wie een kind zijn eerste communie doet. De kinderen brengen dan hun doopkaars mee naar de viering. Op sommige plaatsen wordt in dit verband samengewerkt met de school. Iemand vertelde me dat op de school van zijn dochtertje alle kleuters met hun respectievelijke gezinnen de zaterdagnamiddag vóór Lichtmis waren uitgenodigd voor een viering en een gezellig samenzijn met pannenkoeken. Randkerkelijk, maar zich aangesproken wetend vanwege hun kind, waren ze met hun gezin ernaartoe gegaan. Hij vertelde me dat het wel goed ineen zat en ik hoorde tussen de regels door dat het gebeuren nieuw en positief verrassend was. Nieuw in het dorp, waren ze via hun kind ook verwelkomd in de plaatselijke kerkgemeenschap. Het was voor hen een laagdrempelig initiatief waar ze graag naartoe gingen en deugd aan hebben beleefd. Met dit soort initiatieven kunnen gelovigen, ook randkerkelijken, dus een positieve kerkervaring opdoen. Voor de plaatselijke gemeenschap ligt hier een uitdaging om tegemoet te komen aan hedendaagse gezinnen en tegelijkertijd de inhoud van het feest over te brengen. INSPIRERENDE VOORBEELDEN VAN GASTVRIJ ONTHAAL Hier en daar zijn er nog andere voorbeelden van activiteiten die het verband leggen tussen de levensfase van het kind en het liturgische jaar. In een parochie binnen het bisdom Gent werd de voorbereiding op het vormsel geconcentreerd in de veertigdagentijd, met een ingekort doch intens programma. De dankviering vindt bewust plaats op het feest van Pinksteren vanwege de inhoudelijke link met het Vormsel. Hier zegt men heel eenvoudig: waarom deze viering niet gewoon op Pinksteren plannen, waar we sowieso een rijke inhoud ontvangen in de liturgie, in plaats van op een avond in de week, los van de parochiegemeenschap? Er is dus zeker iets voor te zeggen om alle vieringen en bijeenkomsten rond de levensfasen doelbewust te plannen op kerkelijke kernmomenten. Op die manier wordt de inhoud van het betreffende feest kenbaar gemaakt, iets dat op zichzelf werkt. Bovendien is de kans dat de eigenlijke

5 parochiegemeenschap hier aanwezig is veel reëler en wordt het initiatief opgenomen in het leven en gebed van de gehele gemeenschap. Op heel wat plaatsen bestaat de zorg en de aandacht om mensen gastvrij te onthalen op zondag. In Pittem is het reeds enkele jaren de gewoonte om na de viering koffie aan te bieden om zo mensen de kans te geven elkaar te ontmoeten. Ook in de Sint-Michielsbeweging in Waregem wordt gewerkt aan een dergelijk gastvrij klimaat rond de zondagsviering. Nieuwe mensen worden aangesproken en begroet. Er leeft een oprechte interesse in de mensen die voor het eerst of regelmatig komen. Baby s, peuters en kleuters worden opgevangen in een aparte ruimte en sluiten aan bij hun ouders op het einde van de viering. Voor de kinderen van de lagere school is er een nevendienst. De kinderopvang voor de kleinste kinderen wordt georganiseerd met een beurtrol van de mensen die deel uitmaken van de gemeenschap. Het maakt het voor jonge gezinnen mogelijk om echt deel te nemen aan de viering. De liturgie is trouw aan de traditie, maar laat veel ruimte aan de talenten van de aanwezigen. Jongeren bespelen muziekinstrumenten, kinderen worden misdienaar. Een kind leest een gebed om vrede, de gebeden zijn betrokken op de wereld en het leven van de gemeenschap. Achteraf worden mensen uitgenodigd voor een aperitief en gezellig samenzijn. Sinds enige tijd wordt er ook regelmatig voor een eenvoudige maaltijd gezorgd, zodat men rustig kan blijven napraten en niet meteen weg moet om voor het eten te zorgen. In de federatie Groot-Zedelgem ontstond het boeiende initiatief om inhoudelijk dieper in te gaan op de liturgie van het jaar. Daar nodigde men in de maand januari kerkgangers uit voor een inleidende avond over het Marcusevangelie, om duiding en inzicht te brengen in een kerkelijk jaar waarin dit evangelie centraal staat. Een dergelijk initiatief spreekt mensen van ter plaatse aan om het Woord van de Schrift beter te leren kennen, zonder dat men een bijbelcursus hoeft te volgen. Sommige gezinsgroepen bereiden bij hun samenkomst het evangelie van de komende zondag voor. Wie dit ooit heeft gedaan, weet dat hij die zondag de lezingen doorgaans dieper tot zich neemt en er meer in gaat staan. Waarom een dergelijk initiatief niet nemen in een parochie? Misschien is het mogelijk om op vrijdagavond of een andere avond in de week een klein groepje mensen samen te brengen rond de lezingen van de komende zondag. Met een uitnodigende werkvorm is dit een eenvoudig opzet om mensen dieper in de christelijke boodschap te laten thuiskomen. In diezelfde federatie Groot- Zedelgem is er op vraag van mensen een bijbelavond om meer inzicht te krijgen in het ontstaan, de boeken en de literaire genres van de Bijbel. Dit programma wordt zowel op een avond als op een namiddag gebracht. De ervaring leert hier dat wanneer je mensen aanspreekt over de Schrift, er verdere vragen komen en mensen verlangen naar meer vorming. OOK RANDKERKELIJKEN BEREIKEN De zondagsviering in een ruimer kader zetten van vorming en ontmoeting, komt dus zeker tegemoet aan de nood en het verlangen van mensen die gelovig zijn, en zichzelf en hun kinderen verder in de christelijke gemeenschap willen thuisbrengen. Mensen die wel positief staan tegenover Kerk en geloof, maar ervan vervreemd zijn, zal je op die manier wellicht niet bereiken. Voor hen is het nodig dat men als gemeenschap creatief zoekt naar onthaalmomenten. Hiervan geven we kort nog enkele voorbeelden uit ons bisdom ter inspiratie: een valentijnsviering met een speciaal moment voor zij die 25, 50 of 60 jaar gehuwd zijn; een gezamenlijke viering voor alle parochies van de federatie in het kader van Broederlijk Delen met een maaltijd in samenwerking met scholen en koren; een paasdriedaagse waarbij jong en oud samen kunnen vieren; een paaswake vanaf vijf uur s ochtends met een ontbijt tussen de wake en de feestelijke viering op Paaszondag; Christus Koningviering met de plaatselijke Chiro, een familiefietstocht na een viering op

6 missiezondag, Vanuit de brochure van de Belgische Bisschoppen Volwassen worden in geloof (Rondom Gezin, jg. 27 (2006) nr. 4, p ) is intussen het WeG-project ontstaan met als doel geloofsherbronning en opbouw van de geloofsgemeenschap. Daarin probeert men met mensen op weg te gaan in de sterke tijden van het kerkelijke jaar. (Op en via Google is hierover meer informatie te vinden.) BESLUIT Met dit artikel hebben we de spanningen op vlak van het liturgische jaar een stuk blootgelegd: voor gezinnen is het een hele opgave om voor de zondagsviering te kiezen in combinatie met het drukke gezinsleven. Maar wanneer er ergens vieringen zijn in een kader waar ze zich echt welkom weten, zijn (jonge) gezinnen meer geneigd om op dit aanbod in te gaan, vooral wanneer er met kerkelijke hoogdagen een uitnodiging komt vanuit de parochie of federatie, en als de viering gecombineerd wordt met een maaltijd of een andere vorm van gezellig samenzijn. In parochies, federaties, bisdommen en andere kerkbetrokken instanties (vb. katholieke scholen, jeugdbewegingen en vrijwilligersorganisaties) kan verder worden nagedacht over het onthaal van gezinnen op het ritme van de zondagen en de kerkelijke feesten. We lezen het ook elders in dit nummer: geloven leer je door het te doen. Niet alleen thuis, maar zeker ook in de liturgie zelf. Wanneer (jonge) gezinnen worden uitgenodigd voor gezinsvriendelijke samenkomsten, dan krijgen zowel kinderen als ouders, zowel kerkbetrokken als randkerkelijke gezinnen de kans om elkaar te ontmoeten en hun geloof te verdiepen in een liturgie die hen in contact brengt met de Dragende Grond van ons bestaan. Zo wordt het voor een gezin nog meer de moeite waard om hiervoor tijd vrij te maken! TINE DE LEEUW is medewerkster op de dienst Gezinspastoraal Brugge vzw, gehuwd en moeder van twee jonge kinderen.